Japonya nın Dı Politikasında Kar ıla ılan Sorunlar (1 Ekim 2004, Türk-Japon Vakfı Kültür Merkezi, Ankara)

Transkript

1 Japonya ve Türkiye Arasýndaki Diplomatik Ýliþkilerin 80. Yýldönümü Anýsýna JAPONYA ve TÜRKÝYE DÜN, BUGÜN, YARIN Japonya nýn Ankara Büyükelçisi Tomoyuki Abe Japonya Büyükelçiliði Ankara 2004

2 Ç NDEK LER Önsöz 2 I- Konferans Konu maları Japonya nın Dı Politikasında Kar ıla ılan Sorunlar (1 Ekim 2004, Türk-Japon Vakfı Kültür Merkezi, Ankara) Japonya-Türkiye li kilerinin Tarihçesi (23 Kasım 2004, T.C. Dı i leri Bakanlı ı, Ankara) 3 8 II- Basında Yer Alan Konu malar Turkish Daily News Gazetesi nde Yayınlanan Röportaj (1 Temmuz 2004, Sayfa 4) Ankara Ankara Dergisinde Yayınlanan Röportaj (A ustos 2004, Sayı: 9, Sayfa: 46-50) TOBB Ekonomik Forum Dergisi nde Yayınlanan Röportaj (A ustos 2004, Sayfa: 70-73) Briefing Dergisi nde Yayınlanan Röportaj (29 Kasım 2004, Sayı: 1522) III- Tablolar 1. Japonya Türkiye li kileri Kronolojisi 2. Japonya Ankara Büyükelçili i Misyon efleri 3. T.C. Tokyo Büyükelçili i Misyon efleri 4. Japonya Büyükelçili i Kançılaryası ve Konutunun Adresleri Editörün Notu: Gazete ve dergilerde yayınlanan röportaj metinlerinde, anlamı de i tirmemek kaydıyla yazım kuralları ve ifade bakımından düzeltmeler yapılmı tır

3 ÖNSÖZ I- Konferans Konu maları Japonya nın Dı Politikasında Kar ıla ılan Sorunlar JAPONYA VE TÜRK YE --- DÜN, BUGÜN, YARIN--- Japonya ve Türkiye, kar ılıklı dostluk hisleri beslemekte, saygı duymakta ve ayrıca birbirlerine büyük önem vermektedirler. Ertu rul Faciası ba ta olmak üzere, Tahran daki kurtarma operasyonu ve ayrıca her iki ülkeyi de vuran deprem felaketleri sırasında kar ılıklı yardımla maları gibi, Japonya-Türkiye dostluk ili kilerini anlatan çok sayıda olay göz önünde bulunduruldu unda bu husus açıkça görülmektedir FIFA Dünya Kupası ampiyonası ve 2003 Japonya da Türkiye Yılı ise iki ülke ili kilerinin büyük ölçüde ilerlemesini sa layan etkinliklerdir. Japonya ve Türkiye bu duygular içinde olsalar da, zaman zaman birbirlerini anlamakta zorlukla kar ıla maktadırlar. Japonya bu konuda ne dü ünüyor, Türkiye bu durumda ne yapmak istiyor, ve benzeri gibi. Japonya ve Türkiye birbirlerini önemseyen dostlar olduklarından, aralarındaki kar ılıklı anlayı ın bir adım daha ileri gitmesini arzu etmekteyim. Bu dü üncelerle, Japonya nın dı politikası hakkında Türkiye de bugüne kadar gerçekle tirmi oldu um konu ma ve röportajları bu kitapta topladım. Bu kitabın, Japonya Türkiye ili kilerine ciddi yakla ımı olan okuyucuların Japonya nın dı politikasını anlamalarına az da olsa katkıda bulunmasını temenni ediyorum. 1 Aralık 2004 Tomoyuki ABE Japonya Büyükelçisi ( Japonya ve Türkiye Arasındaki Diplomatik li kilerin 80. Yıldönümü Etkinlikleri Açılı Töreni Konu ması, 1 Ekim 2004, Türk-Japon Vakfı Kültür Merkezi, Ankara) Türk Japon Vakfı Ba kanı Sayın Profesör Sadıklar, Sayın Büyükelçiler, Ve Sayın Konuklar, Bugün, Japonya ile Türkiye arasında diplomatik ili kilerin ba langıcının 80. yılı kutlama etkinliklerinin açılı ını gerçekle tirmekteyiz. Bu yıl sonuna kadar sergi, Japon dansı gösterisi, caz konseri ve film festivali gibi çok sayıda kültür etkinli i düzenlenecektir. Bu vesileyle, çok sayıda ki inin Japon kültürüyle tanı arak Japonya yı daha iyi anlamasını ve yine Japonya ya kar ı yakınlık duymasını ümit ediyorum. Bugün, Japonya ya yönelik anlayı ın geli tirilmesinde ilk adım olarak, biraz sıkıcı olabilir ama, Japonya nın dı politikasına ili kin bir konu ma yapaca ım. Japonya nın çok yönlü dı politikasının tüm yönlerini teker teker saymam pek ilginç olmayaca ından, halen Japonya nın kar ı kar ıya oldu u 3 önemli konudan bahsetmeyi ve daha sonra zaman kalması halinde, Japonya-Türkiye ili kileri üzerinde kısaca durmayı dü ünüyorum. Günümüzde Japonya nın 3 önemli dı politika konusu Irak, Kuzey Kore ve Birle mi Milletler reformudur. Öncelikle Irak konusunu ele almak istiyorum. Amerika önderli indeki koalisyon güçlerinin Saddam Hüseyin i devirmek amacıyla geçen yıl Mart ayında Irak a saldırı ba latmı ve kısa bir süre sonra da ba arıya ula mı oldu u herkesçe bilinmektedir. Bu olayların ardından Irak ın yeniden yapılandırılması süreci ba lamı tır. Irak ın yeniden yapılandırılmasının Orta Do u ve dünya barı ı ve istikrarı için son derece önemli oldu unu dü ünen Japonya, bu süreçte mali ve teknolojik i birli i gerçekle tirmeye karar vermi tir. Mali i birli i kapsamında Japonya, geçti imiz yıl Ekim ayında spanya nın Madrid kentinde düzenlenen Irak a Uluslararası Yardım Konferansı nda, Irak a 2007 yılına kadar 1,5 milyar Dolar hibe yardımı ve 3,5 milyar Dolar uzun vadeli ve dü ük faizli kredi temin edece ini açıklamı tır. Irak ta güvenlik sa lanmı olmadı ından, mali i birli i alanında yeterince ilerleme sa lanamamı olmasına ra men hali hazırda 1,15 milyar Dolar ın üzerinde hibe teminine karar verilmi tir. Kredi temini hususunun da bundan sonra karara ula aca ı dü ünülmektedir. Teknolojik i birli inin

4 gerçekle ebilmesi için, Irak ın ihtiyacı olan teknolojik bilgi birikimine sahip ki ilerin Irak a gönderilmesi gerekmektedir. Ancak, Irak taki son derece istikrarsız güvenlik ko ulları sebebiyle, sivil teknisyenlerin gönderilmesi mümkün olmamı ve Japonya son derece zor bir karar vermek zorunda kalmı tır. Sonuçta, teknolojik bilgiye sahip olmanın yanı sıra, bir saldırı halinde kendi hayatını koruyabilecek ki ilerin, Japonya Öz Savunma Kuvvetleri istihkam alayının gönderilmesine karar verilmi tir. Japonya Öz Savunma Kuvvetleri temel olarak sadece Japonya nın savunmasına yönelik faaliyetler gerçekle tirebilece i ve Japonya dı ına gitmeleri söz konusu olamayaca ı için, Irak ın yeniden yapılandırılması faaliyetlerine Japonya Öz Savunma Kuvvetleri nin katılabilmesi için özel bir kanun çıkarılmı tır. Bunun üzerine bu yılın Ocak ayında Irak a personel gönderilmeye ba lanmı tır. Bu durumda, Irak a gönderilen ki iler Japonya Öz Savunma Kuvvetleri personeli olmalarına kar ın, gerçekte yeniden yapılandırma çalı malarını gerçekle tirecek in aat teknisyenleridir. Bu personelin güvenlik sa lamaya yönelik silahlı faaliyetlerde bulunması kesinlikle söz konusu de ildir ve ayrıca teröristlere yönelik saldırıda da bulunamazlar. Sadece kendilerine yönelik bir saldırı oldu unda, kendilerini korumak amacıyla bu saldırıya kar ılık verebilirler. Resmen Japonya da Irak a asker göndermi olsa da, oradaki personelin yapmakta oldu u sadece içme suyu sa lamak, okulları ve yolları tamir etmek ve hastaneleri yeniden in a etmekten ibarettir. Sıklıkla, Japonya, Amerika nın ardına takılıp, Irak a i gal gücü gönderdi. Japonya nın barı çı dı politikası nereye gitti? eklinde ele tiriler duymaktayım ama, gerçek durum tam olarak anla ıldı ında, temel ilkelerde bir de i iklik olmadı ının görülece ini dü ünüyorum. Japonya Öz Savunma Kuvvetleri Irak ın Samava bölgesine iyi uyum sa lamı ve yerel halkın takdirini kazanmı tır. kinci olarak Kuzey Kore sorunundan bahsetmek istiyorum. Japonya nın dünyada diplomatik ili ki kurmadı ı neredeyse tek yer Kuzey Kore dir. Gerçekte Kuzey Kore, co rafi olarak da, ikili ili kiler açısından da Japonya ya yakındır. Bir rivayete göre, Japonya da yakla ık bin Kuzey Kore kökenli insanın ya adı ı ve Kuzey Kore bandıralı Mangyonbou gemisiyle her yıl yakla ık 2 bin Kuzey Kore li yolcunun Japonya ya geldi i söylenmektedir. Yakla ık milyon Dolar ı bulan kar ılıklı dı ticaret hacmi de, Japonya ile Türkiye arasındaki dı ticaretin yarısına tekabül etmektedir. Tüm bunlara kar ın diplomatik ili kilerin kurulmamasının çok çe itli sebeplerinden en önemlisi, Kuzey Kore nin Japonya ya çe itli ko ullar ileri sürüyor olmasıdır. Bu arada, son yıllarda Kuzey Kore nin tavrında biraz de i iklik gözlenmeye ba lamı tır. Bu ko ulları göz önünde bulundurarak, Japonya Ba bakanı Junichiro Koizumi 2 yıl önce Eylül ayında Kuzey Kore yi ziyaret etmi ve Kuzey Kore lideri Kim Jong- l ile görü mü tür. Ancak daha sonraki süreç içerisinde çok sayıda Japon vatanda ının Kuzey Kore kamu kurumları tarafından Japonya içinde veya dı ında kaçırıldı ı ortaya çıkmı ve Japon kamuoyunda Kuzey Kore ye son derece kar ı bir görü olu mu tur. Bunun yanı sıra, Kuzey Kore nin nükleer silah üretimi sorunuyla ilgili olarak uluslararası prensip ve kurallara kar ı tavrını tekrar ediyor olması sebebiyle uluslararası kamuoyu da Kuzey Kore ye kar ı sert bir tutum almı tır. Kuzey Kore nin Japon vatanda larını kaçırmasının gerçek sebebi halen açıklı a kavu mamı olsa da, her halükarda, insan kaçırma ve nükleer silahlar sorunları çözümlenmeden, Japonya nın Kuzey Kore ile diplomatik ili ki ba latması ve ekonomik i birli i gerçekle tirmesi mümkün de ildir. Nükleer silahlar konusuyla ilgili görü meler Amerika, Güney Kore, Çin, Rusya, Japonya ve Kuzey Kore arasında aralıklı olarak devam ediyor olmasına ra men, Kuzey Kore burada da çe itli taktikler uygulamakta ve ba a çıkılmaz bir tavır sergilemektedir, bu sebeple görü melerde pek fazla ilerleme sa lanamamaktadır. nsan kaçırma sorununa ili kin olarak her ne kadar 5 ki i ve onların aile bireylerinden 8 ki inin Japonya ya dönü leri gerçekle tirilmi olsa da, bunlardan ba ka kesin olarak 10 ki inin ve daha pek çok üphelinin dahil oldu u ciddi sayıda Japon un halen kaçırılmı durumda oldu u söylenmektedir. Bu ki ilerin hepsinin nasıl kaçırıldıkları, u anda ne durumda bulundukları ve bundan sonra ne olacakları gibi çok sayıda konu açıklı a kavu madı ı müddetçe sorunun çözümlendi i ifade edilemeyece inden, bu sorunun daha ne kadar sürece i bilinememektedir. Kuzey Kore nin Japonya nın hemen yanı ba ında olması sebebiyle, bu varlı ın Japonya nın güvenlik ve barı ına yönelik etkisi son derece büyüktür. Bu sebeple Japonya bu soruna büyük önem atfetmektedir. Son olarak, Birle mi Milletler reformları konusuna geçmek istiyorum. Birle mi Milletler 1945 yılında, 2. Dünya Sava ı nın sona ermesiyle beraber, 2. Dünya Sava ı na bir tepki olarak 51 ülke tarafından kurulmu tur. Birle mi Milletler in temelini olu turan Birle mi Milletler Anayasası nda Almanya ve Japonya yı dü man ülke olarak gören maddeler bulunmaktadır. Bu maddeler halen oldu u gibi kalmaktadır. Ayrıca, Birle mi Milletler in en fazla yetki ve güce sahip kurumu olan Güvenlik Konseyi nin 5 daimi üyeli ini Amerika, ngiltere, Fransa, Rusya ve Çin yürütmekte ve di er ülkelere uzak bir varlık sergilemektedir. Ancak, 2. Dünya Sava ı sona ereli 59 yıl oldu. Dünyanın ko ulları ve uluslararası toplumun dinamikleri de i iyor. Komünist toplum varlık sebebini neredeyse yitirmi, ileti im imkanları herkesin ula abilece i ola anüstü bir verimlilik düzeyine eri mi ve zengin-fakir farkı uluslararası ekonominin en büyük sorunlarından biri haline gelmi tir. Bu ko ullar altında, Birle mi Milletler in kuruldu u zamandan beri hiç de i meden kalmayı sürdürmesinin uygun olup olmadı ı konusuna Japonya, büyük bir üpheyle yakla maktadır. Japonya, Amerika nın ardından Birle mi Milletler bütçesinin neredeyse %20 sini üstlenmektedir. Ayrıca, son yıllarda Dünya Ticaret Örgütü toplantılarında da görüldü ü gibi, geli mekte olan ülkelerin görü leri uluslararası siyaset üzerinde a ırlı ını giderek hissettirir hale gelmektedir. Japonya, bu ko ulların bir ekilde Birle mi Milletler in yapısına yansıtılması gerekti i dü üncesindedir. Birle mi Milletler Genel Sekreteri Kofi Annan da bu dü ünceye sahiptir ve Birle mi Milletler in üst düzey komitesi sayılan akil insanlar grubu, Birle mi Milletler reform teklifi üzerindeki çalı malarını sürdürmektedir

