T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI ANKARA İL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ

Transkript

1 T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI ANKARA İL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ İL HALK SAĞLIĞI LABORATUVARI MÜDÜRLÜĞÜ 2010 FAALİYET RAPORU

2 T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI ANKARA İL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ İL HALK SAĞLIĞI LABORATUVARI MÜDÜRLÜĞÜ Hazırlayanlar: Dr. Dursun AYDIN Uzm. Dr. Tülay GÜMÜŞ Gıda Müh. Göktuğ BAYRAM Bio. Yavuz ULUCA Kim. Abdullah ÇAKICI İl Halk Sağlığı Laboratuvarı Müdürlüğü OCAK / ANKARA 2

3 İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER SUNUŞ ve YÖNETİCİ ÖZETİ...9 BÖLÜM I GENEL KONULAR 1. GENEL Halk Sağlığı Laboratuvarlarının Kurulmasındaki Arka Plan ve Gerekçe Halk Sağlığı Laboratuvarlarının Kurulmasının Yasal Dayanağı Halk Sağlığı Laboratuvarlarının Görevleri İl Halk Sağlığı Laboratuvarı Gelişimi...16 BÖLÜM II İL HALK SAĞLIĞI LABORATUVARI MÜDÜRLÜĞÜ 2. HALK SAĞLIĞI LABORATUVARI MÜDÜRLÜĞÜ İl Halk Sağlığı Laboratuvarı Müdürlüğünün Yönetim Şeması İl Halk Sağlığı Laboratuvarı Müdürlüğünün Faaliyet Alanları Merkez Tıbbi Tahlil Laboratuvarı Biriminin Görevleri Biyokimya Laboratuvarı Hormon Laboratuvarı Hematoloji Laboratuvarı Toksikoloji Biriminin Görevleri Tüberküloz Biriminin Görevleri Klinik Mikrobiyoloji Biriminin Görevleri Su Analizleri Biriminin Görevleri Su Mikrobiyoloji Analiz Laboratuvarı Su Kimya Analiz Laboratuvarı İşçi Sağlığı Biriminin Görevleri Radyoloji Biriminin Görevleri Besiyeri Sterilizasyon Biriminin Görevleri Kalite Yönetim Biriminin Görevleri İdari ve Teknik Destek Biriminin Görevleri PAYDAŞLARIMIZ Resmi Paydaşlarımız Hizmet Sunumundaki Paydaşlar Diğer Paydaşlar İL HALK SAĞLIĞI LABORATUVARI MÜDÜRLÜĞÜ İLETİŞİM VERİLERİ...40 BÖLÜM III 2010 YILI ÇALIŞMALARI...43 BÖLÜM IV 2011 YILI HEDEFLERİ...51 BÖLÜM V SONUÇ

4 4 İl Halk Sağlığı Laboratuvarı Müdürlüğü 2010 Faaliyet Raporu

5 Sağlıkta dönüşüm projesi kapsamında tüm sağlık birimlerinde olduğu gibi Birinci Basamak Sağlık Kuruluşlarında da çok büyük gelişmeler yaşanmakta olup Ankara ilinde de örnek çalışmalar yapılmaktadır. Ankara ilinde koruyucu sağlık hizmetlerinin yaygınlaştırılması ve birinci basamak sağlık hizmetlerinin güçlendirilmesi suretiyle halkımızın daha sağlıklı bir yaşam sürmesi hedefimizdir. Bu bağlamda 2010 yılında kurulan Aile Sağlığı Merkezlerine ve diğer Birinci Basamak Sağlık Kuruluşlarına, güvenilir hizmetler veren Ankara İl Halk Sağlığı Laboratuvar Müdürlüğü ne, koruyucu ve tedavi edici sağlık hizmetlerinde de büyük görevler düşmektedir. Ankara Halk Sağlığı Laboratuvarı nın, hizmet kalitesini artırmada ve laboratuvar altyapısını geliştirmede gayretlerini artıracağına ve emsallerine örnek olacağına inanıyorum. Ankara Halk Sağlığı Laboratuvarı nın, hedeflerini büyütmesiyle giderek daha etkili, verimli ve süratli hizmetlere vesile olması temennimdir. Alâaddin YÜKSEL Ankara Valisi 5

6 6 İl Halk Sağlığı Laboratuvarı Müdürlüğü 2010 Faaliyet Raporu

7 Ankara ilinde Aile Hekimliği uygulamasına geçmiş bulunmaktayız. Sağlık Müdürlüğümüzün yapmış olduğu çalışmalar ile hem nitelik, hem de nicelik anlamında koruyucu sağlık hizmetlerinde büyük bir atılım yapılmıştır. Sağlığın Başkenti iddiasını taşıyan bir il olarak sağlık alanında sunulan koruyucu sağlık hizmetinin yaygınlaştırılması ve kalitesinin daha da arttırılması hedefimizdir. İl Halk Sağlığı Laboratuvarı Müdürlüğü, ilimiz genelinde 281 aile sağlığı merkezinde görev yapan 1101 Aile Hekimi, 8 Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezi, 9 Toplum Sağlığı Merkezi, 8 Verem Savaş Dispanseriyle resmi ve özel bir çok kuruluşa tahlil hizmeti vermekte, alınan numuneler derhal çalışılmakta ve sonuçlar on-line olarak iletilmektedir. Belirlenen odak noktalarından alınan su numuneleriyle diğer resmi ve özel kurumlardan getirilen sular, teknolojik gelişmelere paralel olarak analiz edilmektedir. Yasa gereği yapılması gereken portör muayenesine esas tüm tetkikler, bireysel ve kurumsal isteklere cevap verecek şekilde tek elden laboratuvarımızda yapılmaktadır. Laboratuvarımız, kaliteden taviz vermeden, halkımızın sağlık açısından korunması için tüm kadromuz ve teknolojik donanımız ile Ankara lıların hizmetindedir. Tüm çalışanlarımıza katkılarından dolayı teşekkür ederim. Yrd. Doç. Dr. Mustafa AKSOY Ankara Sağlık Müdürü 7

8

9 SUNUŞ 2009 ve 2010 yılında yeniden yapılanma sürecinde İl Halk Sağlığı Laboratuvarı Müdürlüğü binası yeniden yapılmış, bünyesine eklenen yeni laboratuvarlar ile hizmet kapsamınında açılımlar yapmıştır. Sahip olduğu eğitimli ve yetenekli kadrosu ile, bünyesine kattığı yeni ve günün teknolojisine uygun alet ekipman ile sunduğu hizmetler konusunda büyük sıçramalar gerçekleştirilmiştir. Halk Sağlığının Korunmasına Yönelik Analiz ve Eğitim Faaliyetleri Sunan Laboratuvar Hizmetleri kapsamında Kalite Yönetim Sistemi 9001:2008 Belgesi ni almış olan kurumumuz, Su Mikrobiyoloji ve Su Kimya analizlerine ilişkin parametrelerde, TS EN ISO/IEC Kalite Standartı na uygun olarak Türk Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK) tarafından akredite edilmiştir. Kurum; yapılan degişiklikler ile kabuk değiştirmiş, personel sayısının azalmasına rağmen kişi başına düşen analiz miktarı artmış, halka sunduğu koruyucu sağlık hizmetinde daha etkin bir konuma gelmiştir. Benzer kamu kuruluşları, laboratuvarlar arasında saygın bir konuma yerleşerek ulusal ve uluslararası arenada söz sahibi olma yolunda büyük bir atılım yapmıştır yılında dağınık olan Birinci Basamak Tıbbi Tahlil Laboratuvarlarının bünyemizde tek bir merkez laboratuvarı olarak birleştirilmesi ile Merkez Tıbbi Tahlil Laboratuvarı oluşturulmuştur yılında su numunesi, hastaya ait tıbbi tahlil analizi ( test), Tüberküloz testi, klinik mikrobiyoloji testi çalışılmış ve akciğer grafisi çekilmiştir. Ayrıca laboratuvarlarımız yeni teknolojik cihazlar ile (ICP/OES, İyon Kromotografisi, Güvenlik Kabinleri vb.) donatılarak test çeşitliliği ve hizmet kalitesi arttırılmıştır yılında akreditasyon kapsamının genişletilmesi ve planlanan yeni atılımlar ile İl Halk Sağlığı Laboratuvarı Müdürlüğü nün verdiği hizmet miktarını ve kalitesini daha da yukarı çekmek hedefimizdir. Laboratuvarımıza sonsuz desteklerinden dolayı Ankara İl Sağlık Müdürümüz Sayın Yrd. Doç. Dr. Mustafa AKSOY a şükranlarımızı sunar, özverili çalışmalarından dolayı İl Halk Sağlığı Laboratuvarı Müdürü ve tüm çalışanlarına teşekkür ederim. Dr. Dursun AYDIN Ankara Sağlık Müdür Yardımcısı 9

10 YÖNETİCİ ÖZETİ Ülkemizdeki koruyucu sağlık hizmetlerinin yeni yapılanması sürecinde aile hekimliği uygulaması ile tüm yurdumuzda bu sistemi destekleyen laboratuvar hizmetleri kapsamında İl Halk Sağlığı Laboratuvarlarının önemli yeri olacaktır. Bu çerçevede 2010 da başlanılan yatırımlar 2011 yılında artarak devam edecektir yılında kurulan laboratuvarımız, 2009 yılındaki yeniden yapılandırma çalışmalarının ardından 2010 yılında tam kapasite ile çalışmaya başlamıştır. Bu süreçte gerek laboratuvar birimlerimizin arttırılması, gerek laboratuvarlarımızın modern teçhizatla donatılması, gerekse birçok eğitim ile verilen hizmet kalitesi yükseltilmiştir. Sonuçta çalışılan toplam analiz sayısı önceki yıllara göre arttırılıp personel sayısında azalma olmasına rağmen kişi başına düşen analiz sayısı ve niteliği artmıştır yılında laboratuvarımızda 5,5 milyon adet test, 90 personel tarafından son teknoloji cihazlar ile çalışılmıştır. Bu kapsamda Kalite Yönetim Sistemi 9001:2008 Belgesi alınmış ve akreditasyon konusunda son aşamaya gelinmiştir. Kurumumuz aşağıdaki birimlerden oluşmaktadır. Tibbi Tahlil Laboratuvarları Tüberküloz Laboratuvarı Klinik Mikrobiyoloji Laboratuvarı Su Analizleri Laboratuvarları İşçi Sağlığı Birimi Radyoloji Birimi Besiyeri ve Sterilizasyon Birimi Kalite Yönetim Birimi İdari Destek Birimler Ankara ve Ankara dışındaki 5 ildeki Verem Savaş Dispanserlerinden tüberküloz tanısı için gönderilen idrar ve balgam numuneleri, mikroskopi ve kültür yöntemleriyle incelenerek tüberkülozun bakteriyolojik tanısı konulmaktadır. Su analizleri laboratuvarlarında, laboratuvara kamu kurum ve özel veya tüzel kişiler tarafından getirilen içme-kullanma, kaynak, havuz, kaplıca suları, analize alınmakta, ilgili yönetmelik hükümlerine göre incelenmektedir. Su mikrobiyoloji laboratuvarında koliform bakteri, Escherichia coli, Clostridium perfringens, Pseudomonas aeruginosa, 22 C ve 37 C de koloni sayısı gibi parametrelere bakılmaktadır. Kimyasal analiz laboratuvarında suların kimyasal ve fiziksel açıdan kontrol edilmesi amacıyla ilgili analizler yapılır. Sularda iletkenlik, ph, amonyum, alüminyum, siyanürik asit, bakır, nitrat, nitrit, organik maddeler için sarf edilen oksijen miktarı, toplam alkalilik, serbest klor, bağlı klor vs. gibi parametrelere bakılmaktadır. Klinik mikrobiyoloji laboratuvarı nda klinik mikrobiyolojide sıklıkla kan, idrar, gaita, boğaz ve 10

