GREEN KOCAELİ Yayın Tarihi: Temmuz, 2012 MARKA Yayınları Serisi

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "GREEN KOCAELİ Yayın Tarihi: Temmuz, 2012 MARKA Yayınları Serisi"

Transkript

1 Yayın Tarihi: Temmuz, 2012 MARKA Yayınları Serisi

2 KOCAELİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ Doğu Marmara Kalkınma Ajansı nın (MARKA) 2012 Yılı Doğrudan Faaliyet Destek Programı GELİŞMİŞ REHABİLİTE VE ENDÜSTRİYEL NÜANSLARLA KOCAELİ DE ÇEVRE KONSEPTİ ÇALIŞTAY KİTABI TEMMUZ-2012 TEMMUZ 2012 Sayfa 2

3 KOCAELİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ Doğu Marmara Kalkınma Ajansı nın (MARKA) 2012 Yılı Doğrudan Faaliyet Destek Programı GELİŞMİŞ REHABİLİTE VE ENDÜSTRİYEL NÜANSLARLA KOCAELİ DE ÇEVRE KONSEPTİ ÇALIŞTAY KİTABI TEMMUZ-2012 TEMMUZ 2012 Sayfa 3

4 T.C. Doğu Marmara Kalkınma Ajansı tarafından yürütülen Doğrudan Faaliyet Desteği Programı kapsamında hayata geçirilen MARKA/12-02/DFD-012 kodlu ve GREEN-KOCAELİ Gelişmiş Rehabilite ve Endüstriyel Nüanslarla Kocaeli de Çevre Konsepti başlıklı proje çerçevesinde hazırlanan Bilim Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü BU RAPOR Kocaeli İl Sağlık Müdürlüğü Avrupa Birliği Projeler Koordinasyon Merkezi Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanlığı Kocaeli Üniversitesi, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü (GYTE) TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi Kocaeli Sanayi Odası tarafından 06/07//2012 tarihinde (Kocaeli Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü) ne sunulmuş olup Mehmet Ersan AYTAÇ Kocaeli Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü Kocaeli Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından uygun görülerek Doğu Marmara Kalkınma Ajansı Genel Sekreterliğine nihai onay için sunulmaktadır. / /2012 ONAY VERİLMİŞTİR. Erkan AYAN Genel Sekreter TEMMUZ 2012 Sayfa 4

5 Bu raporda yer verilen bütün bilgilerin akademik ilkelere ve etik değerlere uygun olarak derlendiğini ve sunulduğunu beyan ederim. Ayrıca, raporun özgün sonucu olmayan bütün bulgulara ve belgelere, bahse konu ilke ve değerlere uygun olarak atıfta bulunduğumu da beyan ederim. Bilim Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü Kocaeli İl Sağlık Müdürlüğü Avrupa Birliği Projeler Koordinasyon Merkezi Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanlığı Kocaeli Üniversitesi, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü (GYTE) TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi Kocaeli Sanayi Odası TEMMUZ 2012 Sayfa 5

6 İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER... 6 TABLOLAR LİSTESİ... 8 ŞEKİLLER LİSTESİ... 8 KISALTMALAR PROJE ÖZETİ DİLOVASI HAKKINDA BİLGİLER PROJENİN AMACI HAVA KİRLİLİĞİ Hava Kalitesi İzleme Çalışmalarına İlişkin Genel Bilgiler Hava Kalitesinin İzlenmesi Mevzuata Göre İzlenmesi Gereken Parametreler Örnek Bölge Dilovası nda Mevcut Durum Trafik Kaynaklı Hava Kirliliği Hava Kirliliği İle İlgili Çözüm Ve Öneriler Kirletici Kaynakları Ve Emisyonlar Personel-Donanım-Finansman İhtiyacı Gözlemlenecek Kirleticiler: TOPRAK KİRLİLİĞİ Dilovası Bölgesinde Toprak Kirliliği İle İlgili Mevcut Durum Dilovası Bölgesinde Toprak Kirliliği İle İlgili Öneriler DİLOVASI BÖLGESİ NDE KATI ATIKLAR VE TEHLİKELİ ATIKLAR Dilovası Bölgesi nde Katı Atıklar Ve Tehlikeli Atıklar İçin Öneriler SU KİRLİLİĞİ Dilovası nda Su Kirliliği Yerüstü Suları: Debileri Bilinen Atıksu Kaynakları: Yer altı suları İçme Suyu: Sonuç ve Öneriler: DİLOVASI KİRLİLİK ÖLÇÜM METODOLOJİSİ Hava Kirliliği: Su Kirliliği Toprak Kirliliği Kirlilik Ölçümü Yapacak Olan Personelin Nitelikleri TEMMUZ 2012 Sayfa 6

7 9. DİLOVASI NA ÖZGÜ VERİ BİLGİ SİSTEMİ Çevre Bilgi Sistemleri Çevresel Veri Coğrafi Bilgi Sistemleri CBS de Veri Toplama Veri Yönetimi Veri İşleme Veri Sunumu Donanım Yazılım Veri Tabanının Kurulması Mevcut Durum Dilovası Çevre Bilgi Sistemi İçin Öneriler UYUMLAŞTIRILMIŞ AB MEVZUATININ İRDELENMESİ KAYNAKÇA EKLER EK 1. Dilovası İdari Sınırları İçerisinde Bulunan Organize Sanayi Bölgelerinde Bulunan Tesisler EK tarih ve 2011/06 sayılı Genelge EK-3 Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği (Ek-1) EK tarih ve 2011/2 sayılı Valilik genelgesi Ek-5 İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik( Ek -1) TEMMUZ 2012 Sayfa 7

8 TABLOLAR LİSTESİ T.C. DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI Tablo 1. Alıcı ortam temelli ölçülmesi gereken kirletici grupları. Tablo 2. Kirletici gruplarının öncelik seviyesine bağlı olarak içermesi gereken. kirleticiler Tablo 3. İstasyonlarda ölçülen parametreler Tablo Yılı Dilovası ndan geçen Otoyolların Yıllık Ortalama Günlük Trafik... (YOGT) Değerleri Tablo 5. Dilovası İçin Toplam Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar Tablo 6. D-100 Otoyolu Emisyonları Tablo 7. TEM Otoyolu Emisyonları Tablo 8. Toprak numunesi ağır metal analiz sonuçları Tablo 9.Toprakta ölçülen ağır metal konsantrasyonlarının diğer çalışmalar ile. kıyaslanması Tablo 10. İZAYDAŞ Dilovası Katı Atık Düzenli Depolama Tesisinde Depolanan Atık Miktarları Tablo 11. Kıta içi su kaynaklarının sınıflarına göre kalite kriterleri Tablo 12. DOSB Toplam Evsel ve Endüstriyel Atıksuların Yıllara Göre Debileri Tablo 13. Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği karışık endüstriyel atık suların alıcı ortama deşarj standartları ŞEKİLLER LİSTESİ Şekil 1. Kocaeli idari uydu görüntüsü. TEMMUZ 2012 Sayfa 8

9 Şekil 2. Hamilton endüstriyel bölgesine ait hava kalitesi izleme ağı Şekil 3. Dilovası bölgesinde faaliyette olan ölçüm istasyonları Şekil 4. Dilovası OSB hava kalitesi istasyonu Şekil 5. Dilovası OSB hava kalitesi ölçüm istasyonu iç görüntüsü T.C. DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI Şekil 6. Kocaeli iline ait meteoroloji istasyonlarında ölçülen rüzgâr sıklıkları (Kocaeli Üniversitesi Çevre Mühendisliği) Şekil 7. Toprak numunelerinin alındığı noktalar. Şekil 8. Kadmiyum Kirlilik Haritası Şekil 9. Bakır Kirlilik haritası Şekil 10. İnceleme alanındaki akarsu drenaj sistemleri Şekil 11. Dilovası ve Çevresinin Yükselti Haritası Şekil 12. Dilderesi fotoğrafları Şekil 13. İzmit Körfezi Su Kalitesinin ve Karasal Girdilerin İzlenmesi Başlıklı Çalışmada Bölge ve İstasyon Yerleri Şekil 14. Gebze Dilderesi Havzasının yeraltı suyu akış yönü Şekil 15.a Gebze Dilderesi Havzasındaki kuyu sularının sertlik (Fr0) haritası Şekil 15.b Gebze Dilderesi Havzasındaki kuyu sularının ph haritası Şekil 15.c Gebze Dilderesi Havzasındaki kuyu sularının EC (µmho/cm) haritası Şekil 16. Bilgi sisteminde işlem akışı. Şekil 17. CBS nin bileşenleri. Şekil 18. Çevre Bilgi Sistemi Yazılım Portalı KISALTMALAR TEMMUZ 2012 Sayfa 9