5 Reformlara yönelik teklif bu yıl içinde sunulacaktır. Gelecek yıl, Birle mi Milletler in kurulu unun 60. yıldönümüdür. Bu dönem göz önünde bulundurularak Birle mi Milletler reformlarının gerçekle tirilmemesi halinde dünya vatanda larının Birle mi Milletler in kötü gidi inin farkına varmaları ve Birle mi Milletler dı ında yollar aramaya ba lamalarının, dünya düzeni ve adaleti açısından olumsuz sonuçlar do uraca ı dü ünülmektedir. Bu dü üncelerle Japonya, Birle mi Milletler Güvenlik Konseyi nin daimi üyesi olarak, dünya barı ı ve istikrarına katkıda bulunmayı dü ünmektedir. Bunlar, Japonya nın dı politikasına ili kin 3 konuydu. Peki, Japonya-Türkiye ili kilerine ili kin 3 temel konu nedir? Halen ilgimizi yöneltti imiz konular unlardır: lk konu, ülkelerimiz halkları arasındaki kar ılıklı anlayı ın geli tirilmesi hususudur Japonya da Türkiye Yılı Japonya da büyük bir ba arı elde etmi tir ve bu ba arıda, Japonların Türkiye ye kar ı duydukları nedeni bilinmeyen sevginin büyük katkısı oldu u söylenebilir. Türkiye Yılı etkinliklerini izleyen Japonlar, Türkiye ye gelmeyi dü ünmeye ba lamı lardır. Ancak ne yazık ki, Japonlar arasında parlamaya ba layan Türkiye ate ini söndüren olaylar meydana gelmi tir. Geçti imiz yıl Kasım ayında stanbul da meydana gelen bombalı saldırılar üzerine Japon turistlerin aya ı aniden kesilmi tir. Bu yıl durum biraz düzelmeye ba lamı olsa da, hala o yüksek dönemdeki seviyeye ula ılamamı tır. Türkiye turistik açıdan ola anüstü bir hazinedir. stanbul ve Kapadokya iyi tanınan yerlerdir ancak di er tüm ehirler de dünyaya gururla sundukları bir veya iki ünlü yer veya kalıntıya sahiptir. Bunlar tarihi eserler, kültürel eserler, do al güzellikler ve benzeri olup çok çe itlidir. Bu varlıkların tanıtımının daha fazla yapılarak Türkiye nin sahip olduklarının Japonya ya ve dünyaya tanıtılmasının, Türkiye ye yönelik anlayı ın geli tirilmesi fırsatını do uraca ını dü ünüyorum. kinci konu, ekonomik ili kilerin yakınla tırılması konusudur. Türkiye ile Japonya ili kileri 100 yılı a kın bir geçmi e sahiptir ve ülkelerarası ili kilerimizin tesisi üzerinden de 80 yıl geçmi olmasına kar ın, Japon sanayisinin Türkiye de fabrika kurarak üretime ba laması sadece yıl öncesine dayanmaktadır. Bu anlamda, Türkiye ile Japonya nın ekonomik ortaklık alanındaki faaliyetleri henüz yeni ba lamı tır. Halen Türkiye de üretim merkezi bulunan Japon firmalarının sayısı 20 ye ula mamı tır. Japonya açısından en önemli konu, bugüne kadar Türkiye ye gelerek ba arı elde eden Japon firmalarının tecrübelerinin Japon ekonomi dünyasına aktarılmasıdır. Bu sayede, yurt dı ında üretim merkezleri arayan Japon firmalarında, Türkiye nin olanakları hakkında bir imaj olu turma imkanı olacaktır. Bunun yanı sıra, Türkiye nin de i birli i içinde olması gereken çe itli konular bulunmaktadır. Özellikle önemli olan, özel ve kamu sektörlerinin birlikte hareket ederek, yabancı sermayeyi Türkiye ye davet eden bir kampanya geli tirmeleridir. Japonya dan uzak olması sebebiyle Türkiye, normal tanıtım faaliyetlerini sürdürse de, Japon tarafı Türkiye nin olumlu özelliklerinin farkına varamamaktadır. A ırı denebilecek düzeyde çok tanıtım faaliyetinin gerçekle tirilmesi gerekmektedir. Bu ayın 19 unda Tokyo da düzenlenecek olan Japonya-Türkiye Konseyi toplantılarının, bu yöndeki faaliyetlerin gerçekle tirilmesi için iyi bir fırsat olaca ını dü ünüyorum. Üçüncü konu ise, Japonya nın Türkiye ye yönelik gerçekle tirdi i ekonomik i birli idir. Türkiye, ekonomik temelleri oldukça sa lam bir ülke oldu undan, Japonya nın hibe yardımı gerçekle tirebilece i bir ülke de ildir. Ancak, Yen kredisi sa lanması ve teknolojik i birli i yo un olarak sürdürülmektedir. Ünlü Bo az Köprüsü Yen kredisiyle in a edilmi tir. Bu yıl Mayıs ayında temel atma töreni gerçekle tirilen Marmaray Demiryolu Bo az Tüp Geçi Projesi de Japonya nın i birli i yapmakta oldu u bir projedir. Teknolojik i birli i alanında ise, deprem zararlarının azaltılmasına yönelik politikalar ve insan kaynakları e itimi gibi çe itli konularda i birli i ili kileri sürdürülmektedir. Bu tarz i birli i faaliyetlerinin, kısa bir süre sonra kalkı a geçecek konumda olan Türkiye ekonomisine anlamlı katkıları oldu unu ve aynı zamanda ülkelerimiz arasındaki iyi ili kilerin geli mesine yönelik bir adım oldu unu dü ünüyorum. Japonya nın dı politikası ve Japonya-Türkiye ili kileri konularını 3 er ana ba lıkta toplamak suretiyle de erlendirdim. Ama, elbette ki ikili ili kilerimizi olu turan konular az önce bahsettiklerimle sınırlı de ildir. çinde bulundu umuz Türk-Japon Vakfı Kültür Merkezi nde Ba kan Profesör Doktor Sadıklar önderli inde gerçekle tirilen faaliyetleri izledi inizde de anlayaca ınız gibi, her bir faaliyet de çok sayıda amacı gerçekle tirmeye yöneliktir. Benim bu konu mamda dile getirememi olmam, ülkelerimiz arasındaki bir konunun önemini azaltmaz. Önemli olan, bizlerin, hepimizin, imdi, Japonya ile Türkiye ve di er dünya ülkeleri arasında iyi ili kiler tesis edilmesi için, bulundu umuz konumda çaba göstermemiz gerekti idir. Son olarak, sizlerden, da ıtılan etkinlik programına göz atmanızı rica edece im. Bugün ba layan Japonya ve Türkiye Arasındaki Diplomatik li kilerin 80. Yıldönümü Etkinlikleri kapsamında ne gibi etkinliklerin planlandı ını görebilirsiniz. Ancak benim özellikle dikkat çekmek istedi im husus bu etkinliklerin logosudur. Oldukça ık olmasından dolayı ho uma giden bu logoyu Büyükelçili imizde görevli Tülin Kumbasar tasarlamı tır. Küçük ama çok ho olan bu Türk-Japon i birli ini sizlere aktararak ve sizleri yorarak Türkçe yaptı ım konu mama son vermek istiyorum

6 Japonya - Türkiye li kilerinin Tarihçesi (23 Kasım 2004, T.C. Dı i leri Bakanlı ı, Ankara) Büyükelçi Deniz Uzmen den bu enstitüde bir konu ma yapmam için talep geldi inde bu iste i geri çeviremeyece imi dü ündüm. Bu dü üncemim sebebi ise, Japonya ile Türkiye arasındaki mevcut dostane ili kilere kar ın, iki ülkenin birbiri hakkında az bilgi sahibi olmasıdır. Bu davet, böyle bir çıkmazı a abilmek ve Türk diplomasisinin gelecekteki liderlerinin bilgi da arcıklarına biraz daha bilgi ve Japonya ya ili kin fikir katabilmek için bana çok iyi bir fırsat vermektedir. Bu sabahki konu mam iki bölümden olu uyor; birinci bölümde iki ülke ili kilerine tarihi bakı açısından de inece im. kinci bölümde ise sizlere kısaca bugünkü ili kilerimizi anlatmak istiyorum. kili ili kilerimizi göz önüne aldı ımızda, aklımıza genellikle ilk gelen Ertu rul Faciası olmaktadır. Ancak, iki ülke arasındaki ilk ba lantı Ertu rul faciası de ildir. Japonya da Türkiye ili ilgili ilk makalelerden biri, feodal Edo Dönemi yıllarının ortalarında yayınlanmı tır. Türklerin ya am tarzını gösteren bir resim ise, 1720 li yılların ortalarında basılan co rafyaya ili kin bir yayında yer almı tır. Edo Dönemine geri dönelim. O tarihlerde yabancı ülkeler hakkında yazılanlar, tabii ki ço unlukla Japonya ya o dönemde girmesine izin verilen yegane yabancı olan Hollandalılardan duyulan ve a ızdan a za dola an hikayelerin basit birer derlemesiydi. Çok fazla olmasa da, yabancı ülkelerle resmi temaslar, 1868 yılındaki Meiji Restorasyonu ndan sonra ba lamı tır. Restorasyondan 15 yıl önce Japonya, kapalı kapılarının gürültülü bir ekilde çalındı ını duydu. Bu, 1853 te Amerika dan gelen siyah demir gemilerin ziyaretiydi. O günün ardından Japonya, kapılarını yabancılara açmaya ba ladı ve modernle me sürecini ba lattı. Genellikle Japonya nın modernle me sürecinin Türkiye ninkine çok benzedi ini söylerler. Fakat bu dönemde Türkiye uluslararası ili kiler alanında Japonya dan daha çok daha ileri ve tecrübeli durumdaydı. Di er bir deyi le, Japonya nın modernle me süreci, Türkiye nin 19. yüzyılda gerçekle tirdi i modernle me çalı malarından daha süratli ve iddetli olmu ve kaçınılmaz olarak bazı olumsuz yan etkileri de beraberinde getirmi tir. Di er sebepler bir yana bırakıldı ında, Japonya nın bu kadar süratle modernle mesinin ba lıca sebeplerinden biri, hazırlıksız bir ekilde yabancı ülkelerin oyunlarına maruz kalmı olmasıdır. Bu, yabancı güçlerin zorlamasıyla gerçekle tirilen bir modernle meydi. Yine de, modernle me sürecinde Japonlar yabancı ülkelere kar ı son derece güçlü bir merak duydular. Bu merakın neticesinde Japonya nın dı ili kilerine dair bazı tanıtıcı kitaplar yayınlandı. O kitaplarda, zamanın Osmanlı mparatorlu u, egemenli i elinde tutan Padi ah tarafından yönetilen Müslüman bir ülke olarak anlatılıyordu. Bu modernle me sürecinin en dikkat çeken bölümü Iwakura Heyeti dir. Japonya Hükümeti nin ikinci ki isi Iwakura liderli inde Ekim 1871 de Japonya dan Amerika ya do ru hareket ederek Eylül 1873 te ülkeye geri dönen bu heyet, çok sayıda hükümet üyesinden olu maktaydı. Amerika ve Avrupa ülkelerini ziyaret eden bu heyet, sadece bu ülkelerdeki ileri teknoloji ve halkın ya am tarzını gözlemlemek ve ö renmekle kalmamı, aynı zamanda ulusal kurum ve kurulu ların çalı ma teori ve pratiklerini de incelemi tir. Bu heyet Japonya nın modernle mesi, özellikle milli yapısı ve dü ünce tarzı üzerinde çok güçlü ve sürekli bir etki bırakmı tır. Bu heyetin raporu bugün bile bizlere uluslararası ili kileri anlayabilmemiz için bazı faydalı bilgiler sunmaya devam etmektedir. Ayrıca, bu heyetin iki üyesi, Gen ichiro Fukuchi ve Mokurai Shimaji, Nisan 1873 tarihleri arasında stanbul u ziyaret etmi lerdir. Tarihi kayıtlara göre onlar, Türkiye ye gelen ilk Japon ziyaretçilerdir. Shimaji daha sonra Budist bir rahip olurken, Fukuchi Japon gazetecili inin kurucularından biri olmu tur. Fakat ilginç bir ekilde, ünlü bir gazeteci olmasına ra men Fukuchi, Türkiye ile ilgili neredeyse hiçbir ey yazmamı tır. O günlerde Osmanlı mparatorlu u, Avrupa diplomasisinde bir güç olarak tanınıyordu ve Japonya nın Avrupa daki temsilcilerinin zaman zaman Osmanlı mparatorlu u ndan diplomatlarla görü üp konu ma ansları oluyordu. Bu temellere dayanarak, Japonya Dı i leri Bakanlı ı yetkilileri tarafından Osmanlı mparatorlu u ile resmi diplomatik ili kiler içine girme fikri ortaya atıldı. Nihayetinde, 1875 yılında Japonya Dı i leri Bakanı Terashima, Ba bakan Sanjo ya Osmanlı ile görü melere ba lamayı teklif etti ve bu teklifi kabul edildi. Görü meler Londra da ba ladı. Geli meleri takip etmek için Londra daki Japon temsilcili i katibi, Hiroshi Nakai, Japonya ya dönerken stanbul a u radı ve Veziri Azam ve Hariciye Nazırı dahil olmak üzere birçok Osmanlı yetkilisiyle görü melerde bulundu. Tarih, ubat 1876 idi. Bu toplantılarda Osmanlı tarafı Japonya ile diplomatik ili kiler kurmayı teklif etti ve Nakai dönü ünde bunu hükümetine iletti. Nakai, stanbul ziyareti ile ilgili yazdıklarını, Japonya ya dönü ünün ertesi yılında yayınladı. Yazısında stanbul un pitoresk görüntüsünün, özellikle gemide yolculuk yaparken görülen Bo az manzarasının ve ayrıca sokaklarda ba ıbo dola an a ırtıcı çokluktaki köpeklerin üzerinde durmu ve stanbul u düzensiz dinamizmin ehri olarak tanıtmı tır. Nakai nin ardından, Japonya dan Türkiye ye ekteki kronolojik tabloda gösterilen ziyaretçiler geldiler. Bahse de er bir di er ziyaretçi ise, stanbul a gelip Sultan II. Abdülhamid tarafından kabul edilen ve Japonya Dı i leri Bakanlı ı nın bir yetkilisi olan Masaharu Yoshida dır. Bu kabulde iki taraf da diplomatik ili kilerin kurulması için yapılan görü melerin ilerletilmesine karar vermi tir. Fakat o günlerde her iki taraf

