İçme Sularının Ozonla Dezenfeksiyonu

Transkript

1 İçme Sularının Ozonla Dezenfeksiyonu Atiye ATGÜDEN a, Feridun DEMİR b a Harran Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, Şanlıurfa, atiyeatguden@gmail.com b Harran Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, Şanlıurfa, feridundemir1@gmail.com Özet İçme ve kullanma su kaynaklarının sınırlı olması yüzünden, atık suların dezenfeksiyonla tekrar kullanıma hazır hale getirilmesi ve su kaynaklarının tükenmesi engellenmelidir. Bu çalışmada, içme suyunun ozonla dezenfeksiyonu yapıldığı zaman gerçekleşen mikrobiyal faaliyetler farklı sıcaklık, dozaj, alıkonma süreleri ve ph değerlerinde incelenmiştir. Bu amaç doğrultusunda, Harran Üniversitesi Makine Fabrikasından su numunesi alınmış ve mikrobiyal aktivitelerin araştırılması için su içerisindeki mikroorganizmaların sayıları ozonlamadan önce ve sonra laboratuar ortamında test kitleri kullanılarak belirlenmiş ve incelenmiştir. Mikrobiyal sayımdan sonra, su içerisinde coli ve coliform, bacillus subtilis ve streptococcus faecalis bakterilerine rastlanmıştır. Ozonla dezenfeksiyondan sonra, coli, coliform ve streptococcus faecalis bakterileri üzerinde ozonun çok etkili olduğu gözlemlenmiş ve bunların %95-%98 oranında giderildiği görülmüştür. Çalışılan sıcaklık, alıkonma süreleri ve ph değerlerinin bu bakteriler üzerinde dezenfeksiyonu artırıcı özelliği olduğu gözlemlenmiş ancak asıl etkili olan faktörün dozaj olduğu gözlemlenmiştir. subtilis bakterilerinin giderimi ise farklı dozaj ve sıcaklıklarda %40-%45 civarında gerçekleşmiştir. Alıkonma süresinin artırılması ve ortamda bulunan asit veya baz iyonları (H +, OH - ) bu bakterilerin %80-%95 giderilmesini sağlamış ve dezenfeksiyonun daha etkili gerçekleştiğini göstermiştir. Anahtar Kelimeler: Ozon, Dezenfeksiyon, İçme suyu, Mikrobiyal aktivite Giriş Dezenfeksiyon su kaynaklı hastalıkların yayılmasını önlemek için patojenik organizmaların öldürülmesi olayıdır. Ozonun dezenfektant özelliğe sahip olduğu ilk defa 1873 yılında keşfedilmiş ve suyun dezenfeksiyonu için 1893 yılında Hollanda nın Oudshoom bölgesinde kullanılmıştır [1]. Bundan sonra, içme sularının dezenfeksiyonu alanında büyük ilgi görmüştür. Bu ilgisini 1940 lı yıllarda kimyasal silahların yapımı sırasında klor gazı eldesi için uygun bir metot bulunmasıyla kaybetmiştir [2]. Ozon gazının sudaki çözünürlüğü oldukça fazladır ve oksijenin çözünürlüğünün yaklaşık on katıdır [3,4]. Ancak oksijen gibi saf olarak üretilip satılmaz. Kullanılacağı yerde havanın içerisindeki oksijenin ozon üreticisi içerisinden geçirilip, yüksek voltajdaki elektrik arkı vasıtasıyla aşağıdaki reaksiyonlara göre üretilir [2,5]. O 2 (g) + Yüksek Elektrik Voltajı O + O O 2 (g) + O O 3 (g) Bu gazın su içerisindeki çözünürlüğü ise aşağıdaki şekildedir. O 3 (g) + H 2 O HO 3 + (aq) + OH (aq) HO 3 + (aq) + H 2 O 2HO 2 HO 2 + O 3 (g) HO +2O 2 (g) HO + HO 2 H 2 O + O 2 (g)

2 Su içerisinde çözünmesiyle oluşan HO ve HO 2 serbest radikalleri büyük yükseltgeme potansiyellerine sahiptirler ve patojenlerin de dahil olduğu metal tuzları ve organik maddeler gibi safsızlıklarla karşı reaktiflerdir [6-7]. Ozonun patojenler üzerindeki etkisi oldukça fazladır. Gerekli olan dozaj miktarı, klorlama metodunda olduğu gibi C t çarpanına bağlı olarak hesaplanır [8-10]. Su içerisindeki yarılanma süresi sıcaklığa ve kirliliğin indirgenme potansiyeline bağlı olarak yaklaşık 7 dakikadır. Ozon seviyesindeki bu hızlı azalma akış ile hızlı teması sağlar ve böylece su içerisindeki bakiye ozon miktarı düşük seviyelerde bulunur. Su içerisindeki bakiye ozon miktarı aşağıdaki şekilde hesaplanır [11]. Burada C o = Başlangıçtaki ozon konsantrasyonu C t = t anındaki ozon konsantrasyonu C t = C o 0,5 (t/7) Ozon su içerisinde bulunan organik maddelerle de reaksiyona girer ve oksitlenmiş organikleri oluşturur. Bunlardan bazıları zararlı bazıları da zararsız olabilir. Fenolik bileşikler ve yağ asitleri ozon tarafından yükseltgenirler ve bunların neden olduğu tat ve kokular ortamdan giderilebilir. Bu çalışmada, içme sularında bulunan patojenik mikroorganizmaların ozon ile dezenfeksiyonu sonucunda ne kadar bertaraf edildiği belirlenmiştir. Aynı zamanda, farklı sıcaklıklarda, dozajlarda, alıkonma sürelerinde ve ph değerlerinde ozon dezenfeksiyonu hangi verimde gerçekleştiği ve bu parametrelerin dezenfeksiyon üzerindeki etkileri incelenmiştir. Deneysel Çalışmalar Öncelikle numune alma kurallarına uygun bir şekilde su numunesi alınmıştır. Bu çalışmada kullanılacak olan suyun daha önce herhangi bir dezenfektant ile işlem görmemiş olmasına dikkat edilmiştir. Su içerisindeki mikroorganizma sayısını belirlemek amacıyla hazır besi yeri içeren test kitleri kullanılmıştır. Alınan numuneden 500 ml ölçülerek alınmış ve gaz yıkama şişelerine konularak farklı dozaj, sıcaklık, ph ve alıkonma süreleri için numunelerin ozonlaması Ozoneks marka ozon üreticisi ile yapılmıştır. Ozonlanmış numunelerden 50 ml alınıp vakum ortamında filtrelendikten sonra, filtre kağıtları hazır besi yerleri üzerine konulmuş ve belirtilen sıcaklık ve sürelerde etüvde bekletilmiştir. Belirtilen süre sonucunda petri kapları etüvden alınıp, test kitte belirtilen şekilde mikroorganizma sayımı yapılmıştır. Ozonlanmış numune içerisindeki ozon konsantrasyonu ise ozonlamanın hemen arkasından Merck marka Spektroquant fotometre ve Merck marka ozon test kitleri kullanılarak ölçülmüştür. Her numune için dezenfeksiyondan önce ve sonra mikroorganizma sayımı yapılmıştır. Zamanla değişimi incelemek için kullanılan su içerisindeki ozonlamadan önce ve sonraki mikroorganizma sayısı Çizelge 1 de verilmiştir. Etüvde bekleme süresi sonunda filtre kağıdı Çizelge 1. Mikroorganizma sayısının zamanla değişimi (KOİ=3.14 mg/lt, Ç.O=8.12 mg/lt, Dozaj=5 mg/dak, Zaman (dak) civarı civarı civarı civarı

3 üzerinde çoğalan ozonlanmamış su içerisindeki mikroorganizmaların görünümü ise Şekil 1 de görülmektedir. Elde edilen sonuçlar Şekil 2 de grafiksel olarak görülmektedir subtilis (1) coli (2) faecalis (3) coli (4) Şekil 1. Numune içerisindeki mikroorganizmaların görünümü, (KOİ=3.14 mg/lt, Ç.O=8.12 mg/lt, Dozaj=5 mg/dak Mikroorganizma Sayısı subtilis coli faecalis coli Zaman (dak) Şekil 2. Mikroorganizma sayısının zamanla değişimi, (KOİ=3.14 mg/lt, Ç.O=,8.12 mg/lt Dozaj=5 mg/dak,

4 Ozonlama ile yapılan dezenfeksiyon işlemleri sonucunda mikroorganizmaların büyük oranda giderildiği gözlemlenmiştir. Dezenfeksiyon süresinin artırılmasıyla, su içerisinde bulunan coli ve coliform bakterilerinin %98-%99 oranında giderildiği gözlemlenmiştir. faecalis bakterileri %97-%98 oranında ve subtilis bakterileri ise %95 oranında giderilmiştir. subtilis bakterilerinin diğerlerine oranla ozona karşı daha dirençli olduğu gözlemlenmiştir. İki dakika için %88, daha uzun süreler için ise %95 oranında ortamdan uzaklaştırıldıkları gözlemlenmiştir. Bu durum eğer yeterince zaman verilirse bu bakterilerinin büyük oranda giderildiğini göstermektedir. Sıcaklık, dozaj ve ph ile mikroorganizma sayısı arasındaki değişimi incelemek için yapılan çalışmanın sonuçları ise Çizelge 2, 3 ve 4 de verilmiştir. Çizelge 2. Mikroorganizma sayısının sıcaklıkla değişimi (KOİ=3.14 mg/lt, Ç.O=8.12 mg/lt, Dozaj=6 mg/dak, Zaman=5 dakika, ph=7) Sıcaklık ( C) Doğal (10) Çizelge 3. Mikroorganizma sayısının dozajla değişimi (KOİ=3.14 mg/lt, Ç.O=8.12 mg/lt, Zaman=5 dakika, Sıcaklık( C)=13, ph=7) Dozaj (mg/dak) Çizelge 4. Mikroorganizma sayısının ph ile değişimi (KOİ=3.14 mg/lt, Ç.O=8.12 mg/lt, Dozaj=5 mg/dak, Sıcaklık( C)=11, Zaman=5 dak) ph ph=7, civarı civarı civarı civarı - (Doğal) ph=7, civarı (Doğal)

5 Sonuçlar ve Tartışma coli, coliform ve streptococcus faecalis bakterileri üzerinde ozonun çok etkili olduğu gözlemlenmiş ve bunların %95-%98 oranında giderildiği görülmüştür. Çalışılan sıcaklık, alıkonma süreleri ve ph değerlerinin bu bakteriler üzerinde dezenfeksiyonu artırıcı özelliği olduğu gözlemlenmiştir. subtilis bakterilerinin giderimi farklı dozaj ve sıcaklıklarda %40-%45 civarında gerçekleşmiştir. Alıkonma süresinin artırılması ve ortamda bulunan asit veya baz iyonları (H +, OH - ) bu bakterilerin %80-%95 oranında giderilmesini sağlamıştır. Öneriler Bu çalışmada kullanılan numune içerisinde mikroorganizma sayımı yapıldığında mikroorganizma varlığı tespit edilmiştir. Su kirliliği sonuçlarına göre, bu mikroorganizmalar insan sağlığını olumsuz yönde etkileyen tifo, ishal, dizanteri ve mantar gibi hastalıklara neden olabilmektedirler. Konut ile su kaynağı arasındaki şebeke sisteminin kısa olması sebebiyle ozonun yarılanma süresinden kaynaklanan sorunların oluşmamasından dolayı en uygun dezenfeksiyon yöntemi olarak önerilebilir. Kaynaklar 1. Bicknell, D. L., and Jain, R. K., Ozone disinfection of drinking water technology transfer and policy issues, Environ Eng Policy 3: Chand, R., Bremner, D. H., Namkung, K. C., Collier, P. J. and Gogate, P. R., Water disinfection using the novel approach of ozone and a liquid whistle reactor, Biochemical Engineering Journal 35: Anonim,, Ozone Disinfection, Wastewater Technology Fact Sheet, Environmental Protection Agency, EPA 832-F , Washington, D.C., USA. 4. Anonim, Otago Polytechnic Drinking Water Assessors Course US Disinfection, Water ITO, Otaga Polytechnic, USA. 5. Şengül, F., Çevre Mühendisliği Fiziksel-Kimyasal Temel İşlemler ve Süreçler, 5. Baskı, DEÜ Mühendislik Fakültesi Basım Ünitesi, İzmir. 6. Hsieh, J. L., Chikarmane, H. M., Smolowitz, R., Uhlinger, K. R., Mebane, W. and Kuzirian, A. M., Microbial Analysis of Ozone Disinfection in Recirculating Seawater System, Biol. Bull. 203: Beltran, F. J., Ozone Reaction Kinetics for Water and Wastewater Systems, Lewis Publishers, CRC Press, Boca Raton. 8. Jung, Y. J., OH, B. S. and Kang, J. W., Synergistic effect of sequential or combined use of ozone and UV radiation for the disinfection of subtilis spores, Water Research 42: Petala, M., Samaras, P., Zoubulis, A., Kungolos, A. and Sakellaropoulos, G. P., Influence of ozonation on the in vitro mutagenic and toxic potential of secondary effluents, Water Research 42: Chick H., An investigation of the laws of disinfection. Journal of Hygiene 8, Lovato, M. E., Martin, C. A., and Cassano, A. E., A reaction kinetic model for ozone decomposition in aqueous media valid for neutral and acidic ph, Chemical Engineering Journal 146: