T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

Transkript

1 T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) İNŞAAT TEKNOLOJİSİ YALITIMA HAZIRLIK ANKARA 2006

2 Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır). Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır. Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir. Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler. Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır. Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.

3 İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR...iii GİRİŞ...1 ÖĞRENME FAALİYETİ Araç-Gereç Hazırlamak Yalıtım Makineleri Tanımı Çeşitleri Görevleri Yalıtım Makinelerinin Kullanım Şekli Poliüretan Makinesi Otomatik Kaynak Makinesi (Robot) Yalıtım Makinelerinin Bakım ve Onarımı Poliüretan Makinesi El Araçları Tanımı Çeşitleri Görevleri, Kullanım Şekli, Bakım ve Onarımı Yalıtım Tanımı Çeşitleri...14 UYGULAMA FAALİYETİ...22 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...23 ÖĞRENME FAALİYETİ PROJE DETAYLARINI OKUMAK Proje Tanımı Çeşitleri Mimari Proje Okumak Ölçü Almak Ölçümlendirme Projeden Yalıtım Malzemesi Bilgisini Alma Cinsi Ölçüleri Teknik Uygulama Kuralları ve Yapılacağı Yer Bağlantıları ve Montajı...27 UYGULAMA FAALİYETİ...32 ÖĞRENME FAALİYETİ Yalıtım Yapılacak Yüzeyi Hazırlama Yüzey Temizliği Tuz Kusması Yağlardan Arındırma Yüzey Tamiratı Korozyon Tamiratı Kırık, Boşluk, Çökme ve Çatlakların Tamiri Ahşap, Metal, Kâgir ve Tesisat Yüzeyleri Hazırlama...36 i

4 Keskin Dönüşlerin Yuvarlatılması Taşıyıcı Olmayan Katmanların Kaldırılması Parlak Yüzeylerin Pürüzlendirilmesi Tij Deliklerinin Doldurulması...37 UYGULAMA FAALİYETİ...38 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...39 MODÜL DEĞERLENDİRME...40 CEVAP ANAHTARLARI...42 KAYNAKÇA...43 ii

5 KOD ALAN DAL/MESLEK MODÜLÜN ADI MODÜLÜN TANIMI AÇIKLAMALAR 582YIM179 İnşaat Teknolojisi Alanı Yapı Yalıtımcılığı Yalıtıma Hazırlık Yalıtıma hazırlık ile ilgili temel bilgi ve becerilerin kazandırıldığı öğrenme materyalidir. SÜRE 40/32 ÖN KOŞUL Alan Ortak Yalıtım Modülü nü başarmak YETERLİK MODÜLÜN AMACI AÇIKLAMALAR Yalıtıma hazırlığı kuralına uygun yapabilmek için yöntem ve teknikleri öğrenmek. Genel Amaç Gerekli atölye ortamı ile yeterli malzeme ve araç-gereç sağlandığında her türlü yalıtım malzemesini güvenli, verimli, amaca ve tekniğine uygun hazırlayabileceksiniz. Amaçlar Yalıtımla ilgili çeşitli araç ve gereçleri kuralına uygun olarak hazırlayabileceksiniz. Projede yalıtım yapılması gereken yerleri gösteren detayları kuralına uygun olarak okuyabileceksiniz. Yalıtım yapılacak yüzeyi kuralına uygun olarak hazırlayabileceksiniz. EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Atölye ortamı, takım hane, takım çantası, el aletleri, şalümo, Yalıtım malzeme çeşitleri, mala, harç teknesi ve yapıştırma malzemesi, profiller, plastik takozlar, ısı yalıtım bantları, montaj seti (özel dübeli ve burgulu çivisi), plastik ve çelik dübeller Her faaliyet sonrasında o faaliyetle ilgili değerlendirme soruları ile kendi kendinizi değerlendireceksiniz. Öğretmen modül sonunda size ölçme aracı (uygulama, soru-cevap) uygulayarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek değerlendirecektir. iii

6 iv

7 GİRİŞ GİRİŞ Sevgili Öğrenci Bu modül sonunda edineceğiniz bilgi ve beceriler ile yalıtıma hazırlığı kuralına uygun olarak yapacaksınız. Yalıtım (izolasyon), kullanıldığı duruma göre dış etkilerden ayırmak veya tecrit etmek demektir. Bina yalıtımı ise insanlara araç gereçlere zarar veren su, rutubet, ısı, ses ve gürültünün yapı elemanlarından içeri girmesini önlemektir. Yapıların uzun yıllar boyunca değerini koruması ancak yapı iyi tasarlanmışsa, iç ve dış etkenlerden doğru biçimde korunmuşsa gerçekleşebilir. Yapıların iç ve dış etkenlerden doğru biçimde korunması yalıtım ile sağlanabilir. Yalıtım sistemlerinin esas amacı; yapı bileşenleri ve taşıyıcı sistemi dış etkenlerden koruyarak kullanım amacına uygun sağlık ve konfor şartlarının yapı içerisinde hüküm sürmesini sağlamaktır. Bina içerisinde konforlu yaşam koşullarının oluşturulması insan sağlığı için ne kadar önemli ise yapının dış etkenlere karşı korunması da içerisinde yaşadığımız, sağlam ve uzun ömürlü olmasını beklediğimiz yapılar için o derece önemlidir. Enerji toplumsal yaşamın her alanında, toplumun gelişmesi, sanayi, üretim, iş ve aş için vazgeçilmezdir. Gelişen teknoloji ve artan enerji gereksinimi ile birlikte klasik enerji kaynakları toplumun enerji gereksinimini karşılamada yetersiz kalmakta ve yine bu enerji kaynakları doğal yaşam ve çevreye büyük zararlar vermektedir. Toplumsal yaşamın merkezinde yer alan ve kamusal bir hizmet olan enerjiye yönelik gereksinimin belirlenmesi, karşılanması, iletilmesi kısaca enerjide planlama bir zorunluluktur. Yalıtımın ile enerji verimliliği ve enerji tasarrufu sağlanacak, huzurlu-verimlikonforlu ortamlarda insan verimi artacak ve enerjide dışa bağımlılık da göreceli olarak azalacaktır. Yalıtımın birinci kanunu enerjinin korunumu ise, ikinci kanunu enerjinin verimli kullanımıdır. İki kanunun bir arada uygulanması ile hem insan yaşamı ve konforu hem de enerji kullanımı yönünden verimli-sağlıklı-ekonomik ve bilimsel bir sonuca varılacaktır. 1

8 2

9 ÖĞRENME FAALİYETİ 1 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ 1 Uygun ortam sağlandığında yalıtım makinelerini tanıyıp nerede ve hangi amaçla kullanıldığını, el aletlerinin çeşitlerini ve kullanımlarını, yalıtım malzemesi çeşitlerini ve kullanıldığı yerleri bileceksiniz. ARAŞTIRMA Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır: Yalıtım alet ve makinelerinin çeşitlerini araştırınız. Yalıtım alet ve makinelerinin kullanım amaçlarını araştırınız. Araştırma işlemleri için internet ortamı ve yapı market mağazalarını gezmeniz gerekmektedir. Yalıtım alet ve makinelerinin kullanım şekli ve amaçları hakkında bilgi edinmek için bu aletleri kullanan kişilerden ön bilgi edininiz. 1. ARAÇ-GEREÇ HAZIRLAMAK 1.1 Yalıtım Makineleri Tanımı Yalıtım işlerinde kullanılan yalıtım malzemesinin, cinsine ve uygulanacağı yüzeye bağlı olarak yüksek basınç üreten veya ısı ile birleştirme yapabilen cihazların ortak adıdır Çeşitleri Yalıtım makineleri ısı, ses ve su yalıtımlarında kullanılır. Bu makineleri aşağıdaki başlıklar altında inceleyebiliriz: Poliüretan makinesi Kaynak makinesi-robot (su yalıtımında) Görevleri Poliüretan Makinesi Poliüretan makinesi, sıvı veya plastik kıvamdaki poliüretan esaslı malzemeyi uygun miktarlar da oranlayarak yüksek basınçla uygulama yüzeyine püskürtür. (Bakınız: Resim 1.1) Bu özelliği ile işçilik ve zaman tasarrufu sağlar. Yalıtım malzemesi yüzeye basınçla uygulandığı için maksimum aderans (yapışma) sağlanmış olur. 3

10 Resim 1.1. Poliüretan makinesi Poliüretan Makinesinin Özellikleri Hidrolik Tahrikli PLC Kontrollü 4 Pistonlu pompa sistemi Malzemeyi 1/1 oranlayarak transfer eder. 15 metre hortum ile birlikte (Standart) (Opsiyonel 45 m) Hortum Özellikleri Isıtıcılı İzolasyonlu 500 bar basınca dayanıklı Poliüretan Makinesi Genel Olarak Soğutma Sistemi Boru ve Ekipmanların İzolasyonlarında Çatı ve Teraslarda Özel Panel Plaka Modüllerinde İnşaatlarda Hangarlarda Fabrikalarda Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerde Soğuk Depolarda Dondurulmuş Gıda Tesislerinde Süt, Maya Tesislerinde Güneş Enerji Sistemlerinde Otomotiv Sektöründe kullanılır. 4

11 Otomatik Kaynak Makinesi (Robot) Su yalıtım örtüleri bindirme payları bırakılarak yüzeye serildikten sonra bindirme yerlerinden su ve nem almaması için bu bölgelerin birleştirilmesi işleminde kullanılan makinedir (Resim 1.2). Resim 1.2. Yüksek ısıya dayanamayan PVC asıllı su yalıtım örtülerinde el tipi küçük olanı kullanılmaktadır (Resim 1.3). Resim Yalıtım Makinelerinin Kullanım Şekli Poliüretan Makinesi Makine kullanım yerine dikkatlice getirildikten sonra, düz bir zemin üzerine konulmalı, makine çalıştıktan sonra sarsıntı ve sendeleme olmaması için teker veya ayakların zemine tam oturmasına dikkat edilmelidir. Hortum ve tabanca bağlantısı yapılmalıdır. Kablosu üzerine uygulama malzemesinin dökülmeyeceği ve ezilip çiğnenmeyeceği bir yoldan topraklı bir prize takılmalıdır. Uygulama malzemesi veya malzemeleri makine haznesine, dışarı taşırmadan ve dökmeden dikkatlice doldurulmalıdır. Makine malzemeyi yüksek basınçla yüzeye püskürttüğü için hortum ve tabanca da oluşacak geri tepme ve itme gücü unutulmamalı ve sıkı bir şekilde tutulmalıdır. Makineyi kullanırken mutlaka maske, eldiven gibi koruyucu gereçlerin kullanılması unutulmamalıdır. Uygulama bittikten sonra makine mutlaka bir sonraki kullanım için temizlenmelidir. 5

12 Otomatik Kaynak Makinesi (Robot) Makine uygulama yerine dikkatlice getirilmelidir. Uygulama alanının büyüklüğüne göre uzatma kablosu kullanılmalı ancak kablonun topraklı kablo olmasına dikkat edilmelidir. Birbiri üzerine bini yapılan yalıtım örtüsünün bir katı çıkış ağzı üzerindeki sete oturtulmalıdır. Makine çalışırken çıkış ağzına çıplak elle dokunulmamalıdır. Çalışma esnasında kablonun çıkış ağzına gelmemesine ve yalıtım örtüsünün altına girmemesine dikkat edilmelidir. Çalışma esnasında koruyucu araç gereç kullanılması unutulmamalıdır (Resim 1.4). Resim 1.4. Robot ile su yalıtım malzemesi ek yeri birleştirmesi 1.3. Yalıtım Makinelerinin Bakım ve Onarımı Poliüretan Makinesi Poliüretan makinesinde en fazla sorun, hortum ve tabanca içerisinde kuruyan malzemeden kaynaklanmaktadır. Kullanılan köpük tabanca içerisinde bırakılabilir. Uygulama tamamen bitinceye kadar, tabancanın temizlenmesi gerekli değildir. Tabanca içerisinde oluşan köpük sertleşmesini önlemek için, uygulama biter bitmez tabancayı temizleyiniz. Köpüğün tabanca içerisinde sertleşmesi durumunda, çözücülerin bunu eritip ayrıştırması mümkün olmayacaktır. Tabancayı, tavsiye edilen temizleme çözücüleri ile birlikte temizleyiniz. Bunların dışındaki çözücüler tabancaya hasar verebilir. Tabancayı temizlemek için asla su kullanmayınız. Temizleme esnasında, tabancayı 2 dakikalığına temizleyici içerisinde bırakınız. Tetiğe basarak içinde bulunan çözücünün dışarı çıkmasını sağlayınız. Herhangi bir köpük artığı ve kirliliği kalmaksızın bu işlemi içeride bulunan tüm köpük dışarı çıkana kadar devam ettiriniz. Köpüğün tabanca içerisinde sertleşmesi durumunda, düzenleme iğnesini çıkarınız. İğneyi, aşındırıcı olmayan bir ürünle temizleyiniz. Sertleşmiş köpük tabancaya hasar verebilir. Tekrar tabancaya yerleştirilmeden önce, iğneyi gres yağı ile yağlayınız. 6

13 Otomatik Kaynak Makinesi (Robot) Uygulama bittikten sonra çıkış ağzı kontrol edilmeli ve varsa bu bölgedeki malzeme kalıntısı (asfalt, zift vb.) kurumadan temizlenmelidir. Bu bölgede daha önceki uygulamadan kalan ve temizlenmeyen kalıntı varsa kazınmaya çalışılmamalı, makine çalıştırılıp malzeme kalıntısı ısı ile eridikten sonra uygun çözücü ile temizlenmelidir. İşlem bittikten sonra baskı rulosu üzerinde kalan malzeme artıkları temizlenmelidir. Kullanmaya başlamadan önce kablolar göz ile kontrol edilerek kopuk veya sıyrıklar tespit edilmelidir. Makinenin elektrik devrelerinden kaynaklanan arızadan dolayı çalışmadığı durumlarda kurcalanmamalı ve yetkili kişilere müracaat edilmelidir El Araçları Tanımı Yalıtım malzemelerinin gerek yüzeye uygulamadan önce yüzey hazırlığı, gerekse uygulama ve montaj sırasında işçilik, zaman ve malzemeden tasarruf sağlayan basit el araçlarıdır Çeşitleri Yalıtım malzemelerinin en iyi şekilde görevlerini yapabilmeleri için maksimum verim alınması, ömürlerinin uzun olması ve müşteri memnuniyeti için bazı el araç ve gereçlerinin kullanılması zorunludur. Aksi takdirde, yalıtım malzemesi yüzeye sağlam bir şekilde monte edilemeyecektir. Yalıtım malzemelerinin sağlıklı uygulanabilmesi için gerekli olan el araçları şunlardır: Vurma ve Kırma Araçları, Çekiç Madırga Kırıcı matkaplar Sıkma ve Vidalama Araçları Tornavidalar ve çeşitleri Kesici ve Delici Araçlar Murç Spiral Demir testeresi Matkap Maket bıçağı ve bıçak 7

14 Koruyucu Gereçler Maske Eldiven Çizme Baret Gözlük Diğer Araçlar Spatula Metal Rulo Görevleri, Kullanım Şekli, Bakım ve Onarımı Vurma ve Kırma Araçları Çekiç: Isı ve ses yalıtım malzemelerinin yüzeye montajında ve dübel ile burgulu çivilerin çakılması işleminde kullanılır. Çekiçler metal kısma çok yakın ve sapın uç kısmından tutulmamalıdır (Resim 1.5). Resim 1.5 Madırga: Isı, ses ve su yalıtım malzemelerinin yüzeye uygulanabilmesi için zemin hazırlığı aşamasında kâgir yüzeydeki istenmeyen çıkıntı, artık ve kalıntıların murç ve keski ile temizlenmesi işleminde vurma işini gören araçtır. Ele vurmamak için özen gösterilmelidir (Resim 1.6). Resim 1.6 8

15 Kırıcı Matkaplar: Yalıtım işlerinde yüzey hazırlık aşamasında istenilmeyen kalıntı ve çıkıntıların temizlenmesi işinde kullanılan araçtır (Resim 1.7). Kırıcı uçlar matkaba sıkıca bağlanmalıdır. Topraklı piriz kullanılmalıdır. Hareketli yardımcı kol, tutuş şekline göre ayarlanmalıdır. Kullanım sırasında mutlaka tutacaklarından tutulmalı ve hareketli metal kısma dokunulmamalıdır. Makinenin gücü dikkate alınarak gereğinden fazla zorlanmamalıdır. Resim Sıkma ve Vidalama Araçları Tornavidalar: Isı ve ses yalıtım malzemelerini yerine monte etme sırasında kullanılan vidaların sıkma işlerinde kullanılır. Tornavidaların şarjlı ve çok uçlu tipleri de vardır. Tornavidalar asla ıskarpela yerine kullanılmamalıdır (Resim 1.8). Resim 1.8 9

16 Kesici ve Delici Araçlar Murç: Yalıtım yapılacak yüzeyin durumuna göre duvar veya zeminde yapılacak tamiratlarda kırma veya delik delme amacıyla kullanılan çelikten yapılmış keski veya delicilerdir. Arkasına vurmaktan oluşmuş dağılan ve ezilen kısımlar yaralanmalara neden olmaması için çarka tutularak temizlenmelidir (Resim 1.9). Resim 1.9 Spiral: Özellikle su yalıtımı yapılacak metal yüzeylerin hazırlanmasında kullanılır. Metallerin keskin kenarları, sivri köşeleri ve varsa kaynak çapaklarının siliminde kullanılır (Resim 1.10). Topraklı priz ile kullanılmalıdır. Makine ele aldıktan sonra çalıştırılmalı ve tamamen durana kadar yere bırakılmamalıdır. Kesinlikle çatlak ve kırık taşlar kullanılmamalı ve muhafazası çıkarılmamalıdır. Resim 1.10 Demir Testeresi: Yalıtım işlerinde özellikle ısı ve ses yalıtım malzemelerinin yüzeye montajı sırasında alüminyum ve sac profillerin kesilmesinde kullanılır (Resim 1.11). 10

17 Resim 1.11 Matkap: Isı ve ses yalıtım işlerinde, malzemenin yüzeye uygulanmasında kullanılan dübeller için delik delme işlerinde kullanılır (Resim 1.12). Kullanılan uç matkaba sıkıca bağlanmalıdır. Delme işlerinde kör ve kırık uçlar kullanılmamalıdır. Resim 1.12 Maket Bıçağı ve Bıçaklar: Yalıtım malzemelerinin şekillendirilmesinde kullanılır. Kanca uçlu tipleri vardır (Resim 1.13). Kullanırken el, kol vb yerlerin kesilmemesine dikkat edilmelidir. Uç gereğinden fazla dışarı çıkarılmamalıdır. Resim :

18 Koruyucu Gereçler Maske: Gerek şalümo aleviyle ısıtılarak uygulanan gerekse basınçla beraber yüzeye püskürtülerek uygulanan yalıtım malzemelerinin toz ve gazlarından korunmak için kullanılır. Kullanırken yüz kısmına tam olarak oturmasına dikkat edilmelidir (Resim 1.14). Resim 1.14 Eldiven: Yüksek sıcaklıklarda ısıtılarak uygulanan su yalıtım malzemelerinin veya püskürtme tipi yalıtım malzemelerinin ele bulaşmaması için ve elleri korumak için önemle kullanılması gereken bir gereçtir (Resim 1.15). Resim 1.15 Çizme: Daha çok su yalıtım malzemelerinden ısıtılarak veya eritilerek kullanılanların yapımında ayakları korumak için kullanılırlar (Resim 1.16). Resim 1.16 Baret: Baret sadece yalıtım işlerinde değil özellikle inşaat sektörünün vazgeçilmezlerindendir. Çünkü başın korunması inşaat işlerinde mutlaka dikkat edilmesi gereken bir husustur (Resim 1.17). 12

19 Diğer Gereçler Resim 1.17 Spatula: Spatula yalıtım işlerinde, derz dolgu macunlarının çekilmesinde ve yalıtım için yüzey hazırlık aşamasında kazıma işinde kullanılır (Resim 1.18). Resim 1.18 Metal Rulo: Isı ile kaynak yapılan su yalıtım örtülerinin kaynak yerlerinin baskılanmasında kullanılır (Resim 1.19). Resim 1.19 Şalümo: Su yalıtım malzemelerinin yapıştırılması için ısıtılmasında kullanılır (Resim 1.20). Resim

20 1.5. Yalıtım Tanımı Dış hava şartları, yapı içinden kaynaklanan etkiler ile yapının inşa edileceği zeminin bünyesinde bulunan zararlı maddelerden duvar, döşeme, temel, çatı gibi yapı elemanlarını ve yapı içerisindeki canlıları korumak amacıyla yapılan uygulamalara yalıtım denir Çeşitleri Dış hava şartlarından ve yapının inşa edileceği zeminin bünyesinde bulunana zararlı maddelerden etkilenen yapı elemanlarının, bu zararlı maddelere karşı çeşitli yöntemler kullanılarak korunması gerekir. Bu koruma işine yalıtım dendiğini daha önce öğrenmiştiniz. Yapıları dış ve iç tesirlerden korumak maksadıyla; Su ve nem yalıtımı Isı yalıtımı, Ses yalıtımı, Yangın yalıtımı olmak üzere dört yalıtım yapılır Su ve Nem Yalıtımı Su yalıtımı, günümüzde özellikle yapı elemanları açısından çok önemli bir konudur. Suyun en büyük özelliği, bilindiği gibi her türlü boşluktan, kılcal çatlaklardan malzemenin bünyesine sızmasıdır. Sızan bu su, zamanla yapı elemanına zarar vermekte, hoş olmayan görüntülerin ortaya çıkmasına sebep olmakta (Resim: 1.21) ve yapı içinde yaşayan insanların veya canlıların sağlık şartlarını da olumsuz yönde etkilemektedir. Resim Nem ve suyun yapılara verdiği zararlar Yapıların uzun yıllar boyunca değerini koruması, ancak yapının iyi tasarlanması, iç ve dış etkenlerden doğru biçimde korunması ile gerçekleşebilir. Çağdaş mimarlık düzeyinde, gerek konstrüksiyon gerekse fonksiyon yönünden az eğimli çatılara sürekli bir eğilim vardır. Geniş yüzeylere yapılan yapılarda ekonomik olmayan yüksek çatı boşluklarından kaçınmak, çağımızın serbest tasarımlarının getirdiği karmaşık çatı tiplerini basitleştirmek, çatı bahçeleri, kullanılan teraslar ve otoparklar gibi fonksiyonlara cevap verebilmek düz çatıları zorunlu kılmıştır. Yapıların toprak altındaki bölümlerinde su ve rutubetin olumsuz etkilerinden korunması gerekir. Bu noktada su yalıtım malzemeleri önem kazanır. 14

21 Tarihte ilk su yalıtımı, M.Ö yıllarında Aşağı Mezopotamya da yapılmış ve malzeme olarak doğal asfalt kullanılmıştır. Günümüzde artık bu alanda pek çok araştırma ve çalışma devam etmektedir. Resim Su yalıtımı uygulaması Yalıtım malzemesi üretilirken öncelikle amaca uygun olması gerekir yani su yalıtımına çözüm bulmuş olması gerekir. Bu malzemelerin ekonomik olması yanında, uygulama kolaylığı getirmesi, işçilikten ve zamandan kazandırması gerekir. Günümüzde su ve nem yalıtım malzemelerinin bir çok çeşidi üretilmektedir. Bu malzemeler, uygulama yer ve şekillerine göre farklılıklar göstermektedir. Yapılarda su izolasyonu gerektiren noktalar; temellerde su ve rutubet ile temas eden grobeton ve sıvalı yüzeyler, temel perde duvarları, iç ve dış sıva yüzeyleri, drenajlar, banyo, tuvalet ve balkonlarda beton ve sıva yüzeyleri, teras çatıların beton yüzeyleri, teras çatıların üzerine yapılan şap ve asfalt kaplama yüzeyleri, kiremitli çatılarda kiremit altı tahtaları ve beton yüzeyleri, yapıların su ile temas eden her bölgesindeki kılcal veya büyük çatlaklar, pencere doğramalarının yapıya temas eden noktaları, yapıda ahşap ve metal yüzeyler, yapının dış cepheleri, pencere doğramalarının macunla temas eden noktaları, beton çiçeklikler, kapalı su depoları, yüzme havuzları, yağmur olukları, yapı dilatasyon boşlukları, çatı çıkış kapak kenarları ve kuranglezler olarak sıralanmaktadır. Bu bölgeler birbirlerinden farklı detaylar olduğu için farklı türde malzemelerin kullanılması gerekmektedir. Bu malzemeler aşağıda sınıflandırılan ana malzemelerden imal edilirler. Asfalt gurubu malzemeler: Doğal asfalt Kaya asfalt Göl asfalt Ham petrolden elde edilen bitümler Suni asfalt Mastik asfalt Bitüm gurubu malzemeler: Bitüm Bitüm emülsiyonu Katran Diğer malzemeler 15

22 Çeşitli şekillerde elde edilen bu malzemeler özelliklerine göre karton ve keçelere emdirilerek, plastik örtü üzerine kaplanarak, sıvı olarak yüzeye sürülüp veya püskürtülerek, yüzey kaplama harçlarının içerisine karıştırılarak (sıva, şap vb) kullanılır. Günümüzde yapılarda kullanılan su ve nem yalıtım malzemeleri şu şekilde sınıflandırılır: Su Yalıtım Örtüleri Bitüm Esaslı Su Yalıtım Örtüleri Plastik Esaslı Su Yalıtım Örtüleri PVC (polivinilklorür) PİB (poliizobitülen) CPE (klorinepolietilen) EPDM (etilen propilen dienmonomer) EBC (etilen kopolimerbütil) PE (polietilen) CSPE (klorosülfone polietilen) Sürme Tipi Malzemeler Isı Yalıtımı Likit Malzemeler o Bitüm Esaslı Likit Malzemeler Asfalt solüsyonları Asfalt emülsiyonları Kreozot o Sıvı Plastik Esaslı Malzemeler (Polivinil akrilik) Esaslı malzemeler (poliüretan) Esaslı Malzemeler PVA PU Yardımcı Malzemeler Süzgeçler Mastik macunlar Dünya üzerindeki birincil enerji kaynaklarının hızla tükenmesi üzerine gelişmiş ülkeler başta olmak üzere tüm ülkeler enerji ihtiyaçlarını kontrol altına alma ve enerjiyi etkin kullanma yöntemleri geliştirmişlerdir. Ülkemizde de başta sanayi ve konut sektörlerinde olmak üzere, enerji tüketimleri her geçen yıl artmaktadır. Konutlarda kullanılan enerjinin büyük bir kısmı ısıtma ve soğutma amaçlı olarak tüketilmektedir. Söz konusu bu enerjinin; etkin kullanılması, ısı yalıtımı ile sağlanabilir. Bina zarfı, binanın iç ortamını dış ortamdan ayıran yapı elemanlarını kapsar. Duvarlar, pencereler, kapılar, döşeme, tavan ve çatı bina zarfını oluşturur. Sağlıklı yaşam koşullarının sağlanması, yakıt tüketimlerini azaltarak kullanıcının düşük yakıt masrafları ile sistemini işletmesinin ve dolayısıyla hava kirliliğinin azaltılmasının sağlar. Binanın iç ve dış etkilerden korunarak ömrünün uzatılması amacıyla; yapı bileşenleri üzerinden, farklı sıcaklıktaki iki ortam (dış hava yaşanan mahaller) arasındaki ısı geçişini azaltmak için yapılan işlemlere ısı yalıtımı denir. 16

23 Bir yapıdaki ısı kayıp oranları şekil: 1.23 de gösterilmiştir. Bu yüzden bu bölgelerde ısı yalıtımı yapılması gerekir. Şekil Yapılardaki Isı Kayıpları Binalarda ısı yalıtımı; duvarlar, pencereler, tavan/çatı ve döşemeler de yapılır. Duvarlar: Enerji verimliliği için ısı kaybeden duvarlara ısı yalıtımı yapılmalıdır. Duvarlarda yalıtım; çift duvar arasından, içten (duvarın iç yüzünden) veya dıştan (duvarın dış yüzünden) olmak üzere üç şekilde yapılabilir. Bunun için çeşitli ısı yalıtım malzemeleri ve detayları uygulanabilir. Pencereler: Pencereler, kış mevsiminde güneşin mahal içerisine girişini arttırmalı, yaz mevsiminde azaltmalıdır. Bunun için pencere sistemlerinde çift camlar, güneş kontrol kaplamalı camlar, özel camlar ile yalıtımlı doğramalar kullanılmalıdır. Tavan/çatı ve Döşemeler: Binalarda duvarlar ve pencerelerden sonra en fazla ısı kaybı/kazancı olan bölümler, tavan/çatı ve döşemelerdir. Bu bölümlere de ısı yalıtımı yapılmalıdır. Bunun için çeşitli ısı yalıtım malzemeleri ve detayları uygulanabilir. Isı yalıtım malzemeleri; ısı kayıp ve kazançlarının azaltılmasında kullanılan sadece minimum kalınlıkta yalıtım sağlamak amacıyla üretilmiş yüksek ısıl dirence sahip özel ürünlerdir. Isı yalıtım malzemelerinin en temel özelliği ısı iletim katsayılarının düşük olmasıdır. Şekil 1.24 te binalarda ısı yalıtımının nerelerde yapıldığı gösterilmiştir. Şekli dikkatli bir şekilde inceleyiniz. 17

24 Şekil Yalıtımın yapılarda yapıldığı yerler Isı yalıtım malzemelerini üç grupta toplayabiliriz; Organik Asıllı Olanlar: Genellikle lif ve tane şeklinde olurlar. Lif şeklinde olanlar pamuk, yün, saman, talaş, kamış ve sazlardır. İnorganik Asıllı Olanlar: Lif, tane ve toz şeklindedir. Kuvarsitin belirli bir sıcaklığa tabi tutulmasıyla cam lifleri meydana gelir. Cam liflerine cam yünü denir. Lifler mikron boyutundadır ve görevlerini en iyi şekilde yaparlar. Sentetik Asıllı Olanlar: Bu malzemeler plastik köpük olarak da isimlendirilir. Petrol asıllı olan polistren köpük (strafor) iyi bir yalıtım malzemesidir. Günümüzde en çok aşağıda verilen ısı yalıtım malzemeleri kullanılmaktadır: Cam yünü Taş yünü, Genişletilmiş (ekspanded) Polistiren (EPS), Poliüretan (PUR), Polietilen (PEF), Diğer ısı yalıtım malzemeleri 18

25 Isı Yalıtımının Yararları Uygulanan yalıtım kalınlığına bağlı olarak, ısı kaybı % oranında azaltılır. Kışın yapı elemanlarının iç yüzey sıcaklıkları artar ve böylece yoğuşma riski azaltılarak küflenme vb olaylar önlenir. Dış duvarlarda ısıl gerilmeler azalır ve bunun sonucunda, sıcaklık farkları sebebiyle oluşan çatlaklar görülmez. Yakıt tasarrufuna bağlı olarak ısıtma tesisatı ilk yatırım ve işletme masraflarında düşüşler elde edilir. Daha az yakıt kullanımı sonucunda hava kirliliğinde azalma görülür. Isıtma dönemi süresince iç hacim sıcaklığı artar, yazın ise binanın aşırı ısınması engellenir; daha sağlıklı konfor koşulları elde edilir. Duvar kalınlığında incelme ile birim alandan kazanç sağlanır. Yalıtım için yapılacak masraf, toplam bina inşaat maliyetinin yaklaşık % l -2'si kadar olup kendisini 2-3 sene içinde amorti eder Ses Yalıtımı İnsan kulağında işitme duyusunu uyaran, fiziksel olaya ses denir. İnsan kulağı 20 Hz ile Hz. arasındaki sesleri işitebilir. Sesin işitilebilmesi için, şiddetinin belli bir düzeye erişmesi gerekmektedir. İnsan sesleri ise Hz. lik frekanslarda yer almaktadır. Bir ses dalgası gelişi güzel bir spektrumda yer alıyorsa, ya da diğer bir değişle istenmeyen bir ses ise buna gürültü adı verilir. İnsan sağlığı ve konforu üzerinde çok olumsuz etkileri olan gürültü, işitme hasarlarının yanı sıra, vücut aktivitesinde kan basıncının artması, kasların istem dışı kasılması gibi fizyolojik tesirler, huzursuzluk sinirlilik gibi psikolojik tesirler ve iş veriminin düşmesi gibi performans tesirleri olan çok önemli bir olgudur. Gürültü en genel olarak istenmeyen ses olarak tanımlanır. Gürültüye karşı alınması gereken tedbirler ise üç ana grup altında toplanabilir: Sesin mevcut bir ortama girmesini önlemek, Sesin mevcut bir ortamdan çıkmasını önlemek, Sesin mevcut bir ortamda bizi rahatsız etmesini önlemek. Bunlardan birinci ve ikincisi ses yalıtımının, üçüncüsü ise hacim akustiğinin konusuna girmektedir. Günümüzde psikolojik ve fizyolojik bozuklukları kabul edilen gürültünün önlenebilmesi için çok çeşitli malzemeler kullanılmaktadır. Ancak en genel olarak; Vibrasyon sönümleyici malzemeler Ses yutucu malzemeler Ses yalıtım malzemeleri Kompozit malzemeler (iki veya üçünün birleşimi) kullanılmaktadır. 19

26 Bina Bölme Elemanlarda Ses Yalıtımı İçin Alınacak Önlemler Yapı elemanlarının yoğunluğu arttırılmalıdır. Çift tabakalı duvar uygulaması yapılmalıdır. Cam alanlarında çift cam veya lamine cam uygulaması yapılmalıdır. Kalın, ağır ve boşluksuz kapılar kullanılmalı, kullanılamıyorsa önlem almalıdır. Duvarları delerek geçen havalandırma kanallarından, borulardan ve etrafındaki boşluklardan ses sızıntısını önlenmelidir. Darbe sesine karşı yüzer döşeme uygulamaları yapılmalı (neopren, polietilen, taş yünü döşeme detayları), esnek tespitli asma tavan uygulanmalıdır. Ses yalıtımı; Gürültünün zararlı etkilerinden korunması gereken alanlarda (konutlar, okul, hastane, yurt, otel, iş yeri vb) Çevreye yaydıkları gürültünün önlenmesi gereken alanlarda (jeneratör, hidrofor, kalorifer, yüksek ses düzeyine sahip eğlence yerleri vb) Kullanım koşulu sese bağlı alanlarda (sinema, tiyatro, konser ve konferans salonu, TV ve ses kayıt stüdyosu vb) yapılmalıdır Ses Yalıtımının Yararları Gürültü, çağımızda çevre kirliliğinin bir boyutu olarak önemli bir sorun oluşturmakta ve nedeni ilk anda tespit edilemeyen birçok sağlık sorununa yol açmaktadır. Ses yalıtımı ile ilgili çalışmalar ve gürültü denetimi, sağlıklı ve huzurlu bireyler, temiz bir çevre, dikkat ve iş veriminin artırılarak iş kazalarının önlenebilmesi konularında gerek ülkemiz gerekse insanlarımız için büyük önem taşımaktadır Darbe Ses Yalıtımında Kullanılan Malzemeler Mineral Yünler Polietilen Kauçuk Köpüğü Ahşap Yünü Poliüretan Yangın Yalıtımı Gelişen teknoloji ve sanayileşmenin artması, nüfusun giderek çoğalmasına paralel olarak toplu yerleşim bölgelerin fazlalaşması yangın riskinin ve buna bağlı olarak yangının maddi ve manevi zararlarının artışına neden olmaktadır. Avrupa Birliği ülkelerinde ve diğer gelişmiş ülkelerde meydana gelen yangın sayısı, ülkemizde meydana gelen yangın sayısına oranla fazladır. Örnek olarak İstanbul da yılda civarı yangın meydana gelirken Avrupa nın önemli şehirlerinde bu sayı mertebesindedir. Ancak buna rağmen ortaya çıkan maddi ve manevi zarar ülkemize göre çok azdır. Bunun en önemli sebebi, yangını önleyici ve yayılmasını engelleyici tedbirlerin alınmış olması, bireylerin yangın konusunda daha bilinçli olmalarıdır. 20

27 Yangınlar sonucunda meydana gelebilecek can ve mal kayıplarını en aza indirmek için yapılarda gerçekleştirilen uygulamalara yangın yalıtımı denir. Evlerde ve iş yerlerinde kullanılan malzemelerin çoğu yanıcı olduğundan yangın tehlikesini artırır. Yangın yalıtımı, durdurulabilen veya yavaşlatılabilen bir felaket olan yangının vereceği zararları en aza indirir. Ülkemizde yangın yalıtımı için ağırlıklı olarak Alman DIN normları kullanılmaktadır. Yangın yalıtımıyla ilgili üretilen malzemelerin çoğu DIN 4102 ye göre beyan edilmektedir. Yerli olarak üretilen mineral yün malzemelerin (cam yünü, taş yünü), yanı sıra endüstriyel yapılarda kullanılan yangın önleyici ve geciktirici paneller, kablo kanallarında kullanılan yangın önleyici akrilik macunlar, vermikulit esaslı inorganik bağlayıcılı malzemeler, yangın tutucu bantlar, silikon mastikler, alçı ve cam elyafından imal plakalar, taş yünü esaslı paneller yangın yalıtımında kullanılan elemanlardır. Binanın yanıcılığının yapıda kullanılan malzemelerin niteliğiyle ilgili olduğunu düşünürsek, yangın çıkış olasılıklarının azaltılması ve çıkan yangının en az zararla atlatılması için binada kullanılacak yapı malzemesinin seçiminde tasarımcıya çok önemli görevler düşmektedir. Yangın denince akla sadece itfaiye ve söndürme gelmemeli, gerekli yangın güvenlik önlemleri bina tasarımından itibaren alınarak yangını önleme yoluna gidilmelidir. Tüm bunların başarıyla gerçekleşmesi için öncelikli olarak yasal yaptırımların uygulanması ve sonrasında eğitim faaliyetlerinin her yaş grubuna ve eğitim seviyesine göre düzenlenerek gerçekleştirilmesi gerekmektedir Yangın Yalıtımının Faydaları Yangın yalıtımı; Yangının oluşturduğu çok yüksek ısı ve dumanın yayılmasını geciktirir. Yangın dolayısıyla bina çökmeden yapının güvenli bir şekilde terk edilmesi için imkân ve zaman sağlar. Yapıların içerisinde oluşturulan güvenli bölümlerle can ve mal kayıplarının azaltılmasını sağlar Binalarda Yangın Yalıtımı Yalıtım, yangın söndürülene kadar binanın ayakta kalması için taşıyıcı kısımlara ve güvenli kaçış amacıyla oluşturulan bölümlere uygulanır. Dışarıdan yangının sıçramaması için çatı ve cepheler ile kazan dairesi gibi patlama riski olan yerlere yalıtım yapılır. Duman ve ısının yayılmaması için hava kanallarına ve tesisat borularının geçtiği bölgelere de yangın yalıtımı uygulanır. 21

28 1.6. Duvar Yüzeyinin ve kullanılacak Aletlerin Yalıtıma Hazırlanması Duvar yüzeyinin ve yalıtım sırasında kullanılacak olan aletlerin hazırlanması aşağıdaki uygulama faaliyetine uygun olarak yapılmalıdır: UYGULAMA FAALİYETİ İşlem Basamakları Atölyedeki uygulama duvar üzerine önce su, üzerine de ısı yalıtımı yapmak için uygun malzemeyi seçerek uygulama yerine getiriniz. Yalıtım malzemelerini yüzeye uygulamak için gerekli olan yardımcı gereçlerin hangileri olduğunu arkadaşlarınızla tartışarak ihtiyaç olanları uygulama yerine getiriniz. Uygulama yerine getirdiğiniz el araçlarının nasıl kullanacağınızı hatırlayınız. Matkap ile uygulama duvarına delik açarak yalıtım dübel ve çivisi çakınız. Öneriler Su yalıtımı için örtü tipi malzeme seçiniz. Isı yalıtımı için şilte veya levha tipi yalıtım malzemesi seçiniz. Su yalıtım malzemesini yüzeye şalümo alevi ile yapıştırılacağını hatırlayınız. Su yalıtım malzemesinin üzerine ısı yalıtım malzemesi uygulamak için duvarlarda su basman profili kullanılacağını, bunun üzerine ısı yalıtım malzemesinin geleceğini ve ısı yalıtım malzemesinin ek yerlerine file/bant çekileceğini unutmayınız. Yüzeye ısı yalıtım malzemesini tutturmak için kullanacağınız dübelin nasıl monte edildiğini hatırlayınız. Dübel deliği için matkabın nasıl tutulduğunu hatırlayınız. Duvar Yüzeyinin ve kullanılacak Aletlerin Yalıtıma Hazırlanması 22

29 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI) Aşağıdaki cümleleri doğru ve yanlış olarak değerlendiriniz. DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ Doğru Yanlış 1) Poliüretan makinesi malzemeyi uygun karışımla ve yüksek basınçla yüzeye püskürtür. 2) Tornavidalar duvarlara kanal açmak maksadıyla kullanılmamalıdır. 3) Zorunlu kalınsa bile düz uçlu tornavidalar keski maksatlı kullanılmamalıdır. 4) Isı yalıtım malzemelerinin yüzeye hem sürülerek, hem püskürtülerek hem de serilerek uygulanan çeşitleri vardır. 5) Kaya yünü hem ses, hem ısı, hem de yangın yalıtım malzemesidir. 6) Yalıtım ses, ısı, su ve yangın yalıtımı olarak dörde ayrılır. 7) Yalıtım yapının tüm elemanlarında yapılır. 8) Otomatik kaynak makinesi çıkış ağzının tıkanması durumunda bir pipet yardımıyla üfleyerek açabiliriz. 9) Mineral esaslı yalıtım gereçlerinin aynı görevi gören dekoratif tipleri de vardır. 10) Su yalıtım örtüleri birbiri üzerine 10 cm bindirilmelidir. Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız sorularla ilgili konuları faaliyete dönerek tekrar inceleyiniz Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz. 23

30 ÖĞRENME FAALİYETİ 2 ÖĞRENME FAALİYETİ 2 AMAÇ Uygun ortam sağlandığında proje detaylarını okuyabilecek, çeşitlerini kavrayarak, ölçü alma, ölçümlendirme, projeden yalıtım malzemesi bilgilerini alıp bunların tekniğine uygun kullanım amaçlarını, yerlerini ve şekillerini öğrenebileceksiniz. ARAŞTIRMA Bu faaliyet öncesinde; Mimar veya mühendis bürolarından proje ve çeşitleri hakkında bilgi toplayınız. Projelerdeki ölçekleri inceleyiniz. Toplamış olduğunuz bilgi ve deneyimleri sınıfta arkadaşlarınıza sununuz. 2. PROJE DETAYLARINI OKUMAK 2.1. Proje Tanımı Yapının şekli, durumu, boyutları ile yapı elemanlarının yerlerini, şekillerini, boyutlarını belirli bir ölçek dâhilinde kâğıt üzerinde gösteren çizimlere proje denir Çeşitleri Projeleri; mimari ve statik projeler olarak ikiye ayırabiliriz Mimari Proje Okumak Ölçü Almak Bilindiği gibi yapılar kâğıt üzerine birebir ölçüde çizilemez. Belirli bir ölçek dâhilinde küçültülmeleri gerekir. Proje içerisinde yer alan yapı elemanları hakkında okuyucuya daha çok bilgi vermek amacı ile ölçümlendirme yapılır. Yapılan bu ölçümlendirme yapı elemanının gerçek boyutlarını ortaya koyar. 24

31 Projeden iki şekilde ölçü alınabilir. Birincisi, proje üzerine yapılmış olan ölçümlendirme çizgileri ve rakamlarını kullanmaktır. İkincisi ise proje üzerinde bir cetvel yardımı ile gerçek uzunluğu tespit edilmek istenen yapı elemanını ölçmek ve ölçülen değeri proje ölçeği ile çarpmaktır. İkinci yöntem doğru olmakla birlikte özellikle büyük ölçeklerde, gerek çizimden kaynaklanan, gerekse uzunluğu ölçen kişiden kaynaklanan hatalar neticesinde hassas sonuçlar elde edilemeyebilir Ölçümlendirme Mimari projeyi meydana getiren kat planı, kesitler vb planlarda hem iç, hem de dış ölçümlendirme yapılır. Bunun nedeni, projeyi okuyan kişinin her bir yapı elemanı için en üst düzeyde ve net bilgi edinmesini sağlamaktır. Ölçü çizgileri, planda yer alan her bir girinti veya çıkıntı, boşluk ve açıklıkları göstermelidir. Ayrıca ölçü çizgileri okuyucuya en fazla bilgiyi verecek yerden geçirilmelidir. Bu kurala göre hazırlanmış bir projede belirtilen ilgili yerlere yalıtım yapılması için gerekli malzemenin miktarını ölçümlendirmeyi dikkate alarak yapmak gerekir Projeden Yalıtım Malzemesi Bilgisini Alma Mimari projelerde hangi elemanlar üzerine hangi tür yalıtım yapılacağı detay çizimleri ile ortaya konulur. Bu sayede inşa sırasında herhangi bir tereddüt ve sonradan ortaya çıkacak olumsuzluklar yaşanmamış olur Cinsi Proje çizilmeden önce yapılan incelemeler, yapının neresinde hangi tür yalıtım yapılacağı hakkında projeyi çizen kişiye gerekli bilgileri verir. Projeyi çizen yetkili projede bu ihtiyaçları detay çizimleri ile ortaya koyar. Detaylarda, kullanılacak yalıtım malzemesinin türü (ısı, ses, su yalıtımı) tarama çizgileri ile gösterilip malzeme cinsi uygulayıcıya bırakılacağı gibi, kullanılacak malzemenin cinsi de (poliüretan sert köpük, bitümlü karton, kaya yünü vb) belirtilebilir. Aşağıda Şekil 2.1, 2.2, ve 2.3 te verilen örnekleri inceleyiniz. 1- Döşeme kaplaması 2- Harç 3- Koruma betonu 4- Su yalıtım mebranı 5- Isı yalıtımı (çift kat olursa şaşırtmalı) 6- Buhar kesici mebran 7- Buhar dengeleyici 8- Eğim betonu 9- B.A. Döşeme 10- Tavan sıvası Şekil 2.1: Teras çatıda ısı ve su yalıtım uygulaması detayı 25

32 1-Çatı örtüsü 2-Su yalıtım mebranı 3-Çatı tahtası 4-Havalandırılan çatı boşluğu 5-Isı yalıtımı 6-B.A. Döşeme 7-Tavan kaplaması Şekil 2.2: Kullanılmayan çatıda ısı ve su yalıtım uygulaması detayı Şekil 2.3: Temelde ısı ve su yalıtım uygulaması detayı İnşaatın yapımını üstlenen şahıs veya şahıslar, projede belirtilen yapı elemanlarına gerekli yalıtımı uygular. Proje detayında yalıtım malzemesinin cinsi belirtilmiş ise uygulayıcı mutlaka belirtilen yalıtım malzemesini kullanmak zorundadır. Çünkü aynı işi göreceği düşünülen yalıtım malzemesi çeşitli fiziksel ve kimyasal (darbe, basınç, solventler vb.) etkilere karşı koyamayabilir ve sonuçta yalıtım malzemesinden istenilen verim alınamayabilir. Eğer detay çizimlerinde yalıtım malzemesinin cinsi önemsiz görülerek 26

33 uygulayıcıya bırakılmış ise uygulayıcı yüzeye en uygun malzeme seçimini aşağıdaki hususlara dikkat ederek yapmalıdır: Ölçüleri Ortamdaki su basıncı, Zeminin yapısı, Yapıdan beklenen hareketler, Ürünün üzerine gelecek olası yükler, Yapıdaki detaylar. Projede yer alan detay çizimlerinde gerek taramalarla, gerekse açıklamalarla belirtilen kullanılacak yalıtım malzemelerinin cinsi hakkında uygulayıcı bilgi sahibi olacaktır. Ancak ne kadar ve hangi tür yalıtım malzemesine ihtiyaç duyulacağı projenin kendisinden alınabilir. Yalıtım yapılacak yapı elemanının boyutları proje üzerinden ölçü çizgileri veya cetvel ve ölçek kullanılarak hesap edilmelidir. Yatay elemanlar (teraslar, döşemeler, temeller vb.) ve düşey elemanların (duvar, kolon, vb) ölçüleri ilgili planlar ve kesitler kullanılarak çıkarılmalıdır. Bu sayede maliyeti artıracak ihtiyaç fazlası malzeme veya zayiat önlenmiş olacaktır Teknik Uygulama Kuralları ve Yapılacağı Yer Bağlantıları ve Montajı Su Yalıtım Malzemeleri Sürme Tipi Su Yalıtım Malzemeleri: Tüm bu malzemeler genelde 2 veya 3 kat uygulanır ve m 2 ye 1,5 5 kg arasında sarf edilir. Malzemenin uygulanmadan önce üreticinin tavsiyesine uygun olarak karıştırılması, uygulama yapılacak yüzeyin hazırlığının doğru şekilde yapılması ve tüm yüzeye homojen şekilde uygulanması yalıtımın verimi açısından çok önemlidir. Uygulama yapılırken dış ortamın sıcaklığı dikkate alınmalı, uygulama sonunda yalıtım mutlaka dış etkenlere karşı korunmalıdır. Karışımın Hazırlanması: Temiz bir kovaya üreticinin tavsiye ettiği miktarda temiz musluk suyu doldurulur. İki bileşenli ürünlerde ise sıvı bileşen kovaya ilave edilerek karışım sıvısı elde edilir. Karışıma işlemi düşük devirli ( devir/dk.) bir karıştırıcı ve özel karıştırıcı uç ile karıştırılır. Matkap veya elle karıştırma kesinlikle uygun değildir. Karıştırma devam ederken toz bileşen karışıma yavaş yavaş ilave edilir. Karıştırma işlemi sırasında karışımın içerisine hava sürüklenmemesine, hava kabarcığı oluşmamasına dikkat edilmelidir. Homojen, topaksız ve fırça ile sürülebilen bir karışım elde edilinceye kadar karıştırma işlemine devam edilmelidir. Karıştırma işleminden sonra ürün katalogunda belirtildiği kadar ürün dinlenmeye bırakılır. Bu sayede hava kabarcıkları atılmış olur. 27

34 Birinci Kat Uygulaması: Yukarıda sırası ile anlatılan işlemlerin tamamlanmasının ardından malzemeye uygun ilk yöntemle ilk katın atılmasına geçilir. Uygulama sırasında ortam sıcaklığı +5 0 C~+30 0 C arasında olmalıdır. Fırça ile yapılan uygulamada düzgün hareketlerle ve aynı yönde fırça hareket ettirilmeli katların homojen ve aynı kalınlıkta olmasına dikkat edilmelidir. İkinci kat uygulamasından önce üreticinin tavsiyesi doğrultusunda 2 8 saat arası kurumaya bırakılmalıdır İkinci Kat Uygulaması: Birinci kat ve bekleme süresinin ardından ikinci kat ve gerekiyorsa diğer katların uygulamasına geçilmelidir. Birinci kat uygulamasındaki tüm kurallar diğer katlar içinde geçerlidir. Kat adedi ve malzeme sarf miktarı uygulama yerindeki su basıncına göre ayarlanmalıdır. Serme Tipi Malzemeler: Şerit halinde veya bölgesel yapıştırmada, yapıştırılan yüzeyler arasındaki mesafeler yaklaşık olarak 5 10 cm arasında olmalıdır. Şerit halinde yapıştırma yapılan örtülerin, diğer örtüler ile enine ve boyuna istikametlerdeki ek yerlerinde tam yapıştırma yapılmalıdır. Çatı ve temel uygulamalarında üste gelen ikinci kat örtü tam yapıştırma yöntemi ile birinci kat örtülerin ek yerlerini ortalayacak şekilde yapıştırılmalıdır. Örtünün enine bindirmeleri en az 10 cm, boyuna bindirmeleri ise en az 15 cm olmalıdır. Ek yerindeki mineral kaplı yüzey şalümo alevi ile ısıtılıp, mineral üstüne mala sürerek mineralin bitüm içerisine gömülmesi sağlandıktan sonra ek yeri yapıştırması yapılmalıdır. Tüm örtü katmanları aynı yönde açılmalıdır. Birinci kat örtülerin enlemesine olan ek yerleri, şaşırtmalı olarak yapılmalıdır. Üste gelecek olan ikinci kat örtülerde ise, birinci kat örtünün boyuna ve enine olan ek yerleri ortalanmalıdır Isı, Ses ve Yangın Yalıtım Malzemeleri Levha Haldeki Isı, Ses ve Yangın Yalıtım Malzemeleri Su Basman Profilinin Yerleştirilmesi: Kullanılacak (ısıtılacak) bodrum katı olan binalarda toprak altı seviyesinden gelen ısı ve su yalıtım sistemi damlalıksız başlangıç profili ile birleştirilir. Eğer bodrum katı yok ise veya kullanılmayacak (ısıtılmayacak) ise başlangıç profili su basman seviyesinin 20 cm alt kısmına tespit edilir. Yatayda ve düşeyde profilin düzgün tespit edilmesi, tüm sistemin sağlıklı uygulanması için büyük önem taşır. Başlangıç profilinin ölçüsü, tercih edilen yalıtım levhasının kalınlığı ve uygulanacak sisteme göre belirlenir. Profiller duvara özel dübelleri ile 50 cm aralıklarla tespit edilir (Şekil 2.4). Ayrıca duvar ile başlangıç profili arasındaki girinti ve çıkıntıları gidermek amacıyla farklı kalınlıktaki gönyeleme araçları kullanılır. Uygulanacak yer iç duvarlar veya çift duvar arası ise su basman profilleri kullanılmaz. Isı ve ses yalıtım malzemeleri yapıların dış, iç duvarlarında veya çift duvarlar arasında, döşemelerde ve çatılarda uygulanılırlar. Yangın yalıtımı ise iç duvarların iç yüzeylerinde ve döşemelerde uygulanır. Bu malzemelerin montajı aşağıdaki gibi yapılır. 28

35 Şekil 2.4: Su Basman profili arkasına plastik takoz uygulaması Yalıtım levhalarının Yapıştırılması: Yapıştırma harcı üretici tavsiyesi doğrultusunda hazırlanır. Yüzeyin düzgünlüğüne bağlı olarak levha yapıştırmada aşağıdaki iki yöntemden birisi kullanılmalıdır. 1-) Yalıtım levhalarına yapıştırılacağı yüzeyin kenarları boyunca yapıştırma harcı sürülür. Orta kısımlara da noktasal olarak yapıştırıcı harç sürülür. Yalıtım levhalarının kenarlarına yapıştırıcı bulaşarak ısı köprüleri ve düzensizlikler oluşturmamalıdır. Levha yüzeyinin en az % 40 ı yüzeye yapışmış olmalıdır (Şekil 2.5). Şekil 2.5: Yapıştırma harcının yalıtıma sürülmesi 2-) Eğer uygulama yüzeyi çok düzgün ve terazisinde ise yalıtım levhasının yüzeyinin tümüne yapıştırıcı sürülerek yüzeye uygulanır. Daha sonra dişli (taraklı) mala ile taranır. Levha kenarlarına yapıştırıcı temas etmemelidir. Yapıştırıcı sürüldükten sonra; ısı yalıtım levhaları su basman profiline oturtularak ve hafifçe kaydırılarak duvara yapıştırılır. Levhaların bastırılarak yüzeye oturtulması sırasında kenarlardan taşan harç bir sonraki levha konmadan önce mutlaka temizlenmelidir. Levhalar arasında ısı köprüsü oluşturacak derz boşlukları kalmamalıdır. Cephelerde ve köşelerde levhalar şaşırtmalı olarak yerleştirilmelidir. Levhaların birleşim yerlerinde yüzeyin düzgün olması için törpüleme yapılması gerekebilir. Yalıtım Levhalarının Dübellenmesi: Dübelleme işlemine başlamadan önce, yapıştırıcının tamamen kuruması beklenmelidir. Bu nedenle dübelleme işlemine yapıştırma işleminden en az 24 saat sonra başlanmalıdır. Dübellerin tespiti için duvar ve levha matkapla delinir. Dübeller tüm levha köşelerine ve iki adet levha ortasına gelecek şekilde yerleştirilir ve çivileri çakılır. Düzgün bir dış cephe elde etmek için, dübel kafaları yalıtım levhaları ile aynı seviyede olacak şekilde monte edilmelidir. Kullanılacak dübel ve açılacak deliğin derinlik seçimi, uygulanacak duvar özelliklerine uygun olarak yapılmalıdır. Dübel yüzeyde 29

36 en az 3 cm genişlikte bir tutunma yüzeyine sabitlenmeli, gaz beton duvara minimum 6 cm, tuğla duvara minimum 5 cm ve beton duvara minimum 4 cm girmelidir. Kenar ve Köşelerin Oluşturulması: Dış cephe ısı yalıtım uygulamalarında, kapı ve duvar yüzeylerinin oluşturduğu köşelerde düzgün bir kenar oluşturmak için köşe profilleri kullanılmalıdır. Köşe profilleri, sıva katmanı oluşturulmadan önce köşeye yerleştirilerek, üzeri sıva ile kapatılır. Köşe profillerinden başlamak üzere donatı sıvası tüm yüzeye mala ile uygulanmaya başlanır. Sıva içerisine gömülecek olan sıva filesi, ilave olarak pencere ve kapı köşelerine yaklaşık 30x40 cm ebatlarında, yatayda 45 0 lik açı yapacak şekilde uygulanmalıdır. Kenar ve köşelerin oluşturulmasında, köşe profilleri daha iyi yapışması için bir miktar sıva ile birlikte tatbik edilmelidir. Yalıtım Sıvası Uygulaması: Sıva harcı üretici tavsiyesi doğrultusunda hazırlanır. Levhaların üzerine iki kat sıva yapılır. Levhaların üzerine ilk kat sıva mala ile uygulanır. Birinci kat sıva sürüldükten sonra henüz kurumadan, üzerine sıva filesi çelik mala ile hafif bastırılarak tutturulur. Sıva filesinin tüm yüzeyi boyunca ilk kat sıvanın içerisine hafifçe gömülmesi gereklidir. Sıva filesi; 3-4 mm lik toplam sıva kalınlığının 2/3 ü file altında, 1/3 ü file üstünde kalacak şekilde uygulanır. Sıva filesi tabakalarının ek yerleri birbiri üzerine en az 10 cm binmelidir. Alt kat sıvanın kuruması beklenmeden ikinci kat sıvanın yapılması ile düzgün bir yüzey elde edilmiş olur. Şekil 2.6: Sıva filesi Son Kat Dekoratif Kaplama Uygulaması: Yalıtım sıvasının kurumasını takiben, sistem üreticisinin tavsiyesine ve müşterinin tercihine bağlı olarak üzerine dekoratif kaplama uygulanır. Uygulanacak kalınlık ve miktar kaplama türüne göre değişmektedir. Uygulama ( C) sıcaklık aralığında yapılmalıdır. Uygulanmış yüzeyler priz süresi içerisinde olumsuz etkilere karşı korunmalıdır. 30

37 1) Duvar dış yüzeyi 2) Yapıştırma harcı 3) Isı yalıtım levhası 4) Dübel 5) Sıva (min. 2 mm.) 6) Sıva donatısı file 7) Sıva (min. 2 mm.) 8) Dış cephe boyası Şekil 2.7: Isı yalıtım malzemesinin yüzeye uygulanması Eğer levha malzemeler döşemelerde uygulanacak ise; ısı yalıtımı üzerine kullanıldığı yere göre 0,12 mm kalınlığında polietilen folyo serildikten sonra üzerine şap atılmalıdır. Üzerine gelecek yükler hesap edilerek şap kalınlığı ayarlanmalıdır. Çatı katı döşemelerinde folyolu levhalar kullanılacaksa folyolu kısım alt tarafa gelmelidir. Şilte Halindeki Yalıtım Malzemeleri: Şilte halindeki yalıtım malzemeleri tercihen çatı izolasyonun da kullanılır. Yüzey hazırlığı yapıldıktan sonra malzeme yüzeye serilir. Şilteler arası boşluk kalmamasına dikkat edilmelidir. Gerekiyorsa birleşim yerlerine bant çekilmelidir. Şilte halindeki ürünler yük taşıyamadıkları için üzerlerinde yürünmemelidirler. Malzemeyi delip geçen kablo, boru gibi elemanların etrafı buhar kesici bantlarla sarılmalıdır. 31

38 UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ İşlem Basamakları Atölyedeki uygulama duvarını bir dış duvar olarak kabul edip mantolama tekniği ile ısı yalıtımı yapmak için uygun ısı yalıtım malzemesini seçiniz. Su basman profilini uygun bir şekilde yüzeye monte ediniz. Yapıştırma harcı hazırlayarak yalıtım malzemesinin yüzeyine uygulayınız Yalıtım malzemesini yüzeye yapıştırınız. Yalıtım malzemesinin yüzeyini sıva ile kaplayınız. Öneriler Dış duvar için levha malzeme seçiniz. Su basman profilini matkap dübel ve çivi yardımı ile gerekiyorsa plastik takoz (gönye elemanı) kullanarak yüzeye sabitleyiniz. Yapıştırma harcını levhanın yüzeyine çerçeve şeklinde sürmeyi ve ortasına noktasal olarak koymayı unutmayınız. Yalıtım malzemesini yüzeye yapıştırırken taşan harcı temizlemeyi unutmayınız. Yapıştırma harcı kurumadan dübelleme işlemine geçmeyiniz. Dübellemeyi levha köşelerinden ve ortasından yapınız. Yalıtım malzemesinin üzerine ilk kat sıvayı mala yardımı ile uygulayınız ve ilk kat kurumadan sıva filesini çekip ikinci katı uygulayınız. 32