10 AKM Askıda Katı Madde As Arsenik BOİ5 Biyolojik Oksijen İhtiyacı Cd Kadmiyum CO Karbonmonoksit Cu Bakır ÇBDK Çevresel Ve Bölgesel Kalkınmada Dilovası Örneği Çalıştayı DOSB Dilovası Organize Sanayi Bölgesi EPA ABD Çevre Koruma Kurumu Fe Demir GEBKİM Kocaeli Gebze V (Kimya) İhtisas Organize Sanayi Bölgesi GEPOSB Gebze Plastikçiler Organize Sanayi Bölgesi GOSB Gebze Organize Sanayi Bölgesi GYTE Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü İMES Kocaeli- Gebze VI. (İMES) Makine İhtisas Organize Sanayi Bölgesi KOİ Kimyasal Oksijen İhtiyacı Ni Nikel NMHC Metan Olmayan Hidrokarbonlar NOx Azotoksitler O3 Ozon PAH Polisiklik AromatiK Hidrokarbonlar Pb Kurşun PCB Poli Klorlu Bifeniller PCDD/Fs Dioksin Furan PM10 Partikül Madde 10 SEÖS Sürekli Emisyon Ölçüm Sistemi SKKY Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği SO2 Kükürtdioksit TBMM Türkiye Büyük Millet Meclisi TRS Toplam Kükürt VOC Uçucu Organik Madde WHO Dünya Sağlık Örgütü TEMMUZ 2012 Sayfa 10

11 1. PROJE ÖZETİ T.C. DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI Bu projede 3 ay içerisinde Dilovası pilot bölgesine özgü kirlilik ölçüm metodolojisinin belirlenerek yöntemlerin ortaya konması amaçlanmıştır. Bu amaca yönelik olarak öncelikle bölgenin durum değerlendirmesi proje ortakları ile yapılmıştır. Bu projede Doğu Marmara Kalkınma Ajansı tarafından verilen doğrudan faaliyet desteği ile bölgenin kalkınması ve rekabet gücü açısından önemli fırsatlardan yararlanılmasına, bölge ekonomisine yönelik tehdit ve risklerin önlenmesinde acil tedbirlerin alınmasına yönelik çalışmalara, bölge açısından kritik öneme sahip araştırma ve planlama çalışmalarına, çevresel sürdürülebilirliğin sağlanmasına katkı sağlanmıştır tarihinde Kocaeli Kavakçılık Enstitüsü yanı Orman ve Su İşleri ne ait Toplantı salonunda Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü nün ev sahipliğinde ve proje ortakları ile birlikte projenin tematik çalışma grupları oluşturulmuştur. Proje faaliyetlerinden olan Dilovası Atıksu Arıtma Tesisi ziyareti proje ortaklarının iştiraki ile tarihinde saatleri arasında Dilovası ilçesindeki DOSB Atıksu Arıtma Tesisinde gerçekleştirilmiştir. Bu ziyaretten elde edilen bilgilere Su Kirliliği bölümünde yer verilmektedir. Dilovası Atıksu Arıtma Tesisi çalışma ziyaretinin akabinde saatleri arasında Gebze Yüksek Teknoloji Enstütüsü toplantı salonunda genel bir değerlendirme yapılmıştır. Projenin diğer faaliyetlerinden olan çalıştayın ve Marmara Temiz Hava Merkezi ziyaretinin tarihleri belirlenmiştir. Marmara Temiz Hava Merkezi ziyareti tarihinde gerçekleştirilmiştir. Marmara Temiz Hava Merkezi, AB hava kalitesi direktiflerinin mevzuatımıza aktarılması amacıyla hazırlanan Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliğinin uygulanması için Marmara Bölgesinde hava kalitesi alanında izleme, yönetim ve kurumsal altyapının oluşturulması amaçlanarak alınmış olan Avrupa Birliği Eşleştirme Projesi kapsamında kurulmuştur. Bu kapsamda Merkez ziyareti ile Marmara Bölgesinde kurulacak olan 39 istasyondan bahsedilerek özellikle Kocaeli nde kurulacak olan 6 adet hava kalitesi ölçüm istasyonu hakkında bilgiler edinilmiştir tarihinde eş zamanlı olarak Dilovası İZAYDAŞ Katı Atık Düzenli Deponi Sahası ziyareti ve Dilovası Hava Kalitesi Ölçüm istasyonu ziyaretleri gerçekleştirilmiş ve elde edilen bilgilere alt bölümlerde yer verilmiştir. Hava Kalitesi Ölçüm İstasyonu ziyareti ve mevzuat irdelemesi neticesinde bölgede ölçümü yapılan hava kalitesi parametrelerine ek olarak ağır metal ve kalıcı organik kirleticilerin de izlenmesi gerekliliği ortaya konmuştur. Proje kapsamında Baltürk Otelde tarihinde Green Kocaeli konulu çalıştay düzenlenmiştir. Söz konusu çalıştay programına GYTE Çevre Mühendisliği Bölüm Başkan Yardımcısı Prof. Dr. Mirat GÜROL, Kocaeli Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölüm Başkanı TEMMUZ 2012 Sayfa 11