7 da zor günler geçiriyorlardı, ki 1877 Osmanlı-Rus Harbi bu sıkıntılı günlerin sebeplerinden biridir. Bu konuya daha sonra geri dönece im. imdi Ertu rul Faciası konusuna geçiyorum. Ertu rul un yolculu u öncesinde Japonya Prensi Komatsu stanbul a bir ziyarette bulunmu tur. Prens Komatsu, 1886 da Japonya dan ayrılarak Amerika ve Batı Avrupa yı ziyaret ettikten sonra, Ekim 1887 de stanbul a gelmi tir. ade-i ziyaret maksadıyla Sultan II. Abdülhamid, Ertu rul Firkateyni ni Osman Pa a komutasında Japonya ya göndermeye karar vermi tir. Firkateyn, Temmuz 1889 da stanbul dan ayrılmı ve ertesi yıl Haziran ayında Yokohama ya varmı tır. mparator Meiji tarafından 13 Haziran tarihinde kabul edilen Osman Pa a ba kanlı ındaki heyet son derece sıcak kar ılanmı tır. Gemi Yokohama dan 15 Eylül de ayrılmı ve sonraki gece bir fırtınaya yakalanarak, Kashinozaki kıyılarında batmı tır. Yakla ık 650 ki ilik mürettebattan sadece 69 u hayatta kalabilmi tir. Deniz kenarında toplanan civar köylüler denizcileri kurtarmaya çalı mı lardır. Haberi alan mparator Meiji, mürettebatın mümkün olan her yolla kurtarılması emrini vermi tir. Bu faciadan son derece etkilenen Japon halkı, kendili inden, destek amaçlı yardım toplama kampanyası ba lamı tır. Japonya Hükümeti, Ertu rul mürettebatını onurlandırmak için, Kongo ve Hiei adlı iki sava gemisini stanbul a göndermeye karar vermi tir. Ekim ayında afetzede mürettebatla yola çıkan gemiler, bir sonraki yılın Ocak ayında stanbul a varmı tır. Görevlerini tamamlamalarının ardından bu filo Mayıs ayında Japonya ya geri dönmü tür. Bunlar, Japonya üzerinde üç türlü etkisi olan Ertu rul hikayesinin ana hatlarıdır. Bu etkilerden ilki, bu facianın ve ayrıca Kongo ve Hiei gemileri mürettebatının raporlarının, Japon halkının hafızalarına son derece güçlü bir Türkiye imajı yerle tirmi olmasıdır. kinci olarak, bu kaza iki Japon un stanbul a yerle mesine sebep olmu tur. Bunlardan ilki, Japon halkı tarafından toplanan yardımları iletmek için stanbul a gelen Shotaro Noda dır. stanbul a, az önce bahsetti im Japon sava gemileri ile gelmi ve Sultan II. Abdülhamid in Japonca ö retmek üzere stanbul da kalması ricasına kar ılık olarak burada kalmı tır. Mekteb-i Harbiye de bir süre Japonca dersi vermi, fakat burada bir hastalı a yakalanması üzerine Japonya ya dönmü ve 1892 de vefat etmi tir. Bir di er ki i ise, çok çe itli yeteneklere sahip Torajiro Yamada dır. Yamada da Japonya da toplanan yardımların bir kısmını getirmek maksadıyla stanbul a gelmi tir. Daha sonra stanbul da 20 yılı a kın bir süre, I. Dünya Sava ı patlak verinceye kadar, ya amı tır. stanbul da kaldı ı süre içinde, aralarında Mustafa Kemal inde bulundu u Mekteb-i Harbiye ö rencilerine Japonca ö retmi, ticaretle u ra mı tır. Yamada, stanbul da Japonya nın özel temsilcisi gibi ve tipik bir Japon entelektüeli olarak ya amı tır yılında, geni çevrelerce okunan ve Japonya ya Türkiye nin standart bir tanıtımı olarak kabul edilen Türkiye ile ilgili bir kitap yayınlamı tır. Japonya ya dönü ünün ardından Osaka Ticaret Odası nın faal bir üyesi olmu ve Japonya ile Türkiye arasındaki ticari ili kilerin geli mesi için çok çaba sarf etmi tir. Bu kadar renkli bir insan olması sebebiyle NHK, yani Japonya nın TRT si, u sıralar onun hayatı hakkında bir film çekmektedir. Ertu rul un üçüncü etkisi biraz olumsuzdur. Japonya da halk arasında Osmanlı mparatorlu u popülerlik kazanmaya ve iyi tanınmaya ba lıyor olsa da, Japonya Hükümeti yetkililerinin Osmanlı mparatorlu u na ili kin gözlemleri çok da sıcak de ildi. Özellikle, Batı Avrupa ile ili ki tecrübesine sahip yetkililer, Osmanlı ile ili kilere sert bir bakı açısıyla yakla ıyorlardı. Bu durum, Japonya ve Osmanlı arasında diplomatik ili kiler kurmak isteyenlerin i ini zorla tırıyordu. Üstelik Çin-Japon Sava ı, Rus-Japon Sava ı, Osmanlı-Yunan Sava ı ve Jön Türkler in hareketlenmesi gibi her iki ülkedeki iç istikrarsızlıklar ve sava lar görü melere engel oluyordu. Ayrıca, ciddi bir içerik problemi vardı. O günlerde Japon diplomasisinin önceli i, e itsiz anla maların tekrar ele alınarak düzeltilmesiydi lerde yabancı ülkelerle imzalamı oldu u anla malar uyarınca Japonya, gümrük tarifelerini kendisi belirleyemiyor, imtiyazlı ülke statüsünden yararlanamıyor ve yabancı hükümetlerin Japonya da yargı dı ı tutulmasını kabul etmi oluyordu. Uluslararası toplumun saygıde er bir üyesi olabilmek için Japonya Hükümeti nin önde gelenleri bu haksız anla maları ciddiyetle ele aldılar ve bu gibi anla ma maddelerinin düzeltilmesi için her türlü çabayı sarf ettiler. Böyle dü ünen liderlerin gözünde Osmanlı Hükümeti nin e it ko ullarda anla ma imzalanması yönünde ifade etti i güçlü talep iki farklı açıdan ele alınabilirdi. Bir tarafta, Osmanlı ile e it ko ullarda anla ma imzalamanın, yukarıda bahsetti im anla malar üzerinde de i iklik görü melerinde Japonya nın konumunu güçlendirece i görü ünde olanlar vardı. Hakim görü olan di er tarafta ise, Japonya nın Osmanlı ile e it ko ullarda anla ma imzalamasının, mevcut anla maların de i tirilmesi için di er ülkelerle yapılacak görü melerde kar ı tarafın Japonya nın imtiyazlı ülke statüsü olması ile ilgili hakkında endi eye kapılmasına sebep olaca ını dü ünenler yer almaktaydı. Çünkü böyle bir durumda, Osmanlı da Japonya nın di er ülkelerle yapmı oldu u anla malardan faydalanarak Japonya ile aynı muameleyi görebilirdi. kinci görü söz konusu oldu unda, Osmanlı ile e it ko ullarda yapılacak anla ma bir engel te kil edecekti. Konu bir çıkmaza girmi ti. Tabii ki zaman zaman Londra, Berlin veya stanbul da temaslarda bulunulup çe itli teklifler payla ılıyordu, fakat hiç birinde Japonya ile Osmanlı arasında tatminkar bir anla maya ula ılamadı. Çözüm, Lozan Anla ması ile geldi. Anla manın tarafları olarak Japonya ve Türkiye birbirlerini tanıdılar, birer elçilik açtılar ve birbirlerine diplomatik temsilciler gönderdiler

8 Normale dönü ünün ardından ili kiler, 2. Dünya Sava ı na kadar görece sakin ve yumu aktı yılında Ticaret ve Denizcilik Anla ması imzalamı ve önceki yıllarda bazı dostluk dernekleri kurulmu tu. 2. Dünya Sava ı patlak verdi inde Türkiye son dakikaya kadar tarafsızlı ını korumaya çalı tı. Bilahare Türkiye, 1945 yılının Ocak ayına kadar olan süre boyunca Japonya ile olan diplomatik ili kilerini kesti. San Francisco Barı Anla ması nın hemen ardından, Japonya ve Türkiye arasındaki diplomatik ili kiler tekrar normale döndü. li kilerimizin gerçekten de yakınla masında önemli bir rol oynayan bir di er olay ise Kore Sava ı dır. Türkiye bu sava ta Birle mi Milletler askeri gücünün bir parçası olarak yer aldı ve çok sayıda Türk askeri Kore Yarımadası nda sava tı. Kore ye gidi -dönü lerinde veya izinleri süresince Japonya da vakit geçiren Türk askerleri eski dostlu umuzu tazelediler. O tarihten bu güne, iki dikkat çekici dönemden geçtik. lk dönem, Özal Hükümeti ile ba ladı ten sonra, iki ülke arasındaki kar ılıklı ekonomik faaliyetlerde çok güçlü ve hızlı bir artı ya andı. Bu dönem içinde, çok sayıda ekonomik heyet kar ılıklı ziyaretlerde bulundu ve havacılık anla ması, yatırımların te viki anla ması ve çifte vergilendirmenin önlenmesi anla masının imzalanması gibi, çe itli kurumsal düzenlemeler gerçekle tirildi. Çok sayıdaki geli me arasında en sembolik olan, Fatih Sultan Mehmet Köprüsü nün in asıdır. kinci dönem ise 2003 Japonya da Türkiye Yılı etkinlikleridir. Bu etkinlikler, özellikle Türkiye nin Japon halkına tanıtılması açısından son derece etkili olmu tur. Birçok Japon, Türkiye nin tarihi çekicili ine ve sanatsal güzelliklerine gerçekten hayran kalmı tır. Bu ba lamda, geçti imiz yıl Kasım ayında stanbul da ya anan iki bombalama olayı gerçekten son derece üzücü olmu tur. O a amaya kadar, Türkiye ye gelen Japon turistlerin sayısı rekor bir hızla yükseliyordu ancak, bombalama olayları bu akımı durdurdu ve durum eski haline zorlukla geri döndü. Fakat yine de bu noktada iyimserim. Türkiye büyük bir turistik çekicili e sahip. Bunların ülke dı ında iyi tanıtılması ve yeterince bilinmesinin sa lanması halinde, uzun vadede ziyaretçilerin geri gelece ini dü ünüyorum. imdi, ikili ekonomik ili kilerin mevcut durumuna kısaca de inmek istiyorum. Türk tarafı ço unlukla Japonya ile ticaret açı ının çok büyük oldu undan ikayet etmektedir. Rakamlara bakıldı ında, bu ikayet haklı bir sebebe dayanıyor gibi görülmektedir. Fakat bu durumun dört anti-tezi vardır. 1) Temel ekonomi kuramı uyarınca, ticari denge dünya temelinde dü ünülmelidir, ikili temel üzerinde de il. Dünya çapındaki ticari dengesinde vermekte oldu u ho fazlalı ın tadını çıkaran Japonya dahi, Suudi Arabistan, Katar, Çin ve benzeri ülkeler ile yaptı ı ticarette büyük açıklarla kar ı kar ıyadır. 2) Türkiye nin ticari de erlerini dikkatli bir ekilde inceledi inizde, 2002 yılında birden bire ortaya çıkan ilginç bir ihracat ürünü bulacaksınız. Bu, ton balı ıdır yılında Japonya ya ton balı ı ihracatının izine bile rastlanmazken, 2002 yılı ton balı ı ihracatı kayıtlara 4.6 milyon dolar olarak geçmi tir. 3) Aslen bir Japon firması olan Toyota, halen Adapazarı nda otomobil üretmekte ve ürünlerini Avrupa ya ihraç etmektedir. Bu ba arılı ihracat faaliyeti sayesinde Toyota, çok yakında Türkiye nin önde giden ihracatçı firmalarından biri haline gelecektir. 4) Japon firmaları Türkiye ye yatırım yapıyor olmalarına ra men, Türk i çevreleri Japonya ya yatırım yapmamaktadırlar. Bu, Türkiye de faaliyet gösteren Japon firmaları, üretim kapasitelerini artırabilmek veya mevcut seviyesini koruyabilmek için gerekli makine ve teçhizatı Japonya dan ithal etmek ihtiyacı içinde olmasına ra men, Japonya daki Türk firmalarının böyle bir ihtiyacı olmadı ı anlamına gelmektedir. Bunları söyledikten sonra, ton balı ı örne ini izleyecek yeni takipçilerin bulunmasının önemini belirtmek istiyorum. Türkiye deki zengin tarımsal kaynakları göz önüne aldı ımızda, ümitsizli e kapılmak için bir sebep olmadı ı ortadadır. Son olarak, kısaca ekonomik i birli imize de inmek istiyorum. Türkiye kalkı a geçmek üzere olan bir ülke. Böyle bir ülkenin geleneksel ekonomik i birli i yöntemlerine ihtiyacı yoktur. Bilakis, Türkiye nin asıl ihtiyacı olan, girmeye hazır oldu una inandı ım, kendi kendine kalkınma döngüsünü ate leyecek ve katalizör görevi yapacak türden bir i birli idir. Bu amaçla Japonya, i birli i faaliyetlerini, Fatih Sultan Mehmet Köprüsü ve Demiryolu Bo az Tüp Geçi i Projesi gibi büyük çaplı ünlü projelerin yanı sıra, çevresel geli im, e itim, insan kaynaklarının geli tirilmesi, zengin-fakir e itsizliklerinin azaltılması, deprem ve afet zararlarının önlenmesi projeleri ve üçüncü ülke e itim programları gibi alanlara da yaygınla tırmaktadır. Aynı zamanda, bölgelerarası kalkınmı lık farkını kapatmak üzere, Japonya nın yerel projeler için hibe yardım programları çerçevesinde küçük çaplı projeler de ba latılmı tır. Ayrıca kültürel konularla da ilgili olan Japonya, bu tarz i birli i programları çerçevesinde bazı projelere de destek vermektedir. Konu mama burada son veriyorum. Sorulara geçmeden önce size belgesel bir filmden bahsetmek istiyorum. NHK tarafından yapılmı olan bu belgesel film, 19 Mart 1985 tarihinde gerçekte ne oldu u ile ilgilidir ve cesur Türklerin ve Japonların Tahran dan kaçı larını anlatmaktadır. Bence bu olay, dostlu umuzu son derece etkili bir ekilde anlatan en güzel örneklerden biridir. Bu belgesel, Ba bakan Erdo an ın bu yıl Nisan ayında Japonya ya yaptı ı ziyaret sırasında iki ülke Ba bakanları arasında da ele alınmı tır. Ba bakan Koizumi, Ba bakan Erdo an a bunun hem Japonlar hem de Türkler için son derece cesaretlendirici bir hikaye oldu unu söyleyerek, Türkçe altyazıyla Türkiye de de yayınlanmasını tavsiye etmi tir. TRT bunun üzerinde NHK ile i birli i yapmı ve sonuçta bu film ortaya çıkmı tır

9 II- Basında Yer Alan Konu malar Turkish Daily News Gazetesinde Yayınlanan Röportaj* (Turkish Daily News 1 Temmuz 2004, Sayfa 4) (Turkish Daily News Online 1 Temmuz 2004) (Röportaj: Emekli Büyükelçi Yüksel Söylemez) (*Mülakatın aslı ngilizce olup, Japonya Büyükelçili i tarafından Türkçe ye çevrilmi tir.) Asya nın iki ucunda bulunmalarına kar ın Japonya ve Türkiye, hızla geli en siyasi, ekonomik, ve kültürel ili kilere sahiptirler. Kar ılıklı ticaret 2003 yılında %30 artarak 2 milyar Doları a mı ve Japonya yı Türkiye nin en büyük 10. ticaret orta ı yapmı tır. Japonya nın Türkiye Büyükelçisi Tomoyuki Abe nin söyledi ine göre, yakla ık 1,8 milyar Dolar lık yatırım ile beraber, Türkiye de u anda 62 Japon irketi i yapmaktadır yılının Japonya da Türkiye Yılı oldu unu hatırlatan Bay Abe, bu süre içinde Japonya da sergiler, dans gösterileri, konserler, filmler ve tiyatro gösterileri dahil olmak üzere 150 den fazla etkinli in gerçekle ti ini belirtiyor. Türk kurulu larının, Japonya nın çe itli ehirlerinde çe itli ekillerde Türkiye nin Japonya ya tanıtıldı ı fuarlara katıldıklarını da belirten Japonya Büyükelçisi, 2003 Japonya da Türkiye Yılı nın, kazandı ı popülerlikle 2 ay daha uzatılmasının ardından Mayıs ayında sona erdi ini söylüyor. Japonya Büyükelçisi Tomoyuki Abe nin bu röportajı, emekli Büyükelçi Yüksel Söylemez tarafından Turkish Daily News adına yapılmı tır. SÖYLEMEZ: Lütfen bizim için Türkiye ve Japonya arasındaki siyasi ili kileri de erlendirir misiniz? BÜYÜKELÇ ABE: Türkiye deki görevim süresince Japonya Senato Ba kan Yardımcısı Shoji Motooka, beraberinde birçok Japonya-Türkiye Parlamentolar- Arası Dostluk Grubu üyesi ile 2003 yılında Türkiye yi ziyaret etti. Geçti imiz Aralık ayında, Dı i leri Bakanı ve Ba bakan Yardımcısı Abdullah Gül, Dı i leri Bakanı Yoriko Kawaguchi nin daveti üzerine Japonya ya resmi bir ziyarette bulundu ve Ba bakan Junichiro Koizumi ve Dı i leri Bakanı Yoriko Kawaguchi ile görü melerde bulundu. Ziyareti sırasında, Dı i leri Bakanı Gül ayrıca 2003 Japonya da Türkiye Yılı nın ba lıca etkinli i olan Türkiye de Üç Büyük Medeniyet Sergisi nin Osaka da açılı törenine katıldı. Ba bakan Recep Tayyip Erdo an da bu yılın Nisan ayında Japonya ya resmi bir ziyarette bulundu ve Ba bakan Koizumi ile verimli görü meler yaptı. Bu ziyaret, son 9 yıl içinde bir Türk Ba bakanın Japonya ya yaptı ı ilk ziyarettir. Bu yıl, tesadüf olarak, Japonya ve Türkiye arasındaki diplomatik ili kilerin 80. yıldönümü. ki ülke arasında böyle üst düzey ziyaretlerin önemini vurgulamak isterim, ve böyle bir diyalogu siyasi düzeyde devam ettirmek isteriz. SÖYLEMEZ: Lütfen Ba bakan Erdo an ve Ba bakan Koizumi arasında geçen toplantının atmosferini anlatır mısınız? BÜYÜKELÇ ABE: Ba bakanların ikili ili kiler ve uluslararası olaylar çerçevesinde birçok konu ile ilgili samimi fikirlerini ve ki isel görü lerini payla tıkları izlenimini edindim. Yemek esnasında iki Ba bakan arasındaki sıcak ve dostça atmosfere tanık olmak da benim için büyük bir memnuniyet kayna ıdır. Bir ara, Ba bakan Erdo an Japon yemeklerinin çok sa lıklı oldu unu ve insanların formunu korumada yardımcı oldu unu söyleyince Ba bakan Koizumi - kendisi çok zayıftır - Japon yemeklerinin bile insanları i manlatabildi ini söyleyerek esprili bir ekilde sumo güre çilerine atıfta bulundu. Bu küçük olay da, iki lider arasındaki görü melerin ne kadar arkada ça geçti inin bir göstergesidir sanırım. SÖYLEMEZ: Sizce Türkiye ve Japonya arasındaki ekonomik ili kiler tatmin edici düzeyde mi? BÜYÜKELÇ ABE: Yatırımların Kar ılıklı Te viki ve Korunması Anla ması ve Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anla ması u an yürürlüktedir ve bu iki anla ma ikili ekonomik ili kilerimizin geli mesi için vazgeçilmezdir. Türkiye Dı Ticaret Müste arlı ı nın istatistikleri, Türkiye ve Japonya arasındaki ticaret hacminin 2003 yılında, bir önceki yıla göre %30 artarak, 2 milyar Doları geçti ini gösteriyor. Japonya ithalatta Türkiye nin, AB üye ülkeleri, Rusya, Çin, ve ABD den sonra, en büyük 10. ticaret orta ıdır. Fakat ihracatta Japonya maalesef Orta Do u, Orta Asya ve Kafkas ülkelerinden sonra gelmektedir. Asya kıtasının do u ve batı uçlarında yer alan iki ülkenin co rafi dezavantajlarını göz önünde bulundurursak, Japonya ve Türkiye nin bu i i en iyi derecede yaptı ını dü ünebiliriz. Ancak Türkiye nin yeni geli en bir piyasa olarak çekicili ini dü ünecek olursak, ekonomik ili kilerimizin daha da geli mesini bekleyebiliriz. Esas olarak ekonomik ili kiler, özel sektörün serbest ve ba ımsız faaliyetlerinin sonucudur. Bu ba lamda, ülkelerimiz i çevrelerinin bulu up birbirlerini tanımaları ve anlamaları için ve ayrıca ticari ili kilerde deneyimlerini geli tirmeleri için daha fazla imkanın olu masını görmeyi arzu ederim

10 SÖYLEMEZ: Türkiye de ne kadar Japon yatırımı var? lerisi için neler dü ünülüyor? BÜYÜKELÇ ABE: Bildi im kadarıyla Türkiye de i yapan Japon irketlerinin sayısı 62 ve Türkiye deki do rudan Japon yatırımlarının toplamı yakla ık 1,8 milyar Dolara ula mı tır. Ba arılı ekonomik reformların anahtarı olarak görülen do rudan yabancı yatırımlar sadece yatırımcı ülke için, yani Japonya için faydalı olmaz; aynı zamanda Türk ekonomisini istikrarlı bir geli ime do ru sürükler. Ayrıca, orta ve uzun vadede, do rudan yabancı yatırım sayesinde, Türkiye ye teknoloji transferi gerçekle mi ve insan kaynaklarını geli tirme çalı maları hayata geçmi olur. Haziran 2003 te Do rudan Yabancı Sermaye Kanunu nun yürürlü e girmesiyle birlikte Türkiye deki yatırım çevresinin iyile mesine yönelik yapılan düzenlemelere çok de er veriyoruz. Somut uygulamalara gelindi inde ise, Türk tarafının Japon i adamlarının görü lerini de dinleyerek yatırımcıya daha sıcak bakan sistemler ve reformlar kuraca ını umuyoruz. SÖYLEMEZ: 2003 Japonya da Türkiye Yılı kapsamında ne tür kültürel etkinlikler yapılmı tı? BÜYÜKELÇ ABE: 2003 Japonya da Türkiye Yılı nın temeli, 2000 yılında hazırlanan Japonya-Türkiye Ortak Eylem Planı nda atılmı tı Japonya da Türkiye Yılı, Türkiye nin kültürünün, tarihinin ve insanlarının istisnai çekicili ini do rudan Japonya ya tanıttı ve Japonlar arasında çok sayıda Türkiye hayranı yarattı Japonya da Türkiye Yılı kapsamında sergiler, dans gösterileri, konserler, filmler ve tiyatro gösterileri dahil olmak üzere 150 den fazla resmi etkinlik düzenlendi ve Türk kurulu ları, Japonya nın çe itli ehirlerinde, farklı etkinliklerle Türkiye nin Japonlara tanıtıldı ı çok sayıda fuara katıldılar. Yılın en önemli etkinliklerinden biri olan Türkiye de 3 Büyük Medeniyet Sergisi, Türkiye nin tarihini, her medeniyeti simgeleyen nesneler ve onların etkileyici bir ekilde sergilenmesi yoluyla tanıttı. Bu sergi 3 büyük Japon ehrinde düzenlendi ve son derece yüksek sayıda ziyaretçisi oldu. Ayrıca, serginin ana sponsoru olan [NHK] Japon Yayın Kurulu u da çok sayıda özel program yayınladı. Medyanın etkisini göz önünde bulunduracak olursak, imdi çok sayıda Japon vatanda ının, Türkiye nin büyüsünden eskiye göre daha fazla etkilendi ini dü ünebiliriz Japonya da Türkiye Yılı, kazandı ı inanılmaz popülerlikle 2 ay daha uzatılmasının ardından 2004 Mayıs ayında sona erdi. çtenlikle umuyorum ki Türk ve Japon insanları arasında geli en bu ortak ilgi ve anlayı trendi azalıp kaybolmaz, aksine korunur ve güçlendirilir. SÖYLEMEZ: Türk ve Japon lisanları arasında benzerlik var mı? BÜYÜKELÇ ABE: Birçok ki iye göre Japon ve Türk lisanları arasında benzerlik var, özellikle gramer yapılarında. Fakat ben Türkçe yi anlamakta büyük güçlük çekiyorum. Bence bu iki lisan birbirinden son derece farklı. SÖYLEMEZ: Japonya Asya nın bir parçası mı, yoksa Pasifik Okyanusu üzerinden Amerika ya daha mı yakın? BÜYÜKELÇ ABE: Co rafi ve tarihi açıdan Japonya üphesiz Asya ya aittir. Aynı zamanda, Amerika nın Asya daki rolü çok önemlidir. Japonya, Birle ik Devletler ile olan ittifakını güvenlik politikasının dire i ve bölgedeki barı ve istikrarın temeli olarak görmektedir. SÖYLEMEZ: Japonya nın bugünkü ekonomik problemleri nelerdir? BÜYÜKELÇ ABE: Japon ekonomisi, özel sektöründeki iyiye do ru geni çaplı geli melerle, sürekli iyile meye devam ediyor. Kısa vadede beklenenlere de inecek olursak, dünya ekonomisi iyile tikçe ve özel sektör yola girdikçe, Japonya ekonomisinin de iyile mesi beklenmektedir. Di er taraftan, yerli firmaların ürünlerinin fiyatları az da olsa artıyor ancak, tüketici fiyatları eksi seviyesinde kalıyor. Sonuç olarak, Japon ekonomisinin halen hafif bir deflasyon sürecinde oldu unu söyleyebilirim. Deflasyonun üstesinden gelmek Japonya nın ekonomi politikasının ba lıca hedeflerinden biridir. Hükümet, Japonya Merkez Bankası ile birlikte, deflasyonun üstesinden gelebilmek ve düzenli, kuvvetli mali piyasaları eski haline geri getirmek için güçlü ve kapsamlı önlemler almaya devam edecektir. Ayrıca vergi, bütçe, sosyal sigorta, mali ve di er alanlardaki yapısal reformları hızlandırmaktadır. SÖYLEMEZ: Mayıs ayında temel atma töreni yapılan Demiryolu Bo az Tüp Geçi i Projesi ne (Marmaray) Japonya nın yaptı ı katkılara ilgili lütfen bizi aydınlatır mısınız? BÜYÜKELÇ ABE: Japonya bu projeye JBIC (Japonya Uluslararası birli i Bankası) aracılı ıyla kredi temin etmi tir. Fatih Sultan Mehmet Köprüsü nden sonra Asya ve Avrupa yı birbirine ba layan sembolik bir projeyle Türk insanına ve Türk ekonomisine tekrar bir katkıda bulunmaktan büyük mutluluk duyuyoruz

11 Ayrıca duydu um kadarıyla, bu projede kullanılacak olan tüp batırma in aat sistemi benzersiz ve ileri teknoloji kullanılan bir yöntem. Japon müteahhit ve mühendislerin bu e siz projenin üstesinden gelebilmek için bu fırsattan faydalanmaları beni çok gururlandırdı. SÖYLEMEZ: Japonya nın Türkiye ile içinde bulundu u ba ka bir ekonomik i birli i projesi var mı? BÜYÜKELÇ ABE: Japonya, ODA (Resmi Kalkınma Yardımı) aracılı ı ile bir takım sosyo-ekonomik yapılara ve sistem yapı projelerine destek olur. Türk ekonomisinin er ya da geç kalkı a geçece ine inanan Japonya, i birli i alanlarını çevre iyile tirme, deprem ve afet önlemleri, bölgesel farklılıkların azaltılması ve insan kaynaklarını geli tirme gibi konuları kapsayan projelere do ru geni letmi tir. Japonya nın ODA programlarının teknik i birli i açısından sorumlusu olan Japonya Uluslararası birli i Ajansı (JICA) 1995 yılında Türkiye de bir ofis açmı, uzmanlar ve gönüllüler göndererek, ekipman sa layarak ve Japonya ya e itilecek ki iler davet ederek Türkiye ye teknik destek sa lamı tır. Trabzon da kalkan üretimi için gerçekle tirilen Karadeniz de Balık Yeti tiricili inin Geli tirilmesi Projesi ve stanbul Teknik Üniversitesi tarafından uygulanan Denizcilik E itiminin Geli tirilmesi Projesi, halihazırda i leyen projelerden sadece birkaç örnek. Di er yandan JBIC, Marmaray gibi büyük boyutlu yapısal projeler için Yen kredisi vermektedir. Bu projelerin, Türk halkının refahına ve Türk ekonomisinin geli imine katkıda bulunurken, ikili ili kilerimizi daha da yakınla tıraca ını umuyorum. SÖYLEMEZ: Türkiye ve Japonya arasındaki ili kilerin daha da yakınla ması için önerileriniz var mı? BÜYÜKELÇ ABE: Daha önce de belirtti im gibi, Japonlar ve Türkler arasındaki bireysel temaslar sonucunda olu an kar ılıklı anlayı çok önemlidir. Bu sebeple, turizmin geli tirilmesi sanırım en etkili yoldur. Daha fazla Türk ün Japonya yı daha sık ziyaret etmesini umuyorum. Aynı zamanda, eminim ki Türkiye nin sonsuz turizm kaynaklarını Japon insanına tanıtmak ve Türkiye ye daha fazla Japon çekmek, iki ülke arasında daha yakın ili kiler kurmak için son derece etkili olacaktır. Ankara Ankara Dergisi nde Yayınlanan Röportaj (A ustos 2004, Sayı: 9, Sayfa: 46-50) (Röportaj: Bahadır leri) Uzakdo u'da bir adalar ülkesi olan Japonya, asıl ününü dünyanın dört bir yanına ihraç etti i Made in Japan etiketli ürünlerle sa ladı. Teknolojinin ana üssü olarak kabul edilen Japonya ile Türkiye arasındaki ili kilerin ise 17. yüzyılda ba ladı ı söyleniyor. 1887'de Prens ve Prenses Komatsu, Osmanlı mparatorlu u'nu ziyaret etmi ler, Padi ah II. Abdülhamid ile görü mü ler da Padi ah II. Abdülhamid, iade-i ziyaret amacıyla Tu amiral Osman Pa a'yı Japonya'ya göndererek, Osmanlı mparatorlu u yüksek ni anını mparator Meiji'ye takdim etmesini istemi. Ancak bu heyeti getiren Ertu rul Firkateyni, dönü yolculu unda batmı ve Osman Pa a komutasındaki 581 denizci hayatını kaybetmi. Bu deniz kazasından kurtulan 69 denizciye Japonya Hükümeti ve halkınca gösterilen yakın ilgiye ili kin anlatılanlar Osmanlı topraklarına kadar ula ıyor ve bu kaza vesilesiyle Japonlarla Türklerin tarihsel dostluk ili kileri ba lamı oluyor. Biz de, bu uzaklardaki yakın halkla ilgili konu mak, onları daha yakından tanımak için, Japonya Büyükelçisi Tomoyuki Abe'yi bu sayımıza konuk ettik. SORU: Geçmi inde Avrupa sömürgesi olmayan ender Uzakdo u ülkelerinden biri olan Japonya, Batı kültürünü kendi iste iyle ve istedi i ekilde kabul etmi bir ülke olarak, kendi kimli ini nasıl tanımlıyor? BÜYÜKELÇ ABE: Bir ülkenin kendi kimli ini tanımlamasının oldukça zor, hatta kimi zaman imkansız oldu unu dü ünüyorum. Japonya, tüm dünya tarafından hassasiyetle vurgulanan ve büyük önem atfedilen demokrasi ve serbest piyasa ekonomisi gibi ilkelere inanan ve dünyayı ilgilendiren çe itli konularda barı çı çabaları destekleyen ve bu yönde faaliyetler gösteren bir ülkedir. SORU: Japonya, teknolojide ve ekonomide dünyaya meydan okuyor. 2. Dünya Sava ı'ndan ma lubiyetle çıkan, avantajsız bir co rafya ve topraklara sahip Japonya, bu geli mi lik düzeyini söylenildi i gibi çalı kanlı ıyla mı elde etti? BÜYÜKELÇ ABE: Öncelikle bu iltifatınız için te ekkür etmek isterim. Japonya, özellikle 2. Dünya Sava ı sonrası, ABD ve di er Batılı ülkelerin geli mi ekonomik durumlarına bakarak kendisi de aynı geli mi lik düzeyini yakalamayı amaçladı. Zannederim, Japon insanının bazı karakter özellikleri de bahsetti iniz hızlı geli me ve kalkınmada etkili oldu. Japon halkı, Japon olma unsurunu bir özellik olarak kendinde gördü ve bu sayede ekip çalı ması yapabileceklerine inanarak bu yolda ilerledi

12 SORU: 2. Dünya Sava ı sırasında trajik bir ekilde topraklarına atom bombası atılan Japonya'da bu travmanın izleri hala sürüyor mu? BÜYÜKELÇ ABE: Bu olayın Japon halkının hafızasında güçlü bir ekilde kalmaya devam edece ini dü ünüyorum. Hiro ima ve Nagasaki kentlerini ziyaret etti imde son derece duygusal anlar ya ayıp bu olayın etkilerini güçlü bir ekilde hissettim. Japonya ile ABD'nin temel olarak tarihsel bir dü manlık içinde oldukları konusu ise gerçe i yansıtmıyor. Örne in Japon-Rus Sava ı'nın ardından gerçekle tirilen barı anla masında, ABD'nin önemli katkısı oldu. Yani, 2. Dünya Sava ı'na kadar ABD ile dü manlık ili kilerimiz yoktu. 2. Dünya Sava ı'nda ise, o zamanki ülke politikaları gere i Japonya ile ABD nin sava malarının neticesinde çok acı sonuçlar ortaya çıkmı tır. Sava ın ardından ABD, Japonya'ya kar ı son derece farklı bir politika izlemi ve Japonya'nın kalkınmasında önemli rol oynayarak Japon halkının ABD'ye kar ı dü üncelerini önemli ölçüde de i tirmi tir. SORU: Mevcut durumda Japonya, dünyanın 2. büyük ekonomik gücü. Öte yandan Avrupa Birli i'nin gittikçe büyüyen siyasi ve ekonomik bir birlik olarak ortaya çıkması Japonya'yı kaygılandırıyor mu? BÜYÜKELÇ ABE: Bu durumun Japonya'nın kaygı duymasını gerektiren bir durum oldu unu dü ünmüyorum. Aksine, AB'nin mevcut olu umuyla birlikte dünya çapında büyük bir pazar do uyor ve bu ba lamda yeni ekonomik faaliyetlerin geli ebilece i ortamlar hazırlanıyor. Japon sanayisi, sahip oldu u gücü devam ettirdi i sürece de bir sorun olaca ını zannetmiyorum. SORU: Japonya, Asya Pasifik bölgesindeki ekonomiler arasında serbest ticaret ve ekonomik i birli inin geli tirilmesi amacıyla kurulan APEC'e üye bir ülke. APEC'e üye ülkeler arasında da AB'dekine benzer bir ekonomik ve siyasi entegrasyon politikası var mı? BÜYÜKELÇ ABE: Üye ülkelerin mevcut durumlarını göz önünde bulundurdu umuzda, APEC'in AB gibi bir birlik meydana getirmesinin oldukça zor oldu unu dü ünüyorum. Bu ülkelerin tek bir ekonomik birlik haline gelmeleri mevcut durumda oldukça zor. Siyasi birlik olu turmalarının ise, ekonomik birlik olu turmalarından daha zor oldu u kanaatindeyim. Uzak gelecekte ne olaca ını ise elbette bilemem. SORU: Birle mi Milletlerin dünya politikasında yeterince aktif oldu unu dü ünüyor musunuz? BÜYÜKELÇ ABE: BM'nin halihazırda ne derecede faal bir örgüt oldu u, ülkelerin BM'den beklentilerine göre büyük de i iklikler gösterece i için yorum yapmam uygun olmayacaktır. Japonya, BM ile ilgili çok sayıda reform yapılması gerekti ini dü ünmekte ve bu konuyu çe itli ortamlarda bir çok kez dile getirmektedir. SORU: BM Güvenlik Konseyi'nin 5 daimi üyesini dü ünecek olursak, Japonya gerek nüfus gerek ekonomi olarak bu ülkelerin ço undan daha avantajlı durumda. Japonya'nın da daimi üyelik gibi bir arzusu var mı? BÜYÜKELÇ ABE: Japonya'nın bu yönde bir arzusu var. Ancak, BM'nin bundan sonra ne ekilde de i ece i ve ne gibi reformların gerçekle ece i gibi hususlar belli olmadıkça sadece üye olma arzusunun ifade edilmesi çok da anlamlı olmaz. Belirtmi oldu um gibi, gerek BM'nin kendisinin ve gerekse BM Güvenlik Konseyi nin yapısının de i mesi gerekti i hususunu ve nasıl de i mesi gerekti i konusundaki fikirlerini Japonya bundan sonra da dile getirmeye devam edecektir. Dünyanın hemen tüm ülkelerinin BM'e üye oldukları göz önünde bulunduruldu unda, ülkelerin fikirlerinin ortaya konuldu u bir platform olarak bu örgütün önemi ortadadır. SORU: Japonya'nın, son olarak Rusya'nın da dahil oldu u G-7 Örgütü'ndeki etkinli i nedir? BÜYÜKELÇ ABE: Örgütün G-7 ya da G-8 olarak adlandırılmasını bir kenara bırakacak olursak, Japonya Ba bakanı'nın üye ülkelerin devlet ve hükümet ba kanlarıyla fikir alı veri lerinde bulundu u bir ortam oldu unu ifade edebiliriz. Bu toplantılarda Japonya'nın teklifiyle bu gerçekle ti u gerçekle medi diye size somut örnekler vermem mümkün de il; ancak bu örgütün son derece anlamlı faaliyetler yürüttü ünü ve Japonya'nın da buna dahil oldu unu belirtebilirim. Son Sea Island Zirvesi'ni örnek alarak, Irak, uluslararası terör ve genel olarak Ortado u'daki mevcut durumun gündeme getirildi ini söyleyebilirim. SORU: Türkiye, 1999 yılında ya adı ı acı tecrübenin ardından depremle ya amayı ö renen bir ülke. Japonya'nın, deprem konusunda geli tirdi i özel bir politikası var mı? BÜYÜKELÇ ABE: Japonya bildi iniz gibi bir deprem ülkesi ve depremin ne zaman ve nerede olaca ı bilinemiyor. Okullarımızda depremle ilgili ders programları yapılıyor. Bu sebeple Japonların büyük bir bölümü, deprem sırasında ne yapaca ını biliyor Kobe Depremi'nde çok sayıda kurban verdik. Ancak bu depremden edindi imiz deneyimlerle yeni politikalar ürettik ve binaların depreme kar ı güçlendirilmesi ve yeni ula ım kurallarının geli tirilmesi gibi uygulamalara geçtik. SORU: Geçti imiz Nisan ayında Japonya'ya ziyarette bulunan Ba bakan Erdo an, iki ülke arasındaki ticaret açı ının Türkiye aleyhine oldu unu belirterek Japon

13 i adamlarını Türkiye'de daha fazla yatırım yapmaya davet etti. Türkiye ile Japonya arasındaki ekonomik ili kileri nasıl de erlendiriyorsunuz? BÜYÜKELÇ ABE: Bu sorunun üç a amalı bir cevabı var. Birincisi, iki ülke arasındaki dı ticaret ili kilerinde "muhakkak e itlik olmalıdır" diyemeyiz. Japonya da, petrol ihracatı yapan ülkelere kar ı açık veriyor. Bu ba lamda bir ülkenin, ihtiyacı olan malları temin eden ülke kar ısında bir ithalat fazlası vermesi do aldır. 2. husus; birkaç yıl öncesine kadar hiç gündemde olmayan fakat hala Türkiye'nin Japonya'ya kar ı en önemli ihraç kalemlerinden biri olan ton balı ı hususu. Geçti imiz yıl, Türkiye'den Japonya'ya 40 milyon dolarlık ton balı ı ihracı gerçekle tirildi. Japonlar, ton balı ından yapılmı su iyi çok severler. Bu sebeple Türkiye'de faaliyet göstermekte olan bir Japon firması, Marmara Denizi'nde ton balı ı üretimine ba layarak ton balıklarını taze olarak Japonya'ya ihraç etmeye ba lamı ve bu konuda da büyük ba arı sa lamı tır. Bu konu dikkate alındı ında Türkiye'nin hala ihracat olanaklarının gerçekle ebilece i çok sayıda ürüne sahip oldu unu ve bunların özellikle do al ürünler ile tarım ürünleri oldu unu söyleyebiliriz. Belki tek tek ele alındı ında bu ihraç ürünlerinin parasal miktarının dü ük oldu u dü ünülebilir; ancak bütün bunlar birle tirildi inde büyük rakamlara ula ılacaktır. 3. husus da, Toyota'nın Adapazarı fabrikası. Toyota, gelecek yıl veya ondan sonraki yıl, Türkiye'nin en fazla ihracat yapan firması olmayı hedefliyor. Bu tip konular göz önünde bulunduruldu unda, Japonya ile Türkiye arasındaki dı ticaret açı ının o kadar da büyük bir sorun olmadı ını ifade edebiliriz. SORU: Halihazırda otomotiv sektörünün Türk-Japon ticari ili kilerinde önemli yer tuttu u da dü ünülürse, önümüzdeki dönem Türkiye'deki Japon yatırımlarında bir artı beklenebilir mi? BÜYÜKELÇ ABE: Japon yatırımcılarının Türkiye'ye daha fazla gelmesi hususunda, Türk ekonomisine büyük katkılar sa layan Toyota'yı örnek verebiliriz. Toyota firması sadece fabrika kurmakla yetinmemi, aynı zamanda bu fabrikada çalı acak Türk i çileri Japonya'ya götürerek uzun süreli e itim vermi tir. E itim süresince, i çilere teknolojik bilgilerin yanı sıra Toyota firmasının felsefesi de aktarılmı, ö retilmi tir. Bunun neticesinde, Toyota firmasının Türkiye'de üretilen otomobillerin, dünyada Toyota tarafından üretilen en iyi otomobiller arasında oldu u kabul edilmektedir. Türkiye'nin en önemli özelliklerinden biri, sahip oldu u potansiyel i gücüdür. Türk tarafı, Türkiye'nin AB'ye üye olması halinde Japonların AB pazarına kolaylıkla girebileceklerini söyleyerek, Japon yatırımcıların Türkiye'ye gelmelerini tavsiye etmektedir. Ancak Avrupa pazarına girmek hususu dikkate alındı ında sadece Türkiye de il Polonya, Bulgaristan ve Romanya da aynı durumdadır. Bu sebeple Japon yatırımcıların Türkiye'ye gelmesinin te vik edilebilmesi için Türkiye'nin hangi özelliklerini öne çıkaraca ı ve yatırımcılara nasıl yakla aca ı hususu son derece önemlidir. TOBB Ekonomik Forum Dergisi nde Yayınlanan Röportaj (A ustos 2004, Sayfa: 70 73) (Röportaj: Nart Bozkurt) SORU: Lütfen, Japon halkının Türkiye hakkında ne kadar bilgi sahibi oldu u konusunda görü ünüzü bildirir misiniz? BÜYÜKELÇ ABE: Aslında, Japon halkının, ilgi çekicili i, tarihsel ve kültürel özellikleri nedeniyle uzun zamandır Türkiye ile ilgilendi ini biliyorum. Ancak, korkarım Japonların ço u Türkiye hakkında yeterince bilgiye sahip de iller, ya da Türkiye hakkında slam, Kemal Atatürk, Dondurma, Futbol Gücü, Osmanlı mparatorlu u gibi çok sınırlı imaja sahipler. Bir çok Japon Türkiye yi sıklıkla, kom usu Orta Do u ülkeleri ile karı tırmaktadır. Son yıllarda, artan sayıda Japon turistin Türkiye yi ve Türk turistin Japonya yı ziyareti ile 2002 Dünya Kupası ve ayrıca 2003 Japonya da Türkiye Yılı organizasyonları sayesinde Japon halkının Türkiye yi tanımasında gittikçe artan bir geli me ya anmaktadır. Ancak elbette, hala iki ülke arasındaki kar ılıklı anlayı ın arttırılabilece i pek çok alan mevcuttur. SORU: ki ülkenin kar ılıklı olarak birbirini tanıması açısından Türkiye tarafından hangi adımların atılması gerekir? BÜYÜKELÇ ABE: Her ne ekilde olursa olsun, Japon halkının Türkiye hakkındaki bilgisini arttırmak önemli bir kilit noktasıdır. Bahsetti im gibi, 2003 Japonya da Türkiye Yılı etkinlikleri, Japonya da Türkiye hakkında do ru bir anlayı ın yer etmesi açısından son derece etkili olmu tur. Bu tür çabalara devam etmemiz gerekir. Japon halkının ilgisini çekmek üzere di er ülkelerin geli tirdi i bazı ba arılı te ebbüsler var. Örne in, bir ülke her yıl, Japonya nın büyük ma azalarından biriyle ortakla a ev sahipli i yaparak kendi ülkesinin ürünlerinin satı ve sergilenmesi gibi etkinlikleri düzenlemektedir. Bir di er ülke ise, Japon çocuk ve ö rencileri, kendi ülkesinin havayolu irketi tarafından sa lanacak özel indirimli bilet ücreti kar ılı ında davet etmek üzere evde konuk etme programı düzenleme konusunda planlar yapmaktadır. Ben ahsen, insanların birbirlerinin ülkelerine geli gidi lerinin kar ılıklı anlayı açısından somut temeller olu turaca ı inancındayım

14 SORU: ki ülke arasındaki turizm potansiyelinin geli tirilmesi için neler yapılmalıdır? BÜYÜKELÇ ABE: Kanımca turizm, Japon insanı ile Türk insanı arasındaki kar ılıklı anlayı ın bireysel temaslar yolu ile arttırılması yönünde atılacak ilk adımdır. Türkiye nin sınırsız turizm kaynakları Japon halkına yeterince tanıtılabilirse, inanıyorum ki çok daha fazla sayıda Japon turist Türkiye yi ziyarete gelecektir. Japonya da Türkiye hakkında birçok seyahat el kitabı yayınlanmaktadır. Bunlardan oldukça kalın bazıları Türkiye nin turistik yöreleri hakkında çok zengin bilgi içermektedir. Ancak, hala yazılmamı çok ey var ve bunlar Japon halkı tarafından bilinmemekte. Bu bo lu un doldurulması için, Japon seyahat acentelerinin turistik alanları ziyaret etmek üzere Türkiye ye gelmelerinin çok yararlı olaca ını dü ünüyorum. Ayrıca, bu acentelerden ula ım, konaklama, rehber kalitesi ve turizm ile ili kili di er konular hakkında görü lerini bildirmelerinin istenmesi tavsiye edilebilir olarak gözükmektedir. Türkiye, bu tür etkinliklerin ardından, mutlaka daha çok Japon turisti kolayca kendisine çekecektir. SORU: 2003 Yılı, Japonya da Türkiye Yılı olarak kabul edilmi ti. Sizce bu etkinlikten yeterince sonuç alındı mı? BÜYÜKELÇ ABE: 2003 Japonya da Türkiye Yılı sırasında, sergiler, dans gösterileri, konserler, filmler ve tiyatro performansları dahil 150 nin üzerinde resmi aktivite gerçekle tirildi, ayrıca Türk firmaları Japonya nın çe itli kentlerinde düzenlenen fuarlara katıldı. Türkiye nin kültürü ve tarihi ayrıca Türk insanının istisnai cazibesi, mümkün olan en iyi ekilde ve do rudan ba arılı bir ekilde Japonya da tanıtıldı ve Japon halkı arasında bir çok Türkiye hayranının olu ması sa landı Japonya da Türkiye Yılı, elde etti i inanılmaz büyük çaplı popülaritenin iki aylık bir uzatmaya yol açmasının ardından, 2004 Mayıs ayında sona erdi. Japonya ile Türkiye arasındaki bu kar ılıklı ilgi ve anlayı a yönelik büyüyen trendin azalmamasını ve korunarak daha da güçlenmesini temenni ediyorum. Bu ba lamda, 2005, AICHI, EXPO Fuarı nın önemini vurgulamak istiyorum. Bu fuar, Türkiye ye olan ilginin daha da geli tirilmesi açısından gerçekten çok büyük bir fırsat olacaktır. SORU: Lütfen 2005, AICHI, EXPO Fuarı nın önemini biraz daha açar mısınız? BÜYÜKELÇ ABE: Bu fuar, Do anın Bilgeli i teması altında kültür ve medeniyet ile ilgili yeni ideallerin gerçekle tirilmesi imkanlarını ara tıracaktır. Türkiye Cumhuriyeti bu fuara katılaca ını açıklamı tır. Ayrıntıları daha hazırlık a amasında olmakla birlikte, duydu um kadarıyla Türkiye nin teması, kanımca oldukça uygun dü ecek olan, insanlık ve çiçekler olacakmı. Türklerin az bilinen karakteri ve çekicili i, Japon insanına tanıtılacak ve Türkiye büyük çiçek hayranlı ı ile bilinen Japon halkının sempatisini kazanacaktır. Eminim ki Türk tarafı çok kaliteli bir sergi gerçekle tirmek ve Türk pavyonuna gelen tüm ziyaretçilere özgün Türk kültürünü tanıtmak için elinden gelenin en iyisini yapacaktır. SORU: Türkiye nin bölgesel konumu dikkate alındı ında, üçüncü ülkelerde Japon- Türk ortak yatırımları açısından hangi adımlar atılmalıdır? BÜYÜKELÇ ABE: Türkiye nin kendisi çok cazip bir pazar ve aynı zamanda Avrupa, Orta Do u, Kuzey Afrika, Kafkasya ve Orta Asya ülkelerinin kesi me noktasında bulunmakta. Ekonomik ili kiler, özel sektörün serbest ve ba ımsız etkinliklerinin bir sonucu oldu undan, mü terek yatırım projelerini organize etmenin en iyi yolu, kar ılıklı, do rudan görü meler gerçekle tirilmesidir. Bu amaçla, iki ülkenin i çevrelerinin birbirlerini tanıması ve deneyimlerini ticari ili kiler içinde olu turmasının sa lanması amacıyla bir araya gelmeleri konusunda daha fazla fırsat yaratılması arzusundayım. E er, bu ekilde bir e le tirme için bir Forum düzenlenmesi konusunda planınız var ise, ben ya da personelim size yardımcı olmaktan çok mutlu olaca ız. SORU: Irak ın yeniden yapılandırılması ile ilgili olarak gündemde ortak projeler var mı? BÜYÜKELÇ ABE: Öncelikle, Japonya nın Irak a yaptı ı yardımları özetlemek isterim. 24 Ekim 2003 tarihinde Madrid de yapılan Irak ın Yeniden Yapılandırılması Konferansı nda, Japonya, 5 milyar doları bulan mali yardım paketini açıkladı. Paket, (a) 2004 yılı içinde acil ihtiyaçlar için Irak a 1,5 milyar dolar hibeyi ve (b) yakla ık 2007 yılına dek orta vadedeki ihtiyaçların kar ılanması amacıyla, uygun ko ullu ODA kredileri eklinde, 3,5 milyar dolara kadar bir tutarı kapsamaktadır. Bu 1,5 milyar dolar tutarındaki hibenin, u ana kadar 1,150 milyar dolarlık kısmı ödenmi ya da tahsis edilmi tir. Japonya, siyasi sürecin ilerlemesi ve borç konularının çözümü do rultusundaki geli meleri dikkate alarak, 3,5 milyar dolar tutarındaki kredinin kullanılmasında enerji üretimi, e itim, su ve halk sa lı ını koruma tedbirleri, sa lık, istihdam ve altyapının geli tirilmesi alanlarına öncelik vermektedir

15 Maalesef, imdiye kadar, Türk ve Japon firmaları arasında gerçekle en her hangi bir mü terek in aat projesi duymadım. Irak taki güvenlik durumu o kadar ciddi boyutlardadır ki hem Türkiye hem de Japonya, orada insanların tekrar güvenli bir ekilde hareket edebilecekleri normal duruma dönülmesini beklemelidir. Irak taki durum istikrar buldu unda, Japonya nın i birli i projesi çerçevesinde, Irak halkının Türkiye de e itilmesini kapsayan Japonya Uluslararası birli i Ajansı (JICA) nın Üçüncü Ülke E itim Programı projesi dahil olmak üzere, mü terek projeleri dikkate almaya ba layabiliriz. SORU: Japon Yatırımcılar Türkiye nin potansiyelini nasıl de erlendirmekteler? BÜYÜKELÇ ABE: Bir çok Japon i adamının bu konuda sözünü etti i ilk avantaj, Türkiye nin AB ülkelerine ve ayrıca Kafkasya ve Orta Asya nın ümit verici geli mekte olan ülkelerine ihracat için çok iyi konumlanmı bir üs olmasıdır. Sözü edilen di er bir de er ise i gücü kalitesidir. Genç Türk insanının sebatlı çalı ması ve çalı kanlı ı sayesinde, iyi planlanmı bir e itim çok ba arılı sonuçlar vermektedir. Bu durum di er ülkelere kıyasla, Türkiye de göreceli olarak yüksek olan i gücü maliyetinin dezavantajını dengelemektedir. olan firmalar dahi, mallarının Türkiye ye ithalatında güçlüklerle kar ıla maktadırlar. Biz bu sorunları çözme konusunda hiçbir çabayı esirgemeyen ilgili merciler ile bunların bir sonuca ula tırılması için yo un emek harcadık, ancak sözü edilen problemlerden bazıları hala çözümlenmemi durumdadırlar. Türkiye deki piyasalar Japon i adamlarına yeterince effaf ve öngörülebilir hale geldi inde, Japon yatırımlarının Türkiye'ye gelmesi daha da kolayla acaktır. SORU: Türkiye Odalar ve Borsalar Birli i (TOBB) her iki ülke arasındaki ekonomik ve ticari ili kilerin geli tirilmesi açısından ne gibi katkılarda bulunabilir? BÜYÜKELÇ ABE: E er TOBB, yukarıda sözünü etti im bazı önerileri dikkate alarak bunların gerçekle tirilmesi için inisiyatifi ele alırsa, Japonya Büyükelçili i kendileri ile birlikte çalı maktan mutluluk duyacaktır ve iki ülke arasındaki ekonomik ve ticari ili kiler düzgün bir ekilde ve hızla geli ecektir. Rüyalarımızın yakında gerçekle ece ini ümit ediyorum. Eminim ki yatırımcılar, Haziran 2003 tarihinde Do rudan Yabancı Yatırımlar Kanunu nun yasala masını takiben yatırım ortamının iyile mesi için yapılan düzenlemeler konusuna büyük önem vermektedirler. Bu kanun somut olarak uygulamaya geçti inde, Türk tarafının Japon i adamlarının da fikirlerini alarak yatırımcıya daha dost sistemleri ve reformları hayata geçirece ini ümit ediyoruz. SORU: Japon yatırımlarının Türkiye ye çekilmesinin önündeki engeller nelerdir? BÜYÜKELÇ ABE: Bir çok Japon i adamından duydu um ikayet, "Türkiye de oyunun kurallarının çok net olmadı ı eklindedir. Müsaade ederseniz, bu ba lamda 2 konuya de inmek istiyorum. Bunlardan birincisi çalı ma izinleri konusudur. Yabancı i adamları için çalı ma izinlerini verme yetkisi geçen yıl Hazine Müste arlı ı ndan Çalı ma Bakanlı ı na devredildi. Bu yetki devrinden sonra, i adamları çalı ma izni alabilmek için 3 aydan fazla bir süre beklemek zorunda kalmaktadırlar, ayrıca yetkili birime sunulacak belge çe itlerinin sayısı aniden arttırılmı tır. Bunun bir sonucu olarak, bu ki iler, Türkiye de i yapmakta büyük güçlük çekmektedirler. Di er bir sorun da CE i areti zorunlulu udur. AB ülkelerine mal ihraç etme konusunda deneyime ve dolayısıyla CE i areti konusunda da ayrıntılı bilgiye sahip

16 Briefing Dergisi nde Yayınlanan Röportaj (29 Kasım 2004, Sayı:1522) (Röportaj: lknur Ta ) (*Röportajın aslı ngilizce olup, EBA ve Japonya Büyükelçili i tarafından Türkçe ye çevrilmi tir.) Kendinden emin, serinkanlı ve uzak görü lü bir diplomat olarak nitelendirebilece imiz Japonya Büyükelçisi Tomoyuki Abe, Ekonomi Muhabirimiz lknur Ta ın Türkiye ve Japonya yı ilgilendiren bir çok konuda sordu u soruları içtenlikle cevapladı ve ahsi görü lerini bizimle payla tı. BRIEFING: Türkiye nin Avrupa Birli i ne üyelik ba vurusuyla birlikte ya anan geli meleri Uzakdo ulu bir diplomat olarak nasıl de erlendiriyorsunuz? BÜYÜKELÇ ABE: Türkiye serbest pazar ekonomisine, demokrasiye ve kültürel çe itlili e, ekonomik, sosyal ve politik anlamda inanan bir ülkedir ve bunun tabii bir sonucu olarak da Türkiye nin Avrupa Birli i ne ba vurusu olmu tur. Türkiye nin üyeli ine kar ı Avrupa Birli i nden gelen bazı kar ıt görü ler göz önüne alındı ında, Türkiye nin bu tepkilerin giderilmesi için daha fazla çaba göstermesi gerekmektedir. Türkiye, gösterilen bu çabalar sayesinde sosyal anlamda da ilerleme kaydedecektir. BRIEFING: Geçmi i di er ülkelerle kar ıla tırıldı ında çok da eskilere dayanmayan ve Osmanlı Dönemi padi ahlarından II. Abdülhamid devrinden itibaren resmi bir nitelik kazanan Japonya-Türkiye ili kilerini nasıl de erlendiriyorsunuz? BÜYÜKELÇ ABE: Türkiye ve Japonya arasındaki ili kilerin daha yakın ve daha derin olması gerekti ini dü ünüyorum. ki ülke ticari ili kileri, olması gerekenden çok daha dü ük seviyededir. li kileri daha anlamlı ve sürekli kılmanın yolunun öncelikle her iki ülke arasındaki turizm ili kilerinin geli tirilmesinde yattı ını dü ünüyorum. Türkiye ile Japonya arasındaki ili kiler 100 yılı a kın bir geçmi e sahiptir ve diplomatik ili kilerimizin tesisi üzerinden de 80 yıl geçmi olmasına kar ın, Japon sanayisinin Türkiye de fabrika kurarak üretime ba laması sadece yıl öncesine dayanmaktadır. Bu anlamda, Türkiye ile Japonya nın ekonomik ortaklık alanındaki faaliyetleri henüz yeni ba lamı tır. Halen Türkiye de üretim merkezi bulunan Japon firmalarının sayısı 20 ye ula mamı tır. Japonya açısından en önemli konu, bugüne kadar Türkiye ye gelerek ba arı elde eden Japon firmalarının tecrübelerinin Japon ekonomi dünyasına aktarılmasıdır. Bu sayede, yurt dı ında üretim merkezleri arayan Japon firmalarında Türkiye nin olanakları hakkında bir imaj olu turma imkanı olacaktır. BRIEFING: Japonya Hükümeti, Yerel Projeler çin Hibe Yardımı Programı uygulamakta ve kültürel alandaki kurulu lara çe itli yardımlarda bulunmaktadır yılı içerisinde bu yardımlar devam edecek midir? BÜYÜKELÇ ABE: Türkiye, ekonomik temelleri oldukça sa lam bir ülke oldu undan, Japonya nın hibe yardımı gerçekle tirebilece i bir ülke de ildir. Ancak, Yen kredisi sa lanması ve teknolojik i birli i yo un olarak sürdürülmektedir. Ünlü Fatih Sultan Mehmet Köprüsü, Yen kredisiyle in a edilmi tir. Bu yıl Mayıs ayında temel atma töreni gerçekle tirilen Marmaray Demiryolu Bo az Tüp Geçi Projesi de Japonya nın i birli i yapmakta oldu u bir di er projedir. Teknolojik i birli i alanında ise, deprem zararlarının azaltılmasına yönelik politikalar ve insan kaynakları e itimi gibi çe itli konularda i birli i ili kileri sürdürülmektedir. Bu tarz i birli i faaliyetlerinin, kısa bir süre sonra kalkı a geçecek a amada olan Türkiye ekonomisine anlamlı katkıları oldu unu ve aynı zamanda ülkelerimiz arasındaki iyi ili kilerin geli mesine yönelik bir adım oldu unu dü ünüyorum. BRIEFING: Kaman Kalehöyük kazıları Japon Prensi Tomohito Mikasa tarafından finanse edilmektedir. Bu tür örnekler ço alacak mı? BÜYÜKELÇ ABE: Kaman Kalehöyük teki kazılar Prens Mikasa nın özel himayesinde devam etmekte ve onun sayesinde de kazılar Japon özel sektörü tarafından desteklenmektedir. Kültürel anlamda hükümetimiz tarafından bir kereye mahsus yardım ve hibeler verilmektedir. Ancak, zaman alan ve uzun süren projeler için mutlaka özel sektörden destek alınması gerekmektedir. BRIEFING: Birçok Japon firması Türkiye de faaliyetlerini sürdürürken Türk yatırımcıları aynı oranda Japonya da göremiyoruz. Bunun sebebi nedir? Ve Türk yatırımcılar Japonya da hangi alanlarda faaliyet gösterebilirler? BÜYÜKELÇ ABE: Türk ürünleri Japonya da tanınmıyor. Öncelikle ürünlerinizin Japonya da tanıtılması gerekmektedir. Türk yatırımcılar Japonya da yatırım yapmak için gelecekte geli mesi öngörülen alanlar seçilebilir ve bu sayede iki ülke arasındaki ekonomik ili kiler de artabilir. Somut bir yatırım alanı telaffuz etmek güç, ancak örnek vermek gerekirse yiyecek ve e lence sektörü ilk ba ta akla gelen alanlardır diyebiliriz. Türkiye nin in aat sektörü çok güçlü. Ancak Japonya nın da in aat sektörü güçlü. Dolayısıyla Türk in aat sektörü Japonya ya girdi i takdirde çok ciddi bir rekabetle kar ı kar ıya kalacaktır. BRIEFING: Lütfen bizi Japonya ve Türkiye nin i birli i yaptı ı en son proje hakkında bilgilendirebilir misiniz?

17 BÜYÜKELÇ ABE: En son proje, Üçüncü Ülke E itim Programı nın Birinci Kursu olan ve E E (Elektrik leri Etüt daresi Genel Müdürlü ü) ile JICA nın (Japonya Uluslararası birli i Te kilatı) Kom u Ülkeler için kurdu u i birli i temelleri üzerine kurulan Uluslararası Enerji Yöneticisi Kursu dur, ve 22 Kasım 03 Aralık 2004 tarihleri arasında gerçekle tirilecektir. Japonya Hükümeti geli mekte olan ülkelerle, çe itli programlar çerçevesinde, JICA aracılı ıyla teknik i birli i gerçekle tirir. Bunlardan biri de Üçüncü Ülke E itim Programı dır ve 1974 ten bu yana bir çok ülkede yürütülmektedir. Bu program çerçevesinde ev sahibi ülkeden resmi bir kurum, Japonya Hükümeti nin sundu u destekle, belirlenmi konularla ilgili, geli mekte olan di er kom u ülkeler için bir e itim programı düzenler. Bu programla, katılımcılardan mesleki bilgilerini geli tirmeleri beklenir ve böylece Türkiye, Japonya, ve davetli ülkeler arasında uzun zamandır süregelen iyi ili kiler daha da güçlenecektir. BRIEFING: Önümüzdeki yıllar içerisinde Japonya, enerji kaynakları konusunda sıkıntı ya amamak için ne gibi önlemler aldı? BÜYÜKELÇ ABE: Japonya enerji ile ilgili birçok sıkıntı ya amı tır. Ancak yeni enerji kaynakları bulunurken farklı bir problem ortaya çıkmaktadır, ki bu da çevre kirlili idir. u an için etkin olan enerjiyi daha temiz ve verimli bir ekilde kullanmak gerekir. Çevreye daha az zarar veren enerji kaynaklarının kullanılması gerekmektedir. Japonya da petrol ve nükleer santraller kullanılmaktadır. Tabii ki rüzgar gücü, güne enerjisi ve farklı kimyasal maddeler kullanan gelece in enerji kaynakları konusunda da çe itli çalı malar yapılmaktadır. BÜYÜKELÇ ABE: Bir çok lider bölgeye huzur ve denge getirebilmek için uzun yıllardan beri çalı maktadır. Tarihi bir gerçek var ki; her iki ülke halkında da çok fazla kin ve nefret birikmi tir. Sonucu hiçbir zaman yapıcı olmayan zincirleme bir iddet süre gelmektedir. Bu tür zincirleme reaksiyonların kesilmesi gerekmektedir. Ancak bunun yok edilmesi de kolay de il çünkü her iki tarafta da a ırı radikaller mevcut. Dolayısıyla olu turulması istenen bu yapıcı süreç sürekli olarak bu a ırı radikal ki ilerce engellenmektedir. Bu sorunun üstesinden gelinmesi için her iki tarafın da çok yüksek toleransa ihtiyacı vardır. Ancak bu ekilde bölgede huzur ve güven ortamı olu turulabilir. Aksi takdirde dünyanın bu bölgesi gün geçtikçe alevlenen bir iddet bölgesi haline gelecektir. BRIEFING: Japon ordusu, 2. Dünya Sava ı'ndan bu yana ilk kez deniza ırı bir çatı ma bölgesine asker yolladı. Amerika nın müttefiki olan bir ülke olarak Irak ın bugünkü durumunu nasıl de erlendiriyorsunuz? BÜYÜKELÇ ABE: Japonya Irak a sava gücü göndermedi. u anda Irak ta bulunan Japon Öz Savunma Kuvvetleri personeli bölgedeki yeniden yapılandırma ve in a çalı maları için orada bulunmaktadır. Ancak Irak taki durum son derece istikrarsız oldu u için oraya siviller gönderilmemi tir. Bu ba lamda Irak ın güneyindeki Samava kentine insani amaçlı görev yapmak üzere giden Japon Öz Savunma Kuvvetleri personeli hiçbir ekilde askeri operasyonda bulunmamaktadır. Sadece kendilerine kar ı bir saldırı gerçekle tirildi i takdirde, kendilerini savunmaya yetkilidirler. Irak ı imdi oldu u gibi bırakmanın bölgenin barı ve huzuru için do ru oldu unu dü ünmüyoruz. Bölgede barı, istikrar ve güven ortamının sa lanabilmesi için anahtar durumda olan ülke varlıklı ve zengin bir Irak tır. Bu anlamda biz Japonya olarak bu sürece kesinlikle katkıda bulunmak istiyoruz. BRIEFING: Bölgesel konulara de inecek olursak, Kıbrıs konusu nasıl çözüme ula tırılabilir? Bir diplomat gözüyle nasıl bir çözüm öneriniz olabilir? BÜYÜKELÇ ABE: Öncelikle bu problemin çözümü adada ya ayan iki halka dayanmaktadır. 24 Nisan 2004 tarihinde bir çözüm önerisi referanduma sunuldu, ancak ba arılı olamadı. Çözüm önerilerinden bir tanesi de daha önce Birle mi Milletler Genel Sekreteri Kofi Annan tarafından teklif edilmi ti. Uluslararası politikalar her zaman için karma ık bir oyundur ve geçmi teki bu öneri hala canlılı ını korumaktadır. Ku kusuz adanın her iki halkı da kendilerini tatmin edecek bir çözüm yolu bulmak zorundadır. BRIEFING: Ortado u sorunu nasıl çözüme ula abilir? Filistin- srail Sava ı nda hangi tarafı haklı görüyorsunuz? Barı ve sükunet rüzgarlarının Ortado u da esmesini istemeyen güç kaynakları mı var?

18 III- Tablolar Tablo 1 - Japonya Türkiye li kileri Kronolojisi Tarih Japonya Türkiye li kileri Referans Bilgi 1868 Japonya da Meiji Restorasyonu nun gerçekle tirilmesi Kasım Eylül Nisan 1873 Temmuz 1875 Iwakura Heyeti nden Genichiro Fukuchi ve Mokurai Shimaji nin stanbul u ziyareti Japonya ve Osmanlı arasında diplomatik ili kiler tesis edilmesinin Japonya Dı i leri Bakanı Terashima tarafından önerilmesi 1876 Japonya nın Londra Elçili i katibi Hiroshi Nakai nin stanbul u ziyareti Nisan Kasım 1878 Mart 1881 Ekim 1887 Japonya mparatorluk Donanması na ba lı e itim gemilerinden olu an bir filonun stanbul a gelmesi ve heyetin Sultan II. Abdülhamid tarafından kabulü stanbul a gelen Japonya Dı i leri Bakanlı ı memuru Masaharu Yoshida nın Sultan II. Abdülhamid tarafından kabulü ve Japonya- Osmanlı Dostluk Anla ması nın imzalanması yönündeki ikili görü melerin ilerletilmesine karar verilmesi Japonya mparatoru Meiji nin ye eni Prens Komatsu nun Türkiye yi ziyareti ve Sultan II. Abdulhamid ile görü mesi Temmuz 1889 Ertu rul Firkateyni nin stanbul limanından Japonya ya do ru yola çıkı ı 7 Haziran 1890 Ertu rul Firkateyni nin Japonya nın Yokohama Limanı na varı ı Ertu rul Firkateyni Komutanı Osman Pa a nın mparator Meiji tarafından kabulü 13 Haziran Eylül 1890 Ertu rul Firkateyni nin Yokohama limanından ayrılı ı 16 Eylül 1890 Ertu rul Firkateyni nin Kushimoto ehri (eski adı Oshima Köyü) Kashinozaki köyü kıyılarında batması. 650 ki ilik mürettebattan sadece 69 ki i hayatta kaldı. Tomomi Iwakura ba kanlı ındaki heyetin Japonya mparatoru Meiji tarafından Amerika ve Avrupa ya gönderilmesi Osmanlı-Rus Harbi 5 Ekim 1890 Kongo ve Hiei adlı Japon sava gemilerinin Ertu rul un hayatta kalan 69 mürettebatını stanbul a götürmek üzere Japonya nın Shinagawa limanından yola çıkı ı 2 Ocak 1891 Japon gemileri Kongo ve Hiei nin stanbul limanına varı ı 5 Ocak 1891 Japon heyetinin Sultan II. Abdülhamid tarafından kabulü 10 ubat 1891 Kongo ve Hiei nin stanbul limanından ayrılı ı. Shotaro Noda nın stanbul da kalmaya devam etmesi Mayıs 1891 Kongo ve Hiei nin Japonya ya varı ı Ocak 1892 Torajiro Yamada nın ( ), stanbul a gitmek üzere Japony dan hareketi Nisan 1892 Torajiro Yamada nın stanbul a geli i. Yamada, 1. Dünya Sava ı nın ba ladı ı 1914 yılına kadar burada kalmı tır. Mayıs 1893 Japonya nın Almanya Büyükelçisi Shuzo Aoki nin Sultan II. Abdülhamid tarafından kabulü ve Japonya-Osmanlı Dostluk Anla ması imzalanması üzerine görü meler gerçekle tirilmesi 21 Aralık1893 Japonya Hükümeti nin Japonya-Osmanlı Dostluk Bildirisi kanun tasla ı üzerinde karara varması A ustos Mart 1895 Ekim 1895 Nisan - Aralık 1897 ubat Mayıs 1908 ubat 1907 Temmuz 1908 Ekim 1912 Haziran - Temmuz 1913 Haziran Kasım 1918 Haziran 1919 Japonya Hükümeti nin, Osmanlı mparatorlu u ile Japonya-Osmanlı Dostluk Anla ması üzerine Japonya nın Berlin Büyükelçili i üzerinden görü meler yapılması üzerine talimat vermesi Japonya Hükümeti Osmanlı ya savunma ata esi göndermeye ba ladı Çin-Japonya Sava ı Osmanlı-Yunan Sava ı Rusya-Japonya Sava ı Jön Türk Hareketinin ba arıya ula arak Sultan II. Abdulhamid i kinci Me rutiyet in ilanına zorlaması Birinci Balkan Sava ı kinci Balkan Sava ı Birinci Dünya Sava ı Versay Anla ması

19 10 A ustos Nisan Temmuz Ekim Ekim A ustos 1924 ubat Mart Temmuz Ekim Ekim 1925 Nisan - Mayıs 1928 Haziran 1928 A ustos 1928 ubat Nisan 1929 Haziran 1929 Ekim 1930 Ocak 1931 Temmuz 1936 Japonya Hükümeti nin Lozan Anla ması nı imzalayarak Türkiye Cumhuriyeti ni tanıması Osaka Ticaret Odası bünyesinde Japonya- Türkiye Dı Ticaret Derne i nin kurulması Japonya nın Türkiye Büyükelçili i nin stanbul da açılması Türkiye nin Japonya Büyükelçili i nin Tokyo da açılması Japonya nın ilk Türkiye Büyükelçisi Yukichi Obata nın göreve ba laması Japonya Büyükelçisi Obata nın itimatnamesini T.C. Cumhurba kanı Mustafa Kemal e sunması Japonya-Türkiye Dı Ticaret Derne i nin önerisiyle Yakın Do u Dı Ticaret Konferansı nın stanbul da düzenleni i Japonya-Türkiye Derne i nin Tokyo da kurulması Japonya-Türkiye Dı Ticaret Derne i tarafından düzenlenen Ertu rul Firkateyni Anma Törenleri Japonya-Türkiye Derne i tarafından Ertu rul Firkateyni Anıtı nın in ası Türkiye nin Japonya Büyükelçili i Maslahatgüzarı Cevat Bey in göreve ba laması Japonya-Türkiye Ticaret ve Denizcilik anla masının imzalanması Japon Prensi Takamatsu nun Türkiye yi ziyareti Sevr Anla ması Japonya nın Türkiye deki ilk diplomatik temsilcisi Sadatsuchi Uchida nın göreve ba laması Lozan Anla ması Ankara nın ba kent olu u Türkiye Cumhuriyeti nin ilanı Japonya mparatoru Showa nın Oshima Köyü nü (Ertu rul Firkateyni nin battı ı Kushimoto ehrinin eski adı) ziyareti Montrö Anla ması nın imzalanması (Japonya Anla mayı ubat 1937 de onaylamı tır). 27 Ekim 1937 Japonya Büyükelçili i nin stanbul dan Ankara ya ta ınması. Eylül kinci Dünya Sava ı A ustos Ertu rul Faciası 50. Yılı Anma etkinlikleri 8 Aralık 1941 Japonya nın kinci Türkiye nin Japonya ile diplomatik ili kilerini 6 Ocak 1945 kesmesi 23 ubat 1945 Türkiye nin Japonya ve Almanya ya sava ilanı 15 A ustos 1945 Haziran 1950 Temmuz 1953 Eylül 1951 Haziran 1952 Kasım 1952 Mart 1953 Mayıs Nisan 1958 Mayıs 1960 Nisan 1963 Türkiye nin Japonya Büyükelçili i nin tekrar açılı ı Türkiye nin Japonya Büyükelçisi zzet Aksular ın Tokyo da göreve ba laması Japonya nın Türkiye Büyükelçili i nin tekrar açılı ı Japonya Büyükelçisi Shinichi Kamimura nın Ankara da göreve ba laması Japonya ile Türkiye arasında vize muafiyetinin kabulü T.C. Ba bakanı Adnan Menderes in Japonya yı ziyareti Prens ve Prenses Takahito Mikasa nın Türkiye yi ziyaretleri Kasım Ocak 1965 Japonya nın stanbul Konsoloslu u nun açılı ı (Konsolosluk statüsü 1972 yılının Kasım ayında Ba konsolosluk düzeyine yükseltilmi tir.) Ekim 1973 Temmuz 1974 Eylül 1980 Eylül 1980 A ustos 1988 A ustos 1983 Aralık Mart 1985 Japonya Dı i leri Bakanı Shintaro Abe nin Türkiye yi ziyareti Tahran da mahsur kalan Japon vatanda larının Türk Hava Yolları tarafından düzenlenen özel seferle kurtarılması Dünya Sava ı na katılı ı Japonya nın ko ulsuz teslim olması Kore Sava ı San Francisco Barı Anla ması (Yürürlük Tarihi: Nisan 1952) Türkiye de 1960 htilali Kıbrıs ihtilafı ba ladı Dördüncü Orta Do u Sava ı ve Petrol Krizi kinci Kıbrıs ihtilafı Türkiye de 1980 htilali ran-irak Sava ı Turgut Özal ın Ba bakan olu u

20 Mayıs 1985 T.C. Ba bakanı Turgut Özal ın Japonya yı ziyareti Haziran 1986 Prens ve Prenses Takahito Mikasa nın Türkiye yi ikinci ziyaretleri 1987 Japonya da Keidanren bünyesinde Türk Konseyi nin kurulu u Temmuz 1988 Fatih Sultan Mehmet Köprüsü nün açılı ı T.C. Ba bakanı Turgut Özal ın merhum Japonya ubat 1989 mparatoru Hirohito nun cenaze merasimine i tiraki 1989 Japonya-Türkiye Havacılık Anla ması 1990 Ertu rul Faciası 100.Yıl Anma etkinlikleri A ustos 1990 Japonya Dı i leri Bakanı Taro Nakayama nın Türkiye yi ziyareti Eylül 1990 Prens ve Prenses Tomohito Mikasa nın Türkiye yi ziyaretleri Ekim 1990 Japonya Ba bakanı Toshiki Kaifu nun Türkiye yi ziyareti Kasım 1990 T.C. Cumhurba kanı Turgut Özal ın tahta çıkma törenine i tiraki Ocak - Nisan 1991 ubat 1992 Japonya-Türkiye Yatırımların Te viki Anla ması ( ubat 1993 de yürürlü e girmi tir) Aralık 1992 T.C. Ba bakanı Süleyman Demirel in Japonya yı ziyareti Japonya-Türkiye Çifte Vergilendirmenin Mart 1993 Önlenmesi Anla ması (1994 yılının Kasım ayında yürürlü e girmi tir) Nisan 1993 Eylül 1993 Ocak 1995 ubat 1995 Mayıs 1996 Mayıs 1998 A ustos 1999 A ustos 1999 Kasım 1999 Türk-Japon Vakfı Kültür Merkezi nin temel atma töreni. Prens ve Prenses Takahito Mikasa törene katılmı lardır. T.C. Ba bakanı Tansu Çiller in Japonya yı ziyareti Japonya Dı i leri Bakanı Yukihiko Ikeda nın Türkiye yi ziyareti Türk-Japon Vakfı Kültür Merkezi nin açılı töreni. Prens ve Prenses Tomohito Mikasa (Prens Takahito Mikasa nın o lu) törene katılmı lardır. Japonya Dı i leri Bakanı Masahiko Komura nın Türkiye yi ziyareti Irak ın Kuveyt i i gali Almanya nın birle mesi Japonya mparatoru Akihito nun tahta çıkı ı Birinci Körfez Sava ı T.C. Cumhurba kanı Turgut Özal ın vefatı Japonya da Kobe Depremi Türkiye de Marmara Depremi Türkiye de Düzce Depremi Nisan 2000 Haziran 2000 Ocak 2001 Ocak 2002 Haziran 2002 Ekim 2002 ubat 2003 Haziran 2003 Haziran 2003 A ustos 2003 Eylül 2003 Ekim Kasım Kasım 2003 Aralık 2003 Nisan 2004 Mayıs 2004 Temmuz 2004 T.C. Dı i leri Bakanı smail Cem in Japonya yı ziyareti Ertu rul Faciası nın 110.Yılı Anma etkinlikleri Japonya Devlet Bakanı ve eski Ba bakanı Ryutaro Hashimoto nun Türkiye yi ziyareti Japonya Dı i leri Bakanı Makiko Tanaka nın Türkiye yi ziyareti Prens Tomohito Mikasa nın Türkiye yi ziyareti 2003 Japonya da Türkiye Yılı açılı töreni. T.C. Ba bakan Yardımcısı Ertu rul Yalçınbayır törene katılmı tır. Türkiye Büyük Millet Meclisi Ba kanı Bülent Arınç ın Japonya yı ziyareti Prens Tomohito Mikasa ve Kızı Prenses Akiko nun Türkiye yi ziyaretleri T.C. Kültür ve Turizm Bakanı Erkan Mumcu nun Japonya yı ziyareti Japonya Senato Ba kan Yardımcısı ve Japonya- Türkiye Senato Dostluk Grubu Ba kanı Shoji Motooka nın Dostluk Grubu üyesi bazı parlamenterlerle birlikte Türkiye yi ziyareti Prens ve Prenses Tomohito Mikasa nın Türkiye yi ziyaretleri T.C. Dı i leri Bakanı ve Ba bakan Yardımcısı Abdullah Gül ün Japonya yı ziyareti T.C. Ba bakanı Recep Tayyip Erdo an ın Japonya yı ziyareti Marmaray Demiryolu Bo az Tüp Geçi Projesi nin temel atma töreni Kaman-Kalehöyük Anadolu Arkeoloji Enstitüsü nün açılı töreni. Prens Tomohito Mikasa törene katılmı tır. Kore ve Japonya tarafından düzenlenen 2002 FIFA Dünya Kupası ampiyonası stanbul da bombalı saldırılar Kaynaklar: - KAMEI, Takayoshi, MIKAMI, Tsuguo, HAYASHI, Kentaro, HORIGOME, Yozo (Ed.), Sekaishi Nenpyo-Chizu (Dünya Tarihi Kronolojisi ve Atlas), Tokyo: Yoshikawa Kobunkan, KUME, Kunitake (Ed.), Beiou Kairan Jikki (Amerika ve Avrupa Kayıtları), Tokyo: Iwanami Shoten, IKEI, Masaru, SAKAMOTO, Tsutomu (Ed.), Kindai Nihon To Toruko Sekai (Modern Japonya ve Türk Dünyası), Tokyo: Keiso Shobo, NAGABA, Hiroshi, Kindai Toruko Kenbunroku (Modern Türkiye Üzerine Gözlemler), Tokyo: Keio Gijuku Daigaku Shuppankai, MATSUTANI, Hironao, Nihon-Toruko Koshoshi Kaisetsu To Shiryo (Belgelerle Japon-Türk li kileri Tarihi), Tokyo: Okazaki Kenkyujo,