11 enfekte alanlardan alınmış numuneler analiz edilmektedir. İşçi sağlığı hizmetlerinde gıda üretim yerleri ve sıhhi müesseselerde bulaşıcı hastalık taşıyıcılığı yönünden portör muayene ve tetkikleri yapılmaktadır. Kalite Yönetim Birimi nde, kalite yönetim sistemi ve hizmetin kalitesinin yükseltilmesi amacıyla ISO , ve vb uluslararası standartlara uygun kalite ve akreditasyon çalışmaları yapılmaktadır yılında ISO Kalite Yönetim Sistemi Belgesi alınmıştır ile ilgili tüm çalışmalarımız bitmiş olup TÜRKAK tarafından denetlenmiş ve kurumun Su Mikrobiyolojisi ve Su Kimyası alanında belirli parametrelerde TS EN ISO/IEC Kalite Standardı Akreditasyonu onaylanmıştır. Tıbbi Tahlil Laboratuvarları; Biyokimya Laboratuvarı, Hematoloji Laboratuvarı, Hormon Laboratuvarı ve Toksikoloji Laboratuvarından oluşmaktadır. Merkez Tıbbi Tahlil Laboratuvarımız, yaklaşık 300 Birinci Basamak Sağlık Kuruluşu, 1100 Aile Hekimi ve AÇSAP a tahlil hizmeti vermektedir. BBSK nın kan alma birimlerinde aile sağlığı merkezi sağlık personeli tarafından alınan numuneler, belirli saatlerde yüklenici firma tarafından toplanarak, soğuk zincir ile Tıbbi Tahlil Laboratuvarı na getirilmekte, sonuçlar Aile Sağlığı Merkezlerine iletilmektedir. Bu faaliyet raporu; kurumumuzun faaliyet ve çalışmalarını kapsamakta olup çalışmalarımıza ait fikir verecektir yılında sunduğumuz faaliyet kapsamında tüm kişi ve kuruluşlara daha kaliteli ve kapsamlı hizmet vermek dileğiyle, Tüm yöneticilerimize ve çalışanlarımıza katkılarından dolayı teşekkür ederim. Uzm. Dr. Tülay GÜMÜŞ İl Halk Sağlığı Laboratuvarı Müdürü 11

12

13 BÖLÜM BÖLÜM I GENEL KONULAR Halk Sağlığı Laboratuvarlarının Tanım ve Kapsamı, Ülkemizdeki Görevleri 13

14

15 1. GENEL 1.1. Halk Sağlığı Laboratuvarlarının Kurulmasındaki Arka Plan ve Gerekçe Bireyin ve toplumun yaşamlarını sağlıklı olarak sürdürmeleri ve sağlık düzeylerinin yükseltilmesi için koruyucu ve tedavi edici sağlık hizmetleri kapsamında insan sağlığını etkileyen etkenleri incelemek ve analizlerini gerçekleştirmek amacı ile kurulmuştur. Halk Sağlığı Laboratuvarları, Ankara Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı bünyesinde hızla yayılan enfeksiyon hastalıkları ile mücadele de periferal düzeyde spesifik laboratuvarlar olarak kurulmaya başlanmıştır.1950 li yıllarda halk sağlığı hizmetlerinin yaygınlaştırılması amacıyla RSHMB altında bölge laboratuvarları kurulması planlanmıştır. Ülkemizde 1960 lı yıllarda büyük epidemiler meydana gelmiştir. Özellikle bu epidemileri önlemeye yönelik olarak 1965 İran, 1966 Irak ta ortaya çıkan kolera salgınından sonra Halk Sağlığı Laboratuvarları nın Türkiye genelinde kurulmasına karar verilmiştir Halk Sağlığı Laboratuvarlarının Kurulmasının Yasal Dayanağı Halk Sağlığı Laboratuvarları 1593 sayılı Umumi Hıfsızsıhha Kanunu nun 1.ve 3. maddesi, 3017 sayılı S.S.Y.B Teşkilat ve Memurları Kanunu nun 1., 33. ve 35. maddeleri (181 sayılı KHK ile yürürlükten kaldırılmıştır.),181 sayılı Kanun Hükmünde Kararname nin 2.,9. ve 43. maddeleri ve Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü nün 6 Aralık 1967 tarih ve 3235 sayılı Halk Sağlığı Laboratuvarları Kuruluşu Hakkında Genelge doğrultusunda 1967 yılından itibaren kurulmaya başlanmıştır. Türkiye Cumhuriyeti nin ilk halk sağlığı laboratuvarı, 3 Şubat 1969 tarih ve 270 sayılı makam onayı ile Etimesgut ta (halen bugünkü faaliyette bulunduğumuz binada) kurulmuştur Halk Sağlığı Laboratuvarlarının Görevleri Halk sağlığı laboratuvarları, koruyucu sağlık hizmetleri kapsamında; fiziki, biyolojik ve sosyal çevreden kaynaklanan ve insan sağlığını olumsuz yönde etkileyen etkenleri tetkik, tahlil ve teşhis eden, alınması gereken önlemler açısından yönlendirici verileri ortaya koyan hizmet birimleridir tarih ve sayılı Halk Sağlığı Laboratuvarlarının Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkındaki Yönerge gereğince ; Aile Sağlığı Merkezlerinden gelen kan numunelerinin Merkez Tıbbi Tahlil Laboratuvarında analiz edilerek sonuçların hekim ve hastalara ulaştırılması, Bölge Tüberküloz Laboratuvarı olarak hizmet verilmesi, Bölgesinde mevcut, olası bulaşıcı hastalıklar bakımından yapılması gereken su ile ilgili fiziksel, kimyasal ve bakteriyolojik analizleri yapmak, İnsan sağlığını ilgilendiren yerlerde çalışan personelin periyodik laboratuvar analizlerini yapmak, Gıda ve suların halk sağlığı yönünden laboratuvar kontrollerini ve analizlerini yapmak, Bölgesinin özelliğine göre hastaneler, üniversiteler ve diğer ilgili kuruluşlarla işbirliği halinde gerekli araştırma ve taramaları yapmak, Bakanlık tarafından izleme altına alınmış ve rutin kontrolleri istenen hava kirliliğinin takibi, deniz ve atık suların kalitelerinin izlenmesi gibi programları yürütmek, Mahkemelerce gönderilen genel sağlığı ilgilendiren konularda analiz raporlarına bilirkişilik yapmak, görüş bildirmek, Evlilik öncesi yapılması gerekli analizleri yapmak, Fuhuşla mücadele ile ilgili laboratuvar analizlerini yapmak, Tedavi edici sağlık hizmetlerine yönelik laboratuvar tetkiklerini yapmak, Resmi ve özel kişi ve kuruluşların istediği metot ve parametrelere uygun olarak analizleri yapmak, Teknik danışmanlık yapmak, eğitim vermek, Bakanlıkça istenilen özel analizleri yapmak, Bakanlıkça verilen diğer görevleri yerine getirmek, görevleri arasındadır. 15

16 1.4. İl Halk Sağlığı Laboratuvarı Gelişimi Kurulduğundan bu yana su ve gıdaların rutin analizleri yönünden ilinin tüm ihtiyaçlarını karşılayan kurumumuz, ilimizde geçmişte görülen epidemilerde üzerine düşen laboratuvar hizmetlerini de hakkıyla vermiştir. Yine yurdumuzda yaşanan deprem ve sel gibi afetlerde çeşitli illere malzeme ve personel desteği sağlamıştır. Daha önce Ankara Sağlık Müdürlüğü bünyesinde bulunan İşçi Sağlığı ve Esnaf Muayene Merkezi, tarih ve 9642 sayılı onayı ile laboratuvarımıza bağlanmış olup, faaliyetlerine laboratuvar binasında devam etmekte ve mobil bir ekiple Ankara ya hizmet vermektedir. Ayrıca Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü nün 15 Mart 2005 tarih ve 3745 sayılı onayı ile içme ve kullanma suları, 8 Mayıs 2006 tarih ve 4893 sayılı onayı ile kaynak ve içme suları, 11 Mayıs 2004 tarih ve 7857 sayılı onayı ile kaplıca suları Ek.2, 6 Mayıs 2005 tarih ve 6526 sayılı onayı ile kaplıca suları Ek.3 ve havuz suları analizlerinin yapılması yetkisi İl Halk Sağlığı Laboratuvarı na verilmiştir. Ankara İl Sağlık Müdürlüğü nün, birinci basmak hizmet kuruluşlarına verilen merkez laboratuvar hizmetleri Ocak 2010 yılı itibariyle bünyesine katılmıştır. Son olarak uzun yıllardan beri Ankara ve çevresindeki illere hizmet veren Tüberküloz Laboratuvarı nın faaliyeti ve yetkileri laboratuvarımıza ( Sağlık Bakanlığı nın tarih ve sayılı yazısı) devredilmiştir. İl Halk Sağlığı Laboratuvarı Müdürlüğü bünyesinde ayrı bir ünite olarak 01 Ocak 2010 da BBSK hizmet veren yıllık 20 Bin test kapasiteli Tüberküloz Laboratuvarı çalışmaları başlamıştır. Görüldüğü üzere, halk sağlığı laboratuvarları ülkemizde geçmişte olduğu gibi gelecekte de çok önemli bir misyon üstlenmiştir yılı içinde laboratuvarımız; hizmet kalitesi, kapasitesi ve verimliliği açısından başkentimize yakışan ve ülkemizde pilot konumda, çağdaş ve modern bir Halk Sağlığı Laboratuvarı olarak yapılanarak 2010 yılından itibaren bu yeni anlayış ve yeni birimleriyle hizmet vermeye başlamıştır. 16

17 İl Halk Sağlığı Laboratuvarı Müdürlüğü nde görev yapan personel dağılımı aşağıdaki gibidir.. Bunun yanında hizmet satın alınan tıbbi tahlil biriminde, 1 biyokimya uzmanı, 7 biyolog ve 13 laboratuvar teknisyeni görev yapmaktadır. Ayrıca 15 şoför araçları ile numune toplama hizmeti vermektedir. Daha önce bu hizmet 34 alt laboratuvar ve 85 personel ile verilmekte iken bu şekilde büyük bir verimlilik sağlanmıştır. 17

18 Kurumumuz, 16 Ekim 2010 tarihinde Halk Sağlığının Korunmasına Yönelik Analiz ve Eğitim Faaliyetleri Sunan Laboratuvar Hizmetleri kapsamında Kalite Yönetim Sistemi 9001:2008 Belgesi ni almıştır. Kalite Yönetim Sistemi 9001:2008 Belgesi Yine kurumdaki akredite çalışmaları tamamlanmış, TÜRKAK tarafından denetlenmiş ve kurumun Su Mikrobiyolojisi ve Su Kimyası alanında belirli parametrelerde TS EN ISO/IEC Kalite Standardı Akreditasyonu onaylanmıştır. 18

19 BÖLÜM BÖLÜM II İL HALK SAĞLIĞI LABORATUVARI MÜDÜRLÜĞÜ Birimlerin Görev Tanımları ve Çalışma Yöntemi 19

20

21 2. İL HALK SAĞLIĞI LABORATUVARI MÜDÜRLÜĞÜ Misyonumuz; Halk Sağlığı Laboratuvarının misyonu; güvenilir ve dinamik kadrosuyla ulusal ve uluslar arası standartlara ve etik kurallara uyan, kaliteli laboratuvar hizmet sunan, süreçlerini sürekli iyileştirerek bağlantılı olduğu tüm kurum, kuruluş ve tüzel kişilere rehber olmaktadır. Vizyonumuz; Halk sağlığının korunması uygulamalarında benzerleri arasında söz sahibi olan,sunduğumuz hizmetlerde güvenirliliği ile öne çıkan, hizmet alanların ihtiyaçları doğrultusunda çalışmalarını şekillendiren ve onlarla bütünleşen, aranan kuruluşlararasında olmak. Amacımız; halk sağlığının korunması için sunduğumu hizmetlerde uzman kadromuzla her zaman güvenilir sonuç vermek, Kurduğumuz bütünleşmiş yönetim sistemlerini laboratuvarımızın tüm organizasyon yapısında aynı ciddiyet ve önemle sahiplenmek, Yönetim sistemlerimizi laboratuvarımızın her seviyesindeki personelin farkındalığını arttırarak uygulamak, Yaptığı işin sağlığı korumanın bir parçası olduğunu unutmadan her zaman aynı profesyonel yaklaşımla hizmet sunmak, Bireyin ve toplumun yaşamlarını sağlıklı olarak sürdürmeleri ve sağlık düzeylerinin yükseltilmesi için koruyucu ve tedavi edici sağlık hizmetleri ile ilgili tetkik ve tahliller yapmak. Sistem standartlarına ve diğer mevzuat kurallarına her zaman uygun hizmet vermektir. 21

22 2.1. İl Halk Sağlığı Laboratuvarı Müdürlüğünün Yönetim Şeması 22

23 2.2. İl Halk Sağlığı Laboratuvarı Müdürlüğünün Faaliyet Alanları Tıbbi Tahlil Laboratuvarı Biyokimya Analizleri Hematoloji Analizleri Hormon Analizleri Toksikoloji Analizleri ( meslek hastalıklarına ağır metal analizleri ) Tüberküloz Laboratuvarı ( Ankara ve çevre illere hizmet vermek) Klinik Mikrobiyoloji Laboratuvarı Su Analizleri ( kimyasal ve mikrobiyolojik ) İşçi Sağlığı Hizmetleri (Portör işlemleri) Radyoloji Görüntüleme Hizmetleri Sterilizasyon ve Besiyeri Hazırlama Kalite Yönetim Çalışmaları 23

24 MERKEZ TIBBİ TAHLİL LABORATUVAR HİZMETLERİ 24

25 2.3. Tıbbi Tahlil Biriminin Görevleri 2010 yılında dağınık olan Birinci Basamak Tıbbi Tahlil Laboratuvarlarının bünyemizde tek bir Merkez laboratuvarı olarak birleştirilmesi ile Merkez Tıbbi Tahlil Laboratuvarı oluşturulmuştur. Ankarada bulunan Birinci Basamak Sağlık Kuruluşlarına(BBSK) ücretsiz olarak hizmet verilmektedir. Hastalar evlerine en yakın yerde bulunan aile sağlığı merkezine başvurarak tıbbi tahlillerini ücretsiz olarak yaptırabilmektedir. Hasta isterse sonuçlarına 24 saat sonra aile hekimi aracılığı ile, tr web sayfası veya web sayfasından ulaşabilmektedir Tıbbi Tahlil Birimi; Biyokimya Laboratuvarı, Hematoloji Laboratuvarı, Hormon Laboratuvarı ve Toksikoloji Laboratuvarından oluşmaktadır. Merkez Tıbbi Tahlil Laboratuvarımız, yaklaşık 300 Birinci Basamak Sağlık Kuruluşu, 1100 Aile Hekimi ve AÇSAP a tahlil hizmeti vermektedir. BBSK nın kan alma birimlerinde aile sağlığı merkezi sağlık personeli tarafından alınan numuneler, belirli saatlerde yüklenici firma tarafından toplanarak, soğuk zincir ile Tıbbi Tahlil Numune Kabul Birimi ne getirilmektedir. Tıbbi Tahlil Numune Kabul Birimi, toplanan numunelerin verilerini ve numunelerin preanalitik hatalar yönünden belirlenmiş numune red kabul kriterlerine göre kontrol ve kabul ederek ilgili laboratuvarlara transport çantasıyla özel taşıyıcı personel aracılığı ile gönderir. İlgili laboratuvara gelen numuneler çalışmaya alınmadan önce; her gün çalışılan tüm parametreler için en az iki seviyeli iç kalite kontrol serumları okutulmakta, çıkan sonuçlara göre gerekirse kalibrasyon yapılıp, iç kalite kontrol serumları tekrar okutulmakta ve problem yoksa numuneler çalışmaya alınmaktadır. Ayrıca çalışılan tüm parametreler için yurt dışında bulunan kuruluşlarla (RIQUAS ve CAP (Amerikan Patoloji Derneği) gibi) anlaşma yapılarak dış kalite kontrol serumları çalışılmaktadır. Sonuçları değerlendirilip düzenli aralıklarla yurt dışındaki ilgili merkezlere gönderilmektedir. Çalışılan parametrelerin analizleri yapılırken dış kalite sonuçları da dikkate alınmaktadır. Çalışılan parametrelerin analizleri yapılırken dış kalite sonuçları da dikkate alınmaktadır. Günlük çalışılan tüm parametrelerin analiz sonuçları ilgili uzmanlarımız tarafından değerlendirilip, onaylanır. Sonuçlar online olarak web sayfamız ve aile hekimlerinin kullandıkları programlar aracılığı ile BBSK lara iletilir. Laboratuvarımızda günde yaklaşık hastaya hizmet verilmekte, numune ile test çalışılıp, sonuçlandırılmaktadır. Sonuçlar, 3 biyokimya, 3 mikrobiyoloji uzmanı gözetiminde değerlendirilip onaylanmaktadır. Böylece tek çatı altında toplanan Merkez Tıbbi Tahlil Laboratuvarımız, hizmet kalitesi, verimlilik ve nitelik açısından büyük bir artış sağlamıştır. 25

26 26 İl Halk Sağlığı Laboratuvarı Müdürlüğü 2010 Faaliyet Raporu

27 Aile Sağlığı Merkezlerinde Numune Alımı Numunelerin Taşınması 27

28 Numunelerin Laboratuvarımıza Teslimi Laboratuvarda Numune Kabulü Numunelerin Çalışılması 28

29 Günlük laboratuvarımıza gelen numunelerin Kabul ve Red Kriterleri aşağıdaki gibidir: Kan Numunesi Kabul: Bilgisayar veri girişi ile gelen numune birbirini tutuyorsa, Kan uzun süre bekletilmemişse, Jelli tüplerde santirfüj sonrası jel kan ile serum arasına sokulmuş ise Örnek çalışma için yeterli miktarda ve tüp seviye çizgisine uygun alınmış ise, Kan 5 ml lik (kırmızı-sarı kapaklı-jelli) tüplere, Kan 2-5 ml lik EDTA lı mor kapaklı ve siyah kapaklı 1.6 ml lik tüplere alınmış ise, Red: Numunenin analiz için yeterli miktardan az olması, Numune miktarının tüp üzerindeki seviye çizgisinden az veya çok olması, Numunenin; hemolizli, lipemik veya ikterik olması, Numunenin o deney için belirlenmiş olan tüpe alınmamış ise, Numune;dondurulmuş,pıhtılaşmış veya santirfüj edilmeden uzun süre bekletilmiş ise, Numunenin barkodsuz tüpte olması, verisi gelmemiş veya herhangi bir nedenden dolayı barkodun okunamaz olması, Jelli tüplerde santirfüj sonrası jel kan ile serum arasına sokulmamış ise, Farklı türdeki tüpler arasında numune alışverişi yapılmış ise, Soğuk zincir bozulmuş ise, İdrar Numunesi Kabul: Numunenin yeterli miktarda olması, Numunenin uzun süre bekletilmemiş olması, Numunenin kirli kapta getirilmemiş olması, Numunenin ağzı kapaklı idrar kaplarında getirilmiş olması. Bilgisayar girişi ile gelen numune birbirini tutuyorsa Red: Numunenin analiz için yeterli olmaması, Numunenin laboratuvara geliş süresinin aranacak maddenin yarılanma ömrünü geçmiş olması, Numune kabının barkodsuz olması, Numune veri girişinin olmaması, Barkodun okunamaması, hasarlı olması Numunenin vidalı kapaka ağzı kapalı olarak getirilmemiş olması, Soğuk zincir bozulmuş ise, 29

30 Biyokimya Laboratuvarı Ankara nın Birinci Basamak Sağlık Kuruluşların (BBSK) kan alma birimlerinde Aile Sağlığı Merkezi personeli tarafından alınan, belirli saatlerde yüklenici firma tarafından toplanan, laboratuvara getirilen ve kabul birimince kabul edilen numunelerin analizleri yapılmakta, analiz sonuçları online olarak web sayfamız ve aile hekimlerinin kullandıkları programlar aracılığı ile BBSK larına iletilmektedir. Testlerin günlük olarak farklı seviyelerde İnternal Kalite Kontrolleri takip edilmekte, ayrıca düzenli olarak yurt dışındaki merkezlerden gelen numuneler çalışılıp sonuçları değerlendirilerek Eksternal Kalite Kontrolleri yapılmaktadır. Günde yaklaşık numune ( test) sonuçlandırılmaktadır. Biyokimya Laboratuvarı Çalışılan biyokimyasal ve serolojik tetkikler; Glukoz Kan üre azotu (BUN) Aspartat transaminaz (AST) Alanin aminotransferaz (ALT) Alkalen fosfataz (ALP) Ürik Asit Kreatinin Trigliserit Kolesterol HDL Kolesterol (Çöktürmesiz) Albumin Bilirubin (Total) Bilirubin (Direkt) Fosfor (P) Demir (Serum) Demir bağlama kapasitesi (çöktürmesiz) Kalsiyum (Ca) Sodyum (Na) Potasyum (K) Klor (Cl) Gamma glutamil transferaz (GGT) Kreatin kinaz (CK) ASO (turbidimetrik) CRP (turbidimetrik) Romatoid faktör (RF) (türbidimetrik) İdrar tetkiki (tam otomatik idrar biyokimyası ve mikroskopisi) Glikozile hemoglobin (Hb A1C) İdrar tetkiki (tam otomatik idrar biyokimyası ve mikroskopisi) 30

31 BİYOKİMYA ANALİZLERİ DAĞILIMI Hormon Laboratuvarı Günün belirli saatlerinde Birinci Basamak Sağlık Kuruluşları(BBSK) ndan kan taşıma aracı ile getirilen örnekler, Numune Kabul bölümünde kabul işlemleri yapıldıktan sonra analize alınır. Sonuçların yorumlanması ve onayından sonra analiz sonuçları online olarak web sayfamız ve aile hekimlerinin kullandıkları programlar aracılığı ile BBSK larına iletilmektedir. İnternal ve Eksternal kalite kontrol çalışmaları ve gerekliyse kalibrasyon çalışmaları yapılmaktadır. 31

32 Çalışılan hormon tetkikleri; TSH Serbest T3 Serbest T4 Ferritin Beta-hCG (total hcg) Vitamin B12 Folat Prostat Spesifik Antijen (PSA) FSH Estradiol PSA (SERBEST) Anti-HCV Anti-HIV Hbs Ag (Kemoluminesans veya benzeri) Anti-HBS HBeAg Anti-HBe HORMON ANALİZLERİ DAĞILIMI 32

33 Hormon Laboratuvarı Hematoloji Laboratuvarı BBSK ndan kan taşıma aracı ile getirilen örnekler, kabul işlemleri yapıldıktan sonra analize alınır. Analiz sonuçları online olarak web sayfamız ve aile hekimlerinin kullandıkları programlar aracılığı ile BBSK larına iletilmektedir. İnternal ve Eksternal kalite kontrol çalışmaları yapılmaktadır. Çalışılan parametreler; Sedimantasyon Tam kan (Hemogram ) ABO+Rh Kan Grubu tayini Hematoloji Laboratuvarı 33

