Ortaokul Öğretmenleri ve Okul Yöneticilerinin Öğrenen Öğretmene İlişkin Görüşleri

Transkript

1 Ortaokul Öğretmenleri ve Okul Yöneticilerinin Öğrenen Öğretmene İlişkin Görüşleri 10. Ulusal Eğitim Yönetimi Kongresi Öğretmen Geliştirme Politikalari Kapsamında Ortaokul Öğretmenleri ve Okul Yöneticilerinin Öğrenen Öğretmene İlişkin Görüşleri Prof. Dr. Münevver ÇETİN a, Gürkan SARIDAŞ b, İpek ARAÇ c (a) Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul (Sorumlu Yazar) (b) Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, EYD-YL Öğrencisi, İstanbul (c) Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, EYD YL Öğrencisi, İstanbul Giriş Her şeyin hızla değiştiği günümüzde, bu değişime ayak uydurmada öğrenim ortamının önemi yadsınamaz. Örgütlerin de kendi aralarında rekabet edebilir veya kendini yenileyebilir hale gelmesi için çözüm öğrenmedir. Örgütlerin, takımlarına, çalışanlarına ve bünyesinde barındırdığı herkese öğrenme ortamı oluşturmasının gerekliliği yadsınamaz bir gerçektir (Braham, 1998, s.14). İnsan nasıl yeni şeyler öğrenmeden hayatını idame ettiremezse örgütlerde öğrenmeden yaşayamazlar. Senge (1991) öğrenen örgütler yaklaşımı ile kurumların öğrenme hız ve kapasitelerini öne çıkarmaktadır (Özdemir, 2000). Okulların öğrenen örgüt olabilmesi için, öğretmen ve öğrencilere sürekli öğrenme fırsatları yaratması, öğrenciler, öğretmenler veya öğretmen ile öğrenci arasında araştırma ve diyalogu geliştirmesi, öğrencilerin ve öğretmenlerin kendi arasında işbirliği ve takımla çalışmasına özendirmesi, öğrencilerin ve öğretmenlerin bilgiyi kazandırıcı ve öğrenmeyi kendi çevreleriyle paylaştırıcı bir hale getirmesi, öğretmenlerini okulun ortak vizyonu etrafında toparlayabilmesi, öğretmen ve öğrencilerini çevresiyle ilişkili kılması ve öğretmenler ve öğrenciler arasında bireysel, takım ve örgütsel düzeyde liderlik özelliklerini desteklemesi gerekmektedir (Arastaman, 2013, s.23). Öğrenen örgüt yaklaşımını benimsemeyen okullarda, herkes kendi pozisyonunu yetersiz ve sorunları çözecek güçte görmemektedir. Aynı şekilde yapamadıkları her işte karşılaştıkları her sorunda bir düşman ararlar. Sorun çıkmadığı sürece yöneticiler tüm yetkilerin kendilerinde olmasını beklerler. Kurum tarihinde herhangi bir şeyi iş yapamamanın mazereti olarak öne sürerler. Sürekli eski günlere özlem duyarlar. Tecrübeyi akıl ve bilime tercih ederler. Liderin her şeyi bildiğini kabul ederler (Özdemir, 2000). Öğrenen okullarda görev yapan öğrenen kişiler ise, gerek kendi kuruluşundaki gerekse toplumdaki bireylerle iletişim içine girerek öğrenme çabalarını yansıtmaya başlarlar. Toplum içine giren bireyler toplumun öğrenen olmasına katkı sağlarken aynı zamanda toplumdan da öğrenmeye devam ederler. Bu yüzden örgütlerin, öğrenen örgüt olması toplum için de oldukça önemlidir (Öğrenen Organizasyonlar Uzmanlık Grubu, 2000, s.54). Okullar açık sisteme sahip oldukları için, çevredeki değişimler ve gelişimler de okullara yansımaktadır. Okullar bu değişimlere cevap verebildiği sürece gelişime devam eder. Okullar, bir bütün olarak kalma çabası içinde, ortak inanç ve değerlere sahip, kişisel veya grupsal değişimi başlatmaya hazır bireylerden oluşur. Okulların geliştirilmesi ve öğrenmesi de yine bireylerin öğrenmesi ile gerçekleşmektedir (Gümüş, 1999). Çünkü öğrenen okulların oluşması için öğrenen öğrencilere, öğrenen öğrenciler için de öğrenen öğretmenlere ihtiyaç vardır. Okullardaki öğrenen öğretmen ihtiyacını ise Milli Eğitim Bakanlığı şu cümlelerle ifade etmektedir. Günümüz bilgi toplumunda öğretmen ve öğrencinin rolünde değişmeler olmuştur. Öğretmenin bilgi aktaran, öğretici, öğrencinin de bilgi alıcı rolü, öğrenme üzerine odaklanmıştır. Bununla birlikte okullar da öğrenen kurumlar olmak zorunda kalmışlardır. Öğrenen bir kurum, sadece öğrencinin öğrenmesini değil, aynı zamanda öğretmenin ve okulun öğrenmesini de gerekli kılmaktadır (MEB, 2014). Öğretmenin, hızla değişmekte olan bilgi ve teknoloji alanındaki gelişmelere göre kendini sürekli yenilemesi, mesleki alanda meydana gelen değişimleri takip etmesi ve kişisel olarak kendini sürekli geliştirmesi 1

2 Münevver Çetin, Gürkan SARIDAŞ ve İpek ARAÇ gerekir. Değişimi ve gelişimi yöneten öğretmenlerin yaşam boyu öğrenmeye önem vermesi gerekmektedir. Çünkü eğitimde niteliğin artması, hayat boyu öğrenmeye bağlıdır (MEB, 2007). Öğretmenlik mesleğindeki nitelik arayışı ise 1982 yılında 41 Sayılı Yüksek Öğretim Kurumları Teşkilatı Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamesi ile öğretmen yetiştirme sorumluluğunun Milli Eğitim Bakanlığından üniversitelere devredilmesi ile başlamıştır. Aynı yıl yapılan XI. Milli Eğitim Şurası kararlarında da nitelikli öğretmen yetiştirmenin üniversitelere devredilmesi kararı alınmıştır. Böylece öğretmen eğitimi süresi 2 yıldan 4 yıla çıkarak, öğretmenlerin daha uzun süre eğitim alarak daha nitelikli ve bilimsel düşünce ortamında yetiştirilmesi tasarlanmıştır (Azar, 2011). Öğretmenin ve eğitim fakültelerinin geliştirtilmesi kapsamında yapılandırmalar çeşitli yollarla devam etmiştir. YÖK-MEB-Dünya Bankası işbirliği ile yapılan MEGP ve Avrupa Birliği Komisyonu ile hükümetimiz arasında yapılan TEDP kapsamında da öğretmen gelişimi yapılandırılmaya devam edilmiştir (Milli Eğitim Bakanlığı, 2006). Öğretmenlik mesleğinin niteliğini yükseltmek için öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri belirlenmiştir. Bu yeterliklerin geliştirilmesi gerekmektedir. Milli Eğitim Bakanlığı ise öğretmenlik mesleği genel yeterliklerini 6 ana yeterlik, 39 alt yeterlik ve 244 performans göstergesi şeklinde belirlemiştir (Milli Eğitim Bakanlığı, 2010). Bu yeterlikler öğretmen adaylarına eğitim fakültelerinde pedagojik formasyon dersleri içerisinde kazandırılmaktadır (Türk Eğitim Derneği, 2009). Öğretmenlik mesleki gelişimi kapsamında Milli Eğitim Bakanlığı yaptığı seminer çalışmalarını rapor ve kitapçıklar halinde yayınlamış ( Okul Temelli Mesleki Gelişim programı hazırlamıştır yılında Ankara, İzmir, Bolu, Hatay, Kocaeli ve Van illerinde pilot uygulamalarını gerçekleştirmiş ve olumlu sonuçlar almıştır. MEB, YÖK, ÖYEGM ve EARGED eşgüdümü ile uygulanan bu çalışmalar daha sonra tüm ülkeye yaygınlaştırılmıştır. Eğitim sisteminin temel ögelerinden biri öğretmendir. Yapılan bu çalışmaların tamamı öğretmenin hayat boyu öğrenen, öğrenmeyi öğrenmiş hale gelmesini, kısaca öğrenen öğretmen olmasını amaçlamaktadır. Çünkü öğretmenlerin de alanı ile ilgili tüm bilgiye sahip olması beklenemez. Fakat bir öğretmenin bu bilgiye nasıl ulaşılacağını, bilgiyi nasıl keşfedileceğini ve bilginin nasıl öğrenileceğini öğrencilerine öğretmesi beklenir. Bu da öğrenen öğretmenler ile mümkündür. Okullarda öğrenmeyi öğrenmenin öğrenciler tarafından kazanılması ve içselleştirilmesi için öncelikle öğretmenlerin öğrenen öğretmen olması ve öğrencilerine öğrenmeyi öğrenmeyi kazandırmaya yönelik uygulamalar yapması gerekmektedir. Okulların bu sorumlulukların gerçekleştirebilmeleri için öncelikle okullarda görev yapan öğretmenlerin öğrenen öğretmen olmaları gerekir. Okullarda merak duygusu yüksek, öğrenmekten zevk duyan öğrenciler yetişmesi için, öğretmenlerin öğrencilere rol model olması gerekir (Selvi, 2009). Bu kapsamda öğretmenlerin, öğrenen öğretmen olması için hayat boyu öğrenen olması gerekmektedir. Hayat boyu öğrenen öğretmenler, öğrenen öğretmen olarak öğrencilerine rol model olacaklar ve öğrenen öğrenciler yetiştireceklerdir. Aynı şekilde öğrenen öğretmenlerin bir araya gelmesi ile birlikte okullar da öğrenen okul olacaklardır. Bu bağlamda araştırmamızda görev başındaki ortaokul öğretmenleri ve okul yöneticilerinin öğretmen geliştirme politikaları kapsamında öğrenen öğretmen kavramına ilişkin görüşleri incelenmek istenmektedir. Amaç Bu araştırmanın amacı ortaokul öğretmenleri ile okul yöneticilerinin öğretmen geliştirme politikalarına göre öğrenen öğretmen kavramına ilişkin görüşlerini ortaya koymaktır. Yukarıdaki genel amaç kapsamında şu alt amaçlar belirlenmeye çalışılmıştır.

3 Ortaokul Öğretmenleri ve Okul Yöneticilerinin Öğrenen Öğretmene İlişkin Görüşleri Öğretmen geliştirme politikalarına göre ortaokul öğretmenleri öğrenen öğretmen kavramına ilişkin hangi mesleki yeterliklere vurgu yapmaktadır? Öğretmen geliştirme politikalarına göre okul yöneticileri öğrenen öğretmen kavramına ilişkin hangi mesleki yeterliklere vurgu yapmaktadır? Yöntem Araştırmada nitel araştırma deseni kullanılmıştır. Önceden yapılandırılmış (kapalı-uçlu) soru formlarının kullanıldığı görüşme, ölçekler ya da anket tekniğinden farklı olarak, açık-uçlu soruların yöneltildiği ve kayıt cihazının kullanıldığı yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılmıştır. Yarı yapılandırılmış görüşme tekniğinde araştırmacı, önceden hazırladığı görüşme formuna bağlı kalarak, ek sorular sorma esnekliği ile hareket edebilmektedir (Yıldırım ve Şimşek, 2005;119). Görüşme tekniğine gönüllü katılımcı bulmak zordur. Bundan dolayı örneklemi oluşturan öğretmenler ve okul yöneticileri görüşmeyi kabul edenlerden oluşmaktadır. Nitel araştırma deseni olarak olgubilim deseni kullanılmıştır. Araştırma deseni, araştırmanın yaklaşımını ve yaklaşımın tutarlı olmasına rehberlik eden stratejiyi belirler. Olgubilim deseni ise derinlemesine ve ayrıntılı olarak olgulara odaklanır (Yıldırım ve Şimşek, 2005;72). Bu araştırmanın çalışma grubunu Tekirdağ ili Çerkezköy ilçesinde görev yapan 1242 öğretmen ( arasından seçilen 24 ortaokul öğretmeni ve 6 okul yöneticisi oluşturmaktadır. Çalışma grubunu oluşturan öğretmenler ve okul yöneticileri ölçüt örneklemeye göre farklı okullarda görev yapan öğretmenler olarak seçilmiştir. Amaçlı örnekleme türlerinden biri olan ölçüt örnekleme, örneklemin problemle ilgili olarak belirlenen niteliklere sahip kişiler, olaylar, nesneler ya da durumlardan oluşturulmasıdır (Büyüköztürk, 2012). Bu örnekleme yönteminde temel anlayış önceden belirlenmiş bir dizi ölçütü karşılayan bütün durumların çalışılmasıdır. Ölçüt veya ölçütler araştırmacı tarafından oluşturulabilir ya da daha önceden hazırlanmış bir ölçüt listesi kullanılabilir (Yıldırım ve Şimşek, 2005;107). Araştırmanın yürütüleceği çalışma grubu belirlenirken öğretmenlerin görev yılının 5 ile 10 yıl arasında olması ve okul yöneticilerinin en az 2 yıl yöneticilik yapmış olma şartı aranmıştır. Çalışma grubunda bulunan öğretmenlerin %58,3 ü (f=14) bayan, %41,7 si (f=10) erkektir. Yöntecilerin ise %16,7 si (f=1) bayan, %83,3 ü (f=5) erkektir. Katılımcıların yaşlarına bakıldığında %26,7 sı (f=8) yaş aralığında, %40 ı (f=12) yaş aralığında, %23,3 ü (f=7) yaş aralığında, %6,7 sı (f=2) yaş aralığında ve %3,3 ü (f=1) 45+ yaş aralığındadır. Öğretmenlerin eğitim düzeylerine bakıldığında %75 i (f=18) lisans, %25 i (f=6) yüksek lisans mezunudur. Yöneticilerin ise %50 si (f=3) lisans, %50 si (f=3) yüksek lisans mezunudur. Öğretmenlerin kıdem yılına bakıldığında %12,5 i (f=3) 5 yıl, %16,7 sı (f =4) 6 yıl, %16,7 sı (f =4) 7 yıl, %12,5 i (f=3) 8 yıl, %16,7 sı (f =4) 9 yıl, %25 i (f=6) 10 yıl kıdem yılına sahiptir. Yöneticilerin ise %33,3 ü (f=2) 9 yıl, %66,7 si (f=4) 10 yıl kıdem yılına sahiptir. Çalışma grubunun branş dağılımına bakıldığında %23,3 (f=7) Türkçe, %26,7 (f=8) Matematik, %3,3 (f=1) Sosyal Bilgiler, %20 (f=6) Fen Bilimleri, %16,7 (f=5) İngilizce ve %10 (f=3) diğer branşlardan oluşmaktadır. Araştırmada nitel veri toplama araçlarından biri olan yarı yapılandırılmış görüşme formu ile veriler toplanmıştır. Yarı yapılandırılmış görüşme formunu hazırlamak için MEB Öğretmen Yetiştirme ve Eğitimi Genel Müdürlüğü (ÖYEGM) nün öğretmenlik mesleği genel yeterliklerinden yararlanılmıştır. Araştırmacı tarafından katılımcılara uygulanan yarı yapılandırılmış görüşme formu EK-1 de verilmiştir. Oluşturulan yarı yapılandırılmış görüşme formu ile Tekirdağ ili Çerkezköy ilçe merkezinde resmi ortaokullarda 5 ile 10 yıl arasında kıdem yılına sahip olan 24 branş öğretmeni ve en az 2 yıl yöneticilik yapmış 6 okul yöneticisinden veri toplanmıştır. Görüşmeler öncesinde katılımcılarla yüz yüze görüşülerek görüşmenin konusu ile ilgili bilgi verilmiş ve görüşme için uygun zaman belirlenmiştir. Sonrasında görüşmeler yapılarak görüşme esnasında kısa notlarla cevaplar kaydedilmiştir. Görüşme sırasında net cevap alınamayan sorularda kısa açıklamalar yapılarak konu kapsamı içinde kalınması sağlanmıştır. Görüşme sonrasında notlar hemen Microsoft Office Word programına aktarılarak veri seti oluşturulmuştur. Veri setinde görüşme yapılan öğretmenlerin kimliğinin gizli kalması amacıyla öğretmenlere ve yöneticilere birer numara verilmiştir. 3

4 Münevver Çetin, Gürkan SARIDAŞ ve İpek ARAÇ Veri setindeki görüşler ana fikir bozulmayacak ve görüş dışına çıkmayacak şekilde araştırmacı tarafından kısaltılmıştır. Öğretmenlere Ö1, Ö2, Ö3, şeklinde kısa kod numaraları, yöneticilere ise Y1, Y2, Y3, şeklinde kısa kod numaraları verilmiştir. Katılımcılardan elde edilen veri seti toplam 10 sayfadan oluşmaktadır. Veriler içerik analizi yapılarak temalara ve kodlara göre gruplandırılmıştır. Temaların ve kodların oluşturulmasında öğretmen yetiştirme politikaları literatürü ve MEB in belirlediği öğretmenlik mesleği genel yeterliklerinden yararlanılmıştır. Elde edilen metinler araştırmacı tarafından araştırmanın amacı kapsamında analiz edilmiştir. Bulgular Sizce öğretmen geliştirme politikalarına göre öğrenen öğretmenin kişisel ve mesleki değerleri neler olmalıdır sorusuna ait öğretmen ve yönetici görüşlerinin içerik analizi Tablo-1 de verilmiştir. TABLO -1: Öğretmen geliştirme politikaları kapsamında öğrenen öğretmenin kişisel ve mesleki değerleri F Temalar Kodlar 15Ö 4Y Öğrencilere değer verme, anlama ve saygı gösterme. 1. Plânında ve uygulamalarında öğrencilerin gereksinimlerine yanıt verecek farklı etkinlikler sunar. 2. Oturma düzenini öğrenci özelliklerine ve onların öğrenmelerini kolaylaştırabilecek biçimde düzenler. 3. Öğrenmeyi kolaylaştırmak için uygun materyal, kaynak ve etkinlik seçme ve bunları geliştirmede öğrencilerin özelliklerini dikkate alır. 4. Öğrencilerin farklı etkinlikler önermesine ve bunlara katılmasına olanak sağlar. 5. Öğrencilerini etkin biçimde dinler (Ö2 Ö6 Ö7 Ö18 Ö11 Y2 Y4). 6. Öğrencilerin fikirlerine ve ürettiklerine değer verir (Ö5 Ö6 Ö9 Ö10 Y1). 7. Öğrenciler sorulara farklı yanıtlar verdiğinde olumlu tepki gösterir (Ö9 Ö12 Ö24 Y6) 8. Sözel tepkilerinde ve davranışlarında saygı öğelerine yer verir. 9. Sınıf içi ve dışı etkinliklerde öğrencilerin sosyal ve kültürel özelliklerine uygun olarak çeşitliliğe yer verir. 10. Öğrencilerin sevgi ve saygıya dayalı ilişkiler geliştirmelerine ortam oluşturur (Ö13 Ö17 Ö22 Ö23 Ö1 Ö24 Y Y6). 11. Öğrencilere ödev verirken ve sınıf dışı çalışmalar yaptırırken hem onların hem de çevrenin gereksinim ve olanaklarını dikkate alır. 12. Farklı özel eğitim gereksinimi olan öğrenciler için öğrenme amaçları belirleyerek uygun ortamlar hazırlar. 13. Öğrencinin geçmişine ve sosyo - ekonomik durumuna göre ön yargısız davranır. 10Ö 6Y Öğrencilerin öğrenebileceğine başaracağına inanma. ve 1. Öğrencilerde öğrenmeye ilişkin olumlu tutum geliştirmeyi amaçlar (Ö1 Ö5 Ö6 Ö8 Ö10 Ö17 Ö20 Y1 Y2). 2. Öğrencilerin farklı öğrenme özelliklerine sahip olduklarının farkındadır (Ö1 Ö2 Ö5 Ö6 Ö10 Ö17 Ö20 Ö22 Ö24 Y6). 3. Çalışmalarını planlar ve uygularken, öğrencilerin her birini var olan kazanım düzeylerinden daha ileriye götürmeyi amaçlar (Ö2 Ö6 Ö8 Ö24 Y3 Y5). 4. Öğrenmeyi engelleyen etmenleri analiz ederek öğrencilerin ihtiyaçlarına yönelik düzenlemeler yapar

5 Ortaokul Öğretmenleri ve Okul Yöneticilerinin Öğrenen Öğretmene İlişkin Görüşleri (Ö5). 5. Öğrenme ve başarmanın çeşitli yolları olduğu konusunda öğrencileri bilgilendirir (Ö8 Y4). 6. Öğrencilerin düzeylerine uygun ve ulaşılabilecek amaçlar belirler (Ö1 Ö5 Ö6 Ö8 Ö10 Ö17 Ö20 Ö22 Ö24 Ö2 Y6). 7. Farklı düzeydeki öğrencilerin öğrenme çabalarını cesaretlendirir (Ö1 Ö24 Y4). 8. Öğrencilerin kendilerini gerçekleştirmeleri için onlara sınıf içi ve dışında çeşitli etkinlikler ve olanaklar sunar. 9. Öğrencilerin başarılarını öne çıkarır ve destekler. 10. Her öğrencinin başarılı olacağına inanır. 11. Beklentilerini oluştururken bireysel farklılıkları dikkate alır. 2Ö 1Y Ulusal ve evrensel değerlere önem verme. 1. Sınıf içi ve dışında çocuk haklarının korunması ve uygulanmasında etkin rol alır. 2. İnsan haklarına uygun biçimde davranır. 3. Uluslara, bireylere ve inançlara karşı ayrımcılık yapmaz. 4. Sınıf içi ve dışı etkinliklerde demokratik davranır (Ö6 Ö12 Y5). 5. Öğrencilerde ulusal ve evrensel değerlerin gelişmesini destekler ve model olur. 6. Öğrencilerine bireysel ve kültürel farklılıkları olabileceğine ilişkin anlayış kazandırmaya yönelik çalışmalara yer verir (Ö12). 7. Sınıf içi ve dışı çalışmalarında, toplumsal ve meslekî etik değerleri benimser ve bunlara uygun davranır. 8. Bilgi ve iletişim teknolojileri ile ilgili yasal ve ahlâki sorumlulukları bilir ve bunları öğrencilere kazandırır. Tablo-1 incelendiğinde öğretmenler öğrenen öğretmenin kişisel ve mesleki değerleri ile ilgili olarak; öğrencilere değer verme, anlama ve saygı gösterme (f=15), öğrencilerin öğrenebileceğine ve başaracağına inanma (f=10), ulusal ve evrensel değerlere önem verme (f=2) temalarına değinmişlerdir. Buna göre, öğretmenler öğrencilere değer verme, anlama ve saygı gösterme ve öğrencilerin öğrenebileceğine ve başarabileceğine inanma temalarına yoğunlaşmışlardır. Yöneticiler ise, öğrenen öğretmenin kişisel ve mesleki değerleri ile ilgili olarak; öğrencilere değer verme, anlama ve saygı gösterme (f=4), öğrencilerin öğrenebileceğine ve başaracağına inanma (f=6), ulusal ve evrensel değerlere önem verme (f=1) temalarına değinmişlerdir. Buna göre, yöneticiler öğrencilere değer verme, anlama ve saygı gösterme ve öğrencilerin öğrenebileceğine ve başarabileceğine inanma temalarına yoğunlaşmışlardır. Sizce öğretmen geliştirme politikalarına göre öğrenen öğretmenin mesleki gelişim süreci nasıl olmalıdır sorusuna ait öğretmen ve yönetici görüşlerinin içerik analizi Tablo-2 de verilmiştir. TABLO-2: Öğretmen geliştirme politikaları kapsamında öğrenen öğretmenin mesleki gelişim süreci F Temalar Kodlar 8Ö 6Y Öz değerlendirme yapma. 1. Sınıf içi ve dışı çalışmalarını eleştirel bir yaklaşımla analiz ederek öz değerlendirme yapar (Ö1 Ö13 Y1 Y6). 2. Öz değerlendirmeden elde ettiği verileri kendini ve öğretme-öğrenme sürecini geliştirmek için kullanır (Ö1 Ö4 Ö9 Ö13 Ö15 Ö16 Y2 Y3 Y5 Y6) 3. Kendi performansını değerlendirirken öğrenci, veli, 5

6 Münevver Çetin, Gürkan SARIDAŞ ve İpek ARAÇ öğretmen ve yönetici görüşlerinden yararlanır. 4. Farklı görüşlere ve eleştirilere açıktır (Ö4 Ö13 Ö21 Ö23 Y4 Y5). 5. Öğretme-öğrenme sürecinde öğrencilerde ortaya çıkan davranış ve öğrenme sorunlarının nedenlerini önce kendisinde arar. 17Ö 4Y Kişisel gelişimi sağlama. 1. Bireysel gücünün ve yetkinliğinin farkındadır. 2. Kişisel bakımına ve sağlığına özen gösterir. 3. Davranışlarında tutarlı ve dürüsttür. 4. Zorluklarla mücadele eder. 5. Stresle başa çıkma yollarını bilir ve kullanır. 6. Özgüvene sahiptir (Ö1 Ö2 Ö3 Ö5 Ö6 Ö10 Ö17 Ö18 Y1 Y2 Y3 Y6). 7. Üst düzey düşünme becerilerine sahiptir ve bunları kullanır. 8. Zaman yönetimiyle ilgili stratejileri bilir ve kullanır. 9. Yeni fikirlere ve değişime uyum sağlar (Ö4 Ö9 Ö17 Ö18 Ö20 Ö21 Ö23 Y2). 10. Türkçe yi kurallarına uygun ve anlaşılabilir bir biçimde kullanır. 11. Türkçe yi kurallarına uygun ve anlaşılabilir bir biçimde kullanır (Ö1 Ö4 Ö7 Ö10 Ö19 Y1 Y6). 12. Teknoloji okur-yazarıdır. 13. Bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeleri izler. 14. Kişisel ve mesleki duyarlılıklarını artırmak için kültür ve sanat etkinliklerine katılır (Ö2 Ö13 Ö15). 15. Bilimsel araştırma yapmaya isteklidir. 5Ö 2Y 7Ö 5Y Mesleki gelişmeleri izleme ve katkı sağlama. Okulun iyileştirilmesine ve geliştirilmesine katkı sağlama. 1. Meslekî gereksinimlerinin farkındadır (Ö1 Ö12 Ö24). 2. Meslekî gelişimini desteklemek ve verimliliğini artırmak için bilgi ve iletişim teknolojilerinden yararlanır (Ö1 Ö12 Ö18 Ö24 Y3). 3. Meslekî bilgi, beceri ve yeterliklerini geliştirmek amacıyla, hizmet içi eğitim, toplantı ve seminerlere katılır (Ö1 Ö5 Ö12 Ö18 Ö24 Y3 Y4). 4. Meslekî gelişimine yönelik yayınları izler. 5. Öğrenme-öğretme sürecini iyileştirmek için eylem araştırmaları yapar. 6. Öğretmen örgütleriyle iş birliği yaparak karar verme sürecine katılır. 7. Meslekî gelişim plânı hazırlar ve kendini bu doğrultuda geliştirmek için sürekli çaba harcar. 8. Kendi gelişim plânı ile ilgili olarak meslekî kurallar kapsamında gerektiğinde üyesi olduğu meslek örgütüyle iş birliği yapar. 9. Bilgi ve iletişim teknolojilerinden (on-line dergi, paket yazılımlar, e-posta, v.b) bilgiyi paylaşma amacıyla yararlanır (Ö5). 1. Okulun iyileştirilmesi ve geliştirilmesinin önemli olduğunun bilincindedir (Ö5 Ö7 Ö8 Ö9 Y1 Y2). 2. Okulun gelişimine katkı sağlamak ve okulda yaşanan sorunları çözmek için eylem araştırmaları planlar ve yürütür. 3. Okulu geliştirme çalışmalarında öğrencileriyle birlikte

7 Ortaokul Öğretmenleri ve Okul Yöneticilerinin Öğrenen Öğretmene İlişkin Görüşleri etkin rol alır. 4. Diğer eğitimciler, sivil toplum örgütleri, yerel yönetimler ve meslek örgütleriyle iş birliği yapar. 5. Okuldaki sosyal, kültürel ve meslekî çalışmalara etkin biçimde katılır ve gerektiğinde liderlik yapar. 6. Öğrenen okul çalışmalarını destekler ve bu çalışmalara katılır (Ö5 Ö6 Y6). 7. Okulun iyileştirilmesinde ve geliştirilmesinde çevre olanaklarını kullanır (Ö7 Ö10 Ö19 Y3 Y4). 8. Okulun geliştirilmesine ve iyileştirilmesine katkı sağlamak için hedeflenen amaçlara ulaşıp ulaşılmadığını analiz eder ve gerekli önlemlerin alınmasında katkıda bulunur. 1Y Mesleki yasaları izleme, görev ve sorumlulukları yerine getirme. 1. Öğretmen görev hak ve sorumlulukları ile ilgili mevzuatı bilir ve buna uygun davranır (Y5). 2. Görev hak ve sorumlulukları ile ilgili mevzuattaki değişiklikleri ve yenilikleri takip eder ve öneri getirir (Y5). 3. Engellilerin eğitim ve öğretimden yararlanmasına hizmet eden yasa ve yönetmelikleri bilir ve uygun davranır. 4. Engelli öğrenciler için var olan yasa ve yönetmeliklerdeki önlemlerin alınması için çaba harcar. Tablo-2 incelendiğinde, öğretmenler öz değerlendirme yapma (f=8), kişisel gelişimi sağlama (f=17), mesleki gelişmeleri izleme ve katkı sağlama (f=5) ve okulun iyileştirilmesine ve geliştirilmesine katkı sağlama (f=7) temalarına değinmişleridir. Buna göre, öğretmenler özellikle kişisel gelişimi sağlama temasına vurgu yapmışlardır. Yöneticiler ise, öz değerlendirme yapma (f=6), kişisel gelişimi sağlama (f=4), mesleki gelişmeleri izleme ve katkı sağlama (f=2), okulun iyileştirilmesine ve geliştirilmesine katkı sağlama (f=5) ve mesleki yasaları izleme, görev ve sorumlulukları yerine getirme (f=1) temalarına değinmişleridir. Buna göre, yöneticiler öz değerlendirme yapma ve okulun iyileştirilmesine ve geliştirilmesine katkı sağlama temalarına vurgu yapmışlardır. Ayrıca yöneticiler öğretmenlerden farklı olarak mesleki yasaları izleme, görev ve sorumlulukları yerine getirme temasına da değinmiştir. Çalışma grubu, öz değerlendirme yapma temasında, sınıf içi ve dışı çalışmalara göre öz değerlendirme yaptıklarını, bu değerlendirme sonuçlarını gelişmek için kullandıklarını, farklı görüşlere açık olduklarını düşünmektedir. Kişisel gelişimi sağlama temasında özgüvene sahip olduklarını, yeni fikirlere ve değişime uyum sağladıklarını, Türkçe yi uygun ve anlaşılabilir biçimde kullandıklarını, kültür ve sanat etkinliklerine katıldıklarını düşünmektedir. Mesleki gelişmeleri izleme ve katkı sağlama temasında mesleki gereksinimlerin farkında olduklarını, mesleki gelişimlerini desteklemek için bilgi ve iletişim teknolojilerini kullandıklarını, hizmetiçi eğitim ve seminerlere katıldıklarını ve edindikleri bilgiyi paylaştıklarını düşünmektedir. Okulun iyileştirilmesine ve geliştirilmesine katkı sağlama temasında, okulun iyileştirilmesi ve geliştirilmesinin önemli olduğunun bilincinde olduklarını, öğrenen okul çalışmalarına katkıda bulunduklarını, okulun iyileştirilmesi ve geliştirilmesinde çevre olanaklarını kullandıklarını düşünmektedir. Mesleki yasaları izleme, görev ve sorumlulukları yerine getirme temasında, sadece yöneticiler mevzuatı bildiklerini, mevzuat değişikliklerini takip ettiklerini, düşünmektedir. 7

8 Münevver Çetin, Gürkan SARIDAŞ ve İpek ARAÇ Sizce öğretmen geliştirme politikalarına göre öğrenen öğretmenin öğrenciyi tanıması nasıl olmalıdır sorusuna ait öğretmen ve yönetici görüşlerinin içerik analizi Tablo-3 de verilmiştir. TABLO-3: Öğretmen geliştirme politikaları kapsamında öğrenen öğretmenin öğrenciyi tanıması F Temalar Kodlar 22Ö 4Y Gelişim özelliklerini tanıma. 1. Gelişim ilkeleri ile gelişim alanlarının özelliklerini bilir ve uygulamalarına yansıtır (Ö1 Ö2 Ö3 Ö4 Ö5 Ö7 Ö8 Ö14 Ö17 Ö18 Ö19 Ö20 Y1 Y2 Y4). 2. Öğrencinin gelişim düzeylerini ve bireysel farklılıklarını gözlem, görüşme, bireysel ve grup projeleri, ölçekler vb teknikler kulanarak belirler. 3. Öğrencinin gelişim düzeyi, öğrenme biçimi, ilgi ve gereksinimlerine uygun ödev ve sorumluluklar verir (Ö9 Ö11 Ö15 Ö16 Ö24). 4. Öğrenciye ait bilgileri sınıf içi ve dışı çalışmaları çeşitlendirmekte kullanır. 5. Öğrenciye ait bilgileri öğrenme ve öğretme sürecini planlama, uygulama ve değerlendirmede kullanır (Ö10 Ö13 Ö21 Ö22 Ö 23 Y6). 6. Öğrenciye ait kişisel gelişim dosyalarını inceler. 7. Öğrencinin kişisel gelişim dosyasına gerekli bilgileri ekler. 20Ö 5Y İlgi ve ihtiyaçları dikkate alma. 1. Öğretme-öğrenme sürecini bireysel farklılıklara göre planlar (Ö1 Ö2 Ö3 Ö4 Ö6 Ö7 Ö8 Ö9 Ö10 Ö11 Ö12 Ö14 Ö15 Ö16 Ö17 Ö18 Y1 Y2 Y3). 2. Öğretme-öğrenme sürecinde öğrencinin ilgi ve ihtiyaçları doğrultusunda değişiklikler yapar (Ö3 Ö7 Ö8 Ö11 Ö14 Ö15 Ö16 Ö18 Ö19 Ö21 Ö23 Y2 Y5). 3. Bilgi ve iletişim teknolojilerini de kullanarak, farklı deneyimlere, özelliklere ve yeteneklere sahip öğrencilere uygun öğrenme ortamları hazırlar (Y1). 4. Öğrencinin ilgi ve ihtiyaçları doğrultusunda değerlendirme yöntemlerini çeşitlendirir (Ö4 Ö7 Ö9 Ö14 Ö19 Ö21 Ö24 Ö Y4). 21Ö 6Y 19Ö 4Y Öğrenciye değer verme. 1. Öğrenciye ismiyle hitap eder (Ö2 Ö3 Ö4 Ö5 Ö6 Ö7 Ö8 Ö9 Ö12 Ö13 Ö14 Ö15 Ö16 Ö17 Ö18 Ö20 Ö21 Ö22 Ö23 Ö24 Y1 Y5). 2. Öğrencilerle ilgili kayıtlarda gizlilik ilkesine uyar. 3. Öğrencilere uygun tartışma ortamı yaratır. 4. Öğrencinin kendini ifade edebileceği fırsatlar sunar. 5. Öğrencinin fikirlerine ve ürettiklerine değer verir (Ö2 Ö7 Ö13 Ö15 Ö22 Ö23 Y2 Y3) 6. Öğrencilere, diğerlerinin fikirlerine ve ürettiklerine değer vermeleri için model olur (Ö7 Ö9 Ö12 Ö14 Y4 Y6). 7. Öğrencilerin sahip olduğu değerlere saygı gösterir (Ö9 Ö20 Ö24 Y1). 8. Öğrencilerin sahip olduğu kültürel değerleri dikkate alır (Ö5 Ö15 Y6). Öğrenciye rehberlik etme. 1. Öğrencinin gelişim özellikleri ile ilgili elde ettiği bulguları onlarla paylaşır. 2. Öğrencinin güçlü ve zayıf yanlarını fark etmesini ve

9 Ortaokul Öğretmenleri ve Okul Yöneticilerinin Öğrenen Öğretmene İlişkin Görüşleri geliştirmesini sağlayacak ortamlar oluşturur (Ö1 Ö2 Ö3 Ö4 Ö5 Ö11 Ö12 Ö13 Ö17 Ö19 Ö20 Ö21 Ö22 Ö23 Ö24 Y1 Y2) 3. Öğrencinin ilgi ve ihtiyaçları doğrultusunda ilgili uzmanlarla işbirliği yapar. 4. Öğrenciyi ilgi ve ihtiyaçları doğrultusunda ilgili uzmanlara yönlendirir. 5. Öğrencinin kişisel gelişimini ailesi ile paylaşır (Ö6 Ö9 Ö12 Ö14 Ö15 Ö17 Ö19 Ö20 Ö21 Ö22 Ö23 Ö24 Y3 Y4). Tablo-3 incelendiğinde, öğretmenlerin gelişim özelliklerini tanıma (f=22), ilgi ve ihtiyaçları dikkate alma (f=20), öğrenciye değer verme (f=21) ve öğrenciye rehberlik etme (f=19) temalarına değindiği ve vurgu yaptığı gözlenmiştir. Yöneticilerin ise gelişim özelliklerini tanıma (f=4), ilgi ve ihtiyaçları dikkate alma (f=5), öğrenciye değer verme (f=6) ve öğrenciye rehberlik etme (f=4) temalarına değindiği ve vurgu yaptığı gözlenmiştir. Çalışma grubu gelişim özelliklerini tanıma temasında, gelişim özelliklerini bildiklerini, gelişim özelliklerine göre sorumluluk verdiklerini, bu bilgileri değerlendirme aşamasında kullandıklarını düşünmektedir. İlgi ve ihtiyaçları dikkate alma temasında, bireysel farklılıklara göre dersi planladıklarını, planlama esnasında bu farklılıklara göre değişiklik yaptıklarını, her öğrenciye yönelik öğrenme ortamı oluşturduklarını, değerlendirme yöntemlerini bu farklılıklara göre şekillendirdiklerini düşünmektedir. Öğrenciye değer verme temasında, öğrenciye ismi ile hitap ettiklerini, öğrencilerin fikirlerine değer verdiklerini ve saygı gösterdiklerini, fikirlere değer vermede örnek olduklarını, kültürel değerleri bildiklerini düşünmektedir. Öğrenciye rehberlik etme temasında, öğrencinin güçlü ve zayıf yönlerini bildiklerini ve bu bilgiyi aile ile paylaştıklarını düşünmektedir. Sizce öğretmen geliştirme politikalarına göre öğrenen öğretmenin öğrenme öğretme süreci nasıl olmalıdır sorusuna ait öğretmen ve yönetici görüşlerinin içerik analizi Tablo-4 de verilmiştir. TABLO-4: Öğretmen geliştirme politikaları kapsamında öğrenen öğretmenin öğrenme öğretme süreci F Temalar Kodlar 24Ö 6Y Dersi planlama. 1. Ders plânını öğrenciyi merkeze alarak hazırlar (Ö1 Ö5 Ö6 Ö8 Ö16 Ö17 Ö19 Ö23 Y1 Y2 Y3 Y4). 2. Ders plânında bireysel farklılıkları dikkate alır (Ö2 Ö3 Ö5 Ö9 Ö10 Ö14 Ö17 Ö19 Ö20 Ö21 Ö22 Ö23 Ö24 Y2 Y5 Y6) 3. Ders plânında amaç ve kazanımların neler olacağını belirtir (Ö4 Ö5 Ö7 Ö8 Ö11 Ö15 Ö17 Ö18 Ö20 Ö21 Y2 Y3 Y6). 4. Dersi planlarken diğer dersler ve ara disiplinlerle ilişkilendirir, bu konuda diğer öğretmenlerle işbirliği yapar (Ö1 Ö2 Ö7 Ö11 Ö13 Ö15 Ö16 Ö19 Ö20 Ö21 Ö22 Ö24 Y6) 5. Ders plânında amaca uygun etkinlikleri belirtir (Ö3 Ö7 Ö19 Ö20 Ö21 Ö22 Ö23 Y1 Y5) 9

10 Münevver Çetin, Gürkan SARIDAŞ ve İpek ARAÇ 6. Ders plânında amaca uygun yöntem ve teknikleri belirtir (Ö5 Ö6 Ö7 Ö8 Ö9 Ö10 Ö11 Ö12 Ö13 Ö15 Ö16 Ö18 Y5 Y6). 7. Ders plânında kullanacağı kaynak ve materyalleri belirtir (Ö1 Ö5 Ö6 Ö7 Ö11 Ö13 Ö18 Ö19 Ö23 Ö24 Y1 Y2 Y3 Y4 Y5). 8. Ders plânında ne tür ödev vereceğini belirtir (Ö2 Ö3 Ö9 Ö11 Ö15 Ö16 Ö17 Ö18 Ö19 Ö21 Y1 Y2). 9. Ders plânında bilgi ve iletişim teknolojilerinin nasıl kullanılacağına yer verir (Ö1 Ö2 Ö5 Ö7 Ö10 Ö11 Ö13 Ö15 Y1 Y2). 10. Ders plânında izleme ve değerlendirme etkinliklerini belirtir (Ö5 Ö6 Ö7 Ö8 Ö9 Ö10 Ö11 Ö12 Ö13 Ö15 Y5 Y6). 19Ö 5Y Materyal hazırlama. 1. Çalışma yaprakları hazırlar (Ö1 Ö Ö Ö7 Ö10 Ö Ö16 Ö19 Ö20 Ö21 Ö22 Ö23 Y1 Y3 Y4 Y5). 2. Materyalleri hazırlarken ve seçerken bireysel farklılıkları dikkate alır (Ö2 Ö4 Ö5 Ö6 Ö9 Ö10 Ö11 Ö15 Ö16 Ö17 Ö20 Ö23 Y3 Y4). 3. Materyal hazırlamada bilgisayar ve diğer teknolojik araçlardan yararlanır (Y5). 4. Öğretme-öğrenme sürecinde materyaller hazırlarken öğrenci görüşlerini de dikkate alır. 5. Materyal hazırlarken kullanışlı ve ekonomik olmasına dikkat eder (Ö1 Ö3 Ö4 Ö5 Ö8 Ö9 Ö14 Ö15 Ö17 Ö19 Ö20 Ö21 Ö22 Ö23 Y1). 6. Hazırlanan materyalin öğrenilecek içeriğe uygun olmasına dikkat eder. 7. Materyal hazırlarken çevre olanaklarından yararlanır. 8. Hazırlanan materyalin içeriğin sunumunu kolaylaştırıcı olmasına dikkat eder (Ö2 Ö4 Ö5 Ö8 Ö10 Ö11 Ö16 Ö19 Ö20 Ö21 Y2). 9. Teknolojik ortamlardaki (veri tabanları, çevrimiçi kaynaklar vb.) öğretme öğrenme ile ilgili kaynaklara ulaşır, bunları doğruluk ve uygunlukları açısından değerlendirir. 10. Öğrencilerin materyal hazırlama ve geliştirmelerine fırsatlar vererek onlarda yaratıcılığın ve estetik anlayışın gelişmesine katkıda bulunur. 16Ö 3Y Öğrenme düzenleme. ortamlarını 1. Öğrenme ortamlarını düzenlerken öğrencilerin farklı ön yaşantılarını dikkate alır. 2. Öğrenme ortamlarını etkinlik türüne göre (bireysel, işbirlikli vb.)düzenler (Ö2 Ö3 Ö5 Ö7 Ö11 Ö17 Ö19 Ö20 Ö22 Ö23 Ö24 Y1 Y3). 3. Öğrenme ortamının fiziksel koşullarını (ısı, ışık, ses durumu vb.) öğrenmeyi destekleyecek biçimde düzenler (Ö1 Ö2 Ö3 Ö5 Ö7 Ö9 Ö11 Ö15 Ö17 Ö19 Ö20 Ö21 Ö22 Ö23 Ö24 Y2). 4. Öğrenme ortamını düzenlerken araç ve gereçlerin kullanım ilkelerini dikkate alır. 5. Araç ve gereçlerin güvenli biçimde kullanımı için önlemler alır (Ö5 Ö12 Ö15 Ö17 Y1). 6. Ders araç-gereçlerinin bakımını sağlar, kullanıma hazır halde tutar.

11 Ortaokul Öğretmenleri ve Okul Yöneticilerinin Öğrenen Öğretmene İlişkin Görüşleri 7. Öğretim ortamının temizliği ve havalandırılması için gerekli önlemleri alır. 8. Teknoloji kaynaklarının etkili kullanımına model olur ve bunları öğretir (Ö2 Ö17 Ö21 Ö24 Y2). 9. Öğrenme ortamini öğrencilerin estetik duyarliliğini olumlu yönde etkileyecek biçimde düzenler. 4Ö 3Y 18Ö 4Y Ders dışı etkinlikler düzenleme. Bireysel farklılıkları dikkate alarak öğretimi çeşitlendirme. 1. Ders dışı etkinlikler için plân hazırlar (Ö1 Ö7 Ö9 Y2 Y3). 2. Ders dışı etkinliklerin dersin amaçlarına uygun olmasına dikkat eder. 3. Ders dışı etkinlikleri öğrenci özelliklerini dikkate alarak düzenler (Ö4 Ö9 Y3 Y5). 4. Ders dışı etkinlikler için gerekli yazışma ve görüşmeleri yapar. 5. Ders dışı etkinlikler için gereken araçları temin eder. 6. Ders dışı etkinliklerin güvenle gerçekleşmesi için gerekli önlemleri alır. 1. Farklı ihtiyaçları dikkate alarak öğrenme etkinlikleri düzenler (Ö1 Ö2 Ö11 Ö12 Ö13 Ö14 Y1 Y2). 2. Öğrencilerin ilerlemelerini izlemek amacıyla kayıtlar tutar. 3. Öğretimi çeşitlendirirken gerektiğinde uzman yardımına başvurur. 4. Yöntemlerini belirlerken bireysel farklılıkları dikkate alır (Ö1 Ö3 Ö5 Ö6 Ö10 Ö11 Ö12 Ö13 Ö14 Ö16 Ö22 Y3). 5. Özel sorunları olanlarla ilgili yasal dayanakları bilir. 6. Bireysel öğrenme planları yapar (Ö4 Ö7 Ö9 Ö10 Ö15 Ö16 Ö17 Ö18 Ö22 Y4). 7. Bireysel farklılıkları dikkate alarak ölçme ve değerlendirme yaklaşımlarını çeşitlendirir. 8. Öğrencilerin farklı ihtiyaçlarını dikkate alarak öğrenci merkezli stratejileri destekleyen teknolojiler kullanır. 3Ö Zaman yönetimi. 1. Zamanı etkin kullanacak şekilde dersi plânlar. 2. Öğretme - öğrenme sürecinde zamanı etkin kullanır (Ö1 Ö4 Ö5). 3. Öğrencilerin ders içi ve ders dışı zamanlarını etkili kullanmaları için yönlendirmeler yapar. 19Ö 5Y Davranış yönetimi. 1. Öğrencilerine yapıcı, açıklayıcı ve geliştirici geri bildirimler verir (Ö1 Ö3 Ö4 Ö5 Ö11 Ö17 Ö20 Ö24 Y1 Y3). 2. Öğrencilere isimleriyle hitap eder (Ö4 Ö5 Ö6 Ö9 Ö11 Ö13 Ö14 Ö17 Ö22 Y2 Y3). 3. Öğrencilerin başarılı yönlerini öne çıkarır. 4. Davranış yönetiminde bireysel farklılıkları dikkate alır (Ö2 Ö7 Ö9 Ö11 Ö13 Ö14 Y2 Y6). 5. Öğrencilerin kendilerini güven içinde hissetmelerini sağlayacak ortam oluşturur. 6. Sınıf kurallarını öğrencilerle birlikte belirler (Ö6 Ö8 Ö9 Ö15 Ö18 Ö20 Ö22 Y1). 7. Öğrencilerin duygu ve düşüncelerini yönetebilmelerinde rehberlik eder. 8. Öğrencilerin kendilerini güdülemeyi ögrenmeleri için 11

12 Münevver Çetin, Gürkan SARIDAŞ ve İpek ARAÇ olanak sağlar (Ö1 Ö6 Ö15 Ö19 Ö22). 9. Öğrencilerin öz denetim becerilerini geliştirmesine rehberlik eder. 10. Araç-gereç ve teknolojnin kullanıldığı öğrenme ortamlarında sağlık ve güvenliğe öncelik veren önlemleri uygular. 11. Kişiler arası problem cözme becerilerine sahiptir ve öğrencilerde de bu becerilerin gelişmesi için rehberlik eder (Ö6 Ö7 Ö8 Ö11 Ö13). Tablo-4 incelendiğinde öğretmenler dersi planlama (f=24), materyal hazırlama (f=19), öğrenme ortamlarını düzenleme (f=16), ders dışı etkinlikleri düzenleme (f=4), bireysel farklılıkları dikkate alarak öğretimi çeşitlendirme (f=18), zaman yönetimi (f=3) ve davranış yönetimi (f=19) temalarına değişmişlerdir. Buna göre öğretmenler dersi planlama, materyal hazırlama, öğrenme ortamlarını düzenleme ve bireysel farklılıkları dikkate alarak öğretimi çeşitlendirme temalarına vurgu yapmıştır. Yöneticiler ise dersi planlama (f=6), materyal hazırlama (f=5), öğrenme ortamlarını düzenleme (f=3), ders dışı etkinlikleri düzenleme (f=3), bireysel farklılıkları dikkate alarak öğretimi çeşitlendirme (f=4) ve davranış yönetimi (f=5) temalarına değişmişlerdir. Buna göre yöneticiler dersi planlama, materyal hazırlama, öğrenme ortamlarını düzenleme, ders dışı etkinlikleri düzenleme, bireysel farklılıkları dikkate alarak öğretimi çeşitlendirme ve davranış yönetimi temalarına vurgu yapmıştır. Ayrıca zaman yönetimine değinen bir yönetici olmamıştır. Çalışma grubu dersi planlama temasında, öğrenci merkezli planlama yaptığını, bireysel farklılıkları dikkate aldığını, planlamada kazanımlara göre hareket ettiğini, diğer derslerle konuları ilişkilendirdiğini, etkinlikler hazırladığını, çeşitli yöntem, teknik ve materyal kullandığını, ödevleri detaylı açıklamalarla verdiklerini ve ödevleri kontrol ettiklerini düşünmektedir. Materyal hazırlama temasında, çalışma yaprakları hazırladıklarını, bireysel farklılıkları dikkate aldıklarını, teknolojik araçlar kullandıklarını ve materyallerin kullanışlı ve kolaylaştırıcı olduklarını düşünmektedir. Öğrenme ortamlarını düzenleme temasında, sınıfı etkinliklere göre düzenlediklerini, fiziksel koşulları öğrenmeye göre değerlendirdiklerini, araç gereç kullanımında güvenlik önlemlerini aldıklarını, teknolojik kaynakları kullandıklarını düşünmektedir. Ders dışı etkinlikleri düzenleme temasında, plan hazırladıklarını ve öğrenci özelliklerini dikkate aldıklarını düşünmektedir. Bireysel farklılıkları dikkate alarak öğretimi çeşitlendirme temasında, farklı ihtiyaçları dikkate aldıklarını, bireysel farklılıklara önem verdiklerini ve belli öğrenciler için bireysel öğrenme planları hazırladıklarını düşünmektedir. Zaman yönetimi temasında, zamanı etkin kullandıklarını düşünmektedir. Davranış yönetimi temasında, öğrencilere etkili geri bildirimler verdiklerini, öğrenciye ismiyle hitap ettiklerini, sınıf kurallarını birlikte belirlediklerini, öğrencileri motive ettiklerini, problem çözme becerilerini desteklediklerini ve bireysel farklılıkları dikkate aldıklarını düşünmektedir. Sizce öğretmen geliştirme politikalarına göre öğrenen öğretmenin ölçme değerlendirme süreci nasıl olmalıdır sorusuna ait öğretmen ve yönetici görüşlerinin içerik analizi Tablo-5 de verilmiştir. TABLO-5: Öğretmen geliştirme politikaları kapsamında öğrenen öğretmenin ölçme değerlendirme süreci F Temalar Kodlar

13 Ortaokul Öğretmenleri ve Okul Yöneticilerinin Öğrenen Öğretmene İlişkin Görüşleri 7Ö 2Y 5Ö 1Y Ölçe ve değerlendirme yöntem ve tekniklerini belirleme. Değişik ölçme tekniklerini kullanarak öğrencinin öğrenmelerini ölçme. 1. Hangi amaçla ölçme ve değerlendirme yapacağına karar verir. 2. Amaca uygun ölçme araçlarını belirler (Ö5 Ö8 Ö11 Ö13 Ö14 Ö17 Ö19 Ö20 Y1 Y3). 3. Ölçme araçlarını çeşitlendirir. 4. Çok yönlü değerlendirme için alternatif ölçme araçlarnı belirler.. (Portfolyo, kavram haritaları,gezi, gözlem, görüşme vb.). 5. Ölçme ve değerlendirmeye yönelik plan yapar. 1. Ölçme aracını geliştirir. 2. Ölçme aracının geçerlilik ve güvenirliliğini test eder. 3. Ölçme aracını uygular. 4. Öğrencinin çalışmalarını kontrol eder (proje, ödev, vb.) (Ö5 Ö9 Ö11 Ö17 Ö21 Y5). 5. Bireysel ölçme ve değerlendirme etkinlikleri düzenler ve bu etkinliklere öğrencileri dahil edecek stratejiler kullanır. 6. Öğrenenlerin performans ve gelişim düzeylerini düzenli olarak ölçer. 2Y Verileri analiz ederek yorumlama, öğrencinin gelişimi ve öğrenmesi hakkında geri bildirim sağlama. 1. Veri analizinde uygun istatistik tekniği seçer ve uygular. 2. Bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanarak verileri analiz eder. 3. Ölçme sonuçlarını tablo, grafik türü görsel biçimlere dönüştürür. 4. Ölçme sonuçlarını yorumlar ve öğrenciye geri bildirim sağlar (Y2 Y3). 5. Ölçme sonuçları hakkındaki öğrenci tepkilerine önem verir. 6. Öğrenci başarılarını ve olumlu davranışlarını ödüllendirir (Y2). 7. Olumsuz davranışlar için yapıcı yönlendirmeler yapar. 8. Bilgi ve iletişim teknolojilerini de kullanarak değerlendirme sonuçlarını veliler, okul yönetimi ve diğer eğitimcilerle paylaşır. 14Ö 5Y Sonuçlara göre öğretme öğrenme sürecini gözden geçirme. 1. Hedefleri yeniden gözden geçirir. 2. Öğrenme ortamını yeniden gözden geçirir. 3. Ölçme araçlarını yeniden gözden geçirir (Ö3 Ö6 Ö7 Ö10 Ö12 Ö16 Ö17 Ö19 Ö21 Ö22 Ö23 Y5 Y6). 4. Öğretim stratejilerini, yaklaşım, yöntem ve tekniklerini yeniden gözden geçirir. 5. Gerektiğinde alternatif materyal, strateji ve etkinlikler geliştirir (Ö2 Ö9 Ö10 Ö13 Ö16 Ö19 Ö22 Y1 Y2 Y3). Tablo-5 incelendiğinde, öğretmenler ölçme ve değerlendirme yöntem ve tekniklerini belirleme (f=7), değişik ölçme tekniklerini kullanarak öğrencinin öğrenmelerini ölçme (f=5) ve sonuçlara göre öğretme-öğrenme sürecini gözden geçirme (f=14) temalarına değinmişlerdir. Ayrıca öğretmenler, verileri analiz ederek yorumlama, öğrencinin gelişimi ve öğrenmesi hakkında geri bildirim sağlama temasına hiç değinmemiştir. Buna göre öğretmenler, özellikle sonuçlara göre öğretme-öğrenme sürecini gözden geçirme temasına vurgu yapmışlardır. Yöneticiler ise, ölçme ve değerlendirme yöntem ve tekniklerini belirleme (f=2), değişik ölçme tekniklerini kullanarak öğrencinin öğrenmelerini ölçme (f=1), verileri analiz ederek yorumlama, öğrencinin gelişimi ve 13

14 Münevver Çetin, Gürkan SARIDAŞ ve İpek ARAÇ öğrenmesi hakkında geri bildirim sağlama (f=2) ve sonuçlara göre öğretme-öğrenme sürecini gözden geçirme (f=5) temalarına değinmişlerdir. Yöneticiler öğretmenlerden farklı olarak, verileri analiz ederek yorumlama, öğrencinin gelişimi ve öğrenmesi hakkında geri bildirim sağlama temasına değinmişlerdir. Buna göre yöneticilerde, özellikle sonuçlara göre öğretme-öğrenme sürecini gözden geçirme temasına vurgu yapmışlardır. Çalışma grubu ölçme ve değerlendirme yöntem ve tekniklerini belirleme temasında amaca uygun ölçme araçları kullandıklarını düşünmektedir. Değişik ölçme tekniklerini kullanarak öğrencinin öğrenmelerini ölçme temasında öğrencilerin çalışmalarını kontrol ettiklerini düşünmektedir. Verileri analiz ederek yorumlama, öğrencinin gelişimi ve öğrenmesi hakkında geri bildirim sağlama temasında sadece yöneticiler ölçme sonuçlarını öğrencilerle paylaştıklarını ve olumlu başarıları ödüllendirdiklerini düşünmektedir. Sonuçlara göre öğretmen öğrenme sürecini gözden geçirme temasında, ölçme araçlarını kontrol ettiklerini, gerektiğinde alternatif öğrenme stratejileri geliştirdiklerini düşünmektedir. Sizce öğretmen geliştirme politikalarına göre öğrenen öğretmenin çevre ilişkileri nasıl olmalıdır sorusuna ait öğretmen ve yönetici görüşlerinin içerik analizi Tablo-6 de verilmiştir. TABLO-6: Öğretmen geliştirme politikaları kapsamından öğrenen öğretmenin çevre ilişkileri F Temalar Kodlar 4Ö 2Y Çevreyi tanıma. 1. Bulunduğu çevreyi tanır (Ö6 Ö12 Ö13 Ö18 Y1 Y6). 2. Bulunduğu çevrenin özelliklerini ve gereksinimlerini inceler ve kaydeder. 3. Ders plânına çevrenin özelliklerini yansıtır. 4. Çevre gezileri plânlar. 5. Çevre gezilerini gerçekleştirir. 6. Bulunduğu çevrenin özelliklerine göre özel alan öğretim programına farklı üniteler ya da konular ekler. 7. Bulunduğu çevrenin sorunlarına karşı duyarlıdır. 5Y Çevre olanaklarından yararlanma. Okulu kültür merkezi durumuna getirme. 1. Öğretmen, çevrede bulunan sanayi, ticaret, tarım v.b. meslek alanlarının yetkililerini ilgili oldukları derslere davet eder. 2. Çevrede bulunan kurum, kuruluş ve doğal ortamları eğitim amaçlı kullanır. 3. Okul yönetimi ile işbirliği yaparak mezunların okula katkı sağlamaları için çaba harcar. 4. Sivil toplum kuruluşları, toplum liderleri, eğitim liderleri vb. ile işbirliği yapar. 5. Bulunduğu çevreye özgü materyalleri kullanarak öğretim sürecini zenginleştirir. 6. Okul gelişim - yönetim ekiplerinin kurulmasında ve çalışmalarında görev alır (Y2 Y3 Y4 Y5 Y6). 1. Aile ve öğrencilerin ilgi ve gereksinimleri doğrultusunda toplantı ya da seminerler düzenler. 2. Kültürel ve sportif etkinliklerin düzenlenmesinde öncülük yapar. 3. Bulunduğu çevrenin önemli kişi ve olaylarını anmak üzere programlar düzenler.

15 Ortaokul Öğretmenleri ve Okul Yöneticilerinin Öğrenen Öğretmene İlişkin Görüşleri 4. Öğretmen, okul ve çevresinin gelişimine yönelik çalışmalara destek olur. 11Ö 4Y 22Ö 6Y Aileyi tanıma ve ailelerle ilişkilerde tarafsızlık. Aile katılımı ve işbirliği sağlama. 1. Aileleri tanımak için bireysel ya da gruplarla veli görüşmeleri düzenler (Ö2 Ö3 Ö5 Ö7 Ö8 Ö11 Ö13 Ö14 Ö15 Ö16 Ö17 Y1 Y2 Y3 Y6). 2. Ailelerin sosyo-ekonomik ve kültürel özelliklerini tanıyabilmek, öğrencinin çalışma ortamını gözlemleyebilmek için meslekî sınırlar içinde ev ziyaretleri yapar. 3. Ailelerin sosyo-ekonomik ve kültürel özellikleri hakkında bilgi toplar ve kaydeder (Ö11 Ö16 Ö17 Y2 Y6). 4. Sosyo- kültürel değerlerin yaşatılması için etkinlikler düzenler. 5. Ailelerle ilişkilerinde doğru, açık ve anlaşılır paylaşımlarda bulunur (Ö2 Ö5 Ö7 Ö8 Ö11 Ö13 Ö15 Ö16). 6. Ailelerin farklı değer ve inançlarına saygı duyar (Ö13 Ö14 Y2). 7. Farklı sosyo-ekonomik ve kültürel özellikler gösteren ailelere eşit davranır (Ö2 Ö3 Ö8 Ö11). 8. Aile ve öğrenci ile ilgili özel bilgileri gizli tutar (Ö17). 9. Ailelerle yaşanabilecek olumsuzlukları öğretme ve öğrenme sürecine yansıtmaz. 1. Aileleri okul ve sınıf etkinliklerine katar (Ö2 Ö5 Ö6 Ö7 Ö11 Ö15 Ö16 Ö20 Ö21 Ö22 Y2 Y4). 2. Öğrencinin gelişimi ile ilgili olarak ailelerle sürekli bilgi alışverişinde bulunmak üzere yazılı/sözlü iletişim kurar (Ö3 Ö4 Ö5 Ö8 Ö10 Ö14 Ö17 Ö19 Y1 Y3). 3. Ailelerle görüşerek karşılıklı beklentilerin neler olduğunu belirler (Ö1 Ö2 Ö3 Ö9 Ö12 Ö13 Ö18 Ö19 Ö20 Ö21 Ö22 Y1 Y2 Y5 Y6). 4. Ailelerle belirlenen karşılıklı beklentileri uygulamalarına yansıtır. 5. Ailelerin yaşadıkları sorunlara karşı duyarlı davranır. 6. Ailelere, öğrencilerin öğrenim sürecinde yaşadıkları sorunların çözümünde bilgi ve yönlendirme kapsamında rehberlik yapar. 7. Aileleri eğitimle ilgili yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirir ve gelişmelerden haberdar eder. 8. Okul içi ve dışı ortamlardaki eğitsel fırsatları değerlendirerek aile ve öğrencilerle birlikte olur. Tablo-6 incelendiğinde, öğretmenler çevreyi tanıma (f=4), aileyi tanıma ve ailelerle ilişkilerde tarafsızlık (f=11) ve aile katılımı ve işbirliği sağlama (f=22) temalarına değinmişlerdir. Ayrıca öğretmenler, çevre olanaklarından yararlanma ve okulu kültür merkezi haline getirme temalarına hiç değinmemişlerdir. Buna göre, öğretmenler özellikle aile katılımı ve işbirliği sağlama temasına vurgu yapmışlardır. Yöneticiler ise, çevreyi tanıma (f=2), çevre olanaklarından yararlanma (f=5), aileyi tanıma ve ailelerle ilişkilerde tarafsızlık (f=4) ve aile katılımı ve işbirliği sağlama (f=6) temalarına değinmişlerdir. Yöneticiler öğretmenlerden farklı olarak, çevre olanaklarından yararlanma temasına da değinmişlerdir. Yöneticiler de, okulu kültür merkezi haline getirme temasına hiç değinmemişlerdir. Buna göre, yöneticiler özellikle aile katılımı ve 15

16 Münevver Çetin, Gürkan SARIDAŞ ve İpek ARAÇ işbirliği sağlama teması başta olmak üzere, çevre olanaklarından yararlanma ve aileyi tanıma ve ailerle ilişkilerde tarafsızlık temalarına vurgu yapmışlardır. Çalışma grubu çevreyi tanıma temasında bulunduğu çevreyi tanıdıklarını düşünmektedir. Çevre olanaklarından yararlanma temasında sadece yöneticiler okul gelişim ve yönetim ekiplerinin kurulmasını düşünmektedir. Okulu kültür merkezi durumuna getirme temasında herhangi bir görüş belirtilmemiştir. Aileyi tanıma ve ailelerle ilişkilerde tarafsızlık temasında, veli görüşmeleri düzenlediklerini, aile ile ilgili bilgi topladıklarını, aile ile bilgi paylaşımında bulunduklarını, ailelerin durum ve davranışlarına saygı duyduklarını ve eşit davranıklarını, aile ve öğrenci ile ilgili bilgileri paylaşmadıklarını düşünmektedir. Aile katılımı ve işbirliği sağlama temasında, aileleri sınıf etkinliklerine kattıklarını, ailelerle sürekli iletişimde bulunduklarını ve beklentilerini açıkladıklarını düşünmektedir. Sizce öğretmen geliştirme politikalarına göre öğrenen öğretmenin program ve içerik bilgisi nasıl olmalıdır sorusuna ait öğretmen ve yönetici görüşlerinin içerik analizi Tablo-7 de verilmiştir. TABLO-7: Öğretmen geliştirme politikaları kapsamında öğrenen öğretmenin program ve içerik bilgisi F Temalar Kodlar 16Ö 3Y Türk Milli Eğitiminin amaçları ve ilkeleri. Özel alan öğretim programı bilgisi ve uygulama becerisi. 1. Türk Millî Eğitim sisteminin dayandığı temel değer ve ilkeleri bilir. 2. Eğitim programlarının hazırlanıp uygulanmasında ve her türlü eğitim faaliyetlerinde Atatürk inkılâp ve ilkelerini ve Anayasada ifadesini bulmuş olan Atatürk milliyetçiliğini temel olarak alır. 3. Eğitim-öğretim faliyetlerinin Türk Mîlli Eğitiminin amaç ve ilkeleri doğrultusunda yürütülmesinin gereği ve önemine inanır. 4. Türk Millî Eğitiminin amaç ve ilkelerini plân ve uygulamalarına yansıtır. 5. Öğretme öğrenme sürecini, Türk Millî Eğitiminin amaç ve ilkeleri doğrultusunda yürütür. 1. Özel alan öğretim programının amaç, ilke ve yaklaşımını plânına yansıtır (Ö2 Ö5 Ö6 Ö8 Ö10 Ö11 Ö15 Ö17 Ö18 Y2). 2. Özel alan öğretim programının ilke ve yaklaşımlarını uygular (Ö3 Ö4 Ö5 Ö9 Ö15 Ö16 Y3). 3. Özel alanda gerekli olan öğrenme yollarını öğrencilere kazandırır (Ö4 Ö5 Ö11 Ö12 Ö15 Ö16 Ö17 Ö18 Ö23 Y4). 4. İçeriği konuların özelliklerine göre aşamalı bir şekilde sıralar. 5. Özel alan bilgisinin sınıf ve kademelere göre dağılımını dikkate alarak öğretim sürecini düzenler ve uygular (Ö4 Ö8 Ö11 Ö12 Ö15 Ö17 Y2). 6. Özel alan öğretim programının gerektirdiği farklı bilgi ve becerileri kazanma yolunda çaba harcar (Ö9 Ö10 Ö11 Ö17 Ö18 Ö23 Y2 Y4).

17 Ortaokul Öğretmenleri ve Okul Yöneticilerinin Öğrenen Öğretmene İlişkin Görüşleri 3Y Özel alan öğretim programını izleme, değerlendirme ve geliştirme. 1. Özel alan öğretim programındaki değişimleri izler (Y1 Y3 Y6). 2. Özel alan öğretim programının geliştirilmesi sürecine, belirlediği ihtiyaç ve önerilerle katkıda bulunur. 3. Öğrenilenlerin özel alan programı içindeki önemini belirler ve açıklar. 4. Özel alan programı kapsamında öğrenilenlerin diğer programlarla bağlantısını kurar. 5. Özel alan programı kapsamında öğrenilenlerin öğrencilerin öğrenmelerine ve gelişimlerine olan katkısını açıklar. 6. Özel alan programı kapsamında öğrenilenleri öğrenci ihtiyaçlarına uygunluğu bakımından gerekçelendirir. 7. Özel alan programı kapsamında öğrencilerin öğrenmekte güçlük çektikleri konuları belirler. 8. Özel alan programı kapsamında hazırlanan öğretim materyallerini (ders kitabı, çalışma kitabı ve öğretmen kılavuzu, ansiklopedi, dergi v.b.) içerik düzenleme ilkeleri bakımından değerlendirir. 9. Özel alan programı kapsamında hazırlanan öğretim materyallerinde (ders kitabı, çalışma kitabı ve öğretmen kılavuzu, ansiklopedi, dergi v.b.) yer alan içeriği alandaki gelişmeler ve yenilikler doğrultusunda değerlendirir. 10. Özel alan programı kapsamında hazırlanan öğretim materyallerinde (ders kitabı, çalışma kitabı ve öğretmen kılavuzu, ansiklopedi, dergi v.b.) yer alan içeriği bilimsel doğruluk bakımından değerlendirir. Tablo-7 incelendiğinde, öğretmenler özel alan öğretim programı bilgisi ve uygulama becerisi (f=16) temasına değinmiş ve vurgu yapmışlardır. Türk Milli Eğitimi nin amaçları ve ilkeleri ve özel alan öğretim programı izleme, değerlendirme ve geliştirme temalarına hiç değinmemişleridir. Yöneticiler ise, özel alan öğretim programı bilgisi ve uygulama becerisi (f=3) ve özel alan öğretim programını izleme, değerlendirme ve geliştirme (f=3) temalarına değinmiş ve vurgu yapmışlardır. Yöneticiler de, Türk Milli Eğitimi nin amaçları temasına hiç değinmemişleridir. Çalışma grubu Türk Milli Eğitiminin amaçları ve ilkeleri temasında herhangi bir görüş belirtmemiştir. Özel alan öğretim ve programı bilgisi ve uygulama becerisi temasında, özel alan bilgisine sahip olduklarını ve bu bilgilerini derste uyguladıklarını, öğrenci seviyesine göre öğretim sürecini düzenlediklerini ve özel alan bilgilerini geliştirme için çaba harcadıklarını düşünmektedir. Özel alan öğretim programını izleme, değerlendirme ve geliştirme temasında, sadece yöneticiler özel alan öğretim programındaki değişimleri izlediklerini düşünmektedir. Bu çalışma kapsamında ortaokullarda görevli okul yöneticileri ve branş öğretmenleri öğretmen geliştirme politikaları kapsamında öğrenen öğretmenin kişisel ve mesleki değerleri, mesleki gelişim süreci, öğrenciyi tanıması, öğrenme-öğretme süreci, ölçme değerlendirme süreci, çevre ilişkileri ve program ve içerik bilgisi kategorilerinde görüş belirtmişlerdir. Ülkemiz üniversitelerinde öğrenim gören öğretmen adayları öğrenen öğretmen olarak yetiştirilmektedir. Üniversiteler bünyesindeki eğitim fakültelerinde öğrenim gören öğretmen adayları öğretmenlik mesleği ve özel alan derslerinde kişisel ve mesleki değerler, mesleki gelişim süreci, öğrenciyi tanıma, öğrenme-öğretme süreci, ölçme 17

18 Münevver Çetin, Gürkan SARIDAŞ ve İpek ARAÇ değerlendirme süreci, çevre ile ilişkiler, program ve içerik bilgisi becerilerini kazanmaktadır. Bu beceriler MEB tarafından da kabul edilen öğrenen öğretmen becerileridir. Çalışmamız kapsamında öğretmenlerle yapılan görüşmelerde öğretmen geliştirme politikalarına göre bu becerilere değinme durumları incelenmiştir. Bu veriler ışığında öğretmen geliştirme politikalarına ve öğretmen yetiştirme stratejilerine önerilerde bulunulacaktır. Çalışma grubundaki öğretmenlerin kişisel ve mesleki değerler kategorisine verdiği cevaplar incelendiğinde öğretmenlik mesleği ile ilgili değerlere önem verdiği, öğrenci ile ilgili görevleri yerine getirdikleri gözlemlenmektedir. Yöneticilerin ise öğrenciye değer verime, anlama ve saygı gösterme, öğrencilerin başaracağına inanma noktalarına önem verdikleri gözlenmiştir fakat ulusal ve evrensel değerlere önem verme noktasında hem öğretmenlerin hem de yöneticilerin eksiklikleri olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu kapsamda öğretmen ve okul yöneticilerinin çocuk hakları, insan hakları, demokrasi ve anayasa haklarını benimseyerek öğrenme yaşantılarını düzenlemedikleri, öğrencilere yaşam alanı içinde değer verdikleri, uluslararası boyutta değerlendirmedikleri gözlenmiştir. Bu da öğrencilerin küreselleşme, dünya vatandaşlığı ve uluslararası eşitlik konularında eksik kalmasına neden olmaktadır. Bu da öğrencilerin belli alanda sınırlandırılmasına ve küresel rekabet ortamında geri planda kalmasına neden olmaktadır. Çalışma grubundaki öğretmenlerin mesleki gelişim kategorisine verdiği cevaplar incelendiğinde öz değerlendirme yaptıkları, kişisel gelişimlerine önem verdikleri ve bu süreç esnasında teknolojiden yararlandıkları gözlenmektedir. Fakat bununla birlikte mesleki gelişim sürecini izleme ve okulun iyileştirilmesine katkıda bulunma konularına değinmedikleri gözlenmektedir. Yöneticilerin ise öz değerlendirme yapma, kişisel gelişimi sağlama, mesleki gelişmeleri izleme, okulun iyileştirilmesine ve geliştirilmesine katkı sağlama, konularına önem verdikleri fakat mesleki yasaları izleme noktasında hem yöneticilerin hem de öğretmenlerin eksik olduğu görülmüştür. Bu kapsamda öğretmenlerin mesleki gelişim süreci ile ilgili kendilerini yeterli gördükleri, kendilerini geliştirmek için hizmetiçi eğitim, seminer ve toplantılara katılmadıkları, alanları ile ilgili yayınları izlemedikleri ve bu alandaki çalışmalara katkı sağlama çabası içinde olmadıkları gözlenmiştir. Bu tür mesleki eğitim, toplantı, seminer ve çalıştayların merkezi yerlerde olması, öğretmenin bu tür çalışmaları ağırlık olarak görmesi ve sistemin öğretmeni geliştirme çabası içine sokmaması bunun sebepleri arasında yer almaktadır. Öğretmenlerin karar alma mekanizmalarından uzak durması, öğretmenlerin sadece sınıfları ile ilgilenmesi ve onların, sınıfları mahremiyet bölgesi olarak görmesi öğretmenlerin okulu iyileştirme ve geliştirme çalışmalarına katkı sağlamamasına neden olmaktadır. Okul içindeki informal ilişkilerin artması, öğretmenlerin ve yöneticilerin informal ilişkiler çevresinde hareket etmesi öğretmen ve yöneticilerin görev, hak ve sorumlulukları ile ilgili mevzuatı bilme, izleme ve buna uygun davranmasına neden olmaktadır.

19 Ortaokul Öğretmenleri ve Okul Yöneticilerinin Öğrenen Öğretmene İlişkin Görüşleri Çalışma grubundaki öğretmenlerin ve yöneticilerin öğrenciyi tanıma kategorisine verdiği cevaplar incelendiğinde öğrenciyi tanıdıkları, değer verdikleri, ilgi ve ihtiyaçlarını göz önünde bulundurdukları ve rehberlik ettikleri gözlenmiştir. Bu kapsamda öğretmen ve yöneticilerin öğrenci merkezi eğitim öğretim ortamları oluşturdukları, öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçlarını analiz ederek bu bilgiler ışığında rehberlik ettikleri gözlenmiştir. Yapılandırmacı yaklaşıma uygun olarak okullarda öğrenciyi tanıma eylemleri gerçekleştiği gözlenmiştir. Çalışma grubundaki öğretmenlerin öğrenme ve öğretme süreci kategorisine verdiği cevaplar incelendiğinde dersi planladıkları, materyal hazırladıkları, öğrenme ortamlarını ve ders dışı etkinlikler düzenledikleri bireysel farklılıkları dikkate aldıkları, zaman ve davranış yönetimi yaptıkları gözlenmiştir. Yöneticilerin ise sadece zaman yönetimi konusunda eksikliklerinin olduğu gözlenmiştir. Bu kapsamda okul yöneticilerinin müfredatla daha az ilgilendikleri, müfredatın yetiştirilmesi konusunda öğretmenlerin üzerine düşen görevleri yerine getirdikleri gözlenmiştir. Bu nedenle okul yöneticileri zaman yönetimini göz ardı etmektedir. Çalışma grubundaki öğretmenlerin öğrenmeyi, gelişimi izleme ve değerlendirme kategorisine verdiği cevaplar incelendiğinde ölçme ve değerlendirme teknikleri kullandıkları ve sonuçlara göre öğrenme sürecini gözden geçirdikleri gözlenmiştir. Fakat verileri analiz ederek öğrencilere geri bildirimde bulunmadıkları gözlenmiştir. Yöneticiler ölçme ve değerlendirme tekniklerini belirleme, değişik ölçme tekniklerini kullanma, verileri analiz ederek yorumlama, sonuçlara göre öğrenme sürecini gözden geçirme noktasına önem vermişlerdir. Fakat değişik ölçme tekniklerini kullanma noktasındaki eksiklikleri gözlenmiştir. Bu kapsamda öğretmenler öğrencilerin ölçme sonuçlarını değerlendirdikleri fakat bu değerlendirme sonuçlarını ayrıntılı istatistiki biçimde yapmadıkları gözlenmiştir. Bunun nedeni ise öğretmenlerin ders dışı zamanlarını harcama istememesi olarak gözlenmiştir. Okul yöneticilerinin değişik ölçme tekniklerine değinmemesinin nedeni ise ölçme ve değerlendirme ile ilgili sorumluluğu sadece öğretmene yüklemesi ve öğretmenin sorumluluğu dahilinde olduğunu düşünmesidir. Çalışma grubundaki öğretmenlerin okul-aile ve toplum ilişkileri kategorisine verdiği cevaplar incelendiğinde çevreyi aile ile sınırlandırdıkları, çevreyi tanıma, çevre olanaklarından yararlanma ve okulu kültür merkezi halinde getirme temalarında eksikliklerinin oldukları gözlenmiştir. Yöneticilerin çevreyi tanıma, çevre olanaklarından yararlanma, aileyi tanıma ve ilişkilerde tarafsızlık, aile katılımı noktalarına önem verdikleri fakat öğretmenlerde olduğu gibi okulu kültür merkezi haline getirme noktasında eksiklikleri gözlenmiştir. Bu kapsamda öğretmenlerin eğitim öğretim ortamı olarak sadece sınıf gördükleri ve çevresel olanaklardan yararlanarak öğrenmeyi anlamlandırmadığı gözlenmiştir. Çevrenin sınıfa dahil edilmesi ve çevresel olanaklardan yararlanma konusunda öğretmenlerin çekimser davranmasının nedeni olarak evrak yükünün fazla olması ve öğretmenin sorumluluk almaktan kaçınması gözlenmiştir. Okul yöneticileri ve öğretmenlerin okulu kültür merkezi 19

20 Münevver Çetin, Gürkan SARIDAŞ ve İpek ARAÇ haline getirme konusundaki eksiklikleri okul ve çevrenin bütünleşmesini engellemektedir. Bu durum okulun açık sistem olarak iyi işlemediğini de göstermektedir. Çalışma grubundaki öğretmenlerin program ve içerik bilgisi kategorisine verdiği cevaplar incelendiğinde özel alan bilgisine sahip oldukları fakat bu bilgiyi geliştirmek için öğretim programını izleme, değerlendirme ve geliştirme, Türk Milli Eğitimin amaç ve ilkeleri noktasında eksikliklerinin olduğu gözlenmiştir. Yöneticilerin özel alan bilgisine sahip olma, özel alan öğretimi programını izleme, değerlendirme ve geliştirmeye katkı noktasında önem verdikleri fakat Türk Milli Eğitim sisteminin amaç ve ilkeleri noktasında eksiklikleri gözlenmiştir. Bu kapsamda öğretmenin özel alan öğretim programını izleme, değerlendirme ve geliştirme çalışmalarına katılmamasını yapacağı çalışmalardan geri bildirim alamayacağını düşünmesinden olduğu gözlenmiştir. Yapacağı çalışmaları üst sisteme bildirmesi ile birlikte başlayan sürecin aracı sistemlerde tıkanacağını düşündüğü gözlenmiştir. Okul yöneticileri ve öğretmenlerin Türk Milli Eğitim sisteminin amaç ve ilkelerine değinmemesi ise bu amaç ve ilkelerin doğal olarak eğitim öğretim ortamına aktarılması gerektiği düşüncesinden kaynaklandığı gözlenmiştir. Tartışma Ortaokul öğretmenleri ve okul yöneticileri ile yapılan bu araştırmada öğretmenlerin öğrenen öğretmen kavramına yönelik görüşlerinin etkili olduğu görülmüştür. Ülkemizdeki öğretmen adayları üzerinde yapılan bir araştırmada da öğretmen adaylarının öğrenen öğretmen yönündeki görüşlerinin olumlu olduğu bulunmuştur (Kılıç, 2014). Bu noktada araştırmamız Kılıç ın araştırması ile tutarlıdır. Öğrenen bir sınıf oluşturmak için öğretmenin de öğrenen olması gerektiği, öğrenen öğretmenin ise değişik öğrenme ve öğretme teknikleri kullanarak öğrencilere değer veren, bireysel farklılıkları dikkate alan kişiler olması gerektiği vurgulanmaktadır (Uğürol, 1996). Araştırmamız kapsamında elde edilen sonuçlarda öğretmenlerin bu konularda üzerine düşen görevleri yaptıkları gözlenmiştir. Öğretmen-öğrenci arasındaki ilişki bakımından araştırmamız Uğürol un çalışması ile tutarlıdır. Öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri üzerine yapılan bir araştırmada da öğretmen adaylarının, öğretmenlik görevini sürdüren öğretmenlere göre daha yetkin oldukları bulgusu elde edilmiştir (Özer ve Gelen, 2008). Bu çalışma, araştırmamız kapsamındaki öğretmenlerin mesleki yeterliklerden bazılarının kaybolmasını desteklemektedir. Öğretmen adaylarının öğrenen öğretmen olarak yetişmesi fakat zamanla öğretmenlerin bazı yeterlikleri kaybetmesi bu noktada tutarlıdır. Öğretmen adayları üzerinde yapılan diğer bir araştırmada da ideal öğretmen olarak dersiçi etkinliklerinde etkili olan öğretmen bulgusu elde edilmiştir (Çalışkan, Işık, ve Saygın, 2013). Bu da araştırmamız kapsamındaki ulusal ve evrensel değerlerdeki, okul-çevre ilişkisindeki, okulun iyileştirilmesi ve kültür merkezi haline getirilmesindeki ve ders dışı etkinliklerin düzenlenmesindeki eksikliklerle tutarlı durumdadır. Bu bağlamda alandaki çalışmalar incelendiğinde araştırmamızın tutarlı sonuçlara sahip olduğu gözlenmektedir. Gelecekteki araştırmaların da diğer illerde, çeşitli öğretmenlerle ve daha derinlemesine yapılması ile daha net sonuçlar elde edilebilecektir. Sonuç ve Öneriler Öğretmenlerin öğretim alanı olarak sadece sınıfı görmesi, sınıflarını kendi mahrem alanları olarak görmesi nedeniyle uluslararası değerlerden uzaklaşmış, mesleki gelişim süreçlerinin takibini yapmamış, mesleki gelişim çalışmalarına katılmamış, okullardaki karar alma mekanizmalarına katılmamış ve okulu sadece sınıf olarak görmüş,