Altýn Pencereli Evimiz

Transkript

1

2 Altýn Pencereli Evimiz Yýllar önce, küçük bir çocuk her akþam bir tepeye çýkar ve vadinin öteki ucunda yükselen tepenin zirvesindeki evin altýn pencerelerine bakardý. Bu pencereler, batan güneþin ýþýnlarýnýn altýnda, karanlýk basýncaya dek pýrýl pýrýl yanardý. Çocuk, bu görüntüyü izledikten sonra, oraya yakýn olmadýðý için üzüle üzüle evine giderdi. Kýsa bir zaman sonra babasýndan, altýn pencereli eve gitmek için izin aldý. Koþa koþa vadiyi aþtý. Altýn gibi parýldayan pencereleri yakýndan görme isteði, karanlýðýn bastýðýný ayýrt etmesini önlüyordu. Altýn pencereli eve varmak için týrmanmasý gereken tepe çok dikti. Çocuk, soluk soluða yarý yola geldiði sýrada, yorgunluktan yere çökerek uykuya daldý. Uyanýnca, çok zaman yitirdiðini anlayarak acele etmeye baþladý. Bu arada gece de olmuþtu. Fakat çocuk týrmanmaya devam etti. Þafak söktüðü ve parlak güneþ tepenin üzerinde belirdiði zaman çocuk, çektiði yorgunluklarýn ve içini kemiren özlemin ödülünü aldý. Altýn pencereli eve gelmiþti. Bunca zamandýr aradýðý evi, garip biçimli çatýsýndan tanýdý. Fakat evin pencereleri camdandý; parlak ve altýndan deðildi hatta çok kirli olduðundan donuklaþmýþtý. Çocuk þaþkýnlýk içinde kalmýþtý. Altýn pencereli ev, acaba düþlerinin bir ürünü müydü? Bu düþünceyle çocuk, altýn pencereli eve arkasýný dönüp vadinin öteki tarafýndaki tepeye bakýnca gözlerine inanamadý. Altýn pencereli ev oradaydý! Pencereleri, üzerine yansýyan güneþin ýþýnlarý altýnda altýn gibi parlýyordu. Altýn pencereli ev, kendi eviydi!.. Çocuk, annesinin piþirdiði çorbanýn kokusunun burnuna doðru süzüldüðünü duyumsar gibi oldu. Hiç kuþku duymadan tepeden indi, vadiyi bir hamlede aþtý. Ayaklarýnýn acýmasýna, sýrtýnýn aðrýmasýna karþýn, evinin bulunduðu tepeyi koþa koþa týrmandý. Evine vardýðý zaman kapýda duran babasýna þöyle seslendi: Baba, altýn pencereli evimizi hiçbir zaman satmayalým. dedi. O, tüm vadinin en güzel evi!.. 1. Parçanýn ana düþüncesi nedir? Açýklayýnýz. 2. Çocuðun yerinde olsaydýnýz siz de altýn pencereli evi bulmaya gider miydiniz? Neden? 3. Çocuða uzaktaki evin pencerelerinin altýn olduðunu düþündüren þey nedir, açýklayýnýz? 4. Altýn pencere, uzaktan ilginç ve güzel görünen; fakat yaklaþýldýðýnda farklýlýðýný kaybeden þeyleri sembolize etmektedir. Sizin hayatýnýzdaki ulaþýlmazlar, altýn pencereler nelerdir açýklayýnýz?. 9

3 Dil, duygu ve düþüncelerimizi aktarmaya yarar. Bu aktarma konuþma ve yazý yoluyla olur. Konuþmamýzýn doðru, anlaþýlýr olmasý için kelimeleri yerli yerinde kullanmamýz gerektiði gibi yazdýklarýmýzýn anlaþýlýr olmasý için de yazým kurallarýna uymamýz gerekir. Bir dilin belli kurallarýnýn yazýya geçirilmesi yazým (imlâ) olarak isimlendirilir. Harflerin, eklerin, kelimelerin, kýsaltmalarýn yazýmý yazým (imlâ) kurallarý içine girer. 1. Büyük Harflerin Kullanýldýðý Yerler Cümle büyük harfle baþlar. Toplum sorunlarýna kimse duyarsýz kalamaz. Kendi baþýna kaldýðýnda anladý bunun ne kadar önemli olduðunu. Boncuk, Karabaþ, Pamuk, Mayno Millet, dil, din, mezhep isimleri büyük harfle baþlar. Türk, Türkçe, Ýslamiyet, Sünnilik Yer adlarý (ülke, kýta, þehir, ilçe, köy, bölge, semt, mahalle, cadde, sokak vb.) büyük harfle baþlar. Avrupa, Türkiye, Ýç Anadolu Bölgesi, Kadýköy, Bahçelievler, Yýldýz Caddesi, Çiçek Sokak UYARI Yer adlarýnda ilk isimden sonra gelen deniz, dað, ova, göl, nehir, boðaz vb. tür bildiren ikinci isimler büyük harfle baþlar. Aðrý Daðý, Van Gölü, Ýstanbul Boðazý, Tuna Nehri, Ege Denizi UYARI 1. Cümle içinde týrnak içine alýnan ifade eðer cümleyse büyük harfle baþlar. Bu soðukta niye hâlâ dýþarýdasýn? diye annem beni azarladý. 2. Ýki noktadan sonra cümleler büyük harfle baþlar. Ancak iki noktadan sonra cümle niteliði olmayan örnekler gelirse büyük harfle baþlamaz. Ýnsanlýðýn ileriye gitmesi için üç þeye ihtiyacýmýz var: sevgi, barýþ, dostluk. Ona þöyle dedim: Her zaman dürüst ol. Zeka Küpü Yayýnlarý Kitap, dergi, gazete isimleri büyük harfle baþlar. Nutuk, Milliyet, Bilim Teknik, Sözde Kýzlar, Benim Adým Kýrmýzý Kurum, kuruluþ adlarýnýn her kelimesi büyük harfle baþlar. Türk Dil Kurumu, Kýzýlay, Türkiye Büyük Millet Meclisi, Maliye Bakanlýðý Gezegen, yýldýz isimleri büyük harfle baþlar. Mars, Dünya, Uranüs Dizeler büyük harfle baþlar. Sýra daðlar mordu, sular kýrmýzý Sular beklerdi bir peri kýzý Özel isimler büyük harfle baþlar. Kiþi adlarý ve soyadlarý, bunlara gelen unvanlar, lakaplar, meslek adlarý büyük harfle baþlar. Gazi Mustafa Kemal Atatürk Özlem Haným Sayýn Esin Güner Akrabalýk bildiren isimler büyük harfle baþlamaz. Ayþe teyze, Nesrin abla Hayvanlara verilen özel isimler büyük harfle baþlar. UYARI Ay, dünya, güneþ gibi sözcükler coðrafya ve gök bilimle ilgili terim olarak kullanýldýðýnda büyük harfle baþlar. Ekvator ve çevresine Güneþ ýþýnlarý dik açýyla düþer. Volkanik olaylar Ay da görülmez. Eðer Dünya tam bir küre olsaydý yer çekimi kuvveti her yerde ayný olurdu. Yön isimleri özel isimlerden önce yazýlýrsa büyük, sonra yazýlýrsa küçük harfle baþlar. Kuzey Afrika Afrika nýn kuzeyi 10

4 Örnek 23 Ev kalan kitaplarýmý yakýnda alacaðým. cümlesinin anlatýmýnda bir bozukluk vardýr. Cümledeki bozukluðu gidermek için hangi sözcükten sonra de hâl eki getirilmelidir? A) ev B) kalan C) kitaplarýmý D) alacaðým Çözüm: Ev sözcüðünden sonra de hâl eki getirilip bitiþik yazýlýrsa cümlenin anlamýndaki bozukluk giderilmiþ olur. Doðru yanýt A seçeneðidir. Örnek 24 Cam Atıklar Kağıt Atıklar Yazým Yanlýþý Geridönüþüm Kutusu na ambalajýnda, de nin yanlýþ yazýldýðý ürünler atýldýðýna göre aþaðýdakilerden hangisi bu kutuya atýlamaz? A) B) Plastik Atıklar Metal Atıklar Zeka Küpü Yayýnlarý 8. Kýsaltmalarýn Yazýmý Birkaç sözcükten oluþan kurum ve kuruluþ isimleri her sözcüðün ilk harfi alýnarak kýsaltýlýr. T.C., TCDD, TDK, TBMM, SBS, MEB UYARI Büyük harfle yapýlan kýsaltmalara getirilen ekler, kýsaltmadaki son harfin okunuþuna göre gelir. THY ye, AOÇ ye, SBS de Sonunda nokta bulunan kýsaltmalar kesme iþaretiyle ayrýlmaz. vb.leri, yy.ýn, Ank.da Bazý kýsaltmalar bir sözcük gibi okunur. ASELSAN, TEDAÞ, BOTAÞ Küçük harfle yapýlan kýsaltmalar sözcüðün okunuþuna göre ek alýr. kg da, cm yi, dm ye Kýsaltýlmasý gereken sözcüðün ilk hecesi alýnarak kýsaltma yapýlýr. Tek hecelilerde sadece ilk harf alýnýr. Ýst., Ank., doç., mat., k.(kök) Gelde bu bezelyeleri yeme! C) D) Sağlıklı yaşamak için sizde bol su için. Örnek 25 Aþaðýdaki gazete haberlerinin hangisinde kýsaltmalarla ilgili bir yanlýþlýk yapýlmýþtýr? SÜT A) B) Camda her zaman sağlık vardır. Sağlıklı süt bu kutu da satılıyor. Çözüm: A seçeneðinde gel de, B seçeneðinde siz de, D seçeneðinde kutuda yanlýþ yazýlmýþtýr. C seçeneðinde hâl eki olan -da bitiþik yazýldýðý için yazým yanlýþý yoktur. C) D) Doðru yanýt C seçeneðidir. 18

5 1 YANLIÞLARI YOLLA, DOÐRULARI TOPLA Aþaðýdaki cümlelerde geçen yazým yanlýþlarýný düzeltip doðrularý yazýnýz. Maçýn bitiþiyle tüm Ýstanbul'lular sokaklara döküldü. Neriman haným ve eþi kýzlarýný tatile gönderdiler. Bugün öðretmen bize Topkapý sarayýnýn tarihini anlattý. Afrika'nýn Kuzey'inde yaþayan yerlilerin dinlerini araþtýrdýk. 5 aðustos 2006 tarihinde istanbulda evlendiler. Mektubuna "sevgili Mine" diye baþlamýþ. Haftaya Salý Çankaya köþkünde toplantý yapýlacak. Okulda ki partiye Gencer'de gelmek istiyormuþ. Annemile babam 1973'de evlenmiþler. Yaþýmýz yetmiþbeþe gelince bize kimler bakacak? Sýnýf 1.incisinin karnesi Müdür'ün odasýndamý kalmýþ? THY'nýn yeni tarifesi Ocak ayýnda belli olacakmýþ. Murat yada Erhan gelsinki bizde iþimize bakalým. Okumýyan, yazmýyan, dinlemiyen bir nesilin fertleri olduk. Bir takým konularda Esra hanýmla ayný fikirdeyiz. Bu gün her þey yolunda gitti ve beni af etti. Çýrýl çýplak kalan sonbahar aðaçlarý Mayýs'ý bekliyor þimdi. Çocuk ta pek uslu, san ki kocaman bir adam gibi. Yalnýþ cevaplarý kontrol edin, yanlýz sakýn yalnýþlarýn üzerini çizmeyin. 23

6 3 YANLIÞLIKLAR TABELASI Ceren ve Aslý bir pazar günü Ýstanbul da yürüyüþe çýkarlar. Gördükleri tabelalardaki yazým yanlýþlarýný fark eder ve düzeltmeye karar verirler. Tabelalarda yanlýþ yazýlmýþ sözcükleri bulup Ceren le Aslý ya yardým ediniz. SATLIK KÝRALIK DAYÝRE ADA EMLAK Mars da, ayda, venüste sahibinden arsalar Saçýnýzý besliyen cap canlý yapan þampuðan Sahibinden ter temiz 2005 model KARBEYAZ GÜVERCÝN OTO Yalnýzlar Rýhtýmý ÇÝÇEKCÝLÝK Gönülünüzden kopan yapraklar Farkedin... Sabredin... ÇOK YAKINDA! BEKLÝYÝN den beri tatlýcýyýz SÜTCÜOÐULU Türkce, Ýngilizce zor demeyin! Ankara lý Tosun Kýrtasiyesi Sözlükte 1 NUMARA! Gýribe, nezleye son! Burnu akan bize koþsun. METÝN ECZA Sen daha görmedinmi? 3.ÜNCÜ GÖZ GÖZLÜKCÜSÜ HAYDAR 25

7 1. ÖLÇME VE DEÐERLENDÝRME - 1 Yağmurdan sonra güneş açarsa gökkuşağı oluşur. 1 Dünya, Güneş in çevresinde bir yılda döner Aþaðýdaki cümlelerin hangisinde yazým yanlýþý vardýr? A) 25 Eylül 1995 te doðmuþ. B) Demek ki sorun buymuþ. C) SSK nda yeni düzenlemeler yapýlacakmýþ. D) Oðlu da geldi, kýzý da. 3 4 Derste Dünya nın geoid şeklinde olduğunu öğrendik. Bu hafta ay tutulması gerçekleşecek. Numaralandýrýlmýþ çocuklardan hangisi yazým yanlýþý yapmýþtýr? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 4. her şey sabretmek atasözü 2. çırıl çıplak Hasta olmamak için, içinde yazım yanlışı olmayan aşıyı olmam gerekiyor. Zeka Küpü Yayýnlarý Yukarýdaki þeklin dört kenarýnda sözcükler yazýlýdýr. Þeklin esnek kenarlarý yanlýþ yazýlmýþ sözcüðün bulunduðu noktalardan çekileceðine göre, þeklin son hâli aþaðýdakilerden hangisidir? Buna göre, Gözde aþaðýdaki aþýlardan hangisini olmalýdýr? A) Bu aşıyı avrupalı bilim adamları bulmuş. A) B) C) D) B) Beni prof. dr. Sarp Erhan gönderdi. C) D) Havada dünya kadar mikrop varmış. Bugün kendimi hâlsiz his ediyorum. 5. Aþaðýdaki cümlelerin hangisinde de nin yazýmý yanlýþtýr? A) Yakamý býrak da gideyim. B) Ben de onu okudum. C) Ýlk defa pencere de gördüm seni. D) Ýçeri girmedi, yemek de yemedi. 30

8 ÖLÇME VE DEÐERLENDÝRME Eşyaları Çiçek sokaktaki eve götürüyorum. Bu Ay maaşlalarımıza zam almayı umuyoruz. 3 4 Yeni ofisimiz Çocuklar ziyarete Galata kulesinin gelince dünyalar arkasındaymış. benim oldu. Kamyonun numaralandýrýlmýþ yüklerinden hangisinde yazým yanlýþý yoktur? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 Bulutlu havalarda evden çıkmak istemem. Pırılpırıl bir günde ailece pikniğe gitmiştik. Yağmur yağdığı için şemsiyemi de aldım. Hava durumuna göre, yazým yanlýþý yapýlan gün hava nasýldýr? A) Bulutlu B) Güneþli Güneş görünse de hava soğuktu. C) Yaðmurlu D) Parçalý bulutlu 2. A C mi de ki A köþesi: Bende sizinle geleyim mi? B köþesi: Karþýda ki çocuðu tanýdým. C köþesi: Benmi tanýmamýþým onu? D köþesi: Çantam da mý sizde kalmýþ? Bilardo masasýndaki köþelerin hangisinde toplarda gösterilen eklerden biriyle ilgili yazým yanlýþý yoktur? A) A B) B C) C D) D B D Zeka Küpü Yayýnlarý 5. Aþaðýdaki cümlelerin hangisinde ayrý yazýlmasý gereken sözcükler bitiþik yazýlmýþtýr? A) Karne hediyesi olarak Özcem e bilgisayar aldýk. B) Çekyatýn üzerinde uyuyan kardeþimi kaldýrdým. C) Okula geliþgidiþ saatlerimi yazýp vermemi istedi. D) Son derece sanatsever bir insan olarak tanýnýyordu. 6. Yeþim, sayýsal deðeri olan varlýklarý resimle; sayýsý bildirilmemiþ varlýklarý sözcüklerle belirtmiþtir. Aþaðýdakilerden hangisi bu açýklamaya uymuyor? 3. Aþaðýdaki cümlelerin hangisinde yazým yanlýþý vardýr? A) Her þey onun iyiliði içindi. B) Doktor Abidin bey, hastasýnýn yanýndan ayrýldý. C) TBMM, yaz tatilinin ardýndan yine açýldý. D) Bir dilekçe yazýp derdini müdüre arz etti. A) Bu şekerden kutu aldım. B) Maçın başlamasına saat kaldı. C) Bu kalemi liraya aldım. D) Hazar gölü iç denizdir. 42

9 13. Sende bana yardım etki kalemizi kolayca bitirelim. Geçen yaz da Antalyada güzel bir kale yapmışdık, değil mi? 15. Aþaðýdakilerin hangisinde yazým yanlýþý yoktur? A) B) Serkan, diþciye gitmekden çok korkar. Çiçekcinin tezgahýnda renk renk çiçekler var. C) D) Kumdan kale yapan çocuklar, yazým yanlýþlarýný düzeltmek için aþaðýdaki kum kovalarýndan hangisini almazlar? Kýrmýzýda geçince para cezasý aldým. Deniz de þaka yapmak tehlikelidir. A) B) de nin yazımı C) D) ki nin yazımı Zeka Küpü Yayýnlarý 16. Ben 1845 de Mutluluk 1 Ülkesi nin kralı oldum. 2 İnsanları mı mutluluk 3 için de yaşatmak en 4 büyük görevimdir. mi nin yazımı eklerin yazımı Kralýn numaralandýrýlmýþ sözlerinden hangisinde yazým yanlýþý yoktur? 14. Aþaðýdaki cümlelerin hangisinde büyük harflerin yazýmýyla ilgili bir yanlýþlýk yapýlmýþtýr? A) Sýnavýnýz haftaya cumaya ertelenmiþtir. B) 28 aðustos 1981'de Ýstanbul'da doðdum. A) C) 1 3 B) D) 2 4 C) Yýllýk planlarýmýzý ocakta teslim edeceðiz. D) Dolmabahçe Sarayý ný gezmeye gittik. 44

10 YAZIM KURALLARI YAZILI YOKLAMA SORULARI 1 Dünya Çocuk Þiirleri Günü Mart ayýnýn 22. günü Dünya Çocuk Þiirleri Günü dür. Bu özel günde sýnýflarda, okullarda öðrenciler þiirler okurlar. Hazýrlýklarý önceden yapýlan þiir yazma yarýþmalarýnda derece alanlara armaðanlar verilir. Dünya Çocuk Þiirleri Günü evrensel bir gündür. Yalnýz ülkemiz çocuklarý deðil, bütün dünya çocuklarý bugün ayný duygularla, ayný düþüncelerle dolu bir gün yaþarlar. Unutmayalým ki þiir, yaþamýmýzý güzelleþtirir. Dünyamýzý renklendirir. Þiir okurken, dinlerken içimiz tatlý ürpertilerle dolar; heyecanlanýr, etkileniriz. Yalnýz Dünya Çocuk Þiirleri Günü nde deðil, her zaman þiir okuyalým. Kitaplýðýmýzda þiir kitaplarýna da yer verelim. Aþaðýdaki ilk üç soruyu parçaya göre yanýtlayýnýz. 1. Dünya Çocuk Þiirleri Günü ulusal bir gün müdür? 2. Dünya Çocuk Þiirleri Günü nde neler yapýlýr? 3. Þiir okumanýn insana kazandýrdýklarý nelerdir? 4. (1) Orman; hayvanlarýn barýndýðý, çeþitli bitkilerin bulunduðu sýk aðaç topluluklarýdýr. (2) Ormanda aðaçlar, aðaççýklar, mantarlar, otlar, binlerce bitki bir arada bulunur. (3) Çam, sedir, ardýç, meþe, gürgen, kayýn belli baþlý orman aðaçlarýdýr. (4) Aðaçlar ya kendiliðinden yetiþir ya da insanlarýn ormana diktiði fidanlardan oluþur. Yukarýdaki cümlelerin hangisi ya da hangilerinde taným yapýlmýþtýr? 5. Aþaðýdaki cümlelerin hangisinde deyim, açýklamasýyla birlikte verilmemiþtir? Onu görünce çok mutlu olmuþ, aðzý kulaklarýna varmýþtý. Geç gelince kuþkulandým, içime kurt düþtü. Gittiði yeri yakýp yýkar, bereketini kurutur, bastýðý yerde ot bitmez. Salonda bir çýtýrtý iþitince hepimiz kulak kesildik. 6. Aþaðýdaki cümlelerin hangisinde yazým yanlýþý vardýr? Böyle konularda sana güvenemem ki. TV da gösterilen film çok hoþumuza gitti. Türkiye nin kuzeyi öbür bölgelerden daha çok yaðýþ alýyor. Güzel mi güzel bir araba almýþtý. 45

11 7. Belediye, üzerinde yazým yanlýþý olan dükkanlarý kapatacaktýr. Buna göre hangi dükkanlarýn kapanacaðýný belirtin. (10 puan) HANIM ELİ ECZANESİ BALIKCA ÇİÇEKÇİ PELİN ABLA GÜLERYÜZ MANAV 1970 DEN BERİ KASAP HİLMİ TERZİ MURAT BEY 8. Aþaðýdaki gazetelerin hangilerinde yazým yanlýþý olduðunu belirtin. (10 puan) THY nin kaybolan uçağı bulundu. Ağaçda kalan kediyi itfaiye ekipleri kurtardı. Film festivali 23 Nisan Cuma günü başlıyor. Yangından sonra tepeler çırıl çıplak kaldı. Taksim Meydanı ndaki etkinlikleri sürüyor. Son soruyu bilemiyince yarışmadan elendi. 9. Yandaki grafikte bir grup öðrencinin yaptýðý yazým yanlýþlarýnýn nedenleri örneklenmiþtir. Aþaðýdaki boþluða farklý bir nedenden kaynaklanan yazým yanlýþý bulunan bir cümle yazýn. (10 puan)... Bugün doktor İrem le görüştüm. Karadeniz in Batısı na gezi düzenledik. Okul da tiyatro oyunu oynayacağız. Olanları anlatmaktan vazgeçtim. Bodrum da onbeş gün kalacağım. 10. Aþaðýdaki görsellerin ifade ettiði isimleri cümle içinde kullanýn. (10 puan)