34 CAP ile yapılan anlaşma ile Dış Kalite Kontrol programı teşekkür ve katılım belgesi SORU VE ŞİKAYETLERİNİZ İÇİN; 34

35 Toksikoloji Biriminin Görevleri Çeşitli iş kollarında yoğunluklu olarak Organize Sanayi Bölgelerinde ilgili işyerleriyle bağlantıya geçerek işçilerin maruz kaldıkları kimyasal maddeler yönünden sağlık taramalarının yapılmasını sağlamak, numulerin alınmasını ve laboratuvara getirilmesini sağlamak ve testlerin yapılarak en kısa sürede sonuçlandırılmasını sağlamak görev tanımı içinde yer alır. Bu birimde 1 Biyokimya Uzmanı ve 2 kimya mühendisi görev yapmaktadır yılındaki alet eksikliği nedeniyle çalışmalara 2011 de başlanacaktır. Toksikoloji Laboratuvarı Laboratuvara gelen kan ve idrar örneklerinin ağır metaller yönünden analizi günün ileri tetkik cihazları kullanılarak yapılmaktadır. Bu analizlerin başlıcaları kanda; kurşun, kadmiyum, krom, nikel, alüminyum, demir, bakır, çinko ve idrarda bakırdır. Bu amaçla krom, bakır, çinko, civa, arsenik, antimon, bizmut, selenyum (eser elementler) gibi testleri çalışmayı hedeflemekteyiz Tüberküloz Biriminin Görevleri Ankara ve Ankara dışındaki Verem Savaş Dispanserlerinden tüberküloz tanısı için gönderilen idrar ve balgam numuneleri, mikroskopi ve kültür yöntemleriyle incelenerek tüberkülozun bakteriyolojik tanısı konulmaktadır.tüberküloz Laboratuvarı Biyogüvenlik -2 (P2) kapsamında Türkiye nin modern laboratuvarından biri olup yıllık test kapasitesi ile hizmet vermektedir. Görev tanımı kapsamında; gelen numuneleri numune red- kabul prosedürüne uygun olarak kabul eder, analize hazırlar, analizini yaparak analiz sonuçlarını zamanında bildirir. Aylık laboratuvar verilerine ait istatistiği zamanında ve güvenilir olarak yapar. KYS ve KS standartlarına ilişkin prosedür, talimat vb dökümanlarda tanımlanan sorumlulukları ve görevleri yerine getirir. Tüberküloz laboratuvarı, 1 Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı, 3 Biyolog ve 3 Teknisyenle hizmet vermektedir. Ulusal Tüberküloz Kontrol Programı çerçevesinde TBC laboratuvarının hizmet kalitesini arttırılması, hizmet sunumunu standardize edilmesi ve güvenirliliğin arttırılarak ilgili birimler ile koordinasyon kurulmasıdır. Bölge öncelikleri ve sağlık politikaları doğrultusunda halkın sağlığının korunmasını ve hastalık risklerinin azaltılmasını sağlamaktır. Hastalık etkenini tanımlamak, incelemek, teşhis etmek, izleme yapamak ve güvenilir sonuç vermektir. 35

36 Tüberküloz Laboratuvarı 2.5. Klinik Mikrobiyoloji Laboratuvarı Klinik numune kabul birimine gelen kişilerden istenen tetkiklerin prosedür ve talimatlara uygun olarak alınıp klinik mikrobiyoloji laboratuvarına analizlerinin yapılabilmesi için gönderilir. Klinik mikrobiyolojide gaita, boğaz ve enfekte alanlar vb yerlerden alınmış numuneler analiz edilmektedir. Laboratuvara ulaşan materyalin cinsine, alındığı bölgeye, öngörülen enfeksiyon etkenine göre laboratuvar tanı yöntemleri seçilmekte ve uygulanmaktadır. Sonuçlar rapor edilmekte ve ilgili yerlere ulaştırılmaktadır. Klinik mikrobiyoloji hastalık etmenlerinin tespitinde, mikroskopik, kültür, serolojik ve biyokimyasal incelemelerden yararlanarak tanı koyulmaktadır. Klinik Mikrobiyoloji Laboratuvarında 1 mikrobiyoloji uzmanı, 2 biyolog, 1 veteriner hekim, 2 laboratuvar teknisyeni görev yapmaktadır. Klinik Mikrobiyoloji Laboratuvarı 36

37 2.6. Su Analizleri Biriminin Görevleri Sağlık Grup Başkanlıklarının belirlediği odak noktalarından ve özel olarak getirilen su numuneleri, laboratuvarın su numune kabul birimine getirilir. Numuneler, uygun olup olmadığına göre ayrılır, kayıt edilerek ilgili laboratuvara gönderilir Su Mikrobiyoloji Analiz Laboratuvarı Suların rutin mikrobiyolojik kontrollerinde, özellikle patojen mikroorganizmalar saptanırken, analizlerin hızlı ve güvenilir bir şekilde yapılması, toplum sağlığı açısından büyük önem taşımaktadır. Laboratuvara kamu kurum ve özel veya tüzel kişiler tarafından getirilen içme-kullanma, kaynak, havuz, kaplıca suları, su mikrobiyolojisi laboratuvarında analize alınmakta, İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre kontrol izleme parametrelere bakılmaktadır. Suyun cinsine göre 2-10 gün içinde rapor verilmektedir. Su Mikrobiyoloji Laboratuvarında, 1 Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı ile 5 Gıda Mühendisi görev yapmaktadır. Membran Filtre Yöntemi ile çalışılmakta olup, ayda su analizi yapılmaktadır. Bu yöntemin esası; analizi yapılacak numune, membran filtre üzerinden vakum kullanılarak süzülür. Böylece numunenin içerdiği tüm mikroorganizmaları üzerinde tutmuş olan filtre, mikroorganizmanın türüne uygun besiyeri üzerine yerleştirilerek, koloni oluşumu için uygun sıcaklıktaki inkübatöre yerleştirilir. Belirli inkübasyon süresinden sonra oluşan koloniler sayılır. Çalışılan Mikrobiyolojik Parametreler ; Koliform Bakteri, Fekal Koliform, Escherichia coli, Clostridium perfringes, Pseudomonas aeruginosa, 22 C de 37 C de koloni sayısıdır. Su Mikrobiyoloji Laboratuvarı Su Kimya Analiz Laboratuvarı İnsani tüketim amaçlı suların içilebilirlikleri açısından standartlara uygunluğunun denetlenmesini amaçlamaktadır. Laboratuvara resmi kurum ve özel veya tüzel kişilerin getirdiği içme-kullanma suları, kaynak ve havuz suları kimya laboratuvarında analize alınmakta ilgili mevzuat kapsamında kontrol izleme parametrelerine bakılmaktadır. 37