ÇALIŞMA ORTAMI. İş Sağlığı Güvenliği. Yeni Yılda, Çocukların Dünyasındaki Yenilik Yalnızca Takvim Yapraklarından İbaret

Transkript

1 ÇALIŞMA ORTAMI İş Sağığı Güveniği İki Ayda Bir Çıkar / Sayı : 133 ISSN Mart - Nisan 2014 İŞÇİ SAĞLIĞI İŞ GÜVENLİĞİ ERGONOMİ İŞ HİJYENİ ÇEVRE TOPLUM ÖRGÜTÇÜLÜĞÜ ÇOCUK EMEĞİ KADIN SOSYAL POLİTİKA NÜFUS SOSYAL HEKİMLİK Yeni Yıda, Çocukarın Dünyasındaki Yeniik Yanızca Takvim Yaprakarından İbaret 8 Mart Dünya Emekçi Kadınar Günü Türkiye de Kadının Konumunda Gerieme Var Yangınar; Toksik Gaz ve Duman, Süt, Yoğurt, Ayran Kazaarda Öngörünün Topumsaaşması O Bizerden Biri : Curt Kosswig ÇALIŞMA ORTAMI Cumhuriyet in İnsanarı Muzaffer Oruçoğu Işık Saçmaya Haâ Devam Ediyor Boncuk Cumhuriyetin Anıt Kurumu: Üniversite İki Dakika Düşün: Tehikeyi Tanıyaım : Yüksekte Çaışma Yıı. 2 n 3. Yıı ü n sü nın 22 ü t i Çaışan Çocukara Vefa Borcu nuzu nst rtamı E şek -mnisan Ödemek İster misiniz? a O FiMart ş ı Ça

2 Çocuk Haber Yeni Yıda, Çocukarın Dünyasındaki Yeniik Yanızca Takvim Yaprakarından İbaret Taner AKPINAR * İ srai ordusu, poisi ve diğer güvenik güçeri tarafından yaş arası Fiistini çocukar gece yarısı ie sabah saat beş arası zamanda tutukandığı rapor edimektedir. Bu şekide tutukananarın sayısının, 2012 de, yüzde eiden daha faza arttığı söyenmektedir. Tutukanan çocukar ortaama on gün boyunca tek başına hapsedimekte ve sorguanmaktadır. İsrai in çocukarı doğrudan ve sistematik oarak askeri mahkemeerde yargıayan tek devet oduğu ve her yı arasında Fiistini çocuğun teme standartara bie uyumadan aıkonuarak yargıandığı iddia edimektedir. Yargıanan çocukarın büyük çoğunuğu taş atma suçundan yargıanmaktadır. Çocukar sorguama merkezerine, bağanmış ve gözeri kapatımış bir hade ve uykusuz bırakıarak getirimektedir. Çocukara sorguama sırasında fizikse ve psikoojik şiddet uyguandığı ve hiç bimedikeri İbranice diince hazıranmış birtakım begeer imzaatıdığı iddia edimektedir. (1) İtaya da, evi bir çift, yeni doğan kız çocukarının nüfus kaydının yaptırırken, annesinin soyadını vermek istemiş ve fakat bu istekeri resmi kayıt işeminin yapan görevi tarafından reddedimiş ve çocuğa babasının soyadı verimiştir. Çift, bu konuyu mahkemeye taşımış, fakat mahkeme, çocuğa, annesinin soyadının verimesini engeeyen bir yasa düzeneme omadığını beirtmesine karşın, İtayan geeneğine uygun oarak, babanın soyadının verimesi gerektiğine hükmetmiştir. Bunun ardından, sorun yüksek mahkemeye taşınmış, yüksek mahkeme bunu cinsiyet eşitiği ikesine aykırı bumasına karşın, kararı değiştirmeye yetkii omadığını beitmiş ve yetkinin yasa koyucuya ait oduğu sonucuna varmıştır. Konu Avrupa İnsan Hakarı Mahkemesi ne (AİHM) taşınmış ve AİHM ise, cinsiyet ayrımcıığına yo açtığı gerekçesiye, çocuğa annesinin soyadının verimemesi kararını bozmuştur. (2) Suudi Arabistan da, gizice çekien bir görüntüde, çocukara din adına işkence oarak niteendiriebiecek düzeyde fizikse ve ruhsa şiddet uyguandığı açıkça görümektedir. Görüntüde, çocukar, bir camide, vaiz tarafından kırbaçanmaktadır. Çocukarın kırbaçanma gerekçesi ise, ezberemeeri istenene Kuran ayeterini ezbereyememiş omaarıdır. Görüntüerde, vaizin acımasızca kırbaça çocukarın eerine vurduğu ve çocukarın da çaresizce eerini saayarak acıyı dindirmeye çaıştıkarı görüüyor. (3) Fotoğraf, adresinden aınmıştır. Resim, adresinden aınmıştır. * Yrd.Doç.Dr. Akdeniz Üniversitesi İİBF Çaışma Ekonomisi ve Endüstri İişkieri Böümü Öğretim Üyesi ve Fişek Enstitüsü Çaışan Çocukar Biim ve Eyem Merkezi Vakfı Gönüüsü Resim, adresinden aınmıştır. 2 ÇALIŞMA ORTAMI Mart - Nisan 2014

3 Çocuk Haber Resim, aınmıştır. İngitere de, ruh hastası yaş arasındaki çok sayıda çocuğun, pois merkezerindeki nezarethaneerde tutuduğu rapor edimektedir. Hastaneerin, çocukara uygun barınma birimeri omadığı gerekçesiye kabu etmediği bu çocukar, bu nedene, pois merkezerinde tutumaktadır. (4) Orta Afrika Cumhuriyeti nde devam eden iç çatışmaar çocukar açısından her bakımdan güvensiz ve şiddet dou bir ortam yaratmaktadır. Çocukar, böye bir ortamda uğradıkarı ruhsa çöküntü yanında, bütünüye korumasız bir durumda omaarı nedeniye sadırıya uğramakta ve katedimektedirer. Ve bu durum gittikçe sıradanaşmaktadır. Sıcak çatışmaarın yaşandığı bögeerde yiyecek stokarının da hıza tükendiği ve bu bögeere yiyecek yardımarını uaştırmanın da son derece zor ve sıkıntıı oduğu rapor edimektedir. (5) Beçika 2002 yıında yaptığı bir yasa düzeneme ie dünyada, Hoanda dan sonra, ötenaziyi yasa hae getiren ikinci üke omuştu. Hoanda daki yasa düzeneme en düşük 12 yaşında oanara ötenazi yapımasına izin verirken, Beçika da 2002 de yapıan yasa düzeneme, umusuz bir şekide hasta oan ve en düşük 18 yaşında oanara yapımasına izin vermekteydi. Beçika daki uyguama, aieerinin yasa izni oması koşuuya 15 ve daha büyük yaştakiere de uyguanabimekteydi. Beçika da, 2014 yıı başarında, ötenaziyi düzeneyen yasa düzenemede yapıan değişikike, en düşük yaş sınırı kadırımış ve tedavisi oanaksız görüen hastaara, her yaşta ötenazi yapımasının önü açımıştır. (6) Resim, adresinden aınmıştır. Batıı ükeerde, son zamanarda, çocukarın cinse oarak istismar edimeerinin önüne geçmek amacıya düzenenen kampanyaarın sayısı artmaya başamıştır. Bu çabaarın gözer önüne serdiği gerçekik, çocukarın okuarda (7) ve dini eğitim veren kurumarda (8) yaygın bir şekide tacize uğradıkarı ve cinse oarak istismar edidikeridir. Yüzden faza sivi topum kuruuşunun bir araya geerek ouşturduğu bir yapı oan Çocuk Hakarı Hareketi (The Chid Right Movement-CRM) Pakistan hükümetine, çocukarın korunması konusunda önemer aması için baskı yapmaktadır. Bu kuruuşun dikkatini Pakistan üzerine çevirmesinin nedeni, bu ükede çocukara karşı işenen suçarın çok hızı bir şekide artmasıdır. Bu kuruuş kaynakı veriere göre, Pakistan da 20.5 miyon çocuk okua devam etmemekte ve 10.2 miyon çocuk da çok ağır koşuarda çaıştırımaktadır. Çocukarın çaışma esnasında, sömürümesi, istismar edimesi, işkenceye uğraması ve ömesinin neredeyse gündeik sıradan durumar haine gediği rapor edimektedir Kürese Köeik Endeksi ne göre, Pakistan da miyonarca çocuk modern köeik koşuarında buunmaktadır. (9) Resim, adresinden aınmıştır. Çocuk Haber böümünde yer verdiğimiz bundan önceki son dereme yazıyı, yeni yıda, çocukar hakkında çocukça haberer yapmak umuduya sonandırmıştık Ne yazık ki, yeni yıda, çocukarın dünyasında değişen bir şey yok, takvim yaprakarı dışında Dipnotar (1) (2) (3) re=youtu.be (4) Daiy2&utm_source=Chidren%20%26%20Young%20 Peope%20Now&utm_medium=adestra_emai&utm_ term=http%3a%2f%2fwww.cypnow.co.uk%2fcyp%2fnews%2 F %2Fces-hod-mentay-i-chidren (5) (6) (7) (8) (9) ÇALIŞMA ORTAMI Mart - Nisan

4 T ürkiye de kadının ekonomik, sosya ve siyasa durumuna Kürese Topumsa Cinsiyet Uçurumu (Eşitsiziği) Raporu verieri ie bakaım (1). Kürese Topumsa Cinsiyet Eşitsiziği Raporu, topumsa cinsiyet eşitsiziğinin büyüküğü ve kapsamını ortaya koyup izeyebimek için 2006 yıından bu yana Dünya Ekonomik Forumu tarafından her yı düzeni oarak yayınanmaktadır. Raporun kuandığı topumsa cinsiyet eşitsiziği endeksi uusa düzeyde topumsa cinsiyet uçurumunu; ekonomik katıım ve fırsatar, siyasa katıım ve güçendirme, eğitime erişim ie sağık ve hayatta kama öçüterini kuanarak değerendirmektedir. Ekonomik katıım ve fırsatar öçütü kapsamında; kadınarın işgücüne katıımı, ücret eşitiği, kadınarın yasa koyucu, üst düzey yönetici ve müdür oabimeeri ie profesyone ve teknik işerde çaışan kadınarın aynı kategorierdeki erkekere oranarına bakımaktadır. Tabo 1 de yer aan kadın istihdamı verierine bakıdığında, Türkiye de kadınarın işgücüne katıım ve istihdam oranarının çok düşük oduğu görümektedir yıında yakaşık her üç kadından biri işgücüne katımakta, yakaşık dört kadından biri de istihdam edimektedir. Son beş yıda kadınarın işgücüne katıımı ve istihdam oranında 5-6 puanık bir iyieşme gözenmektedir. Öte yandan kadınarın işsizik oranında ufak bir artış dikkati çekerken, yakaşık 20 miyon kadının işgücüne dahi omamayı sürdürdüğü görümektedir. Tabo 1: Türkiye de Son Beş Yıda Kadın İstihdamı Durumu Çaışma Çağındaki Nüfus (Bin Kişi) İşgücü (Bin Kişi) İstihdam (Bin Kişi) İşsizik (Bin Kişi) İşgücüne Katıma Oranı (%) 24,5 30,8 İstihdam Oranı (%) 21,6 27,1 İşsizik Oranı (%) 11,6 11,9 İşgücüne Dahi Omayanar (Bin Kişi) Kaynak: TÜİK Hanehakı İşgücü İstatistikeri (2). * Doç. Dr., Fişek Enstitüsü Çaışan Çocukar Biim ve Eyem Merkezi Vakfı Yönetim Kuruu Üyesi Kadın ve Emek Türkiye de Kadının Konumunda Gerieme Var Gübiye YENİMAHALLELİ YAŞAR * Kürese Topumsa Cinsiyet Uçurumu Raporu verieri de bu taboyu doğruamakta, kadınarın işgücüne katıımında Türkiye son sıraarda yer amaktadır yıında 136 ükeyi topumsa cinsiyet eşitiği açısından değerendiren rapora göre, Türkiye gene sıraamada 120. sırada yer aırken, ekonomik katıım ve fırsat eşitiği bakımından 127. sıraya geriemektedir. (Türkiye raporun yayınandığı ik yı oan 2006 yıında 115 üke arasında 105. sırada yer amaktaydı). Siyasa katıım ve güçendirme öçütü kapsamında; paramentodaki kadın sayısı, kadın bakan sayısı ve son 50 yıda kadın devet başkanı ie yönetien yı sayısının, aynı kategorierdeki erkekere oranarına bakııyor. Kürese Topumsa Cinsiyet Uçurumu Raporu verierine göre, 103. sırada yer aan Türkiye nin, siyasa katıım bakımından da pek parak bir durumda omadığını görümektedir (Tabo 2). 8 MART DÜNYA EMEKÇİ KADINLAR GÜNÜ B u yı da 8 Mart ta Dünya Emekçi Kadınar Günü nü büyük bir coşku ie kutadık. Kimimiz saonda, kimimiz sokakta sorunarımızı die getirdik. Sokakta oanarımız yine dört bir yanı pembeye mora boyadı. Şarkıar, şiirer ve soganara tam bir bayram havası yarattı. Yere seçim arifesindeki ükemizin beediye başkan adayarı da bu coşkuya kapıdı. Bazıarı 8 Mart mitingeri düzenedi. Ama ne yazık ki kadınar cephesinde yeni bir şey yok tu. Hatta muhafazakar iktidar sutası atında, kadınara geenekse topumsa cinsiyet roeri sıkça hatıratııyor ve yasaar bu roere hizmet etmek üzere hıza gözden geçiriiyordu. Günümüzü, 8 Mart 1857 tarihinde ABD nin New York kentinde, daha iyi çaışma koşuarı istemiye greve giden teksti işçisinin mücadeesine borçuyuz. Grev sırasında işçiere sadıran pois onarı fabrikaya kiitemiş, çıkan yangında işçierin fabrika önünde kuruan barikatardan kaçamaması sonucunda 129 kadın işçi can vermiştir. İşçierin cenaze törenine bazı kaynakara göre i aşkın, bazıarına göre ise i aşkın kişinin katıdığı not edimiştir. Bu trajik oaydan yakaşık yarım yüzyı sonra, Ağustos 1910 tarihinde, Danimarka nın Kopenhag kentinde 2. Enternasyone e bağı oarak topanan Uusararası Sosyaist Kadınar Konferansı sırasında, Aman Sosya Demokrat Partisi nin kadın öndererinden Cara Zetkin, 8 Mart 1857 tarihindeki teksti fabrikası yangınında öen kadın işçier anısına 8 Mart ın Dünya Kadınar Günü oarak anıması önerisinde buunmuş ve öneri oybiriğiye kabu edimiştir. İk yıarda ikbaharda kutanan Dünya Kadınar Günü, 1921 yıında Moskova da gerçekeştirien 3. Enternasyona Komünist Partier Topantısı sırasında topanan 3. Uusararası Kadınar Konferansı nda aınan bir karara bu tarihten itibaren 8 Mart ta ve Dünya Emekçi Kadınar Günü oarak kutanmaya başandı. Her iki dünya savaşı yıarında bazı ükeerde yasakanan Dünya Kadınar Günü, 1960 ı yıarın sonunda ABD nde kutanmaya başanınca gündemdeki ağırığı arttı. Bireşmiş Mieter Gene Kuruu, 16 Araık 1977 tarihinde 8 Mart ın Dünya Kadınar Günü oarak anımasını kabu etti. Türkiye de 8 Mart Dünya Kadınar Günü ik kez 1921 yıında Emekçi Kadınar Günü oarak kutanmaya başanmıştır. Bireşmiş Mieterin 1975 yıında ian ettiği Kadınar On Yıı programından sonra, Türkiye 1975 Kadın Yıı kongresi yapıdı. 12 Eyü 1980 Askeri Darbesi nden sonra Türkiye de dört yı süreye herhangi bir kutama yapımamış oup, 1984 ten itibaren aktif bir şekide kutanmaktadır. 4 ÇALIŞMA ORTAMI Mart - Nisan 2014

5 Kadın ve Emek Eğitime erişim öçütü kapsamında; kadınarın okuryazarık oranı, kız çocukarının iköğretime, ortaöğretime ve yükseköğretime kayıt oranarının aynı kategorierdeki erkekere oranarına bakııyor. Eğitimde fırsat eşitiği tabosuna ortaya koyan bu öçüte göre Türkiye 136 üke arasında 104. sırada yer amaktadır (Tabo 2). Sağık ve hayatta kama öçütü kapsamında ise; doğumda cinsiyet oranı ve kadınarın bekenen sağıkı yaşam süresinin aynı kategorierdeki erkekere oranarına bakııyor. Türkiye kadınarın sağık ve hayatta kama sıraamasında 136 üke arasında 59. sıraya yereşerek, bu konuda diğer öçütere orana daha iyi bir konumda yer amaktadır. Topumsa cinsiyet eşitsiziği raporunda eşitsizik sorununu aşan üke sıraamaarına bakaım: Eşitsizik sorununu aşan ükeerin başında İzanda, Finandiya, Norveç, İsveç ve Fiipiner gemektedir. Fiipiner dışındaki ükeerin Kuzey Avrupa ükeeri oduğu ve bu ükeerde topumsa cinsiyet ayrımcıığı konusunda, özeike pozitif ayrımcıık uyguamaarında önemi adımar atıdığı biinmektedir. Fiipinerin başarısının ise eğitime erişim ve sağık konusunda tam puan amaarı ie iişkii oduğu görümektedir. (Resim, adresinden aınmıştır.) Tabo 2: Türkiye de Topumsa Cinsiyet Eşitsiziği Durumu Öçüter Ekonomik Katıım ve Fırsat Eşitiği Türkiye nin Sıraamadaki Yeri 127 İşgücüne katıım 123 Eşit işe eşit ücret 79 Tahmini geir 121 Yasa koyucu, üst düzey 104 yönetici ve müdür oabime Profesyone mesek 93 mensuparı Siyasa Katıım 103 Eğitime Erişim 104 Sağık ve Hayatta Kama 59 Kaynak: Kürese Topumsa Cinsiyet Uçurumu (Eşitsiziği) Raporu Raporda dikkat çeken başka bir üke ise Amanya nın ardından 15.sıraya yereşmiş oan Küba dır. Küba, üst orta geiri ükeerin birinci sırasına yereşmiştir. Bu grupta yer aan Türkiye ise, sondan 4. sıradadır. Rapora göre gene sıraamada Türkiye den beş sıra üstteki ükeer sırasıya Katar, Kuveyt, Fiji, Etyopya ve Ürdün ourken, beş sıra atta yer aan ükeer ise Nepa, Umman, Lübnan, Tunus ve Mısır dır. Cinsiyet eşitiğinin bögeere göre gene değerendirmesi ie ekonomiye katıım ve fırsatar değerendirmesinde Avrupa ve Orta Asya grubuna dahi edien Türkiye nin her iki öçüt kapsamında da bu grubun sonuncusu oduğu görümektedir. Kürese Topumsa Cinsiyet Uçurumu Raporu verieri Türkiye de kadınarın ekonomik yaşama katıımarı ve ekonomik yaşamın sunduğu fırsatardan yararanmaarı, eğitimde fırsat eşitiği ve siyasa yaşama katıım konuarında odukça geri bir konumda oduğunu göstermektedir. Verier, son yıarda bunun daha da geriediğini ortaya koymaktadır. İnceediğimiz raporda, eşitsizik sorununu aşan ükeer de, eğitimin önemi bir araç oarak kuanıdığı görümektedir. Türkiye de ise, son 12 yıda, eğitim aanında diye adandırıan yasaya getirien uyguama, en çok kız çocukarının eğitimini oumsuz etkiemiştir. Aiedeki çocuk sayısının artmasını özendiren söyemer de kadın istihdamını oumsuz yönde etkiemiştir. Bu noktada kadına yöneik şiddetin yüzde bineri aşan artışını da gözden kaçırmamak gerekmektedir. Bunar gibi daha bir çok ogu sayıabiir. Ancak bu saydıkarımız bie, Türkiye de, topumsa cinsiyet eşitsiziği nde artan uçurumu açıkamaya yeter. Resim, gaeri3.uudagsozuk.com/179/kadın-erkek-eşitsiziği adresinden aınmıştır. Kadınarın karşı karşıya kadıkarı bu topumsa cinsiyet eşitsizikerini önemenin en önemi you, örgütü omaktan, örgüter içinde mücadee etmekten ve topumsa cinsiyete duyarı poitikaar geiştirip uyguamaktan geçmektedir. Ancak bundan da önce topumsa cinsiyet eşitsiziğinin önemi bir sorun oduğunun topumsa ve siyasa kabuü gerekidir. Kaynak: (1) Dünya Ekonomik Forumu, Kürese Topumsa Cinsiyet Uçurumu (Eşitsiziği) Raporu, 2013 ( Gap_Report_2013.pdf, Erişim Tarihi: 18 Mart 2014). (2) TÜİK Hanehakı İşgücü İstatistikeri ( do?at_id=1007, Erişim Tarihi: 24 Mart 2014). ÇALIŞMA ORTAMI Mart - Nisan

6 İş Sağığı Güveniği Yangınar; Toksik Gaz ve Duman Süt, Yoğurt, Ayran Ü ke geneinde ve işyererinde yangınar, her yı ciddi maddi hasar ve hatta yaraanma ya da öüme sonuçanan kazaara neden omaktadır. Yangın, işyereri ve diğer yaşam aanarı için en büyük tehditerden biridir. Neredeyse her yerde başayabiir ve önüne çıkan her şeyi yok edebiir. Sosya Güvenik Kurumu nun 2012 yıına ait iş kazaarı ve mesek hastaıkarı istatistikerine göre; kuruma bidirien iş kazasından: 788 i ısısa yanmaar (eektriki ısıtma aeterinden, eektrikten, sürtünme, sıcak hava ve sıcak gazar, sıcak objeer, ışıktan, radyasyondan, aevden), 250 si kimyasa yanmaar (aşınma), 205 i kaynar su ie haşanma, 260 ı akut zehirenmeer (enfeksiyonun akut etkieri yeme, toksik ajanarın nefes youya aınması veya cit ya da mukoza youya emimesi, aşındırıcı veya yakıcı maddeer, zehiri hayvanara temas sonucu zehirenmeer) sebepi oduğu beirtimiştir (Bkz:SGK_2012_İstatistik Yıığı_Böüm 3). Anıan istatistikerin inceenmesinde Türkiye de toksik gaz ve duman ve yangın dan kaç çaışanın etkiendiği beirenememektedir. Bu nedene konunun önemini beirtmek için, istatistikeri daha gerçekçi oabien iki ükeden örnek veriebiir. İngitere de her yı yakaşık konut dışı yangının ouştuğu raporanmış, bu yangınarın önemi bir oranının işyererinde meydana gediği beirtimiştir (1). Amerika Bireşik Deveteri nde ise her yı, ve arasında etkii işyeri yangınarı ouşmaktadır. Bunarın, 5000 i yaraanma ie 200 ü de öüme sonuçanmaktadır. Neyse ki, çoğu işyeri yangınarı önenebiir - bunardan sadece yüzde 15 i insan kontroü dışındaki koşuarın bir sonucudur (2). Türkiye de işyereri tehikeerinin en önemierinden biri yangındır. Neredeyse her gün yazıı ve görse basında yanan bir konut ya da fabika görüntüsü ve haberi çıkar. Çoğu kez çaresizce seyreden işyeri sahiperi, ma canın yongasıdır anayışı ie, uygun koruyucu donanım omadan bu yangınara müdahae eden ya da maarı kurtarmaya çaışan işçier, dumandan (özeike souk you ie) etkienen işçiere ayran içirerek ik yardım uyguayanar görüür. İşyererinde uygun bir aci durum panaması, hazırığı ve tatbikatarının omaması; yangın öncesi, yangın sırası ve yangın sonrası yapıanarın yetersiz kamasının bir göstergesi omaktadır. Gereki hazırığı yapabimek ve önemeri aabimek için de önceike konu hakkında bigi sahibi ounması gerekir. * Kim. Müh., İş Sağığı+İşetme Yönetimi Biim Uzmanı Çaışma Bakanığı Eski İş Güveniği Müfettişi ( ) İş Güveniği Uzmanı (A Sınıfı Sertifikaı) Fişek Enstitüsü Çaışan Çocukar Biim ve Eyem Merkezi Vakfı Denetim Kuruu Üyesi Mustafa TAŞYÜREK* (mustafatasyurek@fisek.org.tr) Yangın Biimi Yangın bir ısı ve ışık evrimi ie gerçekeşen kimyasa reaksiyon zinciridir. Diğer bir ifade ie; Yangın; oksijen, yakıt ve ısının hızı kombinasyonu ie ouşan zincir reaksiyonunun bir sonucudur. Yangın; Bir yakıtın ısı, partiküer, gazar ve ionize omayan radyasyon yaydığı hızı oksidasyonu dur (3). Şeki 1- Bir yangında ortaya çıkan gaz ve dumanın kimyasa yapısı Yanan maddenin kimyasa yapısına göre yanma sonucu ortama Karbondioksit (CO 2 ), Karbonmonoksit (CO), Hidrojen Siyanür (HCN), Kükürt Dioksit (SO 2 ), Karbon Partiküeri, Su buharı, Azot Oksiteri (NO x ), Hidrojen Süfür (H 2 S), Hidrojen siyanür (HCN), Amonyak (NH 3 ), Fosgen (COC 2 ), Hidrojen korür (HC), Kor (C 2 ), Formadehit(CH 2 O), Karbon Süfür (CS 2 ), Furfura (OC 4 H 3 CHO ), Akroein(C 3 H 4 O) gibi bir çok zararı, zehiri, çok zehiri, bazıarı kanserojen oan gaz, duman, buhar ve koku çıkar. Yangının tehikeeri ve riskeri şu şekide özetenebiir: Duman ve tütsü; sounum güçüğü, boğuma, zehirenme, yaşamın yitirimesi. Isı ve aever (1250 C ye kada çıkabiir); yanıkar Bina yıkıntıarı; darbe yaraanmaarı, yanıkar Yangından kaçarken yaraanmaar; tökezemeer, düşmeer, ezimeer Özeike işyeri yangınarı sonucu karşıaşıan ve Türkiye de güvenik kütürüne işemiş bir uyguama panzehir oarak - kazaıara ayran, süt içirimesi ya da yoğurt yedirimesi, bekenen yararı sağar mı? Bu soruyu yanıtamak için (yangın biimi ve yangın sonucu ortaya çıkan kimyasa etkenere igii ayrıca özet bigi veridi,) örnek oabiecek yaşanmış birkaç oayı inceemekte yarar var. Oay 1 / Hadımköy de Bir Pastik Fabrikasında Yangın 07 Ekim 2009 İstanbu - Hadımköy de buunan bir pastik fabrikasında yangın çıktı. 3 katı 25 bin metrekareik fabrikanın bodrum katında saat 11:00 suarında ufak çapta başayan yangın, kimyasa maddeerin tutuşması nedeniye büyüyerek tüm binayı kapadı (4,5). Fabrika çaışanarı ve itfaiye ekiperi, binanın ön tarafındaki hammadeyi kurtarmaya çaışırken, yangın arka taraftaki ek binaara ve bahçedeki üretimiş masa ve sandayeere uaşarak küe çevirdi (6,7). 6 ÇALIŞMA ORTAMI Mart - Nisan 2014

7 İş Sağığı Güveniği Resim 1- Lastik fabrika yangınına müdahae, bazı işçierin kuandığı maske (6,7). İş yeri sahibi yangının, işçierin çay moası sırasında eektrik trafosundan (ya da eektrik kofrasından düşen kıvıcımardan) kaynakandığını anattı. Fabrikada çaışan işçier, ( İşyerinde Yangın güveniği herkesin işidir anayışı ie) aeverin arasından mazemeeri kurtarmaya çaıştı. Resim 2 Pastik fabrika yangına müdahae eden ve maarı kurtarmaya çaışan işçi (6). Resim 3 - Söndürme çaışmaarına destek veren bir fabrika çaışanı (6,7,8). Fabrikadan yükseen yoğun duman ve aever, gökyüzünde kara buutar ouşturdu. Sanayi tüperinin ve mutfak tüperinin patama oasıığına karşı işçier tarafından dışarı çıkartıdığı fabrikada neredeyse kuanıabiecek mazeme kamadı. Yangına müdahae eden işçierin yüzerinin simsiyah oduğu görüdü. Dumandan etkienen itfaiye ekiperi ve işçiere ayran içiridi (7,9,10). Resim 4- Dumandan etkienen itfaiye ekiperi ve işçiere ayran ikramı. Not 1-03 Nisan 2013 de Bozüyük de bir Kağıt Fabrikası nın atık kağıtarının buunduğu geri dönüşüm deposunda çıkan yangına Bozüyük, Biecik ve Eskişehir den geen itfaiye ekiperi müdahaede buundu, dumandan etkienen itfaiye ererine duman zehirenmesine karşı - ayran dağıtıdı (11). Not 2-26 Temmuz 2013 de Bağcıar da yatak ve baza imaatı yapan fabrikada çıkan yangında, yoğun dumana depo kısmında sunuk (maruz) kaması sonucu boğuarak iki işçi yaşamını yitirdi. Yangına müdahae eden ya da yoğun dumandan etikenen işçiere ayran içiridiği görüdü (12). Oay 2 / Yangında Zehirenen Köpeği Kurtaramadıar. 23 Nisan 2013 Bursa nın İnegö İçesi ndeki bir mobiya imaathanesinde çıkan yangın, itfaiye ekiperinin müdahaesiye büyümeden söndürüdü. İtfaiye ekiperi dumana kapı işyerinden çıktıkarı sırada işyeri sahibinin köpeği oduğu öğrenien 6 ayık köpek de yarı baygın hade kendini dışarı attı. Yürümekte dahi zoruk çeken köpeğin dumandan zehirendiği, dumana kapı işyerinden çıkamadığı bidiridi. Çevredeki vatandaşar yarı baygın hadeki köpeğin zehirenmemesi için ayran içirmeye çaıştıar. Köpeğin ise kapı vücudunu suya yıkayan vatandaşar, köpeği hayata döndürmek için büyük çaba harcadı. Ancak yavru köpek ayağa kadırıamadı (13,14). Resim 5 Yoğun dumana sunuk (maruz) kaan köpeğe yapıan ik yardım ÇALIŞMA ORTAMI Mart - Nisan

8 İş Sağığı Güveniği Oay 3 / Yangını söndüren itfaiye ereri zehirenmekten kendierini ayrana korudu- 27 Mayıs 2013 K a r s t a bir bankanın ojmanarı nın bodrum katında fue-oi kazanarının yanında kaynak yapıdığı sırada kıvıcımarın fueoi ie temasıya yangın çıktı. Resim 6 - Kazan dairesinde çıkan yangına müdahae eden itfaiyeci (15). İtfaiye Müdürü N.C. ise Kars Beediyesi İtfaiye ekiperi oarak zamanında müdahaeye ik oarak ojmanardaki vatandaşarı çocukarıya birikte kurtardıkarını ve yürüttükeri çaışmaya yangını kontro atına adıkarını beirtti. İtfaiye Müdürü N.C., aşırı dumandan doayı itfaiye ererine, karbon monoksit gazından etkiendikeri (zehirenmemek) için (bo bo) ayran içirdikerini kaydetti (15,16). Oay 5 / Gaziantep te bir iş merkezinde korkunç yangın: 4 öü, 45 yaraı 07 Kasım 2013 Gaziantep te trikotaj ve teksticierin buunduğu iş merkezinde çıkan yangında 4 kişi ödüğü beirtiirken 45 yaraıdan 7 sinin ise hayati tehikesi sürüyor. Resim 9- Gaziantep de İş merkezi yangınından kurtuan çaışana ayran içiriiyor (19). Resim 7 Dumandan etkienen itfaiyeciere ayran taşıyan zabıta memuru Resim 10- Gaziantep de İş merkezi yangınından kurtuan çaışana ayran içiriiyor (19). Oay 4 / Akyazı da Yangın - 21 Ekim 2013 Resim 8- Samanık yangınına müdahae eden itfaiyeciere ayran ikram ediirken Sakarya nın Akyazı içesinin Küçücek Mahaesi nde çıkan yangında, samanık ve ahır yanarak kuanıamaz hae geirken, dumandan etkienen itfaiye ererine vatandaşar tarafından ayran ve su ikram edidi (17,18). Resim 11- Gaziantep de İş merkezi yangınından kurtuan çaışana ayran içiriiyor (19). Gaziantep te trikotaj ve teksticierin buunduğu iş merkezinde çıkan yangından etkienen işçiere ayran içiriiyor (20). 8 ÇALIŞMA ORTAMI Mart - Nisan 2014

9 İş Sağığı Güveniği Ükemizde işçiyi (souk you, sindirim you, cit you, göz emiimi vb. ie etkienme ayırt edimeksizin) sıvı, gaz, toz, duman, koku şekindeki zehiri maddeerden koruma you oarak da gerek çaışanarın istemi, gerekse işverenin önerisi ie uzun zamandır işyer(er)inde süt ve süt ürüneri verimesi sağanmaktadır. Bu durum yanış bigienme, geeneker, diğer iş güveniği tedbirerine göre daha ucuz oması nedeneriye de tercih edimiştir. Hatta bazı sendikaar zehiri aanarda çaışan işçiere koruyucu oarak süt ve süt ürünerinin verimesi topu iş sözeşmeerine amışardır (21,22). Yoğun gaz, duman, tütsü,is, buhar çıkan ve gerek yangına müdahae eden işçi ve itfaiyeciere, gerekse bu etkeneri souyan çevredeki insanara başta ayran omak üzere süt ve süt ürünerinin (bir panzehir oarak) içirimesi haa yaygın ve- geenekseeşmiştir. Yeteri ve dengei besenme açısından. Şeki 2 Sounum sistemi Akciğererde yakaşık 300 miyon aveoi var ve gaz değiştirmek için var oan yüzey m2 dir. Erişkinerde souk frekansı dakikada 2 ie 50 souğa ve 1,5 ie 200 itre/dk oabiir (27). Kasiyum açısından zengin gıdaar yeniip içimeidir (peynir, süt, ıspanak, somon, yoğurt, mısır ekmeği, soya peyniri, ve yeşi yaprakı sebzeer vb.) (36). Çaışma ortamına ve souk aınıp - verien atmosfere karışan (Bkz:Şeki 1) zararı etkener, sounduğunda çok kısa süre içerisinde akciğerer aracıığı ie kan doaşımına geçerek bütün vücuda dağıır. Yapabieceği zararı etkiyi yapar. Souk you ie etkieme sonucu verien ayran gibi süt ve süt ürüneri, mide bağırsak younu izeyerek kan doaşımına geçme süreci ise çok daha faza zaman aır. Bu nedene önceik başta yangın omak üzere zararı ve zehiri etmenin ortaya çıkması önenmeidir. Gerek çaışma ortamına, gerekse çevreye en çok ve yoğun gaz ve duman yayan, çevre kiriiği yanında yaşamsa tehike ouşturan yangınarın (Bkz: Oay 1,2,3,4,5 vb) ouşmasının çeşiti nedeneri vardır. İşyeri Yangınarının Başıca Nedeneri Arızaı Eektrik Donatımı ihma / bakımsızık, kaboarın ve eektriki aeterin yanış kuanımı Priz(er)e aşırı yükeme Sahada depoanan atık, çöp ve yanıcı mazeme - yangın birikmiş atık youya yayıması oasıdır. Toz birikmesi- uygun havaandırmanın omadığı yererde ağaç, pastik,yanıcı ve patayıcı meta tozarının birikmesi Sigara içme - dikkatsizce atıan sigara izmariteri veya yanan kibriter, uygun omayan küüker hem iş yerinde hem de evde, yangının önemi nedenerinden biridir Pişirme- ofiserdeki mutfak yangının başaması ve yanma için gereki mazemenin oduğu yererdir. Isıtma cihazarı taşınabiir ısıtıcıar yanıcı mazemeerin, mobiyaarın yanına konuduğunda yangın için bir tehdittir Yanıcı sıvıar, buharar - yanıcı mazemeer yanıcı sıvıar, yapıştırıcıar ve çözücüer doğru kuanımadığı ve depoanmadığı sürece yanmaya everişidir. Tüm boyaar, çözücüer, yapıştırıcıar, kimyasa maddeer gibi tehikei maddeer bu kategoriye dahi edimeidir. Kundakama / kasıtı yangın çıkarma - yetiştirme işyererinde yangınarın önemi bir nedenidir. Kasıtı yangın oasıığını ve şiddetini azatmak için önemer düşünümeidir İnsan hatası ve ihmai Öze tehikeer tozu ortamarda buunan makinaar, ısıtıan ekipmanar, kesme ve kaynak işeri gibi sıcak işer (28,29,30). Sonuç: Ne Yapmaı? Gaz ve dumandan etkienere ayran, süt veya yoğurt vermek koruyucu bir önem mi? Koruyucu ve öneyici oarak (ör:kurşun ve bieşikerinin kuanıdığı işkoarında) tehikei kimyasa etkenere çaışan işçiere süt ve süt ürünerinin verimesini hataı oduğu yönünde Türkçe iteratürden ede ettiğimiz ik bigi 1981 yıına aittir. İSGÜM tarafından çevrierek yayınanan K.Koetzing in araştırmasında süt ve süt ürünerinin zehirenmeerde koruyucu hiçbir etkisinin omadığı beirtimiştir (21) Bu yayından günümüze kadar 33 yı geçmesi ve bu sürede birçok yayının konuyu dikkate çekmesine rağmen büyük işetmeerde ve sendika çaışmanın ciddiyete yapıdığı işyererinde sevindirici geişmeer yaşanmış da osa küçük işetmeerde haen süt ve süt ürünerini koruyucu amaçı oarak kuanıdığı gözenmektedir (22). Topumumuzda ve işyererinde yaygın kanı süt ve süt ürünerinin (ayran, yoğurt) zehirenmeerde tedavi edici oarak kuanıabieceğidir. Eski zamanardan beri hak hekimeri (özeike sindirim you ie oan) zehirenme durumarında yoğurt ve süt kuanmışar ve bu durum yaygın bir yanış oarak günümüze kadar devam etmiştir. Bu gün için zehirenme durumarında süt ve yoğurdun zehiri maddeyi diüe etmek (seyretmek) dışında bir etkisi buunmadığı kabu ediir (23). Zararı ve zehiri kimyasa etkenerden, sağıkı gıdaar yardımı ie, nası korunuur? İyi bir diyet zehiri etkenerin vücuda girmesi veya vücudun bazı organarında birikmesini önemeye yardımcı oabiir. Bu nedene; Düzeni öğüner ve sağıkı atıştırmaıkar (4-6 kez bir gün) yenimesi, Kasiyum açısından zengin gıdaar yenimesi (peynir, süt, ıspanak, somon, yoğurt, mısır ekmeği, soya peyniri, ve yeşi yaprakı sebzeerde), Demir açısından zengin gıdaar (yağsız kırmızı et, tavuk veya hindi deri omadan, kuru üzüm, kuru meyve, fasuye, yuaf ezmesi ve bezeye) yenimesi, Vücutun demiri absorbesine yardımcı oak için C vitamini (meyve suyu, portaka, greyfurt, domates, brokoi, kivi ve çiek) yenimesi, Kızarmış yiyecekeri, fast food ar, patetes kızartması gibi yağı yiyecekerin azatıması (24,25,26), konunun uzmanarınca tavsiye edimektedir. Yangın güveniğinde anahtar; eğitim, bigi ve öneyici tedbirerdir. Bir işyerinde tüm çaışanarın dahi oduğu yangın güveniği proğramarını kurmak ve uyguamak çok önemidir. Yangın güvenik programarı tehike(eri) tanıma, öneme ve tepki (mücadee) gibi tüm hayati unsurarını kapsamaıdır (31). ÇALIŞMA ORTAMI Mart - Nisan

10 İş Sağığı Güveniği Resim 12 ve 13 İşyererinde oası aci durum ve yangınara karşı kuanıacak aci durum ekibi müdahae mazeme doabı Bir İşyeri (Yangın) Güvenik Proğramının Dört Öğesi uyguanmaıdır. Öğe #1 - Yönetim, Liderik ve Çaışan(ın) Katıımı. Öğe #2, 3 - İşyeri (Tehike) Anaizi ve Tehike Öneme ve Kontroü Öğe #4 - Sağık ve Güvenik Eğitim ve Öğretim (32,33) İşyerinin bir yangın risk değerendirmesini gerçekeştirmek, [1.Yangın tehikeeri tanımamak. 2. Risk atındaki insanarı beiremek. 3. Değerendirmek, ortadan kadırmak veya riskeri azatmak. 4. Buguarı kaydetmek, bir aci durum panı hazıramak ve eğitim vermek. 5. Yangın risk değerendirmesini düzeni oarak gözden geçirmek ve günceemek.] (34) Değerendirmenin sonucuna göre yangın güvenik önemerini beiremek, Güvenik önemerini uyguamak için risk azatma ikeerini [a) Ortadan kadırma, b) Yerine koyma, c) Mühendisik kontroeri, d) İşareter/ uyarıar ve/veya diğer idari kontroer, e) Kişise koruyucu donanım.] kuanmak, Mevcut kontroeri ve gözden geçirmeyi sağayarak yangın güvenik önemerini sırasıya uyguamak, Yangın güveniği ie igii (Ör:Binaarın Yangından Korunması Hakkında Yönetmeik) yönetmeik ve standartara uymak, Kaynak, kesme gibi sıcak işer için, iş izin sistemini uyguamak, Tutuşturma kaynakarını kontro etmek, Eektrik, tesis ve ekipmanarın düzeni test ve kontroerini yetkin kişiere yaptırmak. Test ve kontroeri yapımış eektrik ekipmanarı kuanmak (Not: Işyeri yangınarının yüzde 39 eektrik tendir. Emin oun! Eektrik kaboarının iyi durumda oduğundan emin oun..), İşyerindeki eektrik paneeri, panoarı, MCC odaarı vb. ark faş şok tehike sınırarı nı, tesisatın Tehike Risk Kategori Sınıfarı nı (NFPA 70 E, IEEE 1584 gibi standardardan yararanarak) beireyerek etiketemek, Risk değerendirmesini her zaman e atında tutmak, gerektiğinde günceemek, igii testeri yapmak ve kayıtarı tutmak (35,2), Çaışanarın yangın güveniğinin farkında oma arını sağamak için düzeni eğitim ve tatbikatar yapmak, İşyerinde tertip, düzen ve temiziğe daima önem ver- Resim 14 ve 15 Yönetmeik ve standartara uygun aci durum müdahae mazemeeri ve KKD erin uyguamaı eğitimi. 10 ÇALIŞMA ORTAMI Mart - Nisan 2014

11 İş Sağığı Güveniği mek, yanıcı maddeerin biriktirimesini önemek, İşyerinin korumasını / emniyetini sabotajara ve kötü niyeti kişiere karşı - etkin bir şekide sağamak, Yangın çıkışarının, yangın söndürücüerinin ve ihbar sisteminin önerinin kapatımamasını her zaman koay uaşıabiir, koay görüebiir omasını sağamak, İşyerinde önceden beirenmiş, güveni yerer dışında sigara içme yasağına uyumasını sağamak, Çaışanarın işyerinde herhangi bir kötü uyguama veya riske karşıaşması durumunda işyeri yönetimine derha bidirmesi, gerekir. İşyerinde çaışma ortamına yayıabiecek gaz, toz ve duman a göre standardara uygun (yangınar için F, diğer buhar, gaz ve duman için ABEK fitrei) maske (ve fitreeri) çaışan sayısına göre yeteri sayıda buundurumaı, bunarın uygun kuanımı konusunda çaışanara uyguamaı oarak eğitim verimeidir. Ciddi, yakın ve önenemeyen tehikenin meydana gemesi durumunda, çaışanarın işi bırakarak derha çaışma yererinden ayrııp güveni bir yere gidebimeeri için, önceden gereki düzenemeerin yapıması ve çaışanara gereki taimatarın verimesi, durumun devam etmesi hainde, zorunuuk omadıkça, gereki donanıma sahip ve öze oarak görevendiriener dışındaki çaışanardan işerine devam etmeeri istenmemeidir. (A) (B) (C) Şeki 16 (a) Fitrei gaz duman maskesi, (b) Yangın kaçış başıkı fitrei maske, (c) Yangın dumanının yoğun oduğu ortamarda kuanıması gereken kendinden hava besemei tam yüz maskesi. UNUTMAYIN! Yangını Öneme Herkesin Sorumuuğudur, İşyerinde Yangın güveniği herkesin işidir çünkü sonucundan herkes etkienmektedir (2). Kaynak workpace-fire-safety-training-emergency-response/ hadimkoyde.pastik.fabrikasinda.yangin/5610/?page= Ekonomi/2013/04/03/hais-topraka-ait-kagit-fabrikasinda-yangin h.htm KOETZİNG K, Kurşun Zehirenmesi; İSGÜM Büteni Sayı:9 Sf: aspx pdf fire_safety_in_the_workpace/ workpace-fire-safety-training-emergency-response/ pdf genera-office/fire-safety 36- aspx ÇALIŞMA ORTAMI Mart - Nisan

12 Sosya Poitika KAZALARDA ÖNGÖRÜNÜN TOPLUMSALLAŞMASI Kaza geiyorum demez. Onun için de nerede, ne zaman karşınıza çıkacağını biemezsiniz. Bu sokak ta da oabiir; mutfak ta, oku da, işyerinde de oabiir. Ama tümüne de kazaar önenebiir yakaşımı ie bakmak gerekir. Çağdaş bir kavram oan sağık güvenik çevre (SEÇ), işyerinin sınırarını çoktan aşmış ve yaşamı tüm zenginiği ie kavramıştır. Yine SEÇ ten konuşuacağı zaman soruacak önceiki soruardan biri : Bu bir yazgı (kader) mı?. Şiddete Hayır. Hiçbir kaza, mesekse ya da çevrese hastaık ya da çevre feaketi bir yazgı (kader) değidir. Bu zor soruyu doğru yanıtarsak, karşımıza daha zor bir soru çıkar : O zaman niye bu oguar var?. Bien bimeyen bu konuda çok şey söyeyebiir. Hatta bu konuda saaterce konuşanar bie çıkabiir. Ama doğruyu konuşacaksak, yanıtarı sıraya koyup, en önemisini en önce söyemek gerek: Öngörü eksikiği. Öngörüsüzük, riskeri yeterince değerendirememekten, oup biteni kavrayamamaktan başar. Eğer insan, karşı karşıya oduğu tehikenin boyutarını ve yapabieceği zararı, kafasında öçemiyorsa, kendi younu da doğru çizemez. Her adım öçüye dayanır; kimisi bir adım ötesini göremez; ancak kafasını duvara vurduğunda, ne kadar yakaşmış oduğunu kavrar; kimisi ancak bir kaç adım ötesini görebiir. Uzağı görebimek için çok çaışmak, kendini çok geiştirmek gerekir. Bu bir aah vergisi yetenek değidir; bir çırpıda kazanıamaz. Denemek, yanımak, hataarını görüp düzetmek ve yine denemek gerekir. Şimdi önümüze çıkan soru şu : Bunu hepimiz tek tek, birbirimizden habersiz mi yapacağız? Yanıt : Hiç our mu? Beki sen benden daha iyi fikirer buacaksın. Ya da ben sana katkıda buunacağım. Payaşmak zenginik demektir. Doğru. En büyük zenginik, bigi ve deneyimi payaşmaktır. Üniversiteer de zaten bu yüzden kurumuştur. Onun için akademik çaışmaar yapıır ve yayınanır. Böyece topumsa iş böümüne uyarak, içimizden bazıarı, riskeri erken agıayıp, aınması gereken önemeri düşünmek ve bize anatmak ie görevendirimiştir. Böyece öngörü yü payaşacağız. Ancak ükemizde, öngörünün payaşıması yani öngörünün topumsaaşması noktasında bir tıkanıkık var. Ükemizde trafik kazaarını değerendirenere bakıyoruz : Biirkişier... İş kazaarını değerendirenere bakıyoruz : Biirkişier... Görüdüğü gibi hep kişi er ve kişise değerendirmeer var; kurumsaaşma ve ortak değerer yok. Üsteik de bir suçu arama teaşı var. Trafik kazaarının önenmesi için, Uaştırma Bakanığı * Prof.Dr., Fişek Enstitüsü Çaışan Çocukar Biim ve Eyem Merkezi Vakfı Gene Yönetmeni ve Ankara Üniversitesi Siyasa Bigier Fakütesi Çaışma Ekonomisi ve Endüstri İişkieri Böümü - İş Hukuku ve Sosya Güvenik Anabiim Daı Öğretim Üyesi A.Gürhan FİŞEK * ve İçişeri Bakanığı / Emniyet ve Jandarma Trafik Şubeeri içerisinde yer aan igii birimer, düşünce ve eyem üretiyor. İş kazaarının önenmesi için de Çaışma Sosya Güvenik Bakanığı içerisinde yer aan igii birimer... Demek ki, bu konudaki etkinikerin ağırık noktası bürokraside... Ne yapıacaksa devet yapar yakaşımıya ve biraz da tepeden Resim, adresinden aınmıştır. inmeci / buyurgan eda ie çaışmaar yürütüüyor. Üniversiteerde tık yok. Artık birikte düşünme zamanı. Her adımı, devetin egemen buyurucu söyeminden bekemeyeim. Türkiye, uzun yıar, beyin gücü nün büyük böümünü yedekte beketti. Yanızca devet bürokrasisinde görev amasına izin verienerin (memurarın), fikireri ie sınırı (daha çok da itha maı) çözümere tanıştı. Onar kendi söyedikerinden şaşmıyorardı; doğru omasaar da yapıan itiraz ar, yine onar tarafından reddediiyordu. Hakem yoktu. Artık topumun yedekte tuttuğu ve kamu dışında yer aan, geniş beyingücü birikimini, karar ouşturma ve karar ama süreçerine sokma zamanı gedi. Bunun için önceike sorun odakı düşünce-eyem kümeeri ouşturmak gerek. Bunarı kurumsaaştırmaı ve topum içinde ağırıkı roer kazandırmaıyız. Kaza örneğinde ee aırsak: Trafik kazaarı ie iş kazaarı arasında bir çok ortak özeiker vardır. Bunarın başında, hepsinin önenebiiriği gemektedir. Trafik kazaarında en çok görüen üç neden sürücü hataarı başığı atında topanmaktadır. Bu hataar, tüm kazaarın %88 ini ouşturmaktadır. Bu üç neden şunardır : Yasakarı çiğnemek Şerite uymamak Kavşakara kontrosuz giriş. İş kazaarında en sık görüen üç neden ise, tüm kazaarın %70,2 sini ouşturmaktadır. Bu üç neden şunardır: Bir veya birden faza cismin sıkıştırması, ezmesi, batması, kesmesi Kişierin düşmesi ve düşen cisimerin kişiere çarpması Makineerin neden oduğu kazaar. 12 ÇALIŞMA ORTAMI Mart - Nisan 2014

13 Sosya Poitika Örnek soru : 2 Hem trafik kazaarında ve hem iş kazaarında, önde geen üç nedenin, bütün kazaar içerisinde çok ağırıkı bir yeri oması, poitika üretip başarıı bir mücadee verebimek için uygun bir ortam ouşturmaktadır. Bu fırsattan neden yıarca yararanıamamış ve binerce kurban verimiştir? Bugüne kadar, kazaara başetmek adına yürütüen çaışmaarın hemen tümü devet katında yürütümüştür. Devetin, bütün bu çaışmaarına ve öngörü çabaarına yöneik bir değerendirme yapımış osaydı; yukarıdaki sonuçara dayaı oarak veriecekti. Lütfen, siz, bir karne notu verir misiniz? Resim, cdn.internethaber.com/news/ adresinden aınmıştır. Görüdüğü gibi tüm bu nedener, insan ın tehike agısı ve ihmai ie igiidir. Taşıtarın, cisimerin ya da makineerin kendiikerinden hareket etmedikeri düşünüürse, bu harekete yo açan ivme ya da arıza insan tarafından farkedimeidir. Ancak bunun farkedimesini yıardır bekiyoruz. Yazıyoruz, çiziyoruz, devet katında yürütüen çaışmaar destek ouyoruz. Bugüne kadar hep devet yetkiieri, yasaara, poisiye önemere, cezaya ya da gözyumma ie sorunu çözmeye çaıştıar. Sonuç : Aşağıda. TABLO yıında 2012 yıına kadar trafik kazaarı Özne Artış/Azaış Trafik kazaarının ,9 kat artmış sayısı Öümü, ,3 kat artmış yaraanmaı kaza sayısı Yaraı sayısı ,3 kat artmış Öü sayısı % 8,4 azamış TABLO yıından 2012 yıında kadar iş kazaarı Özne Artış/Azaış İş kazaarının sayısı % 3,5 artmış İş kazaarında süreki işgöremeziğe uğrayan %11,7 artmış kurbanarın sayısı İş kazaarından öenerin sayıısı % 14,7 azamış Yorum : Bir adım ieri gidemedier. Bu taboardan çıkarıacak derser konusunda o kadar çok söyenecek söz var ki, bunun bugüne değin sosya poitika nın odak noktasına oturmamış omasının nedeni başı başına bir öngörü sorunu dur. Bu taboardan çıkarıacak bazı soruar : Örnek soru : 1 Kaza sayıarındaki artıştaki en önemi neden iş hacmindeki artıştır. Trafik kazaarı için bu taşıt sayısındaki artıştır. İş kazaarında ise üretim hacmindeki artıştır. Bir üke düşünün, taşıt sayısı katarıya artıyor; ama üretim hacmi düşüyor. Peki bu taşıtar hangi kaynaka çoğaıyor? Bu çeişki için neden poitika üretimiyor? Resim, adresinden aınmıştır. Artık birikte düşünme zamanı. Mutaka Kazaarı Araştırma ve İnceeme Enstitüsü omaıdır. Gazi Üniversitesi nde varoan çekirdek geiştirimeidir. Akademik çaışmaar çok önemidir. Ama topumun ortak akının geiştirecek ve her kesimin bir köşesinden eyeme geçeceği idari, mai,biimse yönden özerk kurumar ouşturmak vazgeçimez bir önem taşımaktadır. Bu tip düşünce odakarının mesek odaarını, işçi-memur sendikaarını ve yurttaş örgüterini içermesi gerek. Bu örgüterin, çaışma yöntemerini yeniden gözden geçirmeeri ve her aanda topumsa öngörü nün geiştirimesi, kurumsaaştırıması ve eyemeriye yaşamı dönüştürmesini sağaması gerekir. Devetten bekenen bu çabaara destek omak ve üke çapına yayımasına ön ayak omaktır. Resim, adresinden aınmıştır. Kaynak : Fişek A.G. (2014) : Çaışma Yaşamında Sağık Güvenik, Fişek Enstitüsü Çaışan Çocukar Biim ve Eyem Merkezi Vakfı, 2.Baskı, Ankara. SGK istatistikeri (2013) TÜİK, Emniyet Gene Müdürüğü ve Jandarma Gene Komutanığı Trafik Kazası İstatistikeri (2013) ÇALIŞMA ORTAMI Mart - Nisan

14 Anımsa O BİZLERDEN BİRİ : CURT KOSSWIG Ü niversite, yaşamı bir bütün oarak kucakamayı, çeşitiikeri içerisinde onu agıamayı hedefer. Günübirik yaşamını sürdürmeye çaışan ve mücadee hedefini daratmış oan kiteerden farkı oarak, üniversiteier (akademisyener) bu kaygı ardan kopmuş omaıar. Curt Kosswig, Hiter zumünden kaçarak Türkiye ye sığındığında, ünü bir zoooji profesörüydü. Amanya da bir çok başarıya imza atmıştı. O kadar ki, kanserin iacı buunduğunda, bunun temeinde Curt Kosswig ve arkadaşarının daha 1928 de ortaya attıkarı onkojen kavramının yer aacağı kesindir. Tanımı gereği onkojen oarak ik bidirien gen, küçük süsü Meksika baığı Xiphophorus ta Myron Gordon, Curt Kosswig ve Georg Hausser in, bizim ancak şimdi anamaya ve Xiphophorus taki ve insanar da dahi omak üzere memeierdeki diğer türden tümör teşekküeriye karşıaştırmaya başadığımız korkunç kaıtsa meanomarı gözemedikeri 1928 de saptadıkarı gendir. (Reissman A.D., 2011:89) Kosswig, 1932 de Brauschweig Teknik Üniversitesi nde Zoooji aanında Extraordinariat derecesini adı ve onu izeyen yı aynı kentteki Doğa Biim Müzesi müdürüğüne atandı. Yine aynı dönemde, nazierin gözbebeği oan Brauschweig Teknik Üniversitesi Gene Biyooji ve Zoooji Daı nda profesör oarak görev yaptı. Nazierin biyoojiye oan yoğun igieri, bir yandan onu öne itmekte, bir yandan ırkçı safsataarı ie uyuşmadığı naziere çatışma noktasına itmektedir. Aynı zamanda, nazierin, yahudi dostarı ie iişkierini kesme istekerini de geri çevirmektedir. Sonunda tutukanma emrinden iki saat önce Amanya dışına çıkar. Daha önce arkadaşarının yereştiği Türkiye ye doğru yoa çıkmıştır. İstanbu Üniversitesi nde dostu Prof.Dr.Navie in ani öümü ie boşaan Zoooji kürsüsünde görev aacaktır. İstanbu a adım attığında, abasına yazdığı mektupta, şunarı söyer :... Enstitü, Süeymaniye Camii nin yanında, konumu harika. Pera, Boğaz, Marmara ve Haiç ten Asya ya kadar geniş bir bakış aanını kapsıyor. Üzerinde kara çayakar çığırarak doanmakta. Enstitü, güze ve temiz ama biraz ufak. Ayrıca ahırarı ve akvaryumu inşa etmem gerek. Çok iş. Ama değerini bimeye hazırar. İk karşıaşmamızda gençiğimden doayı tereddütü görünen rektör, Heibronn a Bay Kosswig mükemme bir seçim dedi. Daha iyisi oamaz. ( sonrası Türkiye ye sığınan Amanca konuşan müteci aydınar gibi, kök-ükesi Amanya ie bağarını koparmış ve Türkiye yi ikinci vatanı oarak kabu etmişti. Bu saptama önemidir; çünkü bu dönemde Türkiye de üniversitenin doğuşu ogusuna bütün güçeriye destek oan Amanca konuşan müteci aydınarın, sıradan beyingöçü ogusundan farkı oan karakteristikerini anamamıza yardım etmektedir. Curt Kosswig in emek sürecine baktığımız zaman, içseeştirme ve takım oyunu kavramarının öne çıktığını görürüz. Curt Kosswig, işini ve yaşadığı topumu çok sevmiştir; işini yaşamıya bütüneştirmiş ve içseeştirmiştir. Bir çok girişimde buunmuş ve bir çok parak işer yapmıştır; ama bunu yaparken mutaka bir ekibi omuştur. Araştırmacıara destek vermiştir; projeerinin büyük böümünü onarın gerçekeştirmesini oanakı kımıştır. Onun için, Curt Kosswig i bir takım oyuncusu, bir oyun kurucu gibi görmek gerekmektedir (Oyunda onun değişmez yandaşı ise eşi Leonore dur). Curt Kosswig in Türkiye deki ve Dünya daki katkıarını yanızca onun adını taşıyan işerde deği, öğrencierinin yaptıkarında da görmek gerekir. Bu nedene, bugün, zoooji dünyasında onun adını taşıyan bir çok canı türü buunmaktadır; bir kısmı kendi buuşu, bir kısmı öğrencierinin ona minnet borçarı doayısıya adını verdikeri türer... Türkiye memei hayvanarı, kuşarı, böcekeri, sürüngeneri, kurbağaarı, baıkarı ve çok sayıda da omurgasız hayvan sınıfarından örneker topamıştır. Bunarın bir kısmının teşhisi, yurt içinde, bir kısmı da yurt dışında yapıarak biim dünyası için birçok yeni tür ortaya konumuştur. Bu türerin çoğunuğunu Anadou nun çeşiti bögeerinden topayan ve bu araştırıcıara gönderen Curt Kosswig in adının veridiği taksonarın sayısı 21 dir ( ) yıında İstanbu Üniversitesi Zoooji kürsüsünde geçen bir örnek-oay, Curt Kosswig in biimse kişiiği, payaşımcıığı ve öngörüeri hakkında fikir verir. Prof. Dr.Nihat Aktaç, o zaman asistandır ve doktora tezine danışmanık yapması için Erzurum dan İstanbu a henüz dönmüş oan Curt Kosswig e rica ediir. Kürsü başkanının odasında öğretim üyeeri, Curt Kosswig ve doktora öğrencisi buuşur. Doktora konusu oarak ee aınacak hayvan türü saptanmaya çaışımaktadır. Her kafadan bir ses çıkar. Konuşmayan iki kişi vardır : Curt Kosswig ve öğrenci. Sonunda Curt Kosswig oaya e koyar: Hanımar! Bu doktorayı kim yapacak? Neden ona hangi grubu çaışmak istediğini sormuyorsunuz? der ve öğrenciye döner, isteğini sorar. Doktora öğrencisi, tartışıan konuarın hiçbirinde bir tez konusu seçecek bigi düzeyinde omadığını ve birikte çaışacakarına göre, konuyu Curt Kosswig in beiremesini istediğini söyer. Bunun üzerine Curt Kosswig, karıncaar konusunu önerir; çünkü o güne kadar Türkiye de hiç kimse karıncaar üzerine çaışmamıştır. Cosswig in, Anadou ya yaptığı biimse gezier sırasında topadığı çok sayıda karınca materyai vardı. Bu materyain bir kısmını tayin için İngitere de British Museum a göndermişti. Materyain az bir kısmı yayımanmış, ancak büyük bir kısmı henüz çaışımamıştı. Materyain tümünü öğrencisine verir ve tez 1976 yıında tamamanır. Prof.Dr. Nihat Aktaç, haa karıncaar üzerine çaışmaktadır ve bir karınca uzmanı oarak tanınmaktadır. ( nihat_aktac.htm) Curt Kosswig gibi, Amanca konuşan müteci aydınar ın büyük bir böümü de kendierini Bizerden Biri oarak kabu etmişerdir (Akpınar ve ark. 2014). Ama bizim Curt Kosswig i bizerden biri oarak görmemizdeki önemi etmenerden biri de, Anadou yaşamını ve insanını kucakamış oması ve topumsa yaşama katkıarıdır. Türk hükümetiye yaptıkarı anaşmaya uyarak, iki yı içerisinde Türkçe öğrenerek derserini, Türkçe anatmaya başamıştır. Her çıkan yeni sözcüğü öğrenme çabası, Anadou da haka konuşma çabası onu bir çok Amanca konuşan müteci aydın dan da ayırmaktadır. Bütün Anadou gezie- 14 ÇALIŞMA ORTAMI Mart - Nisan 2014