25. KURULUŞ YILDÖNÜMÜMÜZÜ COŞKUYLA KUTLADIK

Transkript

1 25. KURULUŞ YILDÖNÜMÜMÜZÜ COŞKUYLA KUTLADIK Şirketimizin kuruluşunun 25. yılını, 20 Haziran 2009, Cumartesi günü mevcut ve eski çalışanlarımızın ve ailelerinin de katılımıyla, Sosyal Tesisler piknik alanında düzenlenen şenlikler ile kutladık. Fabrikamızın kapılarının çalışanlarımızın aileleri ve yakınlarına da açıldığı kutlamalar sırasında tüm çalışanlarımız, yıllardır emek vererek ortaya çıkardıkları ürünleri aileleri ve arkadaşları ile paylaşmanın ve 25. yıla özel hatıralar bırakmanın mutluluğunu yaşadı. Gündüz saatlerinde piknik alanında mangal eşliğinde doğanın tadını çıkartan ailelerin çocukları da unutulmadı. Gün boyunca çeşitli sanat çalışmaları, eğlenceli oyunlar ve oyuncaklar ile doyasıya eğlenen çocuklar, sonrasında da annebabalarının yarışmalardaki başarılarını izleme fırsatı buldu. Savunma Sanayii Müsteşarı Sn. Murad Bayar, Kazan Kaymakamı Sn. Özlem Bozkurt Gevrek, TSKGV Genel Müdür Yardımcısı Tuğa. (E) Ahmet Şenol, TUSAŞ Yönetim ve Denetim Kurulu üyeleri ve bir çok üst düzey yetkili de etkinliğimize katılarak bu mutlu günümüzde bizi yalnız bırakmadı. Türk Hava Kurumu nun (THK) paraşütle atlama, model uçak ve motorlu yamaç paraşütü gösterileri beğeni ile izlenirken, yine THK tarafından yapılan Şirketimizin özgün projesi Türk Başlangıç ve Temel Eğitim Uçağı-HÜRKUŞ un model uçağının uçuş gösterisi de büyük ilgi gördü. Ardından yapılan dans yarışmaları ve çeşitli etkinlikler, hem katılanlara, hem de izleyenlere eğlenceli anlar yaşattı. Çalışanlarımız ile yapılan röportajlarla renklenen şenliklerde Genel Müdürümüz Sn. Muharrem Dörtkaşlı, röportajında 25. yılını dolduran çalışanlarımızı kutlayarak Şirketimizin havacılık sektörü için genç olduğunu, buna rağmen çok önemli başarılara imza attığını söyledi. Gerek personel sayısı, gerekse personelin aldığı sorumluluklar anlamında Şirketimizin her geçen yıl büyüdüğünü vurgulayan Dörtkaşlı, Türk milletine hep birlikte gurur duyacağımız bir havacılık sanayi oluşturacağımızı ifade etti. Şirketimizde 15, 20 ve 25 inci hizmet yılını dolduran değerli personelimize verilen ödüllerin ardından yapılan coşkulu konuşmalarla bu özel gün daha da anlam kazandı. Şirketimizde 25. yılını tamamlayan çalışma arkadaşımız Hilal Yüksel yaptığı konuşmada; geçen 25 yılda şantiye binasından modern üretim tesislerine, tüm teknolojik gelişmelere bizzat şahit olduğunu ve 25 yılını doldurmaktan duyduğu mutluluğu ifade etti. Vokaliz grubunun keyif veren şarkıları ve ünlü sanatçı Ferhat Göçer in konseriyle son bulan gece, marşlar ve kutlamalarda artık gelenekselleşen havai fişek gösterisi ile eşsiz görüntülere sahne oldu. Çeyrek asırı geride bırakmanın haklı gururuyla, bir çok ilk ve başarıda emeği geçen tüm personelimize ve bizlerden desteklerini esirgemeyen büyüklerimize teşekkür ediyor, Şirketimize nice yıllar diliyoruz. 2 TAI NİN SESİ EYLÜL 2009

2 İçindekiler TUSAŞ-Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş. ISSN TAI NİN SESİ 88 TUSAŞ ADINA SAHİBİ Muharrem DÖRTKAŞLI SORUMLU YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ Orhan Veli KAYA YAYIN KURULU Bican ÇELİK ATEŞ (Başkan) Bilge TOKMAKÇIOĞLU Hande ERDEM Nevin ÜÇYILDIZ Uğur BAYDUR DANIŞMA KURULU Atila HAŞLAMAN Boğaçhan TELERİ Canan AVŞAR Selmin ERMİŞ Yeşim NEFTÇİ FOTOĞRAFLAR Ferda GÜNAYDIN İDARE YERİ TUSAŞ-Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş. P.K. 18, Kavaklıdere Ankara / TÜRKİYE Tel: (312) Faks: (312) TASARIM, GRAFİK UYGULAMA Etkileşim Grafik Tasarım Tel: (312) BASKI Ankara Ofset İçindekiler... 3 Yayın Kurulu ndan... 4 Yönetim den... 5 İş Geliştirme Faaliyetleri Tesislerimizden Organizasyon, Fuar ve Sergiler Tasarım ve Mühendislik Faaliyetleri Havacılık Tarihi Köşesi Ziyaretçilerimiz...44 Personelimizden TSK Vakıfları Aktüel...55 TAI NİN SESİ EYLÜL

3 Yayın Kurulu ndan Değerli Okurlarımız, Ağustos ayında gerçekleştirdiğimiz toplu tatilden sonra, TUSAŞ ailesi olarak çalışmalarımıza büyük bir heves ve motivasyonla başladık. 10 Ağustos tarihinde Savunma Sanayii Müsteşarlığı ile imzaladığımız F-16 Modernizasyonu Seri Montaj Projesi bu heves ve motivasyonumuza bir de heyecan kattı. TUSAŞ çatısı altında üretilen F-16 ların, kuruluşumuzun 25 inci yılında tekrar tesislerimize alınmasından büyük bir mutluluk ve heyecan duyuyoruz. Söz konusu törenin detaylarını ilerleyen sayfalarda bulacaksınız. Türk F-16 larının yanı sıra, diğer ülkelerin F-16 modernizasyon çalışmalarında yer alan Şirketimiz, Ürdün F-16 Uçaklarının Modernizasyonu nu başarı ile tamamladıktan kısa bir süre sonra, benzer, ama daha büyük hacimli bir imzayı da kardeş ülke Pakistan F-16 ları için attı. Böylece, hem F-16 üretimi, hem de F-16 modernizasyonu konularında dünyanın iddialı firmalarından biri haline geldik. Diğer F-16 modernizasyon faaliyetlerimiz ile ilgili detayları yine bu sayımızda okuyabilirsiniz. Kuruluşumuzdan bugüne kadar yaptığımız tüm çalışmalarımızda, Ülkemizin milli gücünü ve bunun bir alt unsuru olan askeri kapasiteyi destekleyecek teknolojik kapasiteyi geliştirmek amacımızı aklımızdan çıkarmıyoruz. Faaliyetlerimizi bu anlayış içinde öncelikle Türk Silahlı Kuvvetlerimizin hava-uzay ihtiyaçlarını özgün ve egemen sistemlerle karşılayacak kabiliyet ve ürünleri geliştirme ekseninde yürütmekteyiz. Bu çerçevede yürütmekte olduğumuz, başta Türk İnsansız Hava Aracı (TİHA) ve Türk Başlangıç ve Temel Eğitim Uçağı (HÜRKUŞ) olmak üzere, özgün geliştirme projelerimiz ile ilgili son gelişmeleri de bu sayımızda sizlerle paylaşmaktan büyük mutluluk duyuyoruz. Geride bıraktığımız dönemde tanıtım ve pazarlama faaliyetlerimiz kapsamında Nisan ayında İstanbul da düzenlenen 9. Uluslararası Savunma Sanayii Fuarı (IDEF 2009) ile Haziran da Fransa/Paris te düzenlenen Paris Havacılık Fuarı na birer standla katılarak görev aldığımız projelerin çeşitliliği ve niteliğiyle katılımcı firmalar arasında fark yarattık. Bu sayımızda, bir kuruluşu olmaktan gurur duyduğumuz Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı ile diğer TSK Vakıfları na ilişkin bilgilerinizi de güncelleme şansına sahip olacaksınız. Ayrıca, keyifle okuyacağınıza inandığımız yeni bir köşemiz var. Havacılık Tarihi Köşesi adını verdiğimiz köşede sizlere TOMTAŞ tan başlayıp Şirketimize kadar uzanan Cumhuriyet tarihimizin uçak sanayine ilişkin bilgi aktarmayı hedefliyoruz. Hepimiz için gurur ve başarılarla geçen bir dönemi daha tamamlarken; 25 inci yılımızı kutladığımız bu sene tüm TUSAŞ paydaşlarını gururlandıracak nice başarılarımızı, yine bu sayfalarda paylaşabilmenin inancıyla tüm okurlarımıza esenlikler diliyoruz. YAYIN KURULU 4 TAI NİN SESİ EYLÜL 2009

4 Yönetim den Değerli Paydaşlarımız, TUSAŞ Ailesinin Kıymetli Mensupları, Şirketimizin kuruluşunun 25 inci yıldönümünü kutlamaktayız. Buna yönelik ayrı bir nüsha çıkarılması planlandığı için bu yazımda Kutlama Etkinliklerine yönelik konulara girmeyeceğim. Sadece, Şirketimizin kuruluşuna vesile olan ve kuruluş çalışmalarının karar ve uygulama süreçlerinde görev alan tüm büyüklerimizin, emeği geçen herkesin katkılarına şükran duygularımızı iletmek istiyorum. Tüm dünyayı saran ekonomik kriz nedeniyle müşterilerimizden belirli oranlarda sipariş iptallerinin veya ötelemelerinin ilan edilmesi döneminin oldukça zor geçileceğini göstermektedir. Bu sıkıntılı dönemden, hiçbir paydaşımızda önemli ölçüde rahatsızlık yaratmadan, çıkılması yönündeki çalışmalarımız devam etmektedir; başaracağımızı ümit ediyorum. Üstelik bu dönemden; teknolojisini yenilemiş, ürün yelpazesini genişletmiş, küresel rekabet gücünü artıracak süreçleri geliştirmiş, 25 yılın getirdiği kaçınılmaz onarma ve yenileme masraflarını yapmış olarak ve imzalamış olduğumuz sözleşmelerin altyapısını hazır hale getirmiş bir durumda, tüm rakiplerimizden daha hazırlıklı olarak çıkacağımızı ifade etmek istiyorum. Özetle; pasif bir bekleyiş yerine aktif bir hazırlık sürecinde olduğumuzu belirtmek istiyorum. Bu yılın içerisinde Özgün Geliştirme Projelerindeki faaliyetlerimiz tüm hızıyla devam ediyor. İHA ve HÜRKUŞ Eğitim Uçağı Projelerinde önemli kilometre taşlarını geçmiş bulunuyoruz. Kritik Tasarım Gözden Geçirme Toplantıları tamamlandı ve üretimler başlatıldı. Emeği geçen tüm arkadaşlarımı tebrik ediyorum. Öte yandan heyecanımız artmaktadır, çünkü önümüzdeki yıl uçuşlarımızın başlayacağı bir dönem olacak. C-130, YARASA, T-38 gibi kapsamlı modernizasyon projelerinin her birinde değişik aşamaları geçmekteyiz. YARASA nın ilk iki helikopterinin teslimatında yaşadığımız gururu C-130 ve T-38 Projelerinde de yaşamak için arkadaşlarımız gerçekten yoğun bir faaliyet içerisindeler. Bu projelerin tamamen milli olanaklar ile tamamlanmasını müteakip her türlü hava platformunun modernizasyonunda dünyanın en önemli şirketlerinden biri olacağımızı iftiharla belirtmek isterim. Ürdün F-16 Uçaklarının Modernizasyonu nu başarı ile ve takvimi içerisinde tamamlayan Şirketimiz hemen akabinde benzer ama daha büyük hacimli bir imzayı da kardeş ülke Pakistan F-16 ları için atmış bulunmaktadır. Ayrıca, Türk Hv.K.K.lığının 165 adet F-16 sının Şirketimiz tarafından Modernizasyonu konusundaki sözleşme de imzalanmış bulunmaktadır. Bu projedeki güzel bir haber de 1 inci HİBM (Eskişehir) ile yapılacak işbirliğidir. Tam da bu noktada, yeni sözleşmelerin imzalanmasından Şirketim adına duyduğum mutluluktan bahsederken, milli savunma sanayini yakından ilgilendiren, tanığı olmaktan son derece heyecanlandığım ve sizlerle mutlaka paylaşmam gerektiğini düşündüğüm bir gelişmeye de ayrıca yer vermek istiyorum: 25 ve 26 Ağustos tarihlerinde, Hv.K.K. ve Dz.K.K. Karargahlarında saygıdeğer Komutanlarımızın devir teslim törenleri gerçekleştirildi. Her iki törende de gerek veda eden Komutanlarımız Org. A. BABAOĞLU ve Ora. M. ATAÇ, gerekse görevi devralan Org. H. AKSAY ve Ora. U. YİĞİT, konuşmalarının önemli bir bölümünü Milli Savunma Sanayindeki gelişmelere, yürütülen projelere ve beklentilerine ayırdılar. Komutanlarımız bu konuşmalarında, sektörümüze verilen önemle birlikte, beklentilerinin yükseldiğini, gelişmelerin de, en üst seviyede, çok yakından takip edilmekte olduğunun mesajını net bir şekilde verdiler. Sorumluluğumuzun ve omuzlarımızdaki yükün her geçen gün artacağı sanırım hepimiz için çok aşikar resmi verilerine göre, ihracatta Ankara 4 üncüsü, Türkiye 87 ncisiyiz. İlk 500 En Büyük Sanayii Kuruluşu Listesi nde Türkiye 179 uncusuyuz. Bu rakamlar her sene ciddi boyutlarda gelişiyor olmasına ve girişte bahsettiğim Global Krizin olumsuz etkilerine rağmen, 2009 verilerimizin bunlardan çok daha iyi olacağını ümit ediyorum. Tüm dünyayı şaşırtmakta olduğumuzu ve buna devam edeceğimizi, katıla geldiğimiz önemli uluslararası savunma ve havacılık fuarlarında dünyanın lider firmalarının üst düzey yetkilileri ile yaptığımız görüşmelerde ve standımızı ziyaret edenlerden aldığımız olumlu tepkilere dayanarak açıkça söyleyebilirim; şaşırtmaya devam edeceğimizden de hiç şüpheniz olmasın. Katkıda bulunan tüm paydaşlarımıza ve hayallerimizi gerçekleştirmek için gecesini gündüzüne katan tüm personelimize içten şükranlarımı ve sevgilerimi sunarım. Saygılarımla, Muharrem DÖRTKAŞLI Genel Müdür TAI NİN SESİ EYLÜL

5 İş Geliştirme Faaliyetleri YAN SANAYİ İLE İLİŞKİLERİMİZİ GÜÇLENDİRMEYE DEVAM EDİYORUZ Şirketimiz, Hava Kuvvetleri Komutanlığı için üreteceği KT-1T Eğitim Uçağı nın kuyruk bölümünde yer alan yatay ve dikey kumanda yüzeylerini (yatay-dikey stabilize) 5 Aralık 2008 tarihinde imzalanan bir sözleşme ile Alp Havacılık firmasına vermiştir. Tüm sanayi sektörlerinde olduğu gibi havacılık sanayinin de yan sanayi desteği olmadan gelişmesi ve dünya çapında rekabete girmesi zordur. Bu gerçeğin bilincinde olan TUSAŞ, halen yürütmekte olduğu ve gelecekte üstlenmesi muhtemel havacılık ve uzay sanayi projelerinde, Türk kamu ve özel sektöründeki yetenek ve kapasiteyi azami ölçüde değerlendirmeye çalışmaktadır. Bu sözleşme ile Alp Havacılık, Hava Kuvvetlerimizin envanterine girerek, on yıllarca cesur pilotlarımızın yetişmesinde hizmet verecek ve TUSAŞ tarafından üretilecek olan, KT-1T Eğitim Uçağı projesinde alt sistem üreticisi olarak yer alacaktır. Eskişehir Organize Sanayi Bölgesi ndeki tesislerinde Sikorsky Blackhawk, Seahawk, S76, S92, CH53K ile F22, F35, F135, Boeing 787, A380, B737 gibi platformlar için teknoloji yoğun üretim gerçekleştiren Alp Havacılık, başta Sikorsky olmak üzere, Pratt & Whitney, Pratt & Whitney Canada, Goodrich Landing Gear ve TUSAŞ gibi dünya devlerinden oluşan bir müşteri portföyüne sahiptir. Soldan Sağa: Alp Havacılık Finans Müdürü Sn. Suat Tekin, Alp Havacılık Genel Müdürü Sn. Şenay İdil, Alp Havacılık Ynt. Krl. Bşk. Sn. Tuncer Alpata, TUSAŞ Ynt. Krl. Üyesi Tümg. (E) Bülent Özer, TUSAŞ Genel Müdürü Sn. Muharrem Dörtkaşlı, TUSAŞ Teknik Hizmetler Başkanı Sn. Ahmet Tokmakçıoğlu Alp Havacılık, KAI ve TUSAŞ Ekibi KT-1T TEMEL EĞİTİM UÇAĞI (TEU) ALT PARÇA MONTAJINA BAŞLANDI Temel Eğitim Uçağı (TEU) Projesi kapsamında, Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM) ve Hava Kuvvetleri Komutanlığı (Hv.K.K.) tarafından Kore Cumhuriyeti Korea Aerospace Industries, Ltd. (KAI) firmasından 40 adet KT-1T Eğitim Uçağı tedarik edilmektedir. KAI firması ile Şirketimiz arasında 18 Temmuz 2007 tarihinde imzalanan sözleşme gereği 35 adet uçağın üretimi, nihai montajı ve uçuş testleri Şirketimiz tarafından yapılacaktır. Proje kapsamında, KAI tarafından Kore de üretilecek ilk beş uçak ise ön kabul işlemlerinden sonra ana gövdelerine ayrılarak TUSAŞ a sevk edilecektir. Şirketimizde montajları yapılacak olan uçaklar, gerekli işlemlerden sonra SSM/Hv.K.K. na teslim edilecektir. Projede TUSAŞ yapımı ilk uçağın (6ncı TEU KT-1T) teslimi 2010 yılının üçüncü çeyreği, son uçağın (40ncı TEU KT-1T) teslimi ve projenin tamamlanması ise 2012 yılının ikinci çeyreğine planlanmıştır. Bu kapsamda, ilk ünite montajına 26 Aralık 2008 tarihinde, SSM, KAI ve TUSAŞ temsilcilerinin katılımıyla yapılan mütevazi bir törenle başlanmış olup, SWBS 133 bölümünde bulunan fire wall parçası üzerinde ilk işlem gerçekleştirilmiştir. KT-1T TEU Programının başarıyla sürdürülmesini diliyoruz. Soldan Sağa: TUSAŞ KAI Ofisi Satınalma Müdürü Sn. Han Hong Park, TUSAŞ KAI Ofisi Kalite Müdürü Sn. Min Goo Park, TUSAŞ KAI Ofisi Program Yöneticisi Sn. Ji Young Song, İmalat Mühendisliği Müdürü Sn. Arif Köksal, Teknik Hizmetler Başkanı Sn. Ahmet Tokmakçıoğlu, Operasyonlar Müdürü Sn. Serdar Ölez, TUSAŞ KAI Program Kontrol Ofisi (PKO) Program Müdürü Sn. W.R. Cho, Program Müdürü Sn. Cüneyt Sohta, Tesisler ve Destek Hizmetleri Başkanı Sn. İsmail Ulubayram, TEU KT-1T Program Lideri Sn. Ali Şimşek, Entegre Uçak Sistemleri Grup Başkanı Sn. Özcan Ertem, SSM Proje Müdürü Sn. Dinçer Batırbek, Üretim Başkanı Sn. Cemal Nadir Sayın, KAI TEU KT-1T Program Direktörü Sn. Won Hyo Koo 6 TAI NİN SESİ EYLÜL 2009

6 İş Geliştirme Faaliyetleri BARIŞ KARTALI PROGRAMINDA ÖNEMLİ BİR KİLOMETRE TAŞI DAHA AŞILDI Dört adet B uçağının tadilat, entegrasyon ve test işlemleri ardından Havadan İhbar ve Kontrol (HİK) uçağına dönüştürülmesini ve SSM/Hava Kuvvetleri Komutanlığı na teslimini öngören Barış Kartalı Programı kapsamında, iki uçağın Temmuz 2008 de başarıyla gerçekleştirilen ilk uçuşlarının ardından uçak boya işlemleri de tamamlanmıştır. Boeing-Seattle tesislerinde tadilat ve test işlemleri yapılan uçak dışında, Şirketimiz sorumluluğundaki üç uçaktan ikisi Kayseri 2nci Hava İkmal Bakım Komutanlığı tesislerinde boyanmış ve boya işlemlerinin ardından tesislerimize getirilmiştir. Ayrıca bu iki uçak üzerindeki görev sistemi kontrolleri de Aralık 2008 itibariyle tamamlanmıştır. Program kapsamında, uçak teslimat tarihlerinin değişmesine Soldan Sağa: TUSAŞ Entegre Uçak Sistemleri Grup Başkanı Sn. Özcan Ertem, Boeing Alt Sözleşme Müdürü Sn. Jeffrey Pintar, TUSAŞ Programlar Grup Müdürü Sn. Yılmaz Güldoğan bağlı olarak, Boeing firması ile Şirketimiz arasında 13 Şubat 2009 tarihinde, TUSAŞ ın yeni dönemde sağlayacağı destek faaliyetlerini kapsayan bir anlaşma imzalanmıştır. Söz konusu anlaşma ile, mevcut sözleşme içinde yer almayan hususlarda destek sağlanacak olup, bu dönemde ortaya çıkabilecek mühendislik değişiklikleri, servis bülten gibi uygulamalar uçaklar üzerinde gerçekleştirilecektir. TAI NİN SESİ EYLÜL

7 İş Geliştirme Faaliyetleri PAKİSTAN F-16 LARI ŞİRKETİMİZDE MODERNİZE EDİLECEK Soldan Sağa: TUSAŞ Yönetim Kurulu Üyesi Tümg.(E) Bülent Özer, TUSAŞ Genel Müdürü Sn. Muharrem Dörtkaşlı, Pakistan Savunma Tedarikleri Genel Müdürü Tümg. Waqar Kingrivi Türk F-16 larının yanı sıra, diğer ülkelerin F-16 modernizasyon çalışmalarında yer alan Şirketimiz, uluslararası arenadaki başarılarına dost ve kardeş ülke Pakistan ın F-16 Modernizasyon Projesi ni de ekledi. Böylece TUSAŞ, F-16 uçaklarının modernizasyonu konusunda önemli, güvenilir ve tercih edilen bir merkez konumuna geldi. Pakistan Hava Kuvvetleri ne ait F-16 uçaklarının modernizasyonuna ilişkin sözleşme, 29 Haziran 2009 tarihinde Pakistan ın Rawalpindi şehrinde düzenlenen bir törenle Şirketimiz ile Pakistan Savunma Üretimi Bakanlığı arasında imzalanmıştır. Eylül 2006 da Pakistan ın Karaçi kentinde düzenlenen IDEAS Savunma Fuarı sırasında teklif çalışmalarının başlatılmasına ilişkin ön protokolün imzalanmasının ardından Şirketimiz, Pakistan Hava Kuvvetleri tarafından F-16 ların modernizasyonu için açılan uluslararası ihaleye davet edilmiştir. Pakistan makamları tarafından yapılan nihai değerlendirme sonucunda Temmuz 2008 de, Şirketimiz Ayaktakiler, Soldan Sağa: TSK Islamabad Ataşesi Dz.Kur.Alb. Erhan Şensoy, Svn.Ürt.Bk.lığı Müst.Yrdc. Tümg.(E) Tariq Salim Malik, Svn.Ürt.Bk.lığı Müst. Korg.(E) Israr Ahmad Ghumman, TUSAŞ Gn.Md. Sn. Muharrem Dörtkaşlı, Bakım D.Bşk. AVM. Qasim Masud Khan, T.C. Islamabad B.elçiliği Ticaret Müşaviri Sn. Refik Özgür, Sözleşmeler Şb.Md. Yb. Jaweed Ali Soomro İmza Masası, Soldan Sağa: TUSAŞ Ynt.Krl. Üyesi Tümg.(E) Bülent Özer, Pakistan Svn.Ted.Gn.Md. Tümg. Waqar Kingrivi Avrupa dan katılan diğer yüklenici adayları geride bırakarak, projede ana yüklenici olarak seçilmiştir. Bu gelişmelerin ardından 2009 yılında TUSAŞ ile Pakistan makamları arasında sözleşme görüşmelerine başlanmış ve varılan mutabakatın ardından 29 Haziran 2009 tarihinde sözleşme imzalanmıştır. Mali boyutu 75 Milyon Dolar civarında olan proje kapsamında modernizasyon çalışmalarının Ekim 2010 da başlaması ve 46 ay süresince tesislerimizde gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. Benzer modifikasyonu Ürdün Hava Kuvvetleri ne ait F-16 uçaklarına uygulayarak Nisan 2009 da son uçağın teslimi ile birlikte projeyi başarıyla tamamlayan Şirketimizin, dost ve kardeş ülke Pakistan Hava Kuvvetleri nin F-16 larının modernizasyonunda da aynı başarılı çizgiyi sürdüreceği değerlendirilmektedir. 8 TAI NİN SESİ EYLÜL 2009

8 İş Geliştirme Faaliyetleri YARASA PROGRAMI Türk Silahlı Kuvvetleri ne ait dört adet Black Hawk helikopterinin modern aviyonikler, ilave dahili yakıt tankları ve görev destek sistemi ile modernizasyonunu kapsayan YARASA Programı kapsamındaki birinci (prototip) Black Hawk helikopterinin Türk Silahlı Kuvvetleri ne teslimatı 18 Mart 2009 tarihinde, ikinci helikopterin teslimatı ise 2 Temmuz 2009 tarihinde başarıyla gerçekleştirilmiştir. Kalan helikopterlerin teslimatlarının 2009 yılı sonuna kadar tamamlanması planlanmıştır. Bir tasarım-geliştirme projesi olan YARASA Programı ile Şirketimiz, Teknoloji Transferi hedeflerine uygun olarak; aviyonik sistem entegrasyonu, değişik platformlar için Uçuş Harekat Yazılımı (OFP) geliştirme, yapısal sistem modifikasyonu, elektriksel sistem ve kablolama tasarım ve uygulama, Sistem Entegrasyon Laboratuarı (SIL) geliştirme ve işletme, entegrasyon ağırlıklı sistem testleri, yer ve uçuş testleri icra kabiliyetleri ile çok sayıda yerli ve yabancı alt yüklenici yönetimi ve karmaşık sorumluklar içeren ana yüklenicilik tecrübesi kazanmıştır. HAVA LOJİSTİK KOMUTANLIĞI NA 23 ADET TURNA Türk Silahlı Kuvvetleri hava savunma birliklerinin eğitim ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla bir Ar-Ge projesi olarak başlatılan Şirketimizin özgün tasarım ürünü Turna Hedef Uçak Sistemi, düşman uçak ve füzelerini simule edebilme, yüksek manevra kabiliyeti, yüksek hızı, kolay kullanımı, düşük görev riski, modülerliği ve maliyet etkinliği ile operasyonel ortamlarda gerçekleştirilen atışlı görevlerde etkinliğini ispatlamıştır. Turna Hedef Uçak Sistemi, ayrıca TSK envanterine giren ilk Türk tasarımı ve üretimi hava sistemi olma özelliğine sahip olup, halen aktif olarak kullanılmaktadır. Bu çerçevede, Hava Lojistik Komutanlığı ile Şirketimiz arasında 23 Temmuz 2009 tarihinde imzalanan Turna Hedef Uçak Sözleşmesi kapsamında 23 adet Turna üretilerek, kademeli olarak Hava Lojistik Komutanlığı na teslim edilecektir. Üç parti halinde yapılacak olan teslimatlarla ilgili işlemlerin ilk aşaması olan üç adet Turna Hedef Uçağı ve bir adet Yer Kontrol İstasyonu nun kabul muayene işlemleri 26 Ağustos 2009 tarihinde tamamlanmıştır. Turna Hedef Uçağı na ilişkin gerekli eğitimler Hava Kuvvetleri personeline Şirketimiz tarafından Ekim 2009 da verilmeye başlanacaktır. 10 ar adet olarak planlanan kalan teslimatların Nisan 2010 ve Temmuz 2010 da gerçekleştirilmesi öngörülmektedir. Turna Hedef Uçak Sistemi nin, NATO atış test sahası olarak da kullanılan Şile Hava Uçuş Er Eğitim Merkez Komutanlığı nda, Hava Kuvvetleri Komutanlığı ve Deniz Kuvvetleri Komutanlığı nın yanı sıra birçok ülke eğitimlerinde de kullanılması amaçlanmaktadır. TAI NİN SESİ EYLÜL

9 İş Geliştirme Faaliyetleri Hv.K.K. F-16 MODERNİZASYONU SERİ MONTAJ PROGRAM SÖZLEŞMESİ İMZALANDI 165 adet F-16 nın modernizasyonu için Şirketimiz ile Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM), F-16 simülatörlerinin tedariki için de Havelsan ile SSM arasındaki sözleşmeler 10 Ağustos 2009 tarihinde SSM de yapılan tören ile imzalanmıştır. Törene aralarında Milli Savunma Bakanı Sn. Vecdi Gönül, Hava Kuvvetleri Komutanı Org. Aydoğan Babaoğlu, Savunma Sanayii Müsteşarı Sn. Murad Bayar, TSKGV Genel Müdürü Korg. (E) Engin Alan ın da bulunduğu çok sayıda sivil ve askeri yetkili katılmıştır. F-16 Modernizasyonu Seri Montaj Programı, Hava Kuvvetleri Komutanlığı nın ihtiyacı doğrultusunda Şirketimiz tarafından yürütülmekte olan 10 uçaklık PO III F-16 Modernizasyon Projesi nin devamı niteliğindedir. Mevcut proje kapsamında 10 uçak üzerinde yapılmakta olan prototip geliştirme sonucunda kesinleşecek olan modernizasyon kitleri, takip edecek olan seri montaj programında Hv.K.K.lığı envanterindeki tüm Blok 40/50 konfigürasyonlu F-16 uçaklarına uygulanacaktır. SSM ve Havelsan arasında imzalanan F-16 simülatörlerine ilişkin sözleşme ise pilotların sıfır riskle uçuş eğitimi yapmalarını sağlayan simülatör merkezlerinin kurulmasını kapsamaktadır. Söz konusu törende, konuşmaların öncesinde birer sunum yapan Proje Müdürü Sn. Dinçer Batırbek ve Proje Müdürü Sn. Abdullah Şen, F-16 Modernizasyonu Seri Montaj Programı ve F-16 Simülatörleri Tedarik Projesi ile ilgili olarak katılımcıları bilgilendirmişlerdir. Törende Şirketimiz adına konuşan Yönetim Kurulu Soldan Sağa: Hava Kuvvetleri Komutanı Org. Aydoğan Babaoğlu, Milli Savunma Bakanı Sn. Vecdi Gönül, TSKGV Genel Müdürü Korg. (E) Engin Alan, TUSAŞ Ynt.Krl.Bşk. E.Hv.Plt.Korg. Atalay Efeer, TUSAŞ Genel Müdürü Sn. Muharrem Dörtkaşlı Soldan Sağa: SSM Müsteşar Yardımcısı Sn. İsmail Tohumcu, Havelsan Ynt.Krl.Bşk. Korg. (E) Hayrettin Uzun, TSKGV Genel Müdürü Korg. (E) Engin Alan, Hava Kuvvetleri Komutanı Org. Aydoğan Babaoğlu, Milli Savunma Bakanı Sn. Vecdi Gönül, TBMM Milli Savunma Komisyonu Başkanvekili Sn. Memet Yılmaz Helvacıoğlu, TUSAŞ Ynt.Krl.Bşk. E.Hv.Plt.Korg. Atalay Efeer, Savunma Sanayii Müsteşarı Sn. Murad Bayar, Hv.K.K. Pl.P.Bşk. Tümg. Turgut Atman 10 TAI NİN SESİ EYLÜL 2009

10 İş Geliştirme Faaliyetleri Başkanı mız E.Hv.Plt.Korg. Atalay Efeer, geçmiş yıllarda Şirketimiz çatısı altında üretilen F-16 Uçaklarını, kuruluşunun 25 inci yılında, tekrar tesislerimize almaktan, yeni ve gelişen teknolojinin imkanlarından yararlanarak uçaklarımızın harekat etkinliğini artıracak ve yeni kabiliyetler kazandıracak olan bu modernizasyon uygulamasını yapacak olmaktan heyecan duyduğunu dile getirerek: F-16 üretim disiplinine sahip olan TUSAŞ, uçak üretimi ile modernizasyon disiplini arasındaki farkı hızla belirlemiş, değişim mühendisliği uygulayarak yönetim, mühendislik ve uygulama alanları ile organizasyonunu yenilemiştir. Bu sayede TUSAŞ, hem F-16 üretiminde hem de F-16 modernizasyonu konularında dünyanın en iddialı ve müşteri tercih sırasındaki ilk şirketlerinden biri haline gelmiştir demiştir. Projede bir F-16 uçağının modernizasyonunun yaklaşık dokuz ay süreceğine ve toplam 165 uçağın 16 adedinin 1 inci Hava İkmal ve Bakım Merkezi Komutanlığı nda işlem göreceğine dikkat çeken Efeer, Memnuniyetle ifade etmek isterim ki, şimdiye kadar değişik havacılık projelerinde işbirliği yaptığımız 1 inci Hava İkmal ve Bakım Merkezi Komutanlığı ile F-16 Modernizasyonu Seri Montaj Programı nda da kapsamlı bir işbirliğimiz olacaktır. TUSAŞ ve 1 inci Hava İkmal ve Bakım Merkezi Komutanlığı nın şimdiye kadarki deneyimleri, birikimleri, altyapıları, her şeyden önemlisi her seviyedeki işbirliğine yönelik istek ve kararlılıkları projenin başarısının teminatı olacaktır demiştir. Efeer, geldiğimiz noktada; tüm personelimizin amaçları yüreklerinde hissettiğini, heyecan duyduğunu ve her şeyden önemlisi kendilerine güvendiğini ifade etmiş ve Kendine güvenen çalışanlarımız, TUSAŞ gibi güçlü bir kuruluşun lokomotifi olacak üretken ve nitelikli işgücünü oluşturmaktadır. Sahip olduğumuz bu değerlerimizin Hava Kuvvetleri Komutanlığı mızın bu önemli projesini yürütürken idare ve kullanıcının memnuniyetinin sağlanmasında son derece müspet sonuçlar doğuracağına inanıyorum sözleriyle konuşmasını tamamlamıştır. E.Hv.Plt.Korg. Efeer in ardından söz alan Savunma Sanayii Müsteşarı Sn. Murad Bayar, TUSAŞ tarafından gerçekleştirilecek 165 adet F-16 Modernizasyonunun %90 yerli sanayi katkısıyla, dolayısıyla tamamen Türkiye de icra edileceğini, böylece TUSAŞ ın bu alanda bugün de dünya çapında olan yetkinliğinin bir üst aşamaya taşınmış olacağını belirtmiştir. Hava Kuvvetleri Komutanı Org. Milli Savunma Bakanı Sn. Vecdi Gönül Hava Kuvvetleri Komutanı Org. Aydoğan Babaoğlu TUSAŞ Ynt.Krl.Bşk. E.Hv.Plt.Korg. Atalay Efeer TAI NİN SESİ EYLÜL

11 İş Geliştirme Faaliyetleri Soldan Sağa: TUSAŞ Ynt.Krl.Bşk. E.Hv.Plt.Korg. Atalay Efeer, Savunma Sanayii Müsteşarı Sn. Murad Bayar, Hava Kuvvetleri Komutanı Org. Aydoğan Babaoğlu, Milli Savunma Bakanı Sn. Vecdi Gönül, TSKGV Genel Müdürü Korg. (E) Engin Alan Aydoğan Babaoğlu ise konuşmasında, projenin planlanan zamanda başarıyla tamamlanmasının Hava Kuvvetleri nin hareket etkinliği bakımından önem arz ettiğini söylemiştir. Babaoğlu, konuşmasının devamında TUSAŞ POIII Projesi sorumluluğu kapsamında üretim öncesi faaliyetleri başarı ile ve öngörülen zamandan önce tamamlamıştır. İnanıyorum ki bu projeyi de aynı azim, kararlılık ve gayretle çalışarak başarı ile tamamlayacaktır diyerek Şirketimize duyduğu güveni bir kez daha dile getirmiştir. Törende son konuşmayı yapan Milli Savunma Bakanı Sn. Vecdi Gönül ise, F-16 gibi üstün teknolojiye sahip bir uçağın modernizasyonunun ve uçuş simülatörlerinin önemli oranda yerli katkı ve imkanlar ile gerçekleştirilmesinin gurur verici olduğunu vurgulamış ve şöyle devam etmiştir: F-16 üretimi ve modernizasyonu alanında geçtiğimiz 25 yıl içerisinde başarılı çalışmalar yapmış olan TUSAŞ, Ürdün ve Pakistan Hava Kuvvetleri için gerçekleştirmekte olduğu projelere ilave olarak Türk Hava Kuvvetleri için bugün sözleşmesini imzalayacağımız kapsamlı modernizasyon projesini de Savunma Sanayii Müsteşarı Sn. Murad Bayar üstlenmesi ile birlikte dünyada bu alanda öne çıkan bir merkez konumuna yükselmiş olacaktır. Konuşmaların ardından öncelikle Havelsan ile SSM arasında, sonrasında da Şirketimiz ile SSM arasında sözleşmelerin anısına hazırlanan anı sertifikaları imzalanmıştır. F-16 Modernizasyonu Seri Montaj Sözleşmesi Anı Sertifikası, TUSAŞ Genel Müdürü Sn. Muharrem Dörtkaşlı, SSM Hava Araçları Daire Başkanı Sn. Sedat Güldoğan, TUSAŞ Yönetim Kurulu Başkanı E.Hv.Plt.Korg. Atalay Efeer, Savunma Sanayii Müsteşarı Sn. Murad Bayar, TSKGV Genel Müdürü Korg. (E) Engin Alan, Hava Kuvvetleri Komutanı Org. Aydoğan Babaoğlu ve Milli Savunma Bakanı Sn. Vecdi Gönül tarafından imzalanmıştır. Günün anısına hazırlanan plaketlerin takdimi ve hatıra fotoğrafının çekiminin ardından verilen kokteyl ile tören sona ermiştir. Programın Ülkemiz ve Şirketimiz için hayırlı olmasını diliyoruz. 12 TAI NİN SESİ EYLÜL 2009

12 İş Geliştirme Faaliyetleri GÖKTÜRK KEŞİF GÖZETLEME UYDUSU SÖZLEŞMESİ İMZALANDI GÖKTÜRK Keşif Gözetleme Uydusu Sözleşmesi 16 Temmuz 2009 tarihinde Savunma Sanayii Müsteşarlığı nda (SSM) düzenlenen bir tören ile SSM ve TELESPAZIO firması arasında imzalanmıştır. İmza törenine Milli Savunma Bakanı Sn. M. Vecdi Gönül, Ulaştırma Bakanı Sn. Binali Yıldırım, Hava Kuvvetleri Komutanı Org. Aydoğan Babaoğlu, Savunma Sanayii Müsteşarı Sn. Murad Bayar, İtalyan Savunma Bakan Yardımcısı Sn. Giuseppe Cossiga, İtalyan Büyükelçisi Sn. Carlo Marsili ile çok sayıda askeri ve sivil üst düzey yetkili katılmıştır. GÖKTÜRK Keşif Gözetleme Uydusu Projesi kapsamında; bir adet çok yüksek çözünürlüklü uydu, bir adet Sabit Yer İstasyonu (Ankara) ve bir adet Mobil Yer İstasyonu tedarik edilecek ve Ulusal Uydu, Montaj, Entegrasyon ve Test Merkezi TÜRKSAT A.Ş. nin katkısıyla Şirketimiz tesislerinde kurulacaktır. Projede Yerli Ana Yüklenici olarak görevlendirilen TUSAŞ; proje yönetimi, sistem mühendisliği, uydu sistemi geliştirme, analiz, entegrasyon ve test faaliyetleri ile Hv.K.K. Proje Subayı Bnb. Ergün Kocabıçak, Hv.K.K. Şube Müdürü Kur.Alb. Mehmet Günay, İtalya Büyükelçisi Sn. Carlo Marsili, TUSAŞ Genel Müdürü Sn. Muharrem Dörtkaşlı, SSM Uzman Sn. Ayşegül Tokatlı, SSM Müsteşar Yardımcısı Tümg.(E) Ömer İnak, SSM MEBS Daire Başkanı Sn. Mete Arslan, Finmeccanica Başkanı Sn. Giorgio Zappa, İtalyan Savunma Bakan Yardımcısı Sn. Giuseppe Cossiga uydu yer istasyonu komuta kontrol, Entegre Lojistik Destek faaliyetlerine personeli ile doğrudan katılım sağlayacak, yapısal sistem üretim ve kablolama alanlarında belirlenen çerçevede sorumluluk alacaktır. Tesislerimizden MÜHENDİSLERİMİZ TARAFINDAN TASARIMI YAPILAN UYDUNUN İLK PARÇASININ ÜRETİMİ GERÇEKLEŞTİRİLDİ 2007 yılında başlatılan ve yurt içi imkan ve kabiliyetlerle yürütülmekte olan milli keşif gözetleme uydu sistemi geliştirme faaliyetleri kapsamında; ilk model olan Yapısal Yeterlilik Modeli nde Şirketimiz, üretim aşamasına geçmiştir. Mühendislerimiz tarafından tasarım ve analizleri yapılan uydu yapısal sisteminin ilk parçasının kesimi ve deneme üretimi 10 Temmuz 2009 tarihinde tesislerimizde başarıyla gerçekleştirilmiştir. Üretim aşamasının başlaması, Türk Uzay Sanayi açısından önemli bir adım olarak değerlendirilmektedir. TAI NİN SESİ EYLÜL

13 Tesislerimizden TİHA PROJESİ NDE KRİTİK TASARIM GÖZDEN GEÇİRME TOPLANTISI BAŞARIYLA TAMAMLANDI Aralık 2004 te Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM) ile imzalanan sözleşmeyle yürürlüğe giren ve Ekim 2007 de yapılan sözleşme değişikliği ile kapsamı genişletilen Türk İnsansız Hava Aracı (TİHA) Geliştirme Projesi; Türk Silahlı Kuvvetleri nin Orta İrtifa Uzun Havada Kalışlı (MALE) İHA gereksinimlerini milli kaynaklarla karşılamaya yönelik olarak yürütülmektedir. Detay tasarım çalışmaları tamamlanmış olan TİHA projesinin Kritik Tasarım Gözden Geçirme (KTG) Toplantısı Haziran 2009 tarihleri arasında SSM ve Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) personelinin katılımıyla başarıyla gerçekleştirilmiştir. Toplantının ardından TİHA Blok-A konfigürasyonunun tasarımı dondurularak üretim evresine geçilmesi uygun bulunmuştur. Projede emeği geçen tüm arkadaşlarımızı tebrik ediyor, 2010 yılında yapılması planlanan uçuşlarla daha büyük başarılara hep birlikte ulaşacağımıza inanıyoruz. SON ÜRDÜN F-16 UÇAĞININ UÇUŞ TESTLERİ BAŞARIYLA TAMAMLANDI Ürdün Hava Kuvvetleri Komutanlığı ile Şirketimiz arasında 27 Temmuz 2005 tarihinde imzalanan sözleşme ile yürürlüğe giren Ürdün F-16 Modernizasyon Programı kapsamında, Ürdün Hava Kuvvetleri ne ait 17 Adet Blok 15 F-16 uçaklarına, 12 adedi TUSAŞ tesislerinde, beş adedi Ürdün de olmak üzere, Falcon-Up, Falcon Star, Mid Life Update (MLU) Modernizasyonlarının uygulanmasına ilişkin çalışmalar başarıyla yürütülmüştür. Projenin TUSAŞ ayağındaki son uçak olan 12 nci uçağın modernizasyon çalışmaları 13 Mart 2009 tarihinde tamamlanmış olup, söz konusu uçağın uçuş testleri ise 2 Nisan 2009 günü başarıyla gerçekleştirilmiştir. Test uçuşu, aynı tarihte gerçekleştirilen Türk Başlangıç ve Temel Eğitim Uçağı HÜRKUŞ un tasarım onayı ve 25. Yıl HÜRKUŞ Ormanı Ağaç Dikme Töreni dolayısıyla Şirketimizde bulunan Milli Savunma Bakanı Sn. Vecdi Gönül, Savunma Sanayii Müsteşarı Sn. Murad Bayar ve bir çok üst düzey sivil ve askeri yetkili tarafından ilgi ile izlenmiştir. Proje kapsamında işlemleri tamamlanan son üç uçak 7 Mayıs 2009 tarihinde Ürdün Hava Kuvvetleri Komutanlığı na teslim edilmiş ve projenin TUSAŞ ayağı başarıyla tamamlanmıştır. Ürdün de modernizasyonu gerçekleştirilecek olan beş uçağın ise modernizasyon çalışmaları devam etmektedir. 14 TAI NİN SESİ EYLÜL 2009

14 Tesislerimizden OHSAS 18001:2007 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETİM SİSTEMİ BELGESİ ALDIK OHSAS İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi, kuruluşların yasal prosedürlere uyması ve daha iyi rekabet koşullarına ulaşabilmesi için çalışanların iş sağlığı ve güvenliği konusunda planlı ve sistemli çalışmalarının yürütülmesini kolaylaştıran ve Önce İnsan felsefesini rehber edinen bir yönetim sistemidir. Şirketimiz, bu konuda belgelendirilme için ilgili kuruluşlardan olan STANDART BM TRADA firması ile Nisan 2008 de sözleşme imzalamıştır. Bu doğrultuda ilki Ağustos 2008, ikincisi Aralık 2008 olmak üzere Şirketimizde iki denetim gerçekleştirilmiştir. Her iki denetimin de başarıyla sonuçlanmasıyla Şirketimiz, 17 Aralık 2008 tarihinden geçerli OHSAS 18001:2007 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi Standardı Belgesi almaya hak kazanmıştır. Bu belge, iş kazaları ve meslek hastalıklarının azaltılmasının sağlanması dışında verimi/karlılığı artırmaya, İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) çalışmalarını diğer faaliyetlere entegre ederek kaynakların korunmasını sağlamaya, yönetimin taahhüdünün sağlandığını göstermeye, motivasyon ve katılımı artırmaya, ulusal/uluslararası yasa ve standartlara uyum sağlamaya, paydaşların istek ve beklentilerini karşılayarak rekabeti artırmaya ve kuruluşlar tarafından sürdürülmekte olan İSG faaliyetlerinin sistematik olarak yürütülmesine katkıda bulunacaktır. AS EN 9100 VE ISO 9001:2000 KALİTE YÖNETİM SİSTEMİ SERTİFİKALARIMIZ YENİLENDİ Şirketimizde, Temmuz 2009 tarihleri arasında SGS firması tarafından AS EN 9100 ve ISO 9001:2000 Kalite Yönetim Sistemi belge yenileme denetimi gerçekleştirilmiştir. Kalite Yönetim Sistemi öğelerinin yanı sıra, Yönetim Sorumluluğu, Kaynakların Yönetimi, Ürün Gerçekleştirme, Ölçme ve İyileştirme perspektifleri konularında yapılan denetim bulgusuz sonuçlanmış ve Şirketimizin yönetim sistemine tam puan verilmiştir. Böylece Şirketimizin, sektörümüzde faaliyette bulunmanın ve iş alımlarının ön şartı olan AS EN 9100 ve ISO 9001:2000 Kalite Yönetim Sistemi sertifikaları üç yıl uzatılmıştır. Ön Sıra, Soldan Sağa: Kalite Muayene İşlemleri Müdürü Sn. Murat Taşpınar, SGS Belgelendirme Baş Tetkikçisi Sn. Alan Tyler, Teknik Hizmetler Başkanı Sn. Ahmet Tokmakçıoğlu, SGS Belgelendirme Tetkikçisi Sn. Serdar Aksoylar, Kalite Sistemleri Müdürü Sn. Sarp Baş Arka Sıra, Soldan Sağa: Yönetim Sistemleri Kalite İç Denetim Uzmanı Sn. Erdem Avşar, Yönetim Sistemleri Kalite İç Denetim Şefi Sn. Oya Tansu, Yönetim Sistemleri Kalite İç Denetim Uzmanı Sn. Kumru Tunçer, Yönetim Sistemleri Kalite İç Denetim Uzmanı Sn. Dilek Pulak TAI NİN SESİ EYLÜL

15 Tesislerimizden VECİHİ HÜRKUŞ UN ÖLÜMÜNÜN 40.YILINDA HÜRKUŞ UÇAĞININ İLK YAPISAL PARÇASI ÜRETİLDİ Türk havacılık tarihinin sessiz kahramanı Vecihi Hürkuş u, ölümünün 40. yıldönümü olan 16 Temmuz 2009 tarihinde tesislerimizde düzenlenen törende andık. Vecihi Hürkuş anısına yapılan saygı duruşu ile başlayan anma töreni, Tayyareci Vecihi Hürkuş Müzesi Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Sn. Bahadır Gürer ve TUSAŞ Test Pilotu Sn. Ercan Çelik in konuşmaları ile devam etti. HÜRKUŞ u tanıtan bir film ve belgesel gösteriminin ardından, tören, Tayyareci Vecihi Hürkuş un hayatını konu alan, Sn. Mansur Erk tarafından kaleme alınan ve oynanan bir tiyatro gösterisi ile devam etti. Entegre Uçak Sistemleri Grup Başkanımız Sn. Özcan Ertem in, Vecihi Hürkuş un kızı Gönül Hürkuş Şarman a günün anısına bir şilt takdim etmesi ile sona eren törenin ardından Vecihi Hürkuş un Ankara Cebeci Asri Mezarlığı ndaki kabri ve 29 Ekim 1939 da Cumhuriyet Bayramı kutlamaları sırasında paraşütle atlarken şehit olan Vecihi Hürkuş un yeğeni Eribe Hürkuş un Cebeci Askeri Şehitliği ndeki kabri ziyaret edildi. Tören sırasında, Vecihi Hürkuş un adının sonsuza kadar yaşatılması amacıyla aynı adı taşıyan ve mühendislerimiz tarafından geliştirilmekte olan Türk Başlangıç ve Temel Eğitim Uçağı nın (HÜRKUŞ) İlk Parça Üretimi işlemi de gerçekleştirildi. Projenin Kritik Tasarım aşamasından sonra diğer bir önemli aşaması olan ve uçağın yapısal üretim sürecinin resmen başlatıldığı İlk Parça Üretimi nin Vecihi Hürkuş un 40. Ölüm Yıldönümü olan 16 Temmuz 2009 tarihinde gerçekleştirilmesi güne ayrı bir anlam kattı. Türk Başlangıç ve Temel Eğitim Uçağı (HÜRKUŞ) Geliştirme Projesi ne ilişkin sözleşme, Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM) ile Şirketimiz arasında 15 Mart 2006 tarihinde imzalanmıştı. HÜRKUŞ uçağının yapısal açıdan önem taşıyan 5 numaralı gövde çerçevesinin kesimi ile Türkiye nin ilk özgün Başlangıç ve Temel Eğitim Uçağı nın üretimine başlanmış oldu. Türk mühendisleri tarafından tasarlanan HÜRKUŞ un üretim süreci, uçağın yaklaşık 4500 yapısal parçasının üretimi, sistemlerin tedariki ve montajı sonrasında tamamlanacaktır. Bu süreci takiben test ve değerlendirme işlemleri başlayacaktır. HÜRKUŞ uçağının ilk uçuşunun ise Hava Kuvvetleri Komutanlığımızın 100 üncü kuruluş yıldönümü olan 2011 yılında gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. Seyir hızı 270 kts (500 km/sa) ve servis irtifası ft (9114 m) olarak belirlenen HÜRKUŞ un ilk uçuşu ile birlikte Türk Havacılık Tarihi nde önemli bir adım atılmış olacaktır. HÜRKUŞ adı verilen Türk Başlangıç ve Temel Eğitim Uçağı, gece ve gündüz görev yapabilme kabiliyeti ile öğretmen ve öğrenci pilotun arka arkaya oturduğu, tek turboprop motorlu bir konfigürasyona sahip olacaktır. Uçak ayrıca, genel kullanım, aletli uçuş, seyrüsefer ve formasyon eğitim aşamalarını gerçekleştirebilme özelliklerini de taşıyacaktır. HÜRKUŞ, standart uçak sistemlerinin yanı sıra, kabin basınçlandırma, Soldan Sağa: Sn. Bahadır Gürer, Sn. Nurseli Gürer, Sn. Muharrem Dörtkaşlı, Sn. Aylin Ararat, Sn. Gönül Hürkuş Şarman, Sn. Özcan Ertem koltuk fırlatma sistemi, uçak üzeri oksijen üretimi sistemine (OBOGS) de sahip olacaktır. HÜRKUŞ projesinde, Türk havacılığı açısından çok sayıda ilk ler yaşanmaktadır. Bunlardan biri de üretilecek olan uçağa Avrupa Havacılık Otoritesi - EASA (European Aviation Safety Agency) tarafından Tip Sertifikası nın verilecek olmasıdır. Tip Sertifikası nın alınmasına yönelik çalışmalara EASA ile başlanmış olup, HÜRKUŞ un uçuş testlerinin tamamlanmasını takiben, CS-23 Tip Sertifikası nın alınması hedeflenmektedir. Ülkemizde gelişmiş bir hava aracının tüm unsurları ile birlikte tasarlandığı ilk proje olan HÜRKUŞ un tasarımında yaklaşık olarak 150 TUSAŞ mühendisi çalışmakta olup, seri üretim safhasında ise 50 mühendis ve 350 civarında teknisyenin görev alması planlanmaktadır. Geçmişte çabaları yarım kalmış bu büyük insanın adını bir uçakta yaşatmak, hem tüm proje paydaşları için büyük heves oluşturmuş, hem de gizli kalmış bir dönemin tozunu kaldırarak yeniden halkımızın gündemine gelmesine olanak tanımıştır. Projede emeği geçen tüm çalışanlarımızı kutluyor, başarılarının devamını diliyoruz. Soldan Sağa: Sn. Mansur Erk, Sn. Onur Demir, Sn. Vecdi Yücalan, Sn. Adnan Aydoğan, Sn. Bülent Yılmazer, Sn. Aylin Ararat, Sn. Gönül Hürkuş Şarman, Sn. Nurseli Gürer, Sn. Özcan Ertem, Sn. Bahadır Gürer, Sn. İsmail Yavuz, Sn. İsmail Ulubayram 16 TAI NİN SESİ EYLÜL 2009

16 Tesislerimizden TÜRK BAŞLANGIÇ VE TEMEL EĞİTİM UÇAĞI HÜRKUŞ UN TASARIMI ONAYLANDI Şirketimiz tarafından geliştirilmekte olan Türk Başlangıç ve Temel Eğitim Uçağı (HÜRKUŞ) Programı nın Kritik Tasarım Değerlendirme Toplantısı 31 Mart - 2 Nisan 2009 tarihleri arasında Milli Savunma Bakanı Sn. Vecdi Gönül, Savunma Sanayii Müsteşarı Sn. Murad Bayar ve bir çok üst düzey sivil ve askeri yetkilinin de katılımıyla Şirketimiz tesislerinde gerçekleştirilmiştir. HÜRKUŞ-A ve HÜRKUŞ-B adıyla iki farklı pilot kabini konfigürasyonunda toplam dört adet prototipin imalini kapsayan sözleşmeye uygun olarak, Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM) ve Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) temsilcileri Kritik Tasarım Değerlendirme Toplantısı boyunca projenin geldiği aşamayı değerlendirerek, TUSAŞ tarafından yapılan tasarımı ve üretim sürecine devam edilmesi kararını onaylamışlardır. Bu onay, 2 Nisan 2009 tarihinde tesislerimizde düzenlenen toplantı sırasında Milli Savunma Bakanı Sn. Vecdi Gönül tarafından açıklanmıştır. Sn. Gönül: Cumhuriyetimizin ilk uçak tasarımcısı ve pilotu Vecihi Hürkuş un anısına HÜRKUŞ adını verdiğimiz uçağımızın tasarım çalışmaları bugün itibarı ile olgunlaşmış bulunmaktadır. Sevinerek ifade etmek istiyorum ki, yapılan değerlendirmeler sonucu tasarımın yeterince olgunlaştığı ve üretim sürecine devam etmesi kararı devletimizin temsilcileri tarafından alınmıştır demiştir beygir gücündeki turboprop motoru ile 540 km/saat hız yapabilecek şekilde planlanan uçak, önlü arkalı iki pilotu ft. de bile konforla barındıracak sistemlere sahip olacaktır. HÜRKUŞ, yerde dururken çalışabilen fırlatma koltuğu, uçarken oksijen üretebilme sistemi, göreve göre değişebilen elektronik sistemler gibi özellikleri ile ülkemizde gelişmiş bir hava aracının tüm unsurları ile birlikte tasarlandığı ilk proje olacaktır. Şu anda piyasadaki rakiplerine göre en kuvvetli motora sahip uçaklardan biri olan HÜRKUŞ un uluslararası sertifikası ile birlikte, dünyada da kabul görecek ve pazar bulacak bir ürün olacağı değerlendirilmektedir. MSB Sn. Vecdi Gönül ün yaptığı açıklama ile başlayan etkinlikler, HÜRKUŞ Ormanı Ağaç Dikme Töreni ve Müşterek Taarruz Uçağı (JSF/F-35) Programı çerçevesinde TUSAŞ tesislerinde inşa edilen İleri Kompozit Teknolojileri İmalat Tesisi nin 2. Faz İnşaatı na temel atılmasıyla devam etmiştir. Aynı tarihte, tesislerimizde modernizasyonu gerçekleştirilen ve projenin TUSAŞ ayağındaki son uçak olan Ürdün Hava Kuvvetleri ne ait 12 nci uçağın test uçuşu da başarıyla gerçekleştirilmiş ve tüm katılımcılar tarafından ilgi ile izlenmiştir. Projede emeği geçen tüm arkadaşlarımızı kutluyor, başarılarının devamını diliyoruz. Soldan Sağa: TUSAŞ Genel Müdürü Sn. Muharrem Dörtkaşlı, Savunma Sanayii Müsteşarı Sn. Murad Bayar, Milli Savunma Bakanı Sn. Vecdi Gönül, TUSAŞ Ynt.Krl.Bşk.E.Hv.Plt.Korg. Atalay Efeer Soldan Sağa: TUSAŞ Genel Müdürü Sn. Muharrem Dörtkaşlı, TUSAŞ Ynt. Krl. Bşk. E.Hv.Plt.Korg. Atalay Efeer, Milli Savunma Bakanı Sn. Vecdi Gönül TAI NİN SESİ EYLÜL

17 Tesislerimizden TUSAŞ ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ Çevre ve Çevre Kirliliği Çevre; dünya üzerinde yaşamını sürdüren canlıların hayatları boyunca ilişkilerini sürdürdüğü dış ortamdır. Ekosistem olarak da tanımlanabilir. Hava, su ve toprak bu çevrenin fiziksel unsurlarını, insan, hayvan, bitki ve diğer mikroorganizmalar ise biyolojik unsurlarını teşkil etmektedir. Doğanın temel fiziksel unsurları olan hava, su ve toprak üzerinde olumsuz etkilerin oluşması ile ortaya çıkan ve canlı öğelerin hayati faaliyetlerini olumsuz yönde etkileyen cansız çevre öğeleri üzerinde yapısal zararlar meydana getiren ve niteliklerini bozan yabancı maddelerin hava, su ve toprağa yoğun bir şekilde karışması olayına "Çevre Kirliliği" adı verilmektedir. Hızla artan dünya nüfusunun ihtiyaçlarının karşılanması için teknolojinin gelişmesine bağlı olarak endüstrileşmenin de artması gerekmektedir. Son yıllarda teknoloji ve sanayinin hızla gelişmesi, çevre sorunlarının da artmasına sebep olmuştur. Artan nüfusla birlikte devreye giren altyapılar, faaliyete geçtikleri günde bile yetersiz kalmaktadır. Bu plansız endüstrileşme ve sağlıksız kentleşme, nükleer denemeler, bölgesel savaşlar, verimi artırmak amacıyla tarımda kimyasal maddelerin bilinçsizce kullanılmasıyla birlikte, gerekli çevresel önlemler alınmadan ve arıtma tesisleri kurulmadan yoğun üretime geçen sanayi tesisleri, çevre kirliliğini tehlikeli boyutlara çıkarmıştır. Yapılan araştırmalar dünyadaki mevcut çevre kirliliğinin %50 sinin, son 35 yılda meydana geldiğini ortaya koymaktadır. Ülkemizde, bütün canlıların ortak varlığı olan çevrenin, sürdürülebilir çevre ve sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doğrultusunda korunmasını sağlamak amacıyla 1983 yılında 2872 no lu Çevre Kanunu yayımlanmıştır. Bu kanunun uygulanmasıyla ilgili olarak da yönetmelikler çıkarılmıştır. Her türlü atık ve artığı, çevreye zarar verecek şekilde, ilgili yönetmeliklerde belirlenen standartlara ve yöntemlere aykırı olarak doğrudan ve dolaylı biçimde alıcı ortama vermek, depolamak, taşımak, uzaklaştırmak ve benzeri faaliyetlerde bulunmak yasaktır. Kirlenme ihtimalinin bulunduğu durumlarda ilgililer kirlenmeyi önlemekle; kirlenmenin meydana geldiği hallerde kirleten, kirlenmeyi 18 TAI NİN SESİ EYLÜL 2009

18 Tesislerimizden durdurmak, kirlenmenin etkilerini gidermek veya azaltmak için gerekli tedbirleri almakla yükümlüdürler. Bu kanun ve bu kanun uyarınca yayımlanan yönetmeliklere aykırı davrananlara söz konusu aykırı faaliyeti düzeltmek üzere bir defaya mahsus olmak üzere esasları yönetmelikle belirlenen ve bir yılı aşmamak üzere süre verilebilir. Faaliyet; süre verilmemesi halinde derhal, süre verilmesi durumunda, bu süre sonunda aykırılık düzeltilmez ise ilgili Bakanlık tarafından ya da 12 nci maddenin birinci fıkrası uyarınca denetim yetkisinin devredildiği kurum ve merciler tarafından kısmen veya tamamen, süreli veya süresiz olarak durdurulur. Çevre ve insan sağlığı yönünden tehlike yaratan faaliyetler ise süre verilmeksizin durdurulur. TUSAŞ ve Çevre Şirketimiz, 1988 yılında üretim faaliyetlerine başlamadan önce üreteceği ve çevre açısından önemli kirlilik kaynağı olacak tehlikeli atıkların arıtılması, imhası ve depolanması için gerekli tüm alt yapı yatırımlarını tamamlamıştır. Türkiye nin en modern üretim tesislerine sahip olan Şirketimiz, ürettiği tehlikeli ve zararlı atıkları sadece bir ön arıtmaya tabi tutmanın ötesinde, nihai arıtma ve imha işlemlerini, atık minimizasyonu ve yeniden kullanımını gerçekleştirme imkanları, eğitimli ve duyarlı personeli ile örnek bir çevre dostu kuruluştur. Dünya pazarlarında başarılı olmanın ön koşulunun sağlıklı insan ve sağlıklı çevre olgusuna dayalı, yüksek teknoloji kullanan, mükemmel üretim olduğu inancıyla oluşturulan çevre politikamız, Şirketimizin ekolojik davranışının devlet-sanayi-toplum ilişkisinden etkileneceği ve mükemmel üretimin bu ilişkinin sağlıklı bir şekilde yürütülmesine bağlı olduğu gerçeği üzerine kuruludur. TUSAŞ ın bugün ulaştığı mükemmel üretim seviyesinin temelinde insana ve çevreye yapılan yatırım yatmaktadır. TUSAŞ, çevre politikasına uygun olarak uluslararası standartlarda bir çevre yönetim sistemi oluşturmuştur. Sistemin özünde ülkemizde halen yürürlükte olan çevre mevzuatı ile uyumlu, çevre ve insan sağlığına önem veren, sürekli geliştirmeye ve iyileştirmeye yönelik bir anlayış yatmaktadır. Bu anlayış, ISO Çevre Yönetim Sistemleri Standartları ile de uyumludur. Ülkemizde havacılık ve uzay sanayiinin öncüleri olan tüm TUSAŞ çalışanları, KALİTE kavramının, KALİTE ve ÇEVRE standartlarının her ikisinin de gereklerini sağlayan çevre dostu ürünleri, servis ve faaliyetleri ifade ettiğine inanmaktadırlar. Bu anlayışın temelini; Doğal Kaynakların ve Çevrenin Korunması, Atıkların Minimizasyonu, Sürdürülebilir Kalkınma, Sürekli İyileştirme TAI NİN SESİ EYLÜL

19 Tesislerimizden oluşturmaktadır. TUSAŞ Çevre Yönetimi Bölümü üretim faaliyetlerinin çevresel etkilerini azaltmak ve çevre kirliliğini önlemek için aşağıda seminerler, birifingler ve eğitimler düzenleyerek, çalışanlarımızı Şirketimizin çevre politikası ve çevre performansının sürekli iyileştirilmesi konularında eğitmek, Bu amaçlara ulaşmak için, etmek, Kaynak kullanımını mümkün olduğunca az seviyeye düşürmek, Bu politikaya uygun davranıldığını ve çevre performansının sürekli OLUŞAN ATIK Karışık Solvent Trikloroetilen Sıvı Conta, Yapıştırıcı PC Laboratuar Atıkları Boya Atıkları Bor Yağı (Coolant) Hidrolik ve Motor Yağları Kombine Asit Atıklar Kombine Kostik Atıklar Boya Filtreleri Kürlenmemiş Kompozit Atık Kirlenmiş Atık Bezler Atık Piller Kromlu Arıtma Çamuru İMHA YÖNTEMİ Lisanslı Firmalara Gönderilme Geri Kazanma ve/veya Lisanslı Firmalara Gönderilme Lisanslı Firmalara Gönderilme EAÖT de Asit Atık Arıtma (Ağır Metal Çökeltme) Lisanslı Firmalara Gönderilme Ultrafiltrasyon / Lisanslı Firmalara Gönderilme Lisanslı Firmalara Gönderilme EAÖT de Asit Atık Arıtma (Ağır Metal Çökeltme) EAÖT de Kostik Atık Arıtma (Metal Çökeltme) Lisanslı Firmalara Gönderilme Lisanslı Firmalara Gönderilme Lisanslı Firmalara Gönderilme Lisanslı Firmalara Gönderilme Landfill e Gömme belirtilen amaçlar doğrultusunda hareket etmektedir: Türk Çevre Mevzuatı ile ilgili tüm kanun, yönetmelik ve standartların gereklerini yerine getirmek, Şirket içinde belirli seviyelerde ihtiyaç duyulduğunda ve ekonomik bulunduğunda yeni teknolojilerin uygulanmasını sağlamak, Hava, su ve toprak kirliliğini önlemek için fabrika sınırları içinde atık oluşumunu azaltmak, mümkün olan her alan ve işlemde yeniden kullanılabilir ve/veya geri kazanılabilir malzeme kullanımını azamiye çıkarmak. Çevre için tehdit oluşturabilecek, beklenmedik şekilde ortaya çıkan tehlikeli atıkları ve kimyasal döküntüleri uygun ve emniyetli yollarla bertaraf geliştirildiğini izlemek için değerlendirmeler yapmak, Tüm çalışanlarımıza yaşanabilir bir çevre yaratmak için çaba göstermek; diğer komşu kuruluşları ve yerleşim birimlerini bu yönde teşvik etmek ve özendirmek. Bir imalat sanayi kuruluşu olarak TUSAŞ, 1. derecede bir gayri sıhhi müessese olup, önemli derecede tehlikeli ve zararlı atık üretmektedir. Bu nedenle çevresel etkileri ve hukuki sonuçları itibariyle fabrikada tehlikeli atıkların yönetimi büyük önem taşımaktadır. Şirketimizde tehlikeli atıkların 20 TAI NİN SESİ EYLÜL 2009

20 Tesislerimizden yönetimi, Tehlikeli Atık Yönetimi yönergesinde belirtilen usuller ve tanımlanan sorumluluklar çerçevesinde yürütülmektedir. Faaliyetler Kalite Teminatı Grup Müdürlüğü tarafından yürütülen altı aylık gözlem ve yıllık denetimlere tabidir. Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (TAKY) gereğince TUSAŞ ta üretim faaliyetleri sonucu oluşan tehlikeli atıklar hazırlanan Atık Yönetimi Programı çerçevesinde çevre kirliliğine yol açmadan standart uygulamalarla bertaraf edilmektedir. Şirketimizde tehlikeli ve zararlı atıkların bertaraf edilmesi için Endüstriyel Atık Önarıtma Tesisi (EAÖT) ve buna bağlı Landfill (tehlikeli atık depo tesisi) inşaa edilmiştir. EAÖT, Şirket içinde oluşan ve oluşabilecek tehlikeli asit ve kostik atıkları arıtma, imha etme, solvent ve bor yağı geri kazanma ve atık depolama imkanlarına sahiptir. Atık Programı dahilinde, üretim tesislerinden kaynaklanan diğer atıklar ise (klorlu sıvı atıklar, boya atıkları, boya filtreleri, yanıcı ve parlayıcı sıvı atıklar, yakıt, jet yakıtı, çeşitli yağlar, coolant, pil, çeşitli yapıştırıcı ve sızdırmazlık malzemeleri, katalizörler, fırınlanmış kompozit atıkları gibi imalat ve montaj işlemleri sırasında ortaya çıkan atıklar) kaynağında ayrılabilmesi amacıyla atık tipine göre çeşitli renklerdeki atık toplama kaplarında toplanmaktadır. Bu kaplar, Şirket içinde yerleri ve sorumluları belirlenmiş Atık Toplama Noktaları ve Genel Atık Toplama Noktalarına yerleştirilmiştir. Atık toplama kapları doldukları zaman EAÖT e gönderilir ve buradaki atık toplama alanında uygun bir şekilde paketlendikten sonra lisanslı ara depolama tesisi aracılığı ile taşınarak atık bertaraf/geri dönüşüm tesislerine bedeli karşılığı gönderilir. Yıl sonunda gönderilen atık miktarı İl Çevre ve Orman Müdürlüğü ne bildirilmektedir. Gözde Tuğba KÖKSOY 1984 yılında Ankara da doğan Gözde Tuğba Köksoy, 2006 yılında ODTÜ Çevre Mühendisliği nden mezun olmuştur. Aynı yıl, ODTÜ Çevre Mühendisliği nde TÜBİTAK proje asistanı olarak yüksek lisans eğitimine başlayan Köksoy, Atık Su Arıtma Çamurlarının Minimizasyonu konusunda yazdığı bildiriler, IWA Facing Sludge Diversities, Challenges, Risks and Opportunities 2007 ve IWA World Water 2008 adlı konferanslarda yayınlanmıştır. Aralık 2007 de TUSAŞ Tesisler ve Destek Hizmetleri Başkanlığı na bağlı Çevre Yönetimi Bölümü nde Asistan Tesisler Mühendisi olarak çalışmaya başlayan Köksoy, Haziran 2009 da yüksek lisans eğitimini tamamlamıştır TMMOB Kimya Mühendisleri Odası Tehlikeli Kimyasalların Yönetimi Sempozyumu ve Sergisi nde TUSAŞ-Türk Havacılık ve Uzay Sanayii Tesislerinde Tehlikeli Atık Yönetimi adlı bildiri sunmuştur. TAI NİN SESİ EYLÜL