12 Doç.Dr. Aykan KARADEMİR, GYTE Çevre Mühendisliği Bölümünden Öğretim Görevlisi Dr.Senem BAYAR panelist olarak katılmışlardır. Proje süresince yapılan değerlendirmelerin sunuşları yapılmıştır. - Gelişmiş Rehabilite ve Endüstriyel Nüanslarla Kocaeli de Çevre Konsepti projesi kapsamında 1. Dilovası Kirlilik Ölçüm Metodolojisi oluşturulması için gerekli yol haritası ortaya kondu. 2. Dilovası Çevre Bilgi sisteminin oluşturulması için gerekli alt yapı çalışmalarının ne şekilde yapılacağı hususu incelendi. 3. Saha ziyaretleriyle Dilovası nda yerinde incelemelerde bulunularak mevcut durum tespit edildi. 4. Yapılan çalıştay ile Kocaeli halkı Kocaeli Valiliğinin, Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğünün, Kocaeli Büyükşehir Belediyesinin çevre konusunda yaptığı çalışmalardan haberdar oldu ve Kocaeli Valiliğinin konu üzerindeki hassasiyeti konusunda bilinçlendi. TEMMUZ 2012 Sayfa 12

13 2. DİLOVASI HAKKINDA BİLGİLER T.C. DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI Dilovası İlçesi 22 Mart 2008 Tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 5747 sayılı Kanun ile kurulmuştur. İlçenin nüfusu 'dir. Yüzölçümü 118 km 2 olup, km 2 ye yaklaşık 361 kişi düşmektedir. Kuzeyi ve batısı Gebze İlçesi, doğusu Körfez İlçesi, güneyi İzmit Körfezi ile çevrilidir. Dilovası İlçesi, Gebze'ye 8 km, İzmit'e 25 km uzaklıktadır. (Şekil 1) Şekil 1. Kocaeli idari uydu görüntüsü. Dilovası İlçesi tarihi değerlendirmesi yapıldığında E-5 karayolu 1955 yılında ilçeden geçirilmiştir. İlk olarak 1954 yılında Marshall Boya Fabrikası, 1966 da Çolakoğlu, ardından BASF, Sümerbank, Nasaş, Diler Demir, OlmukSa-Alemdar gibi birçok fabrika kurulmaya başlanmıştır. Bu tarihten sonra, Çerkeşli nin Dilovası kesimi artık bağlık bahçelik değil, sanayi alanı haline gelmiştir. 1965' ten sonra Dilovası kesimi sanayi alanı olunca yeni iş sahaları açıldığından buraya Anadolu dan göçler başlamıştır. (Dilovası Kaymakamlığı web sayfası, Dilovası Belediyesi web sayfası, ). Günümüzde Dilovası İlçesinde toplam 5 adet organize sanayi bölgesi bulunmaktadır. Dilovası Organize Sanayi Bölgesi (DOSB), Kocaeli- Gebze VI. (İMES) Makine İhtisas OSB, Kocaeli Gebze V (Kimya) İhtisas Organize Sanayi Bölgesi (GEBKİM), Kömürcüler Organize, Sanayi Bölgesi ve Makine İmalat Sanayi Organize Sanayi Bölgesidir. DOSB da Kocaeli Bilim Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü tarafından OSBlerde bulunan tesisler ile ilgili envanter bilgileri EK 1 ile verilmektedir. Dilovası idari sınırı dışında bulunan Gebze Organize Sanayi Bölgesi (GOSB), Gebze Plastikçiler Sanayi Bölgesi (GEPOSB), Gebze Güzeller Organize Sanayi Bölgesi Dilovası idari sınırına 6-7 km. mesafededir. Aynı şekilde yine civarda bulunan ve kirletici kaynağı olarak görülen taş ocakları da TEMMUZ 2012 Sayfa 13

14 sınıra 2 km. mesafededir. Bu nedenle proje kapsamında idari sınırların dışından da kirlilik taşınımı olduğu göz önünde bulundurulmalıdır. 3. PROJENİN AMACI Bu projenin amacı Dilovası bölgesinde çevresel kirliliğin değerlendirilmesi, bugüne kadar bölgede yapılan çalışmaların incelenmesi, eksikliklerin tespiti ve eksikliklerin giderilmesi hususunda önerilerde bulunmaktır. Bu proje Kocaeli Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından Doğu Marmara Kalkınma Ajansı finansmanı ile Gelişmiş Nüanslarla Kocaeli de Çevre Konsepti adı altında başlatılmıştır. Proje ekibi, Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü koordinatörlüğünde Bilim Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü, Kocaeli İl Sağlık Müdürlüğü, Avrupa Birliği Projeler Koordinasyon Merkezi, Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanlığı, Kocaeli Üniversitesi, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü (GYTE), TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi, Kocaeli Sanayi Odası ortaklıkları ile oluşturulmuştur. Projede Dilovası nın pilot bölge olarak seçilmesinin nedenleri aşağıda ana başlıkları ile sıralanmaktadır. 1- Çevresel Ve Bölgesel Kalkınmada Dilovası Örneği Çalıştayı (ÇBKD) rapor ve eylem planına göre Dilovası nda kirlilik ölçümlerinin sağlıklı ve güvenilir yapılması hedefinin kısa süreli ve acil bir süreç içinde gerçekleştirilmesi ilkesi benimsenerek bu çalışma başlatılmıştır. 2- Dilovası bölgesinde yerleşim ve endüstrinin plansız olarak iç içe yer alması dolayısı ile bölgede yaşayan insan ve hayvanların özellikle sanayi menşeli kirleticilere maruz kaldığının tahmin edilmesi ve bu kirleticilerin insan ve hayvan vücutlarına havadan solunum yoluyla, içme suyu yoluyla, bölgede yetişen bitkisel gıda ve üretilen hayvansal gıda tüketimi ile ve deriden temas yoluyla girip çeşitli akut ve kronik hastalıklara sebep verebilir durumda olması, 3- Dilovası çanağı olarak bilinen bölge hava akımlarının çok zayıf olmasından ötürü termal tabakalaşma potansiyeli çok yüksek olan bir alandır. Bu tabakalaşma sıklıkla Dilovası nda yaşayan ve çalışan halk tarafından hava kirliliği ile ilgili şikâyetlere neden olmaktadır. 4- Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tarafından 2006 yılında Dilovası ndaki hazırlanan raporda Dilovası Beldesinde toplam ölümler içerisinde kansere bağlı ölümlerin dünya ortalamasının üzerinde olduğu belirtilmiştir. Bu bilgi Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalında yapılan çalışmadan alınmıştır. (TBMM, (10/254, 258) Esas Numaralı Rapor) Bu temel nedenler çerçevesinde Dilovası Bölgesinde çevresel değerlendirme 4 bölümde incelenmiştir. TEMMUZ 2012 Sayfa 14

15 1. Hava Kirliliği 2. Toprak Kirliliği 3. Katı Atık ve Tehlikeli Atıklar 4. Su Kirliği 4. HAVA KİRLİLİĞİ 4.1.Hava Kalitesi İzleme Çalışmalarına İlişkin Genel Bilgiler Hava Kalitesinin İzlenmesi Mevcut hava kalitesi izleme uygulamaları; insanların zararlı kirleticilere maruziyetlerini ve bu maruziyetlerin neden olduğu sağlık sorunlarının ne düzeyde olduğunu belirlemeyi amaçlar. Ancak mevcut uygulamalar bu konuda çoğunlukla yetersiz kalmaktadır. Bu anlamda; yeni bir yapının oluşturulması ya da mevcut yapının iyileştirilmesini amaç edinen çalışmalar, mutlak suretle kirleticilere maruziyetler konusundaki bu eksikliği kapatacak veri ihtiyacını belirlemeli ve bunun nasıl sağlanacağı konusunu yeterli düzeye ulaştırmalıdır. Dolayısıyla böyle bir çalışmada ölçülecek parametreler, ölçüm sıklıkları ve ölçüm noktalarının nasıl düzenleneceği; maruziyetler ve bu maruziyetlere bağlı oluşacak olan sağlık risklerinin belirlenmesi doğrultusunda geliştirilmelidir. Bu gibi çalışmalarda kullanılacak olan parametrelerin öncelikleri ise çalışılan bölgenin kendine has coğrafi ve sosyoekonomik koşulları tarafından belirlenir. Akılcı bir hava kalitesi izleme programının içermesi gereken mutlak adımları sırasıyla; hava kalitesinin belirlenmesi, maruziyetlerin ve sağlık etkilerinin değerlendirilmesi ve hava kalitesinin yönetimi, şeklinde sıralamak mümkündür (WHO, 1999). Yukarıda sözü edilen adımlardan ilki olan hava kalitesinin belirlenmesi aşaması, tüm süreci yönlendirecek olan temel basamak olup dizaynı son derece dikkat isteyen bir husustur. Bu aşamanın dizaynı; neyin, nerede ve nasıl ölçüleceği sorularının cevaplarını içerir. Buna göre bu aşamanın dizaynı; ölçülecek parametreler, istasyon sayısı ve konumları, ölçüm enstrümanlarının tipi, ölçüm periyotları ve bölgeye özgü meteorolojik parametreler gibi faktörleri içinde barındırır. Bir izleme ağının dizaynında sürecin başlamasından önce mutlak suretle yapılandırılması gereken hususları şu şekilde sıralamak mümkündür (WHO, 1977). 1. Temel Bilgi İhtiyacı Kirletici kaynakları ve emisyonlar, Sağlık ve demografiye ilişkin bilgiler, Meteorolojik veriler, Topografik bilgiler, TEMMUZ 2012 Sayfa 15

16 Geçmişe ait hava kalitesi bilgileri 2. Organizasyon ve Kaynak Gereksinimleri Organizasyonel yapılanma Personel-donanım-finansman ihtiyacı 3. Dizayn Parametreleri Çalışılacak bölgenin sınırları, Gözlemlenecek kirleticiler, Ölçüm yapılacak nokta sayısı ve konumları Ölçüm sıklığı ve süresi Bu faktörlerin yanı sıra sürecin tamamını etkileme gücü olan diğer bileşenler ise; laboratuvar ve teknisyen gereksinimi, ölçüm kalitesi güvencesi, standartlara uygunluk ve verilerin kamuoyuyla paylaşılması şeklinde sıralanabilir (WHO, 1977). Hava kalitesi izleme uygulamalarının ikinci adımı olan maruziyetler ve sağlık etkilerinin değerlendirilmesi aşaması; örnekleme, modelleme ve iletişim stratejilerinin önceden belirlenmesi üzerine inşa edilir (USEPA, 1992). Örnekleme çalışmaları; doğrudan solunum yoluyla maruziyetlerle birlikte, hava kirliliği kaynaklı kirleticilerin neden olduğu diğer maruziyet yollarını da kapsamak durumundadır. Örneğin; temelde yanma kaynaklı bir kirletici türü olan ve ticari hiçbir amaç için üretilmeyen dioksin ve furanların (PCDD/Fs) insanlar tarafından vücuda alım miktarının % lik gibi bir kısmı, besin zinciri yani gıda maddelerinin tüketimi aracılığıyla gerçekleşmektedir (USEPA, 2003). Hava kalitesi izleme programlarının son aşaması olan hava kalitesinin yönetimi aşaması ilgili bölgede gerekli olan eylemlerin planlandığı yönetsel bir süreçtir. Bu süreç; hava kalitesinin iyileştirilmesi için hangi kaynak, kirletici ve bölgelerin kontrol altına alınacağının ve uygulanabilecek stratejiler arasından en etkin olanının belirlendiği aşamadır (WHO, 1999) Mevzuata Göre İzlenmesi Gereken Parametreler Herhangi bir bölgesel hava kalitesinin bölgede yaşayan insanlar üzerindeki etkisinin değerlendirilmesinde kullanılabilecek çok sayıda kirlilik parametresi mevcut olmakla birlikte, ucuz ve hızlı bir karar verebilmek adına kullanılabilecek öncelikli parametreler SOx ve NOx olarak değerlendirilebilir (OECD, 2008). Öte yandan EPA tarafından ulusal hava kalitesi standartları için belirlenen ve senato tarafından temiz hava yasalarında kullanılan 6 temel hava kirleticisi (kriter TEMMUZ 2012 Sayfa 16

17 kirleticiler); ozon (O 3 ), partikül madde (PM), karbon monoksit (CO), azot oksitler (NO x ), kükürt dioksit (SO 2 ) ve kurşun (Pb) şeklindedir (U.S. Senate, 2004). Avrupa Birliği nde hava kalitesi konusunda yapılması gereken çalışmalar 1996 yılında yürürlüğe giren Dış Ortam Hava Kalitesi Değerlendirme ve Direktifi ile tanımlanmıştır. Söz konusu direktif tekrar ele alınarak özellikle hava kalitesi sınır değerleri ile ilgili bazı düzenlemeler yapılarak 2008 yılında Dış ortam Hava Kalitesi ve Avrupa İçin Daha Temiz Hava (Ambient Air Quality and Cleaner Air For Europe) Direktifi olarak tekrar yayınlanmıştır. Direktif hükümlerinin uygulamaya geçirilmesi amacıyla Avrupa Çevre Ajansına (European Environment Agency) bağlı olarak faaliyet gösteren Avrupa Birliği Hava Kalitesi İzleme Ağı olan EuroAirnet kurulmuştur. EuroAirnet hava kalitesi izleme istasyonlarını 1. Türüne (trafik, endüstri, arka plan), 2. Bölge (kentsel, banliyö, kırsal), 3. Bölgenin özellikleri olmak üzere üç ana sınıf altında değerlendirmektedir. Bu üç istasyon türünün ölçmesi gereken kirleticiler bölgedeki kirlilik kaynaklarının 1. İnsan, 2. Yapı (bina, sanat eserleri, araçlar vb.), 3. Ekosistem alıcı ortamlarından hangilerini etkilediğine bağlı olarak belirlenmektedir. Tablo 1'de alıcı ortam temelli ölçülmesi gereken kirletici grupları verilmiştir. Tablo 1. Alıcı ortam temelli ölçülmesi gereken kirletici grupları. İstasyon Sınıfı Alıcı Ortam İnsan Eşya Ekosistem Trafik X (X) Endüstri X X X Arka plan Kent/Banliyö X X (X) Şehre yakın X X X Bölgesel X X X Uzak X Tablo 1'de verilen kirletici gruplarının içermesi gereken kirletici türleri bölgenin hassasiyetine bağlı olarak üç farklı seviyede değerlendirilmiştir. Tablo 2'de kirletici gruplarının öncelik seviyesine bağlı olarak içermesi gereken kirleticilerin listesi verilmiştir. Kurulması planlanan ölçüm istasyonlarında ölçülmesi gereken kirletici türleri bölgenin özelliklerine bağlı olarak Tablo 1 ve Tablo 2 verileri bir arada değerlendirilerek belirlenmektedir. TEMMUZ 2012 Sayfa 17

18 Tablo 2. Kirletici gruplarının öncelik seviyesine bağlı olarak içermesi gereken kirleticiler. Öncelik 1 Öncelik 2 Öncelik 3 İnsan Eşya Ekosistem Ortalama Zamanı Ortam/ Bileşen Ortalama Zamanı Ortam/ Bileşen Ortalama Zamanı Ortam/ Bileşen 1 saat Hava: 24 saat Hava: 1 saat Hava: SO 2, NO 2, SO 2, NO 2, O 3, O 3 NOx, O 3 sıcaklık, nem 24 saat SO 2,SO 4, 1 veya 24 saat PM 10, PM saat Yağış: Miktar, ph 24 saat Pb İlgili Eşya: standart Ağırlık kaybı, uyarınca çelik malzeme 1 saat CO 24 saat Hava: HNO 3 1 veya 24 APM, 24 saat Yağış: saat TPM, ST 24 saat Benzen, PAH, Cd, As, Ni, Hg Diğer bileşenler Cl, SO -2-4, NO 3 24 saat Toprak: -2 PM 10, SO 4 İlgili standart uyarınca İlgili standart uyarınca Eşya: Ağırlık kaybı, çinko malzeme Eşya: Ağırlık kaