Amerikan tüketicisi geri döndü!

Transkript

1 Haftanın Ortası Güncel konularla her Çarşamba Haftanın Ortası artık her Çarşamba posta kutunuzda. FED in para politikasını gevşetmedeki hızı ve agresifliği sayesinde sağladığı derinlik finansal sisteme olan güvenin yeniden kurulmasını sağladı. Finansal sitemin işler hale gelişi ekonominin çarklarının dönmesini sağlarken; esnek yapı sayesinde kriz döneminde ağır darbe yiyen emek piyasasının da belli bir vade ile yeniden hayata dönmesine aracı oldu. Amerikan tüketicisi geri döndü! Petrol fiyatlarının sürpriz çöküşünün ilk dönemi- Temmuz- Eylül aylarında- ABD ekonomisi yıllıklandırılmış %5 büyüme ile, Türkiye dahil bir çok gelişmekte olan ekonomideki büyüme hızını da geride bırakarak, muazzam bir tempo yakaladı. Ne Avrupa, ne Japonya, ne de Çin deki büyüme yönlü problemler, Amerikan ekonomisinin 2003 üçüncü çeyrekten bu yana en yüksek büyüme hızını yakalamış olmasının önünde set oluşturamadı son çeyreğinde üçüncü çeyrek gibi sürpriz büyüme varsayılmadan, ABD büyümesinin 2014 ü %2,8 ekonomik büyüme ile bitirmesi bekleniyor. Tahminlere göz gezdirince, 2015 yılında ABD de büyümenin %3,5 e yönelmesinin beklentiler dahilinde olduğu ortaya çıkıyor. Düşük petrol fiyatı bir yandan enflasyonu bastırdı ve bir yandan da tüketicinin cebinde bıraktığı para sayesinde Amerikalıların kendilerini daha zengin hissetmeleriyle sonuçlandı. Grafik 1. ABD GSMH Reel Artış (%) Şimdi sırada ücretlerde ve emlak piyasasında toparlanma var. Ve son noktada oluşacak pozitif varlık etkisi sayesinde, önümüzdeki iki veya üç yılda % 70 i hane halkının alımlarından oluşan Amerikan ekonomisinin, tam istihdam seviyesine ulaşmasına tanıklık edeceğiz. Sağlıklı, umutlu ve barış dolu bir yeni yıl dileriz. 1 Kaynak: Ticaret Departmanı

2 Amerikan ekonomisi sadece 2007 den bu yana Büyük Durgunluk la savaşmıyor; esasında son 15 yıldır yavaş büyümenin sancılarını yaşıyor. Dolayısıyla, 2014 üçüncü çeyrekteki %5 oranındaki büyüme Amerikan tüketicisinin güven endeksindeki toparlanma sayesinde bu çok uzun sürmüş durgunluğun sona erdiği anlamına geliyor. ABD ekonomisinin bu yeniden dirilişi, bir anlamda esnek yapısı sayesinde oldu. Krizin oluşmasındaki yönetimsel hataları bir yana, FED in para politikasını gevşetmedeki hızı ve agresifliği sayesinde sağladığı derinlik finansal sisteme olan güvenin yeniden kurulmasını sağladı. Finansal sitemin işler hale gelişi ekonominin çarklarının dönmesini sağlarken; esnek yapı sayesinde kriz döneminde ağır darbe yiyen emek piyasasının da belli bir vade ile yeniden hayata dönmesine aracı oldu. 70 i hane halkının alımlarından oluşan Amerikan ekonomisinin, tam istihdam seviyesine ulaşmasına tanıklık edeceğiz. Tam istihdam sonrasındaki yol da ABD ekonomisi için parlak görünüyor. GSMH ya göre hane halkı borçluluk oranı 2009 daki zirve noktası %114 ten 2014 itibarıyla %90 ların altına gelmiş durumda. Finansal sistemin sermaye yapısının sağlamlaştırılması sonrasında mortgage piyasasında kredi hareketleri yeniden canlanmakta. Üstelik, ABD li şirketler maliyet unsurlarını son yedi yılda ciddi şekilde rasyonalize ettiler ve bu sayede rekabet güçlerini pekiştirdiler. Kısaca önemli yapısal sorunların büyük ölçüde temizlendiği ortamda önümüzdeki üç yıl, ABD ekonomisi için yeni bir dönemin başlangıcı. Reel ücretlerde artış 2015 te hissedilecek Daha kısa vadeli bakış açısı ile 2015; ABD ekonomisi için, büyüme tarafında 2014 te yakaladığı dalganın üzerinde yükseldiği bir yıl olacak gibi duruyor. ABD ekonomisi açısından 2014 yılının herhalde en önemli olayı ülke ekonomisinin tekrar iş yaratır hale gelmesi. Krizin en derinlerinde aylık işsizlik başvuruları 660,000 lerdeyken, 2014 te bu rakamın 300,000 lere gerilediği görüldü. Haliyle, işsizlik oranı da %10 lardan 2014 te % 5,8 e geriledi ki; bu oranın 2015 te %5,4 e inmesi bekleniyor. Bu da 10 milyon insana yeni iş ve dolayısıyla harcanacak gelir yaratılmış olması demek. İşsizlik oranındaki kuvvetli gerilemeye karşın, ABD Petrol fiyatlarında son altı ayda izlediğimiz çöküş de bu süreçte beklenmedik bir katalist olarak karşımıza çıktı. Düşük petrol fiyatı bir yandan enflasyonu bastırdı ve bir yandan da tüketicinin cebinde bıraktığı para sayesinde Amerikalıların kendilerini daha zengin hissetmeleriyle sonuçlandı. Grafik 2. ABD Enflasyon-Kişisel Tüketim Endeksi (PCE) Şimdi sırada ücretlerde ve emlak piyasasında toparlanma var. Ve son noktada oluşacak pozitif varlık etkisi sayesinde, önümüzdeki iki veya üç yılda % 2 Kaynak: WSJ

3 Grafik 3. ABD Enflasyon beklentileri- 5 Yıllık, % Petrol fiyatlarının söz konusu iki yılda yavaş yavaş 100 dolar seviyesine yükseleceği öngörülmekte. Ancak bu olumsuzluk uzun vadeli ABD tahvillerinin baskı altında kalmasıyla rahatça telafi edilebilecek gibi duruyor. Keza, aynı dönemde Avrupa Merkez Bankası, Japonya ve Çin in yaratacağı likiditenin zaten FED in faiz döngüsüne paralel büyük ölçüde ABD ye akması bekleniyor. ekonomisi halen indiği derinlerden çıkmaya çabalıyor. Hesaplara göre tam istihdam seviyesine ulaşmak için toplam istihdamın %1,25 ine karşılık gelecek sayıda yeni iş yaratılması gerek. Ayda yaklaşık 250,000 kişiye yeni iş yaratabilen ABD ekonomisi, bu matematiğe göre ancak 2017 başlarında tam istihdama ulaşmış olacak. Ancak, gelir seviyesinde şimdiden izlenmeye başlanan artış, 2017 başına kadar daha da hızlanacak. ABD de üç sene önce %1,5 olan ortalama nominal gelir artışı Şu an için %2 civarında. Kabaca, %1,7-1,8 olan enflasyonla aynı. ABD ekonomisinde verimlilikteki artış ise %1,5 olarak hesaplanıyor. Dolayısıyla, tam istihdama gidildikçe enflasyonun da %2 olacağını varsayarsak; önümüzdeki iki yılda nominal gelir artışının en az %3,5 e Kaynak: Moody s ulaşacağını söylemek mümkün olur. Bu da Amerikalı tüketicilerin, krizden çıkış dönemi diye adlandırabileceğimiz son birkaç yılda ilk defa 2014 te ceplerinde hissettikleri refahın en az iki yıl boyunca artacağı anlamına geliyor. FED in faizleri reel olarak pozitif noktaya getirmesine kadar geçecek sürede ABD li tüketicilerin tasarruftan önce harcamaya yönelmelerini beklemek daha makul bir beklenti olur. Hele hisse senedi piyasasında son birkaç yıldır elde edilen rekorlar önümüzdeki dönemde hızlanması beklenen gelir artışı ile de birleştiğinde, ABD ekonomisinde 2007 den bu yana ertelenen talebin arasında ortaya çıkması kaçınılmaz hale geliyor. Doların aynı nedenlerle güçlenmeye devam etmesi, yine ortalama Amerikalı tüketicinin refah algısını olumlu etkileyecek. Doların güçlenmesi dış ticaret haddinde olumsuzluklar yaratsa da; diğer taraftan ABD de enflasyonu baskılayan önemli bir etmen olarak öne çıkacak. Emlak piyasasında hareket şimdi başlıyor- Y Kuşağı ev leniyor! ABD ekonomisi adına 2014 te gelişme kaydedilmeyen bir alan varsa; o da yatay seyreden emlak piyasası. FED in eski başkanı Bernanke nin parasal genişlemenin 2014 te sona erdirileceğini açıkladığı 2013 ortalarında yükselen faizler daha sonra gerilemiş olsa da, mortgage oranlarındaki zıplama zaten zar zor ayakta duran sektöre hala etkilerinin devam ettiği bir darbe vurdu e girilirken mortgage oranları tekrar gerilerken, şartların gevşetilmesine paralel 3

4 kredi muslukları yeniden açılmış duruyor. Grafik 4. FED Bilançosu (milyar dolar) Ama bundan daha önemli bir gelişme, artmaya başlayan ücretler ve varlık seviyesiyle birlikte, 2007 de başlayan krizden en çok etkilenen, kariyer basamaklarının daha başlarında olan Y Kuşağı temsilcileri. Krizin başından beri ailelerinin yanına geri dönmek zorunda kalan yaklaşık 3 milyonluk yaş arası bir grup, tüketici güveninin 2003 ten bu yana en yüksek noktaya ulaşmasıyla birlikte, limandan demir alıp yeni ev alma arzusuyla hareket etmeye başladılar bile. Bu inşaat sektöründe yarattığı hareket ile ABD ekonomisinde büyümeye ivme kazandıracak. Özellikle yeni konut başlangıçlarının mevcut bir milyon seviyesinden ertelenen konut talebi sayesinde 2017 ye kadar iki katına, iki milyona ulaşması bekleniyor. Tek kişilik hane sayısının artması da elbette dayanıklı tüketim mallarında da yaratacağı talep kanalıyla ABD ekonomisine sağlam bir destek atacak gibi görünüyor. İşsizliğin düşmesi, gelirin ve refahın artması, ve özellikle resesyon korkusunun aşılmasıyla beklentilerin pozitife sağlam bir şekilde dönmesiyle son birkaç yılda mojosunu kaybetmiş ABD li şirketlerin; majör risklerin gerçekleşmediği ortamda yatırım iştahlarının tekrar canlanması beklenebilir. Açıklamalara göre, 2013 ve 2014 ün aksine, bütçede ortaya çıkan alan sayesinde, kamu harcamaları da 2015 te altyapı yatırımları yoluyla büyümeye pozitif destek sağlayacak. Resmin diğer tarafında, ABD de iş piyasasının, hele ki dünyanın gerisine kıyasla, giderek güçleniyor olması, göçmenlerin ilgisini yeniden ABD ye çekerek ekonomiye ayrıca destek verebilir. FED faktörü Ancak, hemen herkesin artık bildiği bir diğer gerçek de, Amerikan Merkez Bankası FED in, tam da bu sözünü ettiğimiz iş piyasası ve gelir artışı beklentileri nedeniyle politika faizlerini artık kriz modundan normalleşmeye doğru yükseltmeye başlamanın eşiğinde olduğu. Üstelik, son derece karmaşıklaşan küresel ekonomik 4 Kaynak: Moody s modelde, ABD ekonomisi risklerden ari değil. Doların değer kazandığı ortamda, yavaşlayan küresel talep net ihracatın negatife dönmesiyle ABD ekonomik büyümesinden %0,5 puanı 2015 te silebilecek güçte. Avrupa da yeni bir borç krizi Yunanistan seçim sonuçlarının ardından her an kapıda belirebilir. Japonya da durgunluğun derinleşmesi ve Avrupa Birliği ülkelerinde yapısal değişime ayak direyen hükümetlerin ardı ardına göreve gelebilecek olması riskleri artırırken, beklentileri bir anda olumsuza çevirebilir. Rusya ise hala problem. Petrol fiyatlarındaki düşüşe endeksli olarak rublenin değer kaybının durması Rusya ekonomisini şimdilik öngörülebilir kılsa da, Rusya devlet başkanı Putin in bir sonraki hamlesinin ne olacağının bilinmezliği ekonomik anlamda hala küresel ölçekte bir risk olarak devam ediyor.

5 Grafik 5. FED Faiz Projeksiyonu ve Gerçekleşme (baz puan) Kaynak: Moody s FED kısa ve uzun vadeli faizlerini, ABD işgücü piyasasında hızlanan ve emlak piyasasında başlamakta olan toparlanmaya; küresel riskleri de göz önüne alarak büyümeyi erken evrede boğmayacak bir hızda adapte etmek zorunda. Bu yola çoktan çıktığını göz önüne alarak, FED den beklenen hareketlerin her zaman yumuşak geçişler şeklinde olmayacağını da kavramak gerekiyor. ABD ekonomisi tamamen normale döndüğünde, teorik olarak FED kısa vadeli faiz oranını %4 seviyesine çekmiş; buna paralel 10 yıllık ABD tahvil faizinin de %5 civarında seyrediyor olması gerekir. Tam istihdam seviyesine ulaşmaya yaklaşık iki yıl varken ve petrol ve güçlü dolar gibi etmenlerin de katılımıyla ABD enflasyon oranında henüz bir hareketlenme izlenmezken; normal ekonominin gerektirdiği seviyelere gelmek elbette uzunca bir süreç demek. Keza, FED bilançosunun birkaç tur miktarsal gevşeme sonrası rekor seviyede seyretmesi; uzun vadeli faizlerin yükselmesi için FED faiz artırım süreci olarak dillendirilen iki yıldan uzun bir süre geçmesinin gerekeceği anlamına geliyor. FED in faiz artırım hareketine 2015 Mayıs veya Haziran toplantısında başlaması gerçekçi. Ancak, normal kabul edilen %4 seviyesine gelebilmesi için, küresel ekonomik gidişat da faktörler 5 arasına katıldığında, nerden bakılırsa iki buçuk üç sene gibi bir zaman var. Şimdilerde %2,5 gibi çok düşük bir seviyede olan 10-yıllık ABD tahvillerinin ise, diğer merkez bankalarının genişlemeye devam ettiği ortamda ne zaman normal ve %4 Fed faiziyle uyumlu kabul edilen %5 ler civarına geleceğini ise öngörmek pek mümkün değil. Muhtemelen, FED faiz artışında bahsettiğimiz iki buçuk üç yılın daha ötesinde bir süre söz konusu olacak. Yine de geçmişe bakınca FED in sinyalini verdiği faiz artış hızıyla gerçekleşen arasında her zaman gerçekleşenin daha yüksek olmasıyla sonuçlanan bir fark olduğunu da not etmek gerek.

6 Dolayısıyla, önümüzdeki faiz artış dönemi boyunca hem piyasalar, hem ekonomik verilerin yorumlanmasıyla değişen beklentiler açısından oynaklığın yüksek seyredeceğini söylemek gerek. Tüm bu noktaları alt alta koyup topladığımızda, Amerikan tüketicisi açısından altın bir döneme girilmekte olduğu sonucuna varabiliriz. Ki bu da büyük ölçüde yanlış olmaz. Elbette böylesi bir ekonomik toparlanmanın 2015 ten itibaren artan oranda bireysel ölçekte hissedilmeye başlamasıyla, bu dönemin politik etkileri de elle tutulur ölçüde olacak. Geçtiğimiz aylarda Kongre ve Temsilciler Meclisi nde çoğunluğu Cumhuriyetçiler e kaptıran Obama nın ABD halkı nezdindeki popülaritesinin daha şimdiden artmaya başlaması; bir ihtimal Bayan Clinton veya başka bir Demokrat adayın 2016 Kasım seçimlerine müthiş bir olumlu rüzgarı arkasına alarak girmesini sağlayacak. O da başka bir yazının konusu olsun. İletişim: Güldem Atabay Şanlı Direktör, Araştırma ve Strateji Bu doküman Egeli & Co. Portföy Yönetim A.S. ( Egeli & Co. ) tarafından hazırlanmıştır. Egeli & Co. SPK düzenlemelerine tabi ve SPK tarafından düzenlenen yetki belgesine sahip, kendine değer yaratmaya adamış bağımsız bir portföy yönetim şirketidir. (Yetki belgeleri: PYS./PY. 35/946 ve PYS./YD. 15/946). Portföy yönetimi ve yatırım danışmanlığı hizmeti veren Egeli & Co yılından bu yana, dürüst ve seçkin yaklaşımı ile yerli ve yabancı kurumsal yatırımcılara, aile şirketlerine ve özel bireysel portföylere hizmet etmektedir. Başarısı, yatırımcıları için yurtiçi ve yurtdışında geliştirdiği finansal ürünler ile değer yaratma becerisinden gelmektedir. Egeli & Co. yu diğerlerinden ayıran fark alternatif varlık sınıflarına ve yatırım temalarına odaklanmasıdır. Egeli & Co. Türk sermaye piyasalarındaki alternatif yatırım temaları alanında bulunan geniş bilgi, tecrübe ve geçmiş performansı ile yatırımcıları için uzun vadeli yatırımlarla önemli getiriler yaratmaktadır. YASAL UYARI: Bu rapor ve yorumlardaki yazılar, bilgiler ve grafikler, ulaşılabilen kaynaklardan iyi niyetle ve doğruluğu, geçerliliği, etkinliği velhasıl her ne şekil, suret ve nam altında olursa olsun herhangi bir karara dayanak oluşturması hususunda herhangi bir teminat, garanti oluşturmadan, yalnızca bilgi edinilmesi amacıyla derlenmiştir. Bu belgedeki bilgilerin doğruluğu, güvenirliliği ve güncelliği hakkında gerekli özeni göstermekle birlikte bu bilgilerin güvenirliliği, doğruluğu, güncelliği ve eksiksizliği hakkında hiçbir garanti vermemektedir. (Varsa) Yürürlükteki herhangi bir yasa veya düzenleme ile sorumluluğun sınırlandırması ölçüde tasarruf olarak, Egeli & Co., yöneticileri, çalışanları, temsilcileri ve ajansları bu belgenin içeriği, hatası veya eksiklerinden ya da bu bilgilere dayanılarak yapılan işlemlerden doğacak her türlü maddi/manevi zararlardan (ihmal olup olmadığı ya da başka bir şekilde olursa da) ve her ne şekilde olursa olsun üçüncü kişilerin uğrayabileceği her türlü zararlardan dolayı sorumlu tutulamaz. Herhangi bir şirket, sektör, hisse veya yatırım için detaylı ve tam bir analiz değildir. Egeli & Co. her an, hiçbir şekil ve surette ön ihbara ve/veya ihtara gerek kalmaksızın söz konusu bilgileri, tavsiyeleri değiştirebilir ve/veya ortadan kaldırabilir. Bu rapor hangi amaçla olursa olsun çoğaltılamaz, dağıtılamaz ve yayınlanamaz. 6

7 7