GÖKÇEADA DEĞERLERİ SEMPOZYUMU AĞUSTOS 2008

Transkript

1 GÖKÇEADA DEĞERLERİ SEMPOZYUMU AĞUSTOS 2008 Gökçeada

2 Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yayınları No: 78 ISBN: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Editörler Prof. Dr. Ali AKDEMIR Prof. Dr. Osman DEMİRCAN Doç. Dr. Selehattin YILMAZ Doç. Dr. Turan TAKAOĞLU Dr. Cengiz AKBULAK Kapak Tasarım Gülhan APAK Yayınevi Aynalı Pazar Çanakkale 0(286)

3 BİLİM KURULU Prof. Dr. Ali AKDEMİR Prof. Dr. Osman DEMİRCAN Prof. Dr. Türker SAVAŞ Doç. Dr. H. Rıdvan YURTSEVEN Doç. Dr. Süha ÖZDEN Yrd. Doç. Dr. Mehmet ÇAVUŞOĞLU Yrd. Doç. Dr. Uğur GÜZEL Yrd. Doç. Dr. Mithat ATABAY Yrd. Doç. Dr. Çüdem ÖZBEK Dr. Cengiz AKBULAK DÜZENLEME KURULU Kemalettin SAKİN (Gökçeada Kaymakamı) Yücel ATALAY (Gökçeada Belediye Başkanı) Bülent AYLI (Gökçeada Kent Konseyi Başkanı) Doç. Dr. H. Rıdvan YURTSEVEN Yrd. Doç. Dr. Mehmet ÇAVUŞOĞLU Yrd. Doç. Dr. Uğur GÜZEL Öğr. Gör. Hakan GENÇ Öğr. Gör. Meral ÖZÇINAR Öğr. Gör. Mehmet Ali GÜVELİ Öğr. Gör. Coşkun KAYABALI Öğr. Gör. Çiğdem Şahin Öğr. Gör. Rıdvan VARLI Uzm. Nuray ASLAN Naci KAYNAR (Gizemya Gazetesi)

4

5 T.C. KÜLTÜR VE TURİZM BAKANI SAYIN ERTUĞRUL GÜNAY IN ÖNSÖZ Ü Bilimsel ve teknolojik gelişmelerin her alana yön verdiği 21. yüzyılda kültürel değerleri akademik platformlarda hatırlamaya, araştırmaya, değerlendirmeye ve akademik bir bakış açısı ile yeniden yorumlamaya her zamankinden daha çok ihtiyaç duyulmaktadır. Bilimsel ve akademik düşünce sistemi, geçmişimize ve günümüze yönelik nitelikli değerlendirme ve analizler aracılığıyla kültür ve medeniyet dinamiklerimizi hareketlendirmektedir. Toplumu bir arada tutarak farklı görüş ve fikirler arasında uzlaşmayı ve birliktelik bilincini ortaya koyan kültürel değerler, kültürel gelişme sayesinde uluslararası çalışmalara kendine özgü yönleriyle katkıda bulunmaktadır. Yerel ve uluslararası düzlemde kültürel gelişmenin sürekliliğini ve etkinliliğini sağlamak için ise bilimsel düşünce ve akademik zihniyet en önemli kaynağımızdır. O halde yapılması gereken bu zihniyetten yola çıkarak kültürel zenginliğimizi yaşatmak ve evrensel kültüre katkı sağlamaktır. Kültürel miras yoluyla geçmişi akılda tutmak geleceğe yön vermenin en sağlıklı yoludur. Ancak, hatırlamanın ve korumanın bir adım ötesine geçerek ulusal kültür mirasımızı, günün gereksinimlerini karşılayacak bütüncül bir yaklaşımla yeniden ele almak bir zorunluluktur. Böyle bir bakış açısı ülkemizi, demokratik ve çağdaş medeniyetler seviyesine ulaştırma hedefine bir adım daha yaklaştıracaktır. Türkiye nin, sahip olduğu kültürün ve tarihin farkında olan, düşüncelerini özgürce ifade eden, çağdaş ve katılımcı insanların yaşadığı daha özgür ve demokratik bir ülke olması kültür politikamızın hedeflerindendir. Üniversitelerimiz yaptıkları akademik çalışmalar, sempozyum ve konferanslar ile bu politikamızın bilimsel çerçevesinin uluslararası standartlara taşınmasına yardımcı olmaktadır. Bu bağlamda Onsekiz Mart Üniversitesi nin Çanakkale nin kültürel ve tarihi özelliklerini ortaya çıkarmak adına büyük bir özveri ile gerçekleştirdiği, akademisyen, uzman ve araştırmacıların özenli çalışmalarının sunulduğu sempozyumun önemi ortadadır. Sempozyum tebliğlerinden oluşan bu kitap, akademisyenlerin yanı sıra kültür ve medeniyet konularına ilgi duyan tüm okurların yararlanacağı temel bir kaynak niteliğindedir. Genç nesiller, kendi kültür ve kendi kimliklerini doğru bir şekilde öğrendikleri takdirde başka kültürlere de hoşgörülü yaklaşabilecektir. Bu sebeple, Çanakkale nin kültürel, tarihi ve sosyal değerlerinin korunmasını ve tanıtılmasını hedefleyen bu sempozyumda ve sunulan tebliğlerin kitap haline getirilmesinde emeği geçenleri kutluyorum. Ertuğrul GÜNAY T.C. Kültür ve Turizm Bakanı i

6 ii

7 ÇANAKKALE VALİSİ SAYIN ORHAN KIRLI NIN ÖNSÖZ Ü Çanakkale ili, sahip olduğu tarihi, doğal, mitolojik değerleriyle ülkemizin en müstesna kentlerinden birisidir. Aynı zamanda Çanakkale, eğitim düzeyi yüksek halkı, tarıma elverişli toprağı, Çanakkale ve ülke sorunlarına duyarlı STK ları, koordineli çalışan yönetim dinamikleri, öğrencisi olan üniversitesi ile ülkemizin en stratejik illerinden birisidir. Çanakkale nin Assos, Kaz Dağı, Troia, Milli Parkı, Çanakkale Boğazı, Çanakkale Savaşları, Abide gibi yaygınlıkla bilinen değerlerinin yanı sıra, uzmanlarca bilinen, yöre insanlarınca bilinen ve fakat yaygınlıkla bilinmeyen çok sayıda değeri vardır. Bilinen değerlerle, bilinmeyen ve fakat ekonomik, kültürel, mitolojik açıdan anlam ifade eden değerleri kaydedip, değerlerine değer katmak, her kesimden insanların yaygınlıkla ortak yargısıdır. Bu yargıdan hareketle Valilik, Belediye, Üniversite, Çanakkale Ticaret ve Sanayi Odası, ÇASİAD işbirliğiyle Çanakkale İli Değerleri Sempozyumları organizasyonuna karar verilmiştir. Kültür ve Turizm Bakanlığı sempozyumlarımızı desteklemiştir. Başlangıcından itibaren organizasyona katkı veren tüm kurum ve kuruluşların titiz çalışması sonucunda başarılı tanıtım gerçekleştirilmiştir. Ülke sathında yaklaşık 400 bildiri sempozyumlara sunum için gönderilmiştir. Bildiriler kitap olarak yayınlanmıştır. Amaç tüm ilçe ve beldeler düzeyinde Çanakkale nin tarihi, kültürel, mitolojik, ekonomik, ekolojik değerlerini ortaya çıkarmak, envanterini yapmak, koruma ve geliştirme yönelimli stratejiler geliştirmektir. 14 ilçe ve beldede gerçekleştirilecek sempozyumlardan sonra yeni bir kitap daha yayınlanacaktır. Bu kitapta; bildirilerden yararlanılarak değer adı, değer kategorisi, değer öyküsü, değeri koruyacak ve değere değer katacak stratejiler ile stratejilerin gereğini yapacak kurumlara ilişkin bilgiler yer alacaktır. Yaklaşık bir yıllık planlama, çalışma sonucunda ortaya çıkan bu etkinlik; Çanakkale nin tanıtımına, Çanakkale hakkında bilgilenmeye, sorunlarının çözümüne aracılık edecek niteliktedir. Bu etkinliğin başarıyla ortaya çıkmasında emek verenlere içtenlikle teşekkür etmeliyiz. Etkinliğimize destek veren Kültür ve Turizm Bakanı Sayın Ertuğrul GÜNAY a ve Müsteşar Sayın İsmet YILMAZ a teşekkür ediyorum. Bu etkinlikte doğal olarak Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi aktif rol almıştır. Çalışmaya katkı veren başta Rektör Prof. Dr. Ali AKDEMİR olmak üzere, Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Osman DEMİRCAN a, Doç. Dr. Turan TAKAOĞLU na, Doç. Dr. Selehattin YILMAZ a içtenlikle teşekkür ediyorum. Bilim ve Organizasyon Kurulu ile işbirliği içinde çalışan Yrd. Doç. Dr. Evren ERGİNAL, Dr. Cengiz AKBULAK, Öğr. Gör. Murat İLDİRİR, Öğr. Gör. Gülhan APAK ve Ahmet ZEYBEK i de içtenlikle kutluyorum. Sempozyumlara sponsorluk desteği sağlayan GESTAŞ a ayrıca teşekkür ediyorum. iii

8 Üniversitemiz ile koordineli çalışmayı Valilik adına gerçekleştiren Vali Yardımcısı Ali PARTAL a teşekkür ediyorum. Çalışma işbirliği içerisinde gerçekleştiren Çanakkale Belediye Başkanı Ülgür GÖKHAN a, Belediye Meclis Üyesi İsmet GÜNEŞHAN a, Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı İlhami TEZCAN a, Başkan Yardımcısı Hayrettin DERELİ ye, Oda Genel Sekreteri Abdurrahim TEMİZ e, ÇASİAD Başkanı Hüseyin YALMAN a ve değerli yardımcılarına teşekkür ediyorum. İlçelerde organizasyonları planlayıp gerçekleştiren Kaymakamlara ve Belediye Başkanlarına teşekkür ediyorum. Son olarak bildirileri titizlikle değerlendiren Bilim Kurulu üyelerine teşekkür ederim. Orhan KIRLI (Çanakkale Valisi) iv

9 ÇANAKKALE BELEDİYE BAŞKANI SAYIN ÜLGÜR GÖKHAN IN ÖNSÖZ Ü Çanakkale, eşsiz güzelliklere sahip coğrafyasında sakladığı dünya tarihinin ve kültürünün önemli miraslarıyla değerleri yüksek bir kenttir. Coğrafik olarak ülkemizin en batısında yer alan kentimiz, çağdaş ve demokrat insanlarıyla da yüzünü batının aydınlığına çevirmiş bir kenttir. Çanakkale, Asya ve Avrupa yı birbirine bağlayan boğazı, adaları, rüzgarı, Kazdağları gibi doğal güzelliklerinin yanında, 5 bin yıllık bir geçmişe sahip Troia sı, antik kalıntılarla dolu, tarihin ilk felsefe okulunun kurulduğu Asos u ile attığınız her adımda kendinizi tarih, kültür ve doğanın eşsiz ahengi içinde bulacağınız ender rastlanan yerlerdendir. Çanakkale Savaşları, emperyalizme karşı topyekun verilen milli mücadele ve ümmet olmaktan ulus olma yolunda bir milletin attığı büyük adım olarak araştırmacılar için güncelliğini hiçbir zaman yitirmeyecektir. Çanakkale kentinin vizyonunda kentsel değerler sürdürülebilir gelişme anlayışı ile bütünleştirilmiştir. Bu kentsel değerlerin başında Çanakkale Boğazı, Sarıçay Havzası gibi doğal değerler; kale, sivil tarihi yapılar gibi somut tarihsel değerler; maniler halk oyunları gibi somut olmayan tarihi miras; uzlaşı, hoşgörü, çok kültürlülük çoğulculuk gibi kültürel değerler ve tarih te iki büyük savaşı yaşayan bölgede barışın asıl görev olarak savunulması yer almaktadır. Kentlileşme sürecinde entelektüel bakış açısı, paylaşım ve katılımcılığın yüksek olduğu kentimizde, Barışın kenti uygar Çanakkale yi yaşayan ve yaşatan belediye vizyonumuzla kentin tüm değerlerine sahip çıkmak, korumak, geliştirmek, çağdaş ve mutlu bir kent yaratmak başlıca amacımızdır. Çanakkale nin doğasını, tarihi ve kültürel değerlerini korurken ve gelecek nesillere aktarırken, tüm değerlerimizi insanlığın hizmetine sunarak Çanakkale yi geliştirmeyi hedefliyoruz. Bu hedefi gerçekleştirmek için Çanakkale Belediyesi olarak yalnız kent merkezinde değil, il çapında öncü ve yönlendirici rol oynamaya hazırız. Sahip olduğumuz sosyal, kültürel, ekonomik ve çevresel değerlerinin saptanması, bu değerlerin korunması, adına, üniversitemiz öncülüğünde yapılan bu çok yönlü çalışmanın, değerlerimize değer katacak bir rol oynayacağına inanıyor ve emeği geçen tüm kişi ve kuruluşlara teşekkürlerimi sunuyorum. Ülgür GÖKHAN (Çanakkale İli Belediye Başkanı) v

10 vi

11 ÇANAKKALE ONSEKİZ MART ÜNİVERSİTESİ REKTÖRÜ PROF. DR. ALİ AKDEMİR İN ÖNSÖZ Ü Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi 9 Fakültesi, 3 Yüksekokulu, 11 Meslek Yüksekokulu, 15 Araştırma Merkezi, civarında öğrencisi, 1150 öğretim elemanı ile ülkemizin çağdaş üniversitelerinden biridir. ÇOMÜ nün ülkemiz ve üniversite topluluğu içindeki yeri ve önemi yanında Çanakkale için de özel önemi vardır. ÇOMÜ bir yandan bilimin evrensel konularına duyarlı etkinlikler, araştırmalar gerçekleştirirken, eğitim-öğretim yaparken; diğer yandan içerisinde bulunduğu ilin sorunlarına, değerlerine duyarlı etkinlikler ve araştırmalar da yapmaktadır. Bu bakış açısının bir sonucu olarak Çanakkale İli Değerleri Sempozyumları konseptine ulaşılmıştır. Yörenin sorunlarına duyarlı olan ve kalıcı çözüm arayışlarını ivedilikle sürdüren Çanakkale Valisi Sayın Orhan KIRLI ya önerilen bu çalışma, onay alındıktan sonra Valilik aracılığıyla Belediye Başkanlığına, Çanakkale Ticaret ve Sanayi Odası na, ÇASİAD a, İlçe Kaymakamlıkları ve Belediye Başkanlıklarına işbirliği için önerilmiştir. Tüm kurum ve kuruluşların onayıyla çok paydaşlı bu etkinlik ortaya çıkmıştır. Çanakkale İli Değerleri Sempozyumları nın Kültür ve Turizm Bakanlığı, Valilik, Belediye Başkanlığı, ÇOMÜ, Çanakkale Ticaret ve Sanayi Odası, ÇASİAD, Kaymakamlıklar, İlçe ve Belde Belediye Başkanlıklarıyla çok paydaşlı işbirliğiyle yapılması oldukça anlamlıdır. Sempozyumların çok yoğun bildiri sunum talebiyle karşılanması da sempozyumlara ayrıca anlam katmıştır. Bildiriler aracılığıyla Çanakkale nin bilinen, bilinmeyen değerlerinin geniş bilgi içeriğiyle envanteri çıkarılmış olacaktır. Değerleriyle kimlik, kişilik bulan Çanakkale nin ulusal düzeyde, uluslar arası düzeyde bilinen bu kimliğinin korunması ve de geliştirilmesi mümkün olacaktır. Çanakkale İli Değerleri Sempozyumları yla sempozyum konseptine yeni bir boyut da kazandırılmış olacaktır. Zira Çanakkale Merkezi, Bozcaada, Gökçeada, Eceabat, Gelibolu, Lapseki, Biga, Çan, Yenice, Bayramiç, Ezine, Ayvacık, Küçükkuyu ve İntepe de gerçekleştirilecek sempozyumlardaki bildiriler aracılığıyla adı geçen yörelerin değerler envanterine ulaşılacaktır. Sempozyumlardan sonra geniş bir uzmanlar ekibince sempozyum bildirilerinden yararlanılarak içerisinde değer adı, değer kategorisi, değer tanıtımı, değer geliştirme stratejisi, değer geliştirme stratejisini uygulayacak kurum bilgilerinin yer alacağı Çanakkale İli Değerleri Envanteri adlı çalışma hazırlanacaktır. Böylelikle sempozyumlardan yararlanılarak yeni bir araştırma ve proje metodolojisi geliştirilip uygulanmış olacaktır. vii

12 Çanakkale İli Değerleri Sempozyumları nın çok paydaşlı gerçekleştirilmesi fikrine destek sağlayan Kültür ve Turizm Bakanı Sayın Ertuğrul GÜNAY a ve Müsteşar Sayın İsmet YILMAZ a teşekkürlerimi arz ediyorum. Sempozyumların çok paydaşlı düzenlenmesi fikrine içtenlikle sahip çıkan, Çanakkale nin gelişimine kalıcı çözümler üreten, üniversiteye verdikleri stratejik önem bağlamında desteklerini esirgemeyen, sempozyumların hazırlık sürecinin başarılı geçmesi için her türlü izni ve her türlü desteği sağlayan Valimiz Sayın Orhan KIRLI ya içtenlikle teşekkürlerimi sunuyorum. Valilik adına organizasyon kurullarıyla anlamlı işbirliğini gerçekleştiren Vali Yardımcısı Sayın Ali PARTAL a teşekkür ediyorum. Ortak çalışmanın ortak yükümlülüklerini içtenlikle yerine getiren Belediye Başkanı Sayın Ülgür GÖKHAN a ve değerli Belediye Meclis Üyesi Sayın İsmet GÜNEŞHAN a teşekkürlerimi sunuyorum. Projenin planlanması ve gerçekleştirilmesi fikrine duyarlılıkla sahip çıkan, kaynak sağlayan Ticaret ve Sanayi Odası nın değerli Başkanı Sayın İlhami TEZCAN a içtenlikle teşekkür ediyorum. Ortak çalışmaların başarılı yürütülmesine katkı veren Başkan Yardımcısı Sayın Hayretdin DERELİ ye ve Oda Genel Sekreteri Abdurrahim TEMİZ e teşekkür ederim. Üniversitemizin doğal paydaşı haline gelen ÇASİAD ın değerli başkanı Sayın Hüseyin YALMAN bu ortak çalışmaya anlamlı katkı vermişlerdir. İşbirliğimizin devamı dileğiyle teşekkürlerimi iletiyorum. Doğal olarak bu projede Üniversite, konunun akademik boyutuyla dominant rol almıştır. Bu baskın rolün gerektirdiği ağır çalışma koşullarına içtenlikle katlanan Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Osman DEMİRCAN a, Doç. Dr. Turan TAKAOĞLU na, Doç. Dr. Selehattin YILMAZ a içtenlikle teşekkür ediyorum. Bu yetkin ekibe katkı sağlayan Yrd. Doç. Dr. Evren ERGİNAL, Dr. Cengiz AKBULAK, Öğr. Gör Murat İLDİRİR, Öğr. Gör. Gülhan APAK, Ahmet ZEYBEK ve ÇOMÜ Basın ve Halkla İlişkiler Yetkilisi Oya TERZİOĞLU TOKGÖZ e teşekkür ediyorum. Çanakkale nin çok yönlü gelişimine anlamlı katkılar sağlayan ve sempozyumların bildiri kitaplarının yayımlanması sponsorluğunu üstlenen GESTAŞ Yönetim Kurulu na teşekkür ediyorum. Kent Merkezi, 13 ilçe ve beldede gerçekleştirilecek sempozyumlarda bildiri sunarak katkı veren araştırmacıları ve bilim insanlarını kutluyor sempozyumların başarılı geçmesini diliyorum Prof. Dr. Ali AKDEMİR (Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Rektörü) viii

13 GÖKÇEADA KAYMAKAMI KEMALETTİN SAKİN İN ÖNSÖZ Ü Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi nin Çanakkale Valiliği, Çanakkale Belediyesi, İlçe Kaymakamlıkları, İlçe Belediye Başkanlıkları ve Sivil Toplum Kuruluşları işbirliği ile düzenlediği Çanakkale İli Değerleri Sempozyumları kapsamında, Ağustos 2008 tarihlerinde Gökçeada Değerleri Sempozyumu na ev sahipliği yapmaktan büyük bir kıvanç duyuyoruz. Başta Çanakkale Merkez olmak üzere, başlayarak Ağustos 2008 tarihleri arasında değerleri bilimsel açıdan ele alınıp yorumlanan 14 ilçe ve belde içinde, Gökçeada nın özellikli konumu, ev sahipliğimizi daha özel kılmaktadır. Gökçeada nın ekonomik faaliyetlerinin büyük kısmını oluşturan tarım, hayvancılık ve turizm alanları, aynı zamanda sosyal ve kültürel yapının da tabanına dair ip uçlarını sergilemektedir. Dolayısıyla Gökçeadamız da kültürel ve ekonomik değerlerin iç içeliği, sempozyumun temel hedefi olan değerler envanteri oluşturulması açısından oldukça zengin bir araştırma alanının bulunmasına yol açmaktadır. Bilim insanlarımızın bu değerleri tespit edip incelemeleri, sonrasında sorun çözen ve adamızın sosyal, ekonomik ve kültürel anlamda kalkınmasına ve daha iyi tanınmasına yol açacak projeler geliştirilmesine yönelik çalışmaları herkes için yol gösterici niteliktedir. Gökçeadamız ın değerlerinin tarım, turizm, arkeoloji, tarih, sanat tarihi, etnografya, coğrafya, yer bilimleri, sosyoloji, dil ve edebiyat, su ürünleri, çevre, eğitim, sağlık, mitoloji, ekoloji ve işletmecilik gibi alanlar kapsamında ortaya konduğu bu bilimsel çalışmalar, gerek akademik anlamda gerekse Gökçeada nın değerlerinin bilimsel kayıt altına alınması bağlamında bizler için çok değerlidir. İlçemizde gelecekte yapılacak yatırım ve uygulanacak projelere zemin sunan bu önemli çalışmanın, ilçemizin kalkınmasına yönelik adımlara da ivme kazandıracağına inanmaktayız. Başta Çanakkale İli Değerleri Sempozyumları organizasyonunu gerçekleştiren Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi olmak üzere, Gökçeada Değerleri Sempozyumu nun gerçekleştirilmesinde Gökçeada Kaymakamlığımızla birlikte düzenleme kurulunda yer alan Gökçeada Belediyesi ne, Gökçeada Kent Konseyi ne, Gökçeada da faaliyet gösteren Sivil Toplum Kuruluşları temsilcilerine ve Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Gökçeada Meslek Yüksekokulu na teşekkürlerimizi sunuyoruz. Kemalettin SAKİN (Gökçeada Kaymakamı) ix

14 x

15 GÖKÇEADA BELEDİYE BAŞKANI YÜCEL ATALAY IN ÖNSÖZ Ü Farklı kültürlerin bir arada yaşadığı barış adası olan Gökçeada nın değerlerinin bilimsel bakış açısıyla ele alınıp değerlendirildiği Gökçeada Değerleri Sempozyumu nda sunulan çalışmaları içeren bir kitabın da değeri büyüktür. Çünkü sadece Çanakkale nin değil tüm ülkemizin en farklı ve güzide ilçelerinden biri olan Adamızın değerleri hakkında böylesi bir organizasyon ve çalışmanın sonuçları, oldukça önem arz etmektedir. Bizlerin gündelik olarak yaşadığımız temiz denizi, el değmemiş doğası, kültürel ve tarihi mirası ve özellikle doğa ve su sporları gibi turizm açısından önem sergileyen değerlerin yanı sıra, özellikle son yıllarda ivme kazanmış olan organik tarım, arkeolojik kalıntılar, tarihsel özellikler, coğrafi yapı, ekolojik yapı ve doğal kaynaklar gibi konuların incelenmesi ve bilginin yayılması, Adamız hakkındaki bilinci artıracaktır. Özellikle bir değerler envanteri oluşturularak bu verilerin kayıt altına alınması, gelecekteki teorik ve pratik çalışmalara da kaynak teşkil edecektir. Ayrıca, kalkınmada öncelikli hedef olarak gösterilen Gökçeada da yapılması planlanacak yatırımlar için, bu envanter bilgileri bilimsel bir rehber işlevi görecektir. Gökçeada gerek yurtiçinden, gerekse yurtdışından birçok misafir ağırlayan bir eko-turizm destinasyonu olmasının yanı sıra, doğal yapısı ve anakaradan uzak olması sonucunun beraberinde getirdiği olumlu şartların kullanılmasıyla aynı zamanda bir ekolojik tarım bölgesi olma yolunda ilerlemektedir. Dolayısıyla bu konular başta olmak üzere, diğer tüm değer yüklü alanları da kapsama alan bu organizasyonunu gerçekleştirenlere ve katılımcılarına teşekkür etmek bir borçtur. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi nin Çanakkale Valiliği, Çanakkale Belediyesi, İlçe Kaymakamlıkları, İlçe Belediye Başkanlıkları ve Sivil Toplum Kuruluşları işbirliği ile düzenlediği, 14 ilçe ve beldeyi içeren Çanakkale İli Değerleri Sempozyumları kapsamında, Ağustos 2008 tarihlerinde gerçekleştirilen Gökçeada Değerleri Sempozyumu na katkılarından dolayı; Başta Çanakkale Valiliği ve Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi olmak üzere, Gökçeada Değerleri Sempozyumu nun gerçekleştirilmesinde Gökçeada Belediyemizle birlikte düzenleme kurulunda yer alan Gökçeada Kaymakamlığı na, Gökçeada Kent Konseyi ne, Gökçeada da faaliyet gösteren Sivil Toplum Kuruluşları temsilcilerine ve Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Gökçeada Meslek Yüksekokulu na, ayrıca bilimsel çalışmalarıyla Gökçeada nın değerlerini kayıt altına alan sayın araştırmacı ve akademisyenlerimize teşekkürlerimizi sunuyoruz. Yücel ATALAY (Gökçeada Belediye Başkanı) xi

16 xii

17 ÇANAKKALE TİCARET VE SANAYİ ODASI YÖNETİM KURULU BAŞKANI İLHAMİ TEZCAN IN ÖNSÖZÜ Çanakkale; tarihte hep ilklere ve önemli dönemlere sahne olmuş, doğa harikası bir yerdir. Geriye dönüp baktığımızda, Bizans tarihinin de buradan başladığını görüyoruz. Truva.. Bir medeniyettir. İstanbul dan önce medeniyetin beşiği Çanakkale coğrafyasında şekillenmiş, buradan gelişmiştir. Türk tarihinde de durum bundan farklı değildir. Atalarımız Anadoluya Gelibolu yarımadasında ayak basmışlar, devamında da İstanbul un fethiyle tarihimizde yeni bir sayfa açılmıştır. Osmanlı nın imparatorluk haline gelmesinin ilk adımı da bu topraklarda başlamıştır. Yakın tarihimizde ise Çanakkale yine Dünya ya ismini bir kez daha hatırlatmış; tarihin en büyük savaşlarından birisi bu topraklarda yaşanmıştır. Türkiye Cumhuriyeti nin kurucusu Yüce Atatürk ün de yer aldığı bu başlangıçtan misak-ı milli sınırları ortaya çıkmıştır. Çanakkale Boğazı yla, Troia sıyla, Çanakkale Deniz Zaferi yle başka bir yerde olmayan doğasıyla, Asos uyla, Kaz Dağları yla, yöreye özgü bitki örtüsüyle, sağlık turizmine imkan tanıyan potansiyel kaynaklarıyla, öncü girişimcileri ile yalnızca Türkiye de değil, tüm dünyada marka olmayı hak eden bir potansiyele sahiptir. Son yıllarda Hükümetimizin büyük mali desteği ile Gelibolu Yarımadası nda önemli yatırımlar gerçekleştirilmiştir. Bu sebeple, yılda kişi ile öğrenci şehitlerimizi ve savaş alanlarımızı ziyaret etmektedir. Ancak, tüm bu antik ve yakın tarih özellikleri, kültür birikimi, tarıma elverişli toprakları, su ürünleri doğal güzellikleriyle Türkiye ortalamasının üstünde bir gelişmişliğe sahip olmasına rağmen yeterli gelişimi sağlayamamış bir ilimizdir. Çanakkale Ticaret ve Sanayi Odası olarak bu potansiyeli kazanca dönüştürmenin girişimcilikten geçtiği bilinci ile öncelikli gündemimizde; sahip olduğumuz değerleri girişimcilik aracılığıyla ekonomiye, tanıtıma ve markalaşmaya dönüştürmek bulunmaktadır. İstanbul, İzmir ve Bursa illerine eşit mesafede uzaklığı olan ilimiz bu üç büyük kent arasında sıkışıp kalmış ve yatırım tercihlerinde önemli bir unsur olan ulaşım alt yapı eksikliği nedeniyle Marmara Bölgesi içinde gelişmişlik sırasında alt sıralarda yer almıştır. İlçelerimiz ile de gerek karayolu gerekse deniz yolu ulaşımının yetersiz olması yeterli ekonomik ve sosyal ilişkilerin kurulmasını da zorlaştırmaktaydı. Yine ulaşım alt yapı yetersizliği nedeniyle tarihi ve coğrafi özelliklerine rağmen turizm hareketlerinden de yeterince pay alınamamıştı. Fakat 2006 yılı sonlarında gerek Çanakkale deniz limanında, gerekse hava limanında açılan sınır kapıları Çanakkale nin başta İstanbul Ankara olmak üzere Türkiyenin her bölgesine ve başta İtalya olmak üzere Avrupa ya yakınlaşmasını sağlamıştır. xiii

18 Halen haftada 4 gün Çanakkale İstanbul bağlantılı Ankara uçuşları yapılmaktadır. Ayrıca Çanakkale Bursa duble yol çalışmaları devam etmekte olup muhtemelen 2008 de tamamlanacaktır. Bu amaca ulaşmak sürekli olarak öncelikli gündemimiz olmuştur. Bu çalışmalarımız ile kaliteli duble yol bağlantılarının tamamlanması, Kaz Dağı nı Sağlık Turizmi ve ekolojik turizm açısından oldukça cazip bir noktaya taşıyacak ; Çanakkale deki meyve,sebze, hayvancılık su ürünleri gibi potansiyellerin kurulacak yeni fabrikalarla katma değer kazanmasını sağlayacaktır. Çanakkale ye, Bozcaada ya, Gökçeada ya kuvvetli rüzgara duyarlı modern feribot seferlerinin düzenlenmesi Çanakkale ye ziyaret trafiğini yaygınlaştıracaktır. Bu amaçla başta Sayın Valimiz olmak üzere Sivil Toplum Örgütlerinin ve milletvekillerimizin girişimleri ile, Çanakkale den Bozcaada ve Gökçeada ya ulaşımı kolaylaştıracak ferbot alımına, Sayın Hükümetimiz özel katkı sağlamıştır. Ulaştırma Bakanımız Sayın Binali Yıldırım ın takip ettiği bu konuya çözüm getirmek için çalışmalar devam etmektedir. Kepez Limanı nın faaliyete geçmesinden sonra Organize Sanayi Bölgesi ne yatırım yapmak isteyen sanayiciler artmıştır. Deniz taşımacılığında kazandığımız bu liman Yunanistan ve İtalya başta olmak üzere Avrupa Birliği ve Kuzey Afrika ülkeleri ile olan ticari ilişkilerimize son derece olumlu etki yapmıştır. Odamızca düzenlenen Eylül 2007 tarihleri arasında Yunanistan ın Kavala ve Bulgaristan Plovdiv şehrine yapılan ziyaretler ile ekonomik ve ticari ilişkilerimizin gelişimine katkı sağlayacak önemli adımlar atılmıştır. Kavala Ticaret ve Sanayi Odası yönetimi, Kavala liman yetkilileri, Kavala Belediye Başkanı ve Kavala Bölge Valisi ile görüşmeler yapılarak Kavala ile Kepez Limanı arasında deniz hattının açılması ile ilgili fikir alışverişi yapılmıştır. Yunanistan tarafı bu deniz yolunun açılması, bu yola bağlanan karayollarının inşa edilmesi konusunda çok olumlu görüş bildirmiştir. Sonuçta varılan mutabakatla komisyon kurulmuş, bir İyi Niyet Mektubu hazırlanmış ve bu mektup çerçevesinde komisyonun çalışmalar yapmasına karar verilmiştir. Bulgaristan ın Plovdiv Şehri ziyaretinde ise Plovdiv Sanayi Fuarı ziyaret edilerek Plovdiv Ticaret ve Sanayi Odası yetkilileri ile Avrupa Birliği projelerinde işbirliği konuları görüşülmüştür. Bu görüşmelerimizde Plovdiv Başkonsolosumuz Sayın Ümit Yalçın da bulunmuşlardır. Plovdiv Ticaret ve Sanayi Odası yetkilileriyle Plovdiv Fuarı, Plovdiv Serbest Bölgesi, Türk şirketlerinin yatırımları, Bulgaristan-Türkiye ticaret hacmi, ulaşım sorunları, vize sorunları gibi konularda görüş alışverişinde bulunulmuştur. Yine Plovdiv Ticaret ve Sanayi Odası Yönetimi Plovdiv in de Kavala ile kara yolu bağlantısının inşa edildiğini ve Kavala-Çanakkale arasındaki deniz yolu projesinde de ortak olmak istediklerini ve ayrıca bugüne kadar 18 adet AB projesi yaptıklarını bu konularda bizimle işbirliği yapmaktan çok memnun olacaklarını xiv

19 ifade etmişlerdir. Bu konularda Plovdiv Ticaret ve Sanayi Odası Avrupa Birliği Bilgi Merkezi ile Odamızın hemen temas kurması kararı verilerek Plovdiv Ticaret ve Sanayi Odası Yönetimi de Odamıza davet edilmiştir. Akabinde Plovdiv Valisi ziyaret edilerek ziyaret amacımız anlatılmıştır Ekim 2007 tarihlerinde ise Almanya da düzenlenen Anuga Gıda Fuarı nda ise 24 m² stand açılarak Çanakkale adı altında Ticaret Borsası ile müşterek katılınmıştır.16 Ekim 2007 tarihinde fuarda Köln Başkonsolosumuzun, Köln Belediye Başkan Yardımcısının ve basın mensuplarının katılımlarıyla bir basın toplantısı düzenlenmiş ve ilimiz en iyi şekilde tanıtılmaya çalışılmıştır. Odamızın bugüne kadar yurt dışında yapmış olduğu en geniş çaplı organizasyon olan Anuga Gıda Fuarına katılım ile üyelerimiz ürünlerini tanıtmak, Almanyadaki Türk ve yabancı firmalarla tanışmak fırsatı bulmuş ve işbirliği imkanları doğmuştur. Çanakkale Organize Sanayi Bölgesi ise son 2,5 yılda çok önemli ve gözle görülür gelişmeler kaydetmiş ve ivme kazanmıştır. Ulaşım sorunlarının çözülmesiyle yatırımcı için daha da cazip hale gelecek olan OSB de şu anda 18 firma inşaat aşamasındadır. Son olarak 60 dönüm yer satın alarak inşaatına başlayan İSKO Plastik ve Kalıp Sanayi A.Ş. Plastik boru imalatı ve ülke tarımında verimliliği arttıracak olan damla sulama sistemleri ile ilgili her türlü ürün ve hizmetin içinde olmayı hedeflemektedir. Çanakkale Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Onsekiz Mart Üniversitesi ile işbirliğine de büyük önem vermektedir. Birlikte ÇTSO üyeleri çeşitli konularda eğitilmekte ve yeni projeler üretilmeye çalışılmaktadır. Üniversitemiz için çok önem taşıyan Tıp Fakültesi nin açılışını hızlandırak için önemli bir işbirliği gerçekleştirmiştir. Ayrıca 25 Ağustos gününden itibaren Çanakkale nin il ve ilçelerde değerlerini tespit için yapılacak toplantıların en büyük destekçisi Çanakkale Ticaret ve Sanayi Odası olacaktır. Tabii ki başlamış ve başlayacak olan bu güzel hizmetlerin sürekli olması gayesiyle biz Çanakkalelilere büyük görev ve sorumluluk düşmektedir. Çanakkale Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı olarak, ilimizin en önemli sorunu olan ulaşımda Oda olarak üzerimize düşeni yapmaya, yetkililer ile işbirliği içinde olmaya hazır olduğumuzu ve bu konudaki hassasiyetimizi belirtir, emeği geçen herkese şükranlarımızı sunarız. İlhami TEZCAN Çanakkale Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı xv

20 xvi

21 ÇASİAD YÖNETİM KURULU BAŞKANI HÜSEYİN YALMAN IN ÖNSÖZ Ü Çanakkale İli Değerleri Sempozyumu fikrini yaratıp, organize etmenizden duyduğumuz memnuniyetle birlikte, Çanakkale Sanayici ve İşadamları Derneğinin düşünce ve değerlendirmesini, yayınınızda paylaşmaktan mutluluk duymaktayız. Bu çalışmayı değerlendirmek bizim açımızdan çok önemli olduğu kadar da kolay olmaktadır. Çünkü: 1-Çanakkale kentini oluşturan tüm aktörlerinin katılımıyla kent vizyonu; Sürdürülebilir gelişme içinde, altyapı ve ulaşım sorunlarını çözmüş, tarımı ve tarıma dayalı sanayisi gelişmiş, dünya mirası varlıklarını, doğasını, tarihini ve kültürel değerlerini koruyan ve geliştiren, yaşam kalitesi yüksek, turizm, üniversite ve barış merkezi Çanakkale olarak belirlenmiştir. 2-Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi ise; eğitim ve öğretim veren, bilimsel araştırma yapan bir kurum olma özelliğinin yanı sıra, küresel, ulusal ve yerel sorunlara yönelik çözüm önerileri de üreten bir kurum konumunda olmayı misyon edinmiştir. Bu iki başlıktan da anlaşılacağı gibi belirlenen vizyon ve bu vizyonu gerçekleştirmeyi amaç edinen bir kurum var. Bu kurum da sizin ve çok değerli çalışma arkadaşlarınızın yönettiği Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi dir. Gerçekleştireceğiniz bu çalışma ilimizin kültürel,coğrafi ve ekonomik envanterini ortaya çıkararak kayıt altına alınmasını sağlayacaktır.. Çanakkale yi daha iyi yarınlara hazırlamayı ve yörenin ekonomik, sosyal ve kültürel hareketliliğine önemli katkılar sağlamayı amaçlayan bu akademik etkinliklerin çok yararlı olacağına yürekten inanıyor ve destekliyoruz. Derneğimizin amaç ve varoluş sebeplerinden birisi de kentimizin gelişimine katkıda bulunmaktır. Dolayısı ile düzenleme kurulunda sizlerle birlikte bulunmak, ilimizin sahip olduğu değerlerin ortaya konulması, bunların geliştirilerek daha iyi tanıtılması ve eksikliklerinin giderilmesi konusunda yapılacak her türlü çalışmanın bir parçası olmak bizim asli görevlerimizdendir. Çanakkale tarihi, kültürü, tarımı, coğrafi konumu ve üniversitesiyle Türkiye nin gözde illerinden biri konumuna gelmektedir. Bunu hızlandırmak ve daha ileriye götürmenin birlikte çalışmaktan geçtiğinin bilincinde olan ÇASİAD, sonuçlardan Çanakkale ye sağlanacak kazanım çalışmalarında da sizlerin her zaman yanında olacaktır. Çanakkale Değerleri Sempozyumu için ilimize gelecek olan bilim adamları, basın mensupları ve katılımcılara hoş geldiniz diyor ve başta siz rektörümüz olmak üzere tüm emeği geçenlere teşekkür ederek çalışmalarınızda başarılar diliyoruz. Hüseyin YALMAN (ÇASİAD Yönetim Kurulu Başkanı) xvii

22 xviii

23 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ Ertuğrul GÜNAY (T.C. Kültür ve Turizm Bakanı). ÖNSÖZ Orhan KIRLI (Çanakkale Valisi). ÖNSÖZ Ülgür GÖKHAN (Çanakkale Belediye Başkanı). ÖNSÖZ - Prof. Dr. Ali AKDEMİR (ÇOMÜ Rektörü) ÖNSÖZ - Kemalettin SAKİN (Gökçeada Kaymakamı) ÖNSÖZ - Yücel ATALAY (Gökçeada Belediye Başkanı) ÖNSÖZ İlhami TEZCAN (Çanakkale San. ve Tic. Od. Yön. Kur. Başkanı).. ÖNSÖZ Hüseyin YALMAN (ÇASİAD Başkanı).. i iii v vii ix xi xii xvii İÇİNDEKİLER Rıdvan YURTSEVEN Destinasyon Yönetimi ve Turizm Çekiciliklerinin İmajı: Gökçeada Üzerine Bir Araştırma... 1 Ata ATABAY Gökçeada nın Sürdürülebilir Kalkınmasında Sektörel Önceliklendirmenin Önemi. 13 Kutlay ARTUÇ, Hakan GENÇ Devlet Ada. 25 Süha ÖZDEN, Özkan ATEŞ, Fırat ŞENGÜN, İ. Onur TUNÇ, Oya TÜRKYILMAZ, Deniz ŞANLI YÜKSEL, Mustafa AVCIOĞLU, Can ERTEKİN Gökçeada nın Jeolojik Özellikleri Çiğdem ÖZBEK Antik Çağda Gökçeada Mithat ATABAY Osmanlı nın Son Deniz Başarısı: İmroz Deniz Savaşı 69 Gülgün YAZICI, İmran ŞAHİN, Mesut YAZICI Gökçeada da Osmanlı Medeniyetinin İzleri Nusret AVCI Gökçeadada Organik Tarım ve Organik Ada Naci KAYNAR Organik Ada Gökçeada Cemil TÖLÜ, Mustafa ÖZCAN, Türker SAVAŞ Gökçeada Keçisinin Biyolojisine İlişkin İlk Rapor Hasan GÜRAK, Hakan GENÇ Gökçeada nın Kalkınmasında Zihinsel Emeğin (beşeri sermayenin) Rolü 117 xix xix

24 Onur GÖNÜLAL Gökçeada Kıyı Balıkıçılığına Genel Bir Bakış. 127 Mehmet ÇAVUŞOĞLU Gökçeada Rüzgar Sörfü Turizminin Elektronik Ortamda Tanıtımına Yönelik Bir Çalışma 135 Çiğdem Şahin, Coşkun KAYABALI Avrupa Birliği nin Bakışıyla Gökçeada: İlerleme Raporlarları ve Etkileri 145 Mehmet ÇAVUŞOĞLU Gökçeada Turizm Potansiyelinin Teknomarket Sistemiyle Tanıtımına Yönelik Yeni bir Strateji.. 157

25 DESTİNASYON YÖNETİMİ VE TURİZM ÇEKİCİLİKLERİNİN İMAJI: GÖKÇEADA ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA H. Rıdvan YURTSEVEN Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Gökçeada Meslek Yüksekokulu ÖZET Bu araştırmanın temel amacı, sürdürülebilir turizm yönetimi unsurlarının algılama düzeylerini kullanarak, Gökçeada nın turizm çekiciliklerinin imajını ölçmektir. Sürdürülebilir turizm yönetimi unsurları dört farklı gruba ayrılır: ziyaretçiler, yerel topluluk, yerel girişimciler ve yerel yöneticiler. Araştırmanın temel bulgusu; sürdürülebilir turizm yönetimi unsurlarının, Gökçeada nın turizm çekiciliklerini algılama düzeylerinin aynı olmamasıdır. Gökçeada yı bir destinasyon olarak yönetmek ve pazarlamak, sürdürülebilir turizm yönetimi unsurlarının stratejik amaçları ve yerel kaynakların sürdürülebilirliği arasında optimum bir dengenin kurulmasını gerektirir. Destinasyon yönetimi, turizmin etkileri ve sürdürülebilir turizm yönetimi unsurlarının stratejik amaçlarını gerçekleştirmesinde bir optimizasyon sağlamalıdır. Anahtar Kelimeler: Destinasyon imajı, destinasyon yönetimi, turizm çekiciliği. ABSTRACT The main purpose of this paper is to measure image of tourism attractions in Gokceada by using perception levels of elements of sustainable tourism management. Elements of sustainable tourism management are categorized into four different groups: visitors, local community, local entrepreneurs, and local managers. The significant finding of this research is that the perception levels of tourism attractions in Gokceada of elements of sustainable tourism management are not homogeneous. Managing and marketing of Gokceada as a destination should balance the strategic objectives of all elements of sustainable tourism management and the sustainability of local resources. Destination management must lead to the optimisation of tourism impacts and the achievement of the strategic objectives for all elements of sustainable tourism management. Keywords: Destination image, destination management, tourism attraction. GİRİŞ Destinasyonlar, ziyaretçilere birleştirilmiş deneyimler sağlayan turizm ürünlerinin karmasından oluşur. Destinasyon, geleneksel olarak, ülke, ada ya da kent gibi kesin olarak tanımlanabilen bir coğrafi bölge olarak kabul edilir (Buhalis 2000). Buna karşın, destinasyon, turizm yönetimi literatüründe giderek artan bir biçimde

26 ziyaretçilerin seyahat güzergahlarına, kültürel geçmişlerine, ziyaret amaçlarına, eğitim düzeylerine ve geçmiş deneyimlerine göre öznel olarak yorumlanabilen algısal bir kavram olarak görülmektedir. Bu çalışmanın amacına yönelik olarak destinasyon; ziyaretçileri tarafından tek bir varlık olarak algılanan, sürdürülebilir turizm yönetimi açısından tanımlanmış bir coğrafi bölge olarak kabul edilecektir. Bu tanımlama, destinasyon unsurlarına, destinasyonun yönetimi için ölçülebilirlik ve stratejik amaçlarını başarması doğrultusunda faaliyetlerini uygulamaları için güç ve kaynak sağlar. Destinasyonlar, destinasyonun marka adı altında tüketilen turizm ürün ve hizmetlerinin karışımını sağlar (Buhalis 2000). Destinasyon, insanların seyahat ettikleri ve kalmak için çeşitli algılanan özelliklerinin çekicilikleri nedeniyle seçtikleri yerdir (Leiper 1995). Destinasyonlar, ziyaretçilerin gereksinmelerini karşılamak için tasarlanmış hizmetler ve kolaylaştırıcıların odağıdır (Cooper vd. 1998). Destinasyon, 6A olarak adlandırılan unsurlardan oluşur: çekicilikler (attractions), erişebilirlik (accesibility), hoş ve konforlu yönler (amenities), hazır paketler (available packages), faaliyetler (activities) ve yardımcı hizmetler (ancillary services). Bu nedenle; bir destinasyon, bütün ürünlerin, hizmetlerin ve yerel deneyimlerin bileşimi (ya da bir marka) olarak görülebilir (Buhalis 2000). Ziyaretçi, yerel topluluk, yerel girişimciler ve yerel yöneticiler arasındaki ilişkilerin karmaşıklığı nedeniyle, destinasyonlar yönetilmesi ve pazarlanması en zor alanlardan biridir (Sautter ve Leisen 1999). Turizmin sürdürülebilir olması isteniyorsa; ziyaretçilerin, yerel topluluğun, yerel girişimcilerin ve yerel yöneticilerin etkileşimlerini kolaylaştıran bir destinasyon stratejisi uygulanmalıdır. Bu strateji; ziyaretçilerin sayısının artmasından daha çok düzenli olarak onların memnuniyet düzeylerinin izlenmesini ve bunları başarı kriteri olarak kullanmayı, ziyaretçi ve yerel topluluk etkileşiminde ziyaretçi deneyiminin önemli bir göstergesi olan yerel topluluk tepkilerini izlemeyi, turizm alanlarındaki alt yapı uygulamalarını sahip olunan çeşitli ziyaretçiler için çekici duruma getirecek faaliyetler gerçekleştirmeyi içerir (Ryan 1991). Ziyaretçiler, destinasyonları, tedarik ve hizmetlerin toplamını içeren bir marka olarak algılar. Ziyaretlerinden önce destinasyon hakkında beklentilerinin yanında, önceki deneyimlerine, ağızdan ağıza iletişime, basılı bilgilere, reklamlara ve genel inançlara dayalı bir imaj geliştirirler (Baloglu ve Brinberg 1997). Ziyeretçiler, tatilleri boyunca kapsamlı bir deneyim olarak, destinasyon ürünlerini hangi destinasyon unsuru tarafından üretildiğini düşünmeden tüketirler. Bu ürünleri onlara sağlayanlar, güçlü ve zayıf yönlere sahip olan destinasyon unsurlarıdır (Buhalis ve Cooper 1998). Ziyaretçilerin tüm deneyimleri, turizm çekiciliklerinin çeşitliliği yanında küçük iletişimlerden oluşur. Sonuç olarak; bir destinasyonun stratejik yönetimi ve pazarlaması, her bir destinasyon unsuruyla ilişkilidir. Başka bir anlatımla; destinasyondaki her bir unsurun rekabeti birbiriyle ilişkiliyken, aynı zamanda her birini diğerinden ayrıştırmaktadır. Destinasyon yönetimi, bir bölgenin ziyaretçiler için çekici duruma getirilmesine ilişkin süreçler olarak görülmemelidir. Destinasyon yönetimi; 2

27 destinasyonun kalkınma hedef ve stratejilerinin gerçekleştirilmesini sağlayan bir işleyiş olmalıdır. Bu açıdan bakıldığında, destinasyonlar için hedef ve stratejileri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz (Buhalis 2000): Destinasyon ziyaretçilerinin tatminini ve memnuniyetini sağlamak, Yerel topluluğun uzun dönem refahını sağlamak, Yerel girişimlerin kârını ve çarpan etkisini en yüksek kılmak, Yerel yöneticilerin, sosyal-kültürel-çevresel maliyetler ve ekonomik fayda arasındaki sürdürülebilir dengeyi sağlamada turizm etkilerini optimum yapmalarını kolaylaştırmak. Destinasyon türlerini ve özelliklerini anlamak, onların pazarlaması için çok önemlidir (Buhalis 2000). Her destinasyon, ziyaretçi taleplerinin belirli türleriyle eşleşebilir. Bu nedenle; bir destinasyon markası geliştirmek için seyahat motivasyonlarının değerlendirilmesine gereksinim vardır. Buna ek olarak, destinasyonlar yalnızca aktif talebin istem ve gereksinimlerinin farkında olmamalı, aynı zamanda potansiyel pazarları da etkileyebilmelidir (Buhalis 2000). Hedef pazarlara, pazarlama karmasını adapte edebilecek ve faydaların en yüksek olmasını sağlayacak ürün portföyünü geliştirmelidir (Tribe 1997). Ziyeretçiler, turizm ürünlerini seçmede geniş kriterler kullanmaktadır. Bu kriterler; gezinin özellikleri ve amacı, dış çevre unsurları, ziyaretçinin kişiliği ve destinasyonun özelliklerinden oluşmaktadır (Ryan 1997; Swarbrooke ve Horner 1999). Bir destinasyonu ziyaret etme ya da etmeme seçimindeki en önemli kriter, imajdır. İmaj; potansiyel ziyaretçinin destinasyon hakkında sahip olduğu beklentilerin ve algıların kümesidir. Ziyaretçinin, destinasyona ilişkin geçmiş deneyimlerini ya da işletmeler, arkadaşlar ve akrabaların tanımlarını içerir. Genel bilgi ve pazarlama kampanyalarının doğru ya da düşsel sunumları, ziyaretçilerin beklenti ve algılarını geliştirir (Baloglu ve Brinberg 1997; Chacko 1997; Gartner 1993). Sonuç olarak, destinasyon yönetiminde, bir destinasyona ilişkin imajın ölçülmesi önem taşır. Ziyaretçi memnuniyetinin derecesi; beklenti ve algıların, destinasyon deneyimiyle karşılaştırılması ve değerlendirilmesiyle belirlenir. Destinasyonlar için doğru imaj geliştirmek, ziyaretçileri memnun etme yeteneğini geliştirir (Morgan ve Pritchard 1998). Destinasyon imajı, bölgeyi markalaştırmaya yönelik yönetim süreçleriyle uyumlu bir biçimde geliştirilmelidir. Turizm, çekicilikler nedeniyle vardır. Çekicilikler, turizm ve seyahat sisteminin temel güdüsüdür. Ziyaretçiyi, bir destinasyona yönelten motivasyonu çekicilikler sağlar. Ziyaretçilerin tatmin düzeyini ölçmeye yönelik olarak gerçekleştirilen araştırmalarda, çekicilikler de tatmini etkileyen unsurlar arasında yer almaktadır (Yeşiltaş ve Öztürk 1997; Yurtseven ve Can 2002). Bir çekiciliğin başarısı, ziyaretçinin, destinasyonun fayda ve tatmin düzeyini değerlendirmesiyle ilgilidir. Turizm çekicilikleri dört temel guruba ayrılarak incelenmektedir (Alhemoud ve Armstrong 1996; Kozak ve Rimmington 1998; Sharaiha ve Collins 1992): doğal çekicilikler, tarihi çekicilikler, kültürel çekicilikler ve yapım çekicilikler. 3

28 Türkiye nin en büyük adası olan Gökçeada, sahip olduğu adalara özgü çekicilikleri nedeniyle, son on yıldan beri yurt içinde ve dışında bilinen bir destinasyon haline gelmiştir. Bu durum, adanın turizm kaynaklarının sürdürülebilir olarak yönetilmesini gerektirmektedir. Yönetim süreçlerinin etkinliği ve geleceğe yönelik turizm stratejilerinin belirlenmesi açısından, destinasyon yönetimi unsurlarının (ziyaretçi, yerel topluluk, yerel girişimci, yerel yönetici) odaklandığı turizm çekiciliklerinin imajının belirlenmesi gerekmektedir. Bu araştırmanın amacı; sürdürülebilir destinasyon yönetimi unsurlarından alınan verilere göre, Gökçeada daki turizm çekiciliklerinin imajını belirleyerek, ada turizm çekiciliklerinin varolan durumunu incelemektir. Böylelikle, Gökçeada ya ilişkin etkili bir destinasyon imajı ve marka oluşturulması için gerekli yönetsel stratejiler yapılandırılabilecektir. Araştırmanın temel varsayımı; etkili bir destinasyon imajı yaratılmasının, varolan turizm çekicilik imajlarının değerlendirilmesine bağlı olduğudur (Bigne vd. 2001; Gartner 1993). YÖNTEM Araştırmanın veri toplama aracı, örnek kütlelere yönelik soru kağıdıdır. Ana kütlelerden rastlantısal olarak seçilen 40 denek üzerinde, Nisan 2008 tarihleri arasında, soru kağıdıyla bir pilot uygulama gerçekleştirilmiştir. Bunun amacı, soru kağıdını daha anlaşılır bir duruma getirmektir. Deneklerin, Gökçeada daki turizm çekiciliklerinin etkileyiciliğini kişisel olarak ölçmeyi amaçlayan sorular, 5 li Likert Ölçeği ne göre hazırlanmıştır. Destinasyon çekiciliklerinin imajıyla ilgili araştırmalarda, genel olarak, Likert Ölçeği yle analiz yapılmasını sağlayacak soru kağıdı kullanılmaktadır. Uygulamaya katılanlara, Gökçeada için belirlenen toplam 33 adet turizm çekiciliğiyle (Yurtseven 2000; Yurtseven ve Can 2002) ilgili olarak, her birinin hangi düzeyde etkili olduğu sorulmuştur. Bunların 9 adedini doğal çekicilikler, 14 adedini tarihi çekicilikler ve 10 adedini kültürel çekicilikler oluşturmaktadır. Denekler etkileyicilik düzeylerini 1-5 puan (1=Hiç Etkileyici Değil, 2=Etkileyici Değil, 3=Nötr, 4=Etkileyici, 5=Çok Etkileyici) arasında bir puan vererek değerlendirmişlerdir. Soru kağıdındaki turizm çekiciliklerinin değerlendirilmesine yönelik olarak hazırlanan özgün sorular, benzer araştırmalardaki sorularla uyum sağlamaktadır (Bigne vd. 2001; Gartner 1993). Bu araştırmanın ana kütlesini sürdürülebilir turizm yönetiminin dört temel unsuru oluşturmaktadır: Gökçeada yerel yöneticileri, Gökçeada yerel girişimcileri, Gökçeada ya gelen ziyaretçiler ve Gökçeadalılar. Araştırma, Gökçeada yerel yöneticileri (95) ve Gökçeada yerel girişimcileri (127) ana kütlelerinin tamamında gerçekleştirilmiştir. Gökçeada yerel yöneticileri ve Gökçeada yerel girişimcilerine ilişkin sayılar, Gökçeada Kaymakamlığı ve Gökçeada Belediyesi nden alınmıştır. Gökçeada ya gelen ziyaretçilere ilişkin örnek kütlenin belirlenmesinde, ana kütlenin sayısının bilinmediği örneklem belirleme yöntemi (n=t 2 pq/d 2 - %5 örnekleme hatası) uygulanmış ve örneklem 384 olarak belirlenmiştir. Gökçeadalılar örnek kütlesinin belirlenmesinde, ana kütlenin sayısının bilindiği örneklem belirleme yöntemi (n=n t 2 pq/d 2 (N-1) + t 2 pq - %5 örnekleme hatası) uygulanmıştır. T.C. 4

29 Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) Veri Tabanı 2007 verilerine göre, Gökçeada İlçesi nin nüfusu dir. Bu veriye dayalı olarak örnek kütle 368 olarak belirlenmiştir. Örnek kütle belirlenirken, ana kütlenin yaş ve cinsiyet kriterleri de dikkate alınmıştır. Gökçeadalılar örnek kütlesi; 24 ve altı yaş (181/52 kadın-129 erkek), yaş (70/28 kadın-42 erkek), yaş (37/18 kadın-19 erkek), yaş (29/14 kadın- 15 erkek), yaş (21/10 kadın-11 erkek), 65 ve üstü yaş (30/15 kadın-15 erkek) olarak sınırlandırılmıştır. Sonuç olarak araştırma kütlesi; Gökçeada yerel yöneticileri (95), Gökçeada yerel girişimcileri (127), Gökçeada ya gelen ziyaretçiler (384) ve Gökçeadalılar (368) olmak üzere toplam 974 denekten oluşmaktadır. Soru kağıtları, 1 Mayıs-30 Haziran 2008 tarihleri arasında, 33 kişilik bir anket gurubuyla uygulanmıştır. Uygulama sonucunda 930 deneğin (örnek kütlenin %95.48 si) verileri (Gökçeada yerel yöneticileri 63/ana kütlenin %66.32 si; Gökçeada yerel girişimcileri 115/ana kütlenin %90.55 i; Gökçeada ya gelen ziyaretçiler 384/örnek kütlenin %100 ü ve Gökçeadalılar 368/örnek kütlenin %100 ü) değerlendirmeye alınmıştır. Gökçeada daki turizm çekiciliklerinin sürdürülebilir turizm yönetimi unsurları açısından karşılaştırılmasında grup verilerinin parametrik analiz tekniklerinin uygulanabilme ön koşullarını taşıması nedeniyle; One-Way ANOVA Test Tekniği kullanılmıştır. Bunun nedeni; One-Way ANOVA Test Tekniği nin, dört ortalama arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olup-olmadığını belirtmesidir. Anlamlı farklılıkların, her bir çekicilik için, hangi ortalamalar arasında olduğunu belirlemek için Scheffe Testi uygulanmıştır. Her bir çekiciliğin, sürdürülebilir turizm yönetimi unsurları açısından analizi yapılmıştır. Çekicilikler arasındaki anlamlı istatistiksel farklılıklar belirtilmiş ve gerekli açıklamalar yapılmıştır. Analizler, SPSS 10.0 Windows istatistiksel analiz paket programı kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Verilerin güvenilirliği, değerlendirmeye geçilmeden önce test edilmiş ve Alfa Güvenilirlik Testi (Cronbach Alfa Katsayısı) nin sonucu 0,8793 (yüksek derecede güvenilir) olarak bulunmuştur. BULGULAR Gökçeada da varolan 33 turizm çekiciliği, üç ana gruba ayrılmıştır (bakınız: Tablo 1-3). Her bir çekiciliğin ortalama puanı, Gökçeada yerel yöneticileri, Gökçeada yerel girişimcileri, Gökçeada ya gelen ziyaretçiler ve Gökçeadalılar için ayrı olarak hesaplanmıştır. Daha yüksek bir ortalama puanı, daha etkili bir çekicilik olarak algılanmaktadır. Doğal çekiciliklerin imajı Doğal çekicilikler açısından; 9 çekicilikten 8 i istatistiksel olarak anlam taşımaktadır. Gökçeada yerel yöneticileri; Aydıncık Kumsalı, Aydıncık Tuz Gölü, Gizli Liman, Laz Koyu, Peynir Kayalıkları ve Tepeköy Çınar Ağacı nın imajını etkileyici bulmaktadır. Gökçeada yerel girişimcileri, Peynir Kayalıkları ve Tepeköy Çınar ağacının imajını etkileyici olarak belirtirken, Gökçeadalılar Laz Koyu nun 5

30 imajını etkileyici bulmaktadır. Gökçeada ya gelen ziyaretçiler açısından etkileyici olarak algılanan doğal çekicilik yoktur. Doğal çekiciliklerin imajını genel ortalama açısından değerlendirdiğimizde; hiçbir çekicilik etkileyici olarak değerlendirilmemektedir. Tablo 1, doğal çekicilikleri içeren soruların cevaplarını özetlemektedir. Doğal çekiciliklere göre, ziyaretçi ortalamaları ve diğer ortalamalar arasındaki anlamlı istatistiksel farklılıklar Scheffe Testi yle değerlendirilmiştir. Yönetici ortalamaları 5 (Aydıncık Tuz Gölü, Laz Koyu, Marmaros Ormanı, Marmaros Şelalesi, Mavi Koy) çekicilik, girişimci ortalamaları 8 (Aydıncık Kumsalı, Aydıncık Tuz Gölü, Gizli Liman, Laz Koyu, Marmaros Ormanı, Marmaros Şelalesi, Mavi Koy, Tepeköy Çınar Ağacı) çekicilik ve Gökçeadalı ortalamaları 5 (Gizli Liman, Marmaros Ormanı, Marmaros Şelalesi, Peynir Kayalıkları, Tepeköy Çınar Ağacı) çekicilikte ziyaretçi ortalamalarıyla uyumludur. Tarihi çekiciliklerin imajı Tarihi çekiciliklere bakıldığında; 14 çekicilikten 11 i istatistiksel olarak anlam taşımaktadır. Gökçeada yerel yöneticileri ve Gökçeadalılar, tarihi çekiciliklerin imajını etkileyici bulmamaktadır. Gökçeada yerel girişimcileri ve Gökçeada ya gelen ziyaretçiler, Zeytinliköy ü etkileyici olarak değerlendirmektedir. Tarihi çekiciliklerin imajını genel ortalama açısından değerlendirdiğimizde; Zeytinliköy etkileyici olarak değerlendirilmektedir. Tarihi çekiciliklere ilişkin bulgular, Tablo 3 de özetlenmiştir. Tarihi çekicilikler açısından, ziyaretçi ortalamaları ve diğer ortalamalar arasındaki anlamlı istatistiksel farklılıklar Scheffe Testi yle değerlendirilmiştir. Yönetici ortalamaları 12 (Dereköy, Eski Bademli Köyü, Kaleköy, Kaleköy Kalesi, Kiliseler, Metropolit Katedrali, Paleokastro Kalesi-Dereköy, Prygos-Dereköy, Roxado Barajı-Tepeköy, Tepeköy, Tepeköy Folklor Müzesi, Zeytinliköy) çekicilik, girişimci ortalamaları 14 (Çamaşırhaneler, Dereköy, Eski Bademli Köyü, Kaleköy, Kaleköy Kalesi, Kiliseler, Metropolit Katedrali, Paleokastro Kalesi-Dereköy, Prygos-Dereköy, Roma Dönemi Kaya Mezarları, Roxado Barajı-Tepeköy, Tepeköy, Tepeköy Folklor Müzesi, Zeytinliköy) çekicilik ve Gökçeadalı ortalamaları 5 (Kaleköy Kalesi, Metropolit Katedrali, Prygos-Dereköy, Roxado Barajı-Tepeköy, Tepeköy) çekicilikte ziyaretçi ortalamalarıyla uyumludur. Kültürel çekiciliklerin imajı Kültürel çekicilikleri içere cevapların değerlendirilmesi sonucunda, 10 çekicilikten 8 inin istatistiksel olarak anlamlı olduğu görülmektedir. Gökçeada yerel yöneticileri, Kekik Balı ve Zeytin-Zeytinyağı nın imajını etkileyici bulmaktadır. Gökçeada yerel girişimcileri, şarabın imajını etkileyici olarak belirtmektedir. Gökçeada ya gelen ziyaretçiler, şarap ve zeytin-zeytinyağının imajını etkileyici bulmaktadır. Gökçeadalılar açısından etkileyici olarak algılanan kültürel çekicilik yoktur. Kültürel çekiciliklerin imajını genel ortalama açısından değerlendirdiğimizde; zeytin 6

31 ve zeytinyağı etkileyici olarak belirlenmiştir. Tablo 3, kültürel çekiciliklerin imajını özetlemektedir. Kültürel çekiciliklere göre, ziyaretçi ortalamaları ve diğer ortalamalar arasındaki anlamlı istatistiksel farklılıklar Scheffe Testi yle değerlendirilmiştir. Yönetici ortalamaları 3 (Gökçeada Mutfağı, Meryem Ana Festivali, Zeytin ve Zeytinyağı) çekicilik, girişimci ortalamaları 8 (Gökçeada Film Festivali, Gökçeada Mutfağı, Kahvehaneler, Kekik Balı, Meryem Ana Festivali, Organik Tarım, Paskalya, Zeytin ve Zeytinyağı) çekicilik ve Gökçeadalı ortalamaları 5 (Gökçeada Film Festivali, Gökçeada Mutfağı, Kahvehaneler, Kekik Balı, Meryem Ana Festivali) çekicilikte ziyaretçi ortalamalarıyla uyumludur. Gökçeada daki tüm çekiciliklerin imajı Gökçeada nın doğal, tarihi ve kültürel çekicilikleri karşılaştırıldığında; Gökçeada yerel yöneticilerinin doğal çekicilikleri etkili bulması dışında, hiçbir çekiciliğin etkileyici olmadığı belirlenmiştir. Tablo 4, Gökçeada daki tüm çekiciliklerin imajına ilişkin bilgileri sunmaktadır. TARTIŞMA VE SONUÇ Bu araştırma, Gökçeada daki sürdürülebilir turizm yönetimi unsurlarından (ziyaretçi, yerel topluluk, yerel girişimci ve yerel yönetici) alınan verilere dayanarak, bir destinasyon olarak Gökçeada nın algılanan imajını belirlemek üzere gerçekleştirildi. Turizm çekiciliklerinden oluşan imajın güçlü ve zayıf yönleri tanımlandı. Çekiciliklerin algılanması, sürdürülebilir turizm yönetimi unsurlarından her bir çekicilik grubu için alınan verilerle oluşturulan ortalamaların, karşılıklı olarak analiz edilmesiyle belirlendi. Bu analizin sonucunda, sürdürülebilir turizm yönetimi unsurları arasında Gökçeada daki turizm çekiciliklerinin algılanması açısından, önemli istatistiksel anlam farklılıklarının bulunduğu görüldü. Ziyaretçi, yerel topluluk, yerel girişimci ve yerel yönetici uyumu; doğal çekicilikler açısından Marmaros Ormanı ve Marmaros Şelalesi nde, tarihi çekicilikler açısından Kaleköy Kalesi, Metropolit Katedrali, Prygos-Dereköy, Roxado Barajı-Tepeköy ve Tepeköy de, kültürel çekicikler açısından Gökçeada Mutfağı ve Kekik Balı nda görülmektedir. Gökçeada daki turizm çekiciliklerini oluşturan temel grupların hiçbiri, etkileyici bulunmamaktadır. Sürdürülebilir turizm yönetimi unsurlarının arasındaki ortak hedef ve uygulama işbirliği, destinasyon yönetiminin de temelidir. Ziyaretçi beklentilerini karşılamak ve aşmak, yerel unsurların işbirliğine bağlıdır. Yerel unsurlar, rekabet yerine, işbirliği yapmalıdır. Destinasyonlardaki yerel unsurlar, rekabet etmemeleri gerektiğini anlayacak olgunlukta olmalıdır. Bunun yerine; diğer destinasyonlarla rekabet etmelerini sağlayacak turizm stratejileri geliştirmek ve uygulamak için gerekli kaynakları beraber sağlamalıdırlar. Yeni destinasyonların hızlı gelişimi, önemli bir rekabet düzeyi yaratır. Gökçeada gibi destinasyonlar, sosyo-kültürel kaynakları ve doğal alanları maliyetli olmadan sunabilirler. Birçok geleneksel 7