İÇKİ SANAYİİ ÖZEL İHTİSAS KOMİSYONU RAPORU

Transkript

1 SEKİZİNCİ BEŞ YILLIK KALKINMA PLANI DPT: 2527 ÖİK: 543 İÇKİ SANAYİİ ÖZEL İHTİSAS KOMİSYONU RAPORU ANKARA 2000

2 Ö N S Ö Z Devlet Planlama Teşkilatõ nõn Kuruluş ve Görevleri Hakkõnda 540 Sayõlõ Kanun Hükmünde Kararname, İktisadi ve sosyal sektörlerde uzmanlõk alanlarõ ile ilgili konularda bilgi toplamak, araştõrma yapmak, tedbirler geliştirmek ve önerilerde bulunmak amacõyla Devlet Planlama Teşkilatõ na, Kalkõnma Planõ çalõşmalarõnda yardõmcõ olmak, Plan hazõrlõklarõna daha geniş kesimlerin katkõsõnõ sağlamak ve ülkemizin bütün imkan ve kaynaklarõnõ değerlendirmek üzere sürekli ve geçici Özel İhtisas Komisyonlarõnõn kurulacağõ hükmünü getirmektedir. Başbakanlõğõn 14 Ağustos 1999 tarih ve 1999/7 sayõlõ Genelgesi uyarõnca kurulan Özel İhtisas Komisyonlarõnõn hazõrladõğõ raporlar, 8. Beş Yõllõk Kalkõnma Planõ hazõrlõk çalõşmalarõna õşõk tutacak ve toplumun çeşitli kesimlerinin görüşlerini Plan a yansõtacaktõr. Özel İhtisas Komisyonlarõ çalõşmalarõnõ, 1999/7 sayõlõ Başbakanlõk Genelgesi, tarih ve 5/1722 sayõlõ Bakanlar Kurulu Kararõ ile yürürlüğe konulmuş olan tüzük ve Müsteşarlõğõmõzca belirlenen Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõ Özel İhtisas Komisyonu Raporu genel çerçeveleri dikkate alõnarak tamamlamõşlardõr. Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõ ile istikrar içinde büyümenin sağlanmasõ, sanayileşmenin başarõlmasõ, uluslararasõ ticaretteki payõmõzõn yükseltilmesi, piyasa ekonomisinin geliştirilmesi, ekonomide toplam verimliliğin arttõrõlmasõ, sanayi ve hizmetler ağõrlõklõ bir istihdam yapõsõna ulaşõlmasõ, işsizliğin azaltõlmasõ, sağlõk hizmetlerinde kalitenin yükseltilmesi, sosyal güvenliğin yaygõnlaştõrõlmasõ, sonuç olarak refah düzeyinin yükseltilmesi ve yaygõnlaştõrõlmasõ hedeflenmekte, ülkemizin hedefleri ile uyumlu olarak yeni bin yõlda Avrupa Topluluğu ve dünya ile bütünleşme amaçlanmaktadõr. 8. Beş Yõllõk Kalkõnma Planõ çalõşmalarõna toplumun tüm kesimlerinin katkõsõ, her sektörde toplam 98 Özel İhtisas Komisyonu kurularak sağlanmaya çalõşõlmõştõr. Planlarõn demokratik katõlõmcõ niteliğini güçlendiren Özel İhtisas Komisyonlarõ çalõşmalarõnõn dünya ile bütünleşen bir Türkiye hedefini gerçekleştireceğine olan inancõmõzla, konularõnda ülkemizin en yetişkin kişileri olan Komisyon Başkan ve Üyelerine, çalõşmalara yaptõklarõ katkõlarõ nedeniyle teşekkür eder, Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõ nõn ülkemize hayõrlõ olmasõnõ dilerim.

3 KONULAR İÇİNDEKİLER SAYFA DİSTİLE ALKOLLÜ İÇKİLER SANAYİİ I. GİRİŞ Sektörün Tanõmõ ve Sõnõrlanmasõ 1 II. MEVCUT DURUM VE SORUNLAR Mevcut Durum Sektördeki Kuruluşlar Üretim Üretim Yöntemi Teknoloji Ürün Standartlarõ Üretim Miktarõ ve Değeri Maliyetler Dõş Ticaret Durumu İthalat İhracat Serbest Bölgelerde Sektörel Faaliyetler Fiyatlar İstihdam Sektörün Rekabet Gücü Diğer Sektörler ve Yan Sanayi ile İlişkiler Mevcut Durumun Değerlendirilmesi 16 III. ULAŞILMAK İSTENEN AMAÇLAR VIII. Beş Yõllõk Kalkõnma Planõ Döneminde ( ) Gelişmeler Üretim Projeksiyonu ( ) İthalat Projeksiyonu Teknolojide Muhtemel Gelişmeler Rekabet Gücünde Gelişmeler Çevreye Yönelik Politikalar Diğer Sektörler Ve Yan Sanayi İle İlişkilerde Muhtemel Gelişmeler Uzun Dönemde ( ) Beklenen Gelişmeler 20 IV. PLANLANAN YATIRIMLAR Eklenecek Yeni Kapasiteler ve Bölgesel Dağõlõm Bitmiş Projeler Devam Eden Projeler Muhtemel Yatõrõm Alanlarõ 22 V. ÖNGÖRÜLEN AMAÇLARA ULAŞILABİLMESİ İÇİN YAPILMASI GEREKLİ YASAL VE KURUMSAL DÜZENLEMELER VE UYGULANACAK POLİTİKALAR Kõsa Dönem Düzenlemeleri Uzun Dönem Düzenlemeleri 23 iii

4 KONULAR SAYFA ŞARAP SANAYİİ I. GİRİŞ Sektörün Tanõmõ ve Sõnõrlanmasõ Tarif Sõnõflandõrma 27 II. MEVCUT DURUM VE SORUNLAR Mevcut Durum Sektördeki Kuruluşlar Mevcut Kapasite ve Kullanõmõ Üretim Üretim Yöntemi-Teknoloji Ürün Standartlarõ Üretim Miktarõ ve Değerleri Maliyetler Dõş Ticaret Durumu İthalat İhracat Serbest Bölgelerde Sektör Faaliyetler Fiyatlar İstihdam Sektörün Rekabet Gücü Diğer Sektörler ve Yan Sanayi İle İlişkiler Mevcut Durumun Değerlendirilmesi Dünyadaki Durum ve AB Diğer Önemli Ülkeler İtibariyle Mukayese Sektörün Sorunlarõ 41 III. ULAŞILMAK İSTENEN AMAÇLAR VIII. Beş Yõllõk Kalkõnma Planõ Döneminde ( ) Gelişmeler Talep Projeksiyonu Üretim Projeksiyonu ( ) İthalat Projeksiyonu Uzun Dönemde Gelişmeler Çevreye Yönelik Politikalar Diğer Sektörler ve Yan Sanayi İle İlişkilerde Muhtemel Gelişmeler 45 IV. PLANLANAN YATIRIMLAR Eklenecek Yeni Kapasiteler ve Bölgesel Dağõlõmõ Planlanan Yatõrõmlarõn Katkõlarõ Muhtemel Yatõrõm Alanlarõ 47 V. ÖNGÖRÜLEN AMAÇLARA ULAŞILABİLMESİ İÇİN YAPILMASI GEREKLİ YASAL VE KURUMSAL DÜZENLEMELER VE UYGULANACAK POLİTİKALAR 48 iv

5 KONULAR SAYFA BİRA VE MALT SANAYİİ I. GİRİŞ Sektörün Tanõmõ ve Sõnõrlanmasõ 51 II. MEVCUT DURUM VE SORUNLAR Mevcut Durum Sektördeki Kuruluşlar Mevcut Kapasite ve Kullanõmõ Üretim Üretim Yöntemi-Teknoloji Ürün Standartlarõ Üretim Miktarõ ve Değeri Dõş Ticaret Durumu İthalat İhracat Fiyatlar İstihdam Sektörün Rekabet Gücü Sektörün Rekabet Durumu Sektörün Rekabet Gücü Göstergeleri Diğer Sektörler ve Yan Sanayii ile İlişkiler Mevcut Durumun Değerlendirilmesi Dünyadaki Durum ve AB, Diğer Önemli Ülkeler İtibariyle Mukayese Sektörün Sorunlarõ Bira Sektörü Sorunlarõ Malt Sektörü Sorunlarõ Şerbetçiotu Sektörü Sorunlarõ 72 III. ULAŞILMAK İSTENEN AMAÇLAR VIII. Beş Yõllõk Kalkõnma Planõ Döneminde ( ) Gelişmeler Talep Projeksiyonu Üretim Projeksiyonu İthalat Projeksiyonu Teknolojide Muhtemel Gelişmeler Rekabet Gücünde Gelişmeler Çevreye Yönelik Politikalar Diğer Sektörler ve Yan Sanayi ile İlişkilerde Muhtemel Gelişmeler Uzun Dönemde ( ) Talepte, Arzda, Dõş Ticarette, Teknoloji ve Rekabet Gücünde Muhtemel Gelişmeler 78 IV. PLANLANAN YATIRIMLAR Teşvik Belgesi Almõş Yatõrõmlar Eklenecek Yeni Kapasiteler ve Bölgesel Dağõlõmõ 78 V. ÖNGÖRÜLEN AMAÇLARA ULAŞILABİLMESİ İÇİN YAPILMASI GEREKLİ YASAL VE KURUMSAL DÜZENLEMELER VE UYGULANACAK POLİTİKALAR Kõsa Dönemde Yapõlmasõ Gereken Yasal ve Kurumsal Düzenlemeler Öngörülen Düzenlemelerin, Yatõrõmlarõn ve Uygulanacak Politikalarõn Getirileri 80 v

6 KONULAR SAYFA MEŞRUBAT SANAYİİ I. GİRİŞ Sektörün Tanõmõ ve Sõnõrlarõ 83 II. MEVCUT DURUM VE SORUNLAR Mevcut Durum Sektördeki Kuruluşlar Mevcut Kapasite ve Kullanõmõ Üretim Üretim Yöntemi-Teknoloji Ürün Standartlarõ Üretim Miktar ve Değerleri Maliyetler Dõş Ticaret Durumu İthalat İhracat Fiyatlar İstihdam Sektörün Rekabet Gücü Diğer Sektörler ve Yan Sanayi ile İlişkiler Sektörün Sorunlarõ 88 III. ULAŞILMAK İSTENEN AMAÇLAR VIII. Beş Yõllõk Kalkõnma Planõ Döneminde ( ) Gelişmeler Talep Projeksiyonu İhracat Projeksiyonu ( ) İthalat Projeksiyonu Teknolojide Muhtemel Gelişmeler Rekabet gücünde gelişmeler Çevreye Yönelik Politikalar Diğer Sektörler ve Yan Sanayi ile İlişkilerde Muhtemel Gelişmeler Uzun Dönemde ( ) Talepte, Arzda, Dõş Ticarette, Teknoloji ve Rekabet Gücünde Muhtemel Gelişmeler 92 IV. PLANLANAN YATIRIMLAR Teşvik Belgesi Almõş Yatõrõmlar Eklenecek Yeni Kapasiteler ve Bölgesel Dağõlõmõ 93 V. ÖNGÖRÜLEN AMAÇLARA ULAŞILABİLMESİ İÇİN YAPILMASI GEREKLİ YASAL VE KURUMSAL DÜZENLEMELER VE UYGULANACAK POLİTİKALAR 93 vi

7 KONULAR SAYFA SU SANAYİİ I. GİRİŞ Sektörün Tanõmõ ve Sõnõrlanmasõ 97 II. MEVCUT DURUM VE SORUNLAR Mevcut Durum Sektördeki Kuruluşlar Mevcut Kapasite ve Kullanõmõ Üretim Dõş Ticaret Durumu İthalat İhracat İstihdam Sektörün Rekabet Gücü Sektörün Sorunlarõ 104 III. ULAŞILMAK İSTENEN AMAÇLAR VIII. Beş Yõllõk Kalkõnma Planõ Döneminde ( ) Gelişmeler Rekabet Gücünde Gelişmeler Çevreye Yönelik Politikalar Diğer Sektörler ve Yan Sanayi ile İlişkilerde Muhtemel Gelişmeler Uzun Dönemde ( ) Talepte, Arzda, Dõş Ticarette, Teknoloji ve Rekabet Gücünde Muhtemel Gelişmeler 106 IV. ÖNGÖRÜLEN AMAÇLARA ULAŞILABİLMESİ İÇİN YAPILMASI GEREKLİ YASAL VE KURUMSAL DÜZENLEMELER VE UYGULANACAK POLİTİKALAR Kõsa Dönemde Yapõlmasõ Gereken Yasal ve Kurumsal Düzenlemeler 107 ISBN (basõlõ nüsha) Bu Çalõşma Devlet Planlama Teşkilatõnõn görüşlerini yansõtmaz. Sorumluluğu yazarõna aittir. Yayõn ve referans olarak kullanõlmasõ Devlet Planlama Teşkilatõnõn iznini gerektirmez; İnternet adresi belirtilerek yayõn ve referans olarak kullanõlabilir. Bu e-kitap, adresindedir. Bu yayõn 1500 adet basõlmõştõr. Elektronik olarak, 1 adet pdf dosyasõ üretilmiştir. vii

8 VIII. BEŞ YILLIK KALKINMA PLANI İÇKİ SANAYİİ ÖZEL İHTİSAS KOMİSYONU GÖREVİ ADI SOYADI KURUMU Prof. Dr. Nihat AKTAN Ege Üniversitesi Doç. Dr. Ertan ANLI Ankara Üniversitesi Genel Müdür Ahmet ATAY Põnar Su San. A.Ş. Operasyon Müdürü Ayhan ATILIR Efes PİLSEN Müessese Müdür Yrd. Fügen BASMACI TEKEL Üretim Şube Md. Mehmet BAŞKAYA TEKEL Murahhas Üye Ali BAŞMAN Kavaklõdere Şaraplarõ Satõş Md. Bülent ÇELİKMEN Efes Paz.-Dağ. A.Ş. Çetin DERBİ Meşrubatçõlar Derneği Yönetim Kurulu Bşk. Orhan DİREN Dimes Gõda A.Ş. Yönetim Kurulu Bşk. Mehmet ERBAK Erbak-Uludağ A.Ş. Yönetim Kurulu Bşk. Ali GÖK TEKEL Genel Müdür Coşkun GÜNER Sevilen Şaraplarõ Danõşman Tuna GÜNGÖR U.D.V. Cumhur KARCI Coca Cola Yönetim Kurulu Bşk. Mehmet KARDEŞ Kardelen Kaynak Su A.Ş. Finansman Md. Ömer KAYA Kardelen Kaynak Su A.Ş. Operasyon Direktörü Osman MUT Efes PİLSEN Genel Müdür Murat ORAL Doluca Şaraplarõ Zafer OYLAN Fruko Meşrubat San. A.Ş. Genel Müdür Yrd. Oktay ÖNDERER TEKEL İsmail ÖZDEMİR Dağdelen Kaynak Sularõ Fehmi ÖZKAN U.D.V. Fabrika Müdürü Rõfat ÖZTAŞ TEKEL A.P.K. Daire Bşk. Mehmet SAYSEL TEKEL Üretim ve Kalite Kntr. Md. Sait SEZGİN Erbak-Uludağ A.Ş. Genel Müdür Yrd. Üzeyir ŞİMSEK Bimpaş A.Ş. Müessese Müdür Yrd. Cevdet TERLİKSİZ TEKEL Fabrika Md. Atilla YILDIRIM Fruko Meşrubat San. A.Ş. Genel Müdür Ahmet Şükrü YILMAZ Bimpaş A.Ş. Not: Üyeler, soyadõna göre alfabetik olarak sõralanmõştõr.

9 VIII. BEŞ YILLIK KALKINMA PLANI İÇKİ SANAYİİ ÖZEL İHTİSAS KOMİSYONU GÖREVİ ADI SOYADI TEMSİL ETTİĞİ KURULUŞ ÖİK Başkanõ Oktay ÖNDERER TEKEL Koordinatör İhsan TÜRKER Devlet Planlama Teşkilatõ Koordinatör Bora KOLFAL Devlet Planlama Teşkilatõ ÖİK Raportörü Ali GÖK TEKEL DİSTİLE ALKOLLÜ İÇKİLER SANAYİİ ALT KOMİSYONU Başkan Prof. Dr. Nihat AKTAN Ege Üniversitesi Raportör Fügen BASMACI TEKEL Üye Mehmet SAYSEL TEKEL Üye Cevdet TERLİKSİZ TEKEL Üye Rõfat ÖZTAŞ TEKEL Üye Fehmi ÖZKAN U.D.V. Üye Tuna GÜNGÖR U.D.V. ŞARAP SANAYİİ ALT KOMİSYONU Başkan Ali BAŞMAN Kavaklõdere Şaraplarõ Raportör Mehmet BAŞKAYA TEKEL Üye Prof. Dr. Nihat AKTAN Ege Üniversitesi Üye Doç. Dr. Ertan ANLI Ankara Üniversitesi Üye Mehmet SAYSEL TEKEL Üye Fügen BASMACI TEKEL Üye Murat ORAL Doluca Şaraplarõ Üye Coşkun GÜNER Sevilen Şaraplarõ Üye Orhan DİREN Dimes Gõda A.Ş. BİRA VE MALT SANAYİİ ALT KOMİSYONU Başkan Osman MUT Efes PİLSEN Raportör Üzeyir ŞİMSEK Bimpaş A.Ş. Üye Rõfat ÖZTAŞ TEKEL Üye Bülent ÇELİKMEN Efes Paz.-Dağ. A.Ş. Üye Ayhan ATILIR Efes PİLSEN MEŞRUBAT SANAYİİ ALT KOMİSYONU Başkan Mehmet ERBAK Erbak-Uludağ A.Ş. Raportör Atilla YILDIRIM Fruko Meşrubat San. A.Ş. Üye Cumhur KARCI Coca Cola Üye Çetin DERBİ Meşrubatçõlar Derneği Üye Sait SEZGİN Erbak-Uludağ A.Ş. Üye Zafer OYLAN Fruko Meşrubat San. A.Ş. SU SANAYİİ ALT KOMİSYONU Başkan Mehmet KARDEŞ Kardelen Kaynak Su A.Ş. Raportör Ahmet ATAY Põnar Su San. A.Ş. Üye Ahmet Şükrü YILMAZ Bimpaş A.Ş. Üye Ömer KAYA Kardelen Kaynak Su A.Ş. Üye İsmail ÖZDEMİR Dağdelen Kaynak Sularõ

10 SEKİZİNCİ BEŞ YILLIK KALKINMA PLANI İÇKİ SANAYİİ ÖZEL İHTİSAS KOMİSYONU DİSTİLE ALKOLLÜ İÇKİLER SANAYİİ

11 DİSTİLE ALKOLLÜ İÇKİLER SANAYİİ ALT KOMİSYONU Başkan Prof. Dr. Nihat AKTAN Ege Üniversitesi Raportör Fügen BASMACI TEKEL Üye Mehmet SAYSEL TEKEL Üye Cevdet TERLİKSİZ TEKEL Üye Rõfat ÖZTAŞ TEKEL Üye Fehmi ÖZKAN U.D.V. Üye Tuna GÜNGÖR U.D.V.

12 I. GİRİŞ 1.1. Sektörün Tanõmõ ve Sõnõrlanmasõ Ülkemizde distile alkollü içkilerin üretim ve denetlenmesi, tarih ve sayõlõ Resmi Gazetede yayõnlanan 560 sayõlõ Gõdalarõn Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde Kararname ve buna bağlõ yayõnlanan mevzuat çerçevesinde yürütülmektedir. Türk Gõda Kodeksi ne göre, distile alkollü içkiler: a) Kendine özgü organoleptik karakteri olan ve alkol miktarõ C de hacmen % 15 den fazla olan, b) Aroma katõlmõş veya katõlmamõş doğal fermantasyon ürünlerinin doğrudan distilasyonu ve/veya bitkisel maddelerin maserasyonu ile ve/veya tarõmsal kökenli etil alkol ve/veya tarõmsal kökenli distilat ve/veya brendilere bu kodeks doğrultusunda aroma maddeleri ve tatlandõrõcõlarõn katõlmasõ ile üretilen, c) Veya bir distile alkollü içkinin; - Bir veya birden fazla distile alkollü içki ile, - Tarõmsal kökenli etil alkol, tarõmsal kökenli distilat veya brendiler ile, - Bir veya birden fazla alkollü içki ile, - Bir veya birden fazla içecek ile, karõştõrõlmasõndan elde edilen içkidir. Ülkemizde üretilen distile alkollü içkilerin Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonlarõ (GTİP) aşağõda verilmektedir: GTİP: Malt Viski Distile Cin Votka Türk Rakõsõ Kanyak, Brendi Likörler

13 II. MEVCUT DURUM VE SORUNLAR 2.1. Mevcut Durum Ülkemizde distile alkollü içkilerin tümü, mevcut yasal yapõ çerçevesinde Tekel tarafõndan üretilmektedir. İç tüketime sunulan distile alkollü içkinin yaklaşõk % 80 i, ihraç edilen distile alkollü içkinin yaklaşõk %95 i Türk Rakõsõdõr. Ayrõca, son yõllarda sektöre içki ithalatõ konusunda faaliyet gösteren firmalar katõlmõştõr Sektördeki Kuruluşlar Osmanlõ İmparatorluğu döneminde küçük kapasiteli özel sektör işletmelerinde gerçekleştirilen içki üretimi, zaman zaman yasaklamalarla Cumhuriyet dönemine kadar gelmiş; 1924 yõlõnda vergi gelirinin Duyun-u Umumiye İdaresi ne devri amacõyla yapõlan yasal düzenlemenin ardõndan 1926 yõlõnda 790 sayõlõ Kanun ile üretimin Devlet İnhisarõ tarafõndan yürütülmesi öngörülmüştür yõlõndan itibaren İnhisarlar Genel Müdürlüğü, 1941 yõlõndan sonra Tekel Genel Müdürlüğü olarak sürdürülen alkollü içki üretim faaliyetleri, 1942 de yayõnlanan İspirto ve İspirtolu İçkiler Kanunu ile yasal düzenlemesine kavuşmuş ve günümüze değin bu yasa kapsamõnda süregelmiştir. Distile alkollü içkilerin üretimi, 4250 sayõlõ Yasa gereği, devlet tekeli altõnda bulunmakta ve bu görev Tütün, Tütün Mamulleri, Tuz ve Alkol İşletmeleri Genel Müdürlüğü bünyesinde Alkollü İçkiler Sanayii Müessese Müdürlüğüne bağlõ olarak faaliyet gösteren işletmeler tarafõndan yürütülmekte olup, bu işletmeler hakkõnda bilgiler aşağõda tablo halinde sunulmuştur. Yurt içinde üretilen ve özellikle 1980 yõlõndan itibaren artan miktarlarda ithal edilen distile alkollü içkilerin pazarlamasõ, yine aynõ Genel Müdürlük bünyesinde bulunan Pazarlama ve Dağõtõm Müessese Müdürlüğünün tüm yurda dağõlmõş satõş organizasyonu ile gerçekleştirilmiştir yõlõnda Tekel 81 il bazõnda kurduğu satõş organizasyonunu toptan satõcõlõk sistemine çevirmiş ve bölgesel ihaleler ile alkollü içki dağõtõmõ için firmalar belirlemiş; illerde kurulu depolardan özel firmalar eliyle dağõtõma başlamõştõr yõlõ başõndan itibaren 4250 sayõlõ Kanun ve Gümrük Birliği Anlaşmasõ kurallarõ uyarõnca, viski ve tabii köpüren şaraplar õn ithalatõ serbest kalmõş ve bu konuda ticari faaliyet gösteren firmalar kurulmuştur. İthal içki sektöründe faaliyet gösteren firmalar ve faaliyet konularõ Tablo 1 de gösterilmiştir: 2

14 Tablo 1. Distile Alkollü İçkiler Sektöründeki Önemli Kuruluşlar Sõra No Kuruluşun Adõ Yeri Mülkiyeti Üretim Konusu 1998 Yõlõ Kapasitesi (1000 lt) İşçi Sayõsõ 1 İçki Fab. İstanbul Tekel Rakõ Votka İçki Fab. İzmir Tekel Rakõ Suma İçki Fab. Tekirdağ Tekel Rakõ (*) Suma İçki Fab. Nevşehir Tekel Rakõ Suma İçki Fab. Diyarbakõr Tekel Rakõ Suma İçki Fab. Gaziantep Tekel Rakõ İçki Fab. Ankara Tekel Rakõ Dolumu Viski Likör ve Cin Fab. İstanbul Tekel Cin Likör Kanyak Fab. Çanakkale Tekel Kanyak Suma Fab. Alaşehir Tekel Suma Suma Fab. Karaman Tekel Suma Suma Fab. Şanlõurfa Tekel Suma Suma Fab. Kilis Tekel Suma Kaynak: Tekel Kayõtlarõ (*)Tekirdağ İşletmemizde mevcut işçi kapasitesi ile ayrõca yõllõk 5 milyon litre şarap üretimi yapõlmaktadõr. İçki ithalatõ faaliyetinde bulunan firmalar ve bunlarõn yaklaşõk toplam lt lik ithal içki pazarõ içerisindeki (gümrüklü + gümrüksüz) paylarõ Tablo 2 de verilmektedir. Tablo 2. İthal İçki Pazarõndaki Önemli Kuruluşlar Şirket Adõ Menşei Pazar Payõ İştigal Sahasõ 1 United Distillers&Vintners İngiltere % 60 Viski, cin, votka, likör 2 Seagram Kanada % 10 Viski, cin, votka, rom 3 Allied Domecq (Acenta) İngiltere % 5 Viski, cin, likör 4 Brown Forman (Acenta) Amerika % 5 Burbon, likör 5 Bacardi-Martini (Acenta) Latin Amerika % 4 Rom, aperatif,viski 6 Pernod Ricard (Acenta) Fransa % 1 Likör, aperatif 7 Diğerleri % 15 Viski,likör,votka,tekila Kaynak: Sektör Firmalarõ 3

15 Mevcut Kapasite ve Kullanõmõ Distile alkollü içkiler sektöründeki kurulu kapasite durumu Tablo 3 de verilmektedir. Tablo 3. Distile Alkollü İçkiler Sektöründe Kurulu Kapasite Durumu Sõra Ana Kapasite Kapasite Yõllar Yõllõk Artõş (%) No Mallar K.K.O. Birimi Rakõ Kapasite Milyon lt K.K.O. % Votka Kapasite Milyon lt K.K.O. % Cin Kapasite Milyon lt K.K.O. % Kanyak Kapasite Milyon lt K.K.O. % Likör Kapasite Milyon lt K.K.O. % Viski Kapasite Milyon lt K.K.O. % Suma Kapasite Milyon lt K.K.O. % Kaynak : Tekel Kayõtlarõ Üretim Üretim Yöntemi Teknoloji Distile alkollü içki sektöründe Türkiye adõ ile özdeşleşebilecek geleneksel ve özgün içkimiz Türk Rakõsõ dõr. Türk Rakõsõnõn Tütün, Tütün Mamulleri, Tuz ve Alkol İşletmeleri Genel Müdürlüğü adõna, 25 Mart 1997 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 555 sayõlõ Coğrafi İşaretlerin Korunmasõ Hakkõndaki Kanun Hükmündeki Kararname nin 12. maddesi gereğince Menşe Tescili yaptõrõlmõştõr. Halen Tekel tarafõndan üretilerek piyasaya sunulan içkileri, Türk Rakõsõ, Votka, Distile Cin, Malt Viskisi, Kanyak, Brendi, Meyve Likörleri ve Likörler ana başlõklarõ altõnda sõnõflandõrmak mümkündür. Bu kategorilerde değişik ticari markalar ile piyasaya sunulan distile alkollü içkilerin tümü, tarih ve sayõlõ Resmi Gazetede yayõnlanarak yürürlüğe giren Türk Gõda Kodeksi Distile Alkollü İçkiler Tebliği ne uygun olarak üretilmektedir. Sektörde kullanõlan teknolojiyi, geleneksel üretim tarzõna sadõk kalarak yenilik ve gelişmelerden yararlanõlmõş olarak tanõmlamak mümkündür. Bu anlamda Tekel tarafõndan üretilen alkollü içkilerin büyük kõsmõ, coğrafi bölgelere bağlõ doğal tarõmsal girdiler ile ve geleneksel yöntemlerle üretilen, dolayõsõyla dünya içki literatüründe değerli kabul edilen ve az bulunan ürünlerdir. 4

16 Alkollü içki sektöründe, doğal tarõmsal hammaddeler ile, geleneksel yöntemlerle, emek yoğun olarak ve küçük partiler halinde yapõlan üretim, ürün imajõna değer katmakta ve piyasadaki satõş değerini arttõrmaktadõr. Bu nedenle teknolojik gelişmelerin çok dikkatle ve geleneksel yapõyõ bozmadan uyarlanmasõ, özellikle enerji tasarrufu, ambalaj iyileştirilmesi, idame yenileme gibi nedenlerle yatõrõmlarõn projelendirilmesi önem arz etmektedir. ABD, AB ve diğer rakip ülkeler ile karşõlaştõrõldõğõ zaman, Türkiye de üretilen içkilerin öncelikle, ambalaj ve piyasaya sunum yöntemleri açõsõndan iyileştirmeye ihtiyaç duyduğu söylenebilir. Ayrõca, bir yõl içinde eğitim kurumlarõnda distile alkollü içkiler konusunda yapõlan çalõşmalar incelenirse yetersizliği görülecek ve bu konuda Ar-Ge çalõşmalarõna ağõrlõk verilmesi gereği ortaya çõkacaktõr. Alkollü içki konusunda ülkemizin en önemli eksikliğinin, ülke, belli bölge veya belli şehirlerin tarihi motifleri arasõnda yerleştirilmiş içki çeşitlerimizin olmamasõ; kõsaca kültür varlõklarõmõz arasõnda tanõmlana gelen içki çeşitlerimizin bulunmamasõ olduğu düşünülmektedir. Bundan sonraki yatõrõmlarõn, özellikle içkilerimizin tarihsel geçmişini ve kültür mirasõ olarak değerini yansõtmaya yönelik yapõlandõrõlmasõ; İstanbul da Türkiye Cumhuriyeti ile yaşõt olan Paşabahçe Fabrikamõzõn, Ankara da Atatürk ün mirasõ kabul edilebilecek Ankara Fabrikamõzõn, Tekirdağ da Cumhuriyet dönemi şarapçõlõğõnõn simgesi sayõlan Tekirdağ Fabrikamõzõn mimari yapõlarõ korunarak iyileştirilmeleri ve bulunduklarõ şehrin tanõmlayõcõ unsurlarõ haline gelmeleri amacõyla çalõşmalar yapõlmasõ, pek de azõmsanmayacak alkollü içki geleneğimizin turizm amaçlõ tanõtõmlarda kullanõlacak şekilde geliştirilmesi planlanmalõdõr Ürün Standartlarõ Distile alkollü içkiler, Türk Gõda Kodeksi nin ilgili Tebliği ne uygun olarak üretilmektedir ve bu Tebliğ Avrupa Birliğinin ilgili mevzuatõ ile uyumlaştõrõlmõştõr. ISO 9000 serisinin ilgili standartlarõna uyum sağlanarak belge alõnmasõna yönelik çalõşmalar başlatõlmõştõr Üretim Miktarõ ve Değeri Distile alkollü içkiler sektörünün üretim miktar ve değerine ait veriler Tablo 4, 5 ve 6 da verilmektedir. 5

17 Tablo 4. Üretim Miktarõ Birim: 1000 Lt Sõra Ana Mallar YILLAR YILLIK ARTIŞLAR (%) No Rakõ Votka , Cin Kanyak Brendi Viski Likör KAYNAK : Tekel Kayõtlarõ Tablo 5. Üretim Değeri (Cari Fiyatlarla) Birim: 1000 TL Sõra YILLAR YILLIK ARTIŞ(%) Ana Mallar No Rakõ Votka Cin Kanyak Brendi Viski Likör KAYNAK : Tekel Kayõtlarõ Tablo 6. Üretim Değeri (1998 Yõlõ Fiyatlarõyla) Sõra YILLAR YILLIK ARTIŞLAR(%) Ana Mallar No Rakõ Votka Cin Kanyak Brendi Viski Likör KAYNAK : Tekel Kayõtlarõ Maliyetler Sektöre ait bazõ ürünlerinin ticari ve sõnai maliyetlerine dair veriler Tablo 7 de, birim üretim girdilerine dair veriler ise Tablo 8 de verilmektedir. 6

18 Tablo 7. Ticari ve Sõnai Maliyet Karşõlaştõrõlmasõ (TL/ Şişe) YlLLAR YlLLIK ARTIŞ (%) Ürün Sõnai Ticari Sõnai Ticari Sõnai Ticari Sõnai Ticari Sõnai Ticari Sõnai Ticari Sõnai Ticari (TL) (TL) (TL) (TL) (TL) (TL) (TL) (TL) Altõnbaş Rakõ 70 cl Kulüp Rakõ 70 cl Yeni Rakõ 70 cl N. Votka 70 cl B. Boğa Votka 70 cl Altõnbaşak 70 cl Votka Cin 70 cl (-6) 4 Tabii Kanyak 70 cl Truva Kanyak 70 cl Ankara Viskisi 70 cl Nane Likörü 50 cl Brendi 70 cl Tablo 8. Birim Üretim Girdileri (1000 hl. için, 1998 Fiyatlarõ) GİRDİLER BİRİM MİKTAR DEĞERLER (TL) A-HAMMADDELER 1-RAKI Suma Hl 337, Saf alkol Hl 112, Anason Ton 7, Şeker Kg Su m VOTKA Saf alkol Hl Şeker Kg Su m CİN Saf alkol (100) Hl 505, Ardõç Kg Şerbetçi otu Kg Kişniş Kg Şeker şurubu Hl Melek otu Kg 5, Su m KANYAK Kanyak sumasõ Hl Badem enfizyonu Hl Pekmez Kg Karamel Kg Su m

19 5-BRENDİ Kanyak Sumasõ Hl 257, Şarap Distilatõ Hl 192, Şeker Şurubu Hl Karamel Kg Alkola Hl 2, Enfüzyon Hl 5, Su m VİSKİ Malt Kg Su m LİKÖR (AROMALI) Saf alkol (100) Hl 259, Şeker şurubu Hl Esans Kg 78, Su m LİKÖR (YAŞ MEYVE) Saf alkol (100) Hl 258, Şeker şurubu Hl Enfizyon Hl 335, Su m NARENCİYE LİKÖRÜ Saf alkol (100) Hl 324, Alkolalar Hl 124, Şeker şurubu Hl 160, Su m B-DİĞER 1-RAKI Şişe (35 cl) Adet Şişe (70 cl) Adet Etiket Adet Kapak Adet K. kutu Adet İşçi Kişi Yakõt(Buhar) Ton Elektrik Kw VOTKA Şişe (35 cl) Adet Şişe (70 cl) Adet Etiket Adet Kapak Adet İşçi Kişi Yakõt(Buhar) Ton Elektrik Kw CİN Şişe (35 cl) Adet Şişe (70 cl) Adet Kapak(70cl) Adet Etiket(70cl) Adet İşçi Kişi Yakõt Ton 10, Elektrik Kw

20 4- KANYAK Şişe(20cl) Adet Şişe(35cl) Adet Şişe(70cl) Adet Etiket Adet Kapak Adet İşçi Kişi Elektrik Kw BRENDİ Şişe (70cl) Adet Etiket Adet Kapak Adet İşçi Kişi Elektrik Kw VİSKİ Şişe (70 cl) Adet Etiket Adet Kapak Adet İç Kutu Adet Dõş Kutu Adet İşçi Kişi Yakõt (Doğalgaz) M Elektrik Kw LİKÖR Şişe(50cl) Adet Kapak Adet Etiket Adet İşçi Kişi Yakõt Ton Elektrik Kw Kaynak:Tekel kayõtlarõ Dõş Ticaret Durumu İthalat Distile alkollü içeceklerin Duty Free ye (vergisiz) ve İç Pazara (vergili) 2 ayrõ kanaldan toplam 7 milyon litre olarak ithal edildiği tahmin edilmektedir. 1. Ürün İthalatõ (Vergisiz) İthal içki pazarõnõn yaklaşõk 4,5 milyon litresini vergisiz Duty Free mallarõ oluşturmaktadõr. Bunun %70 i viski, %9 u likör, %8 i votka, %3 ü cin ve %10 u da diğer içki gruplarõndan oluşmaktadõr. 9

21 2. Ürün İthalatõ (Vergili) Tablo 9. Distile Alkollü İçkiler Ürün İthalatõ (Miktar olarak) Birim: Lt Sõra Ürün İsmi YILLAR YILLIK ARTIŞ(%) No Cinler Viskiler Romlar Kanyaklar Likörler Muh.İçkiler KAYNAK: DİE ve Tekel Kayõtlarõ (Vergisiz Satõşlar Hariç) Tablo 10. Distile Alkollü İçkiler Ürün İthalatõ (Değer, CİF, Cari fiyatlar) Birim: 1000$ Sõra YILLAR YILLIK ARTIŞ (%) Ürün İsmi No Cinler Viskiler Romlar Kanyaklar Likörler Muh.İçkiler KAYNAK: DİE ve Tekel Kayõtlarõ (Vergisiz Satõşlar Hariç) Tablo 11. Distile Alkollü İçkiler Ürün İthalatõ (Değer,CIF, 1998 Yõlõ Fiyatlarõyla) Birim: 1000$ Sõra Ürün YILLAR YILLIK ARTIŞLAR (%) No İsmi Cinler Viskiler Romlar Kanyaklar Likörler Muh.İçkiler KAYNAK: DİE ve Tekel Kayõtlarõ Tablo 12. AB, BDT ve Önemli Diğer Ülkelerden Viski İthalatõ (Miktar ve Değer olarak) Miktar: 1000 lma, Bedel: 1000 USD ÜLKE LİTRE USD LİTRE USD LİTRE USD LİTRE USD AB ABD KANADA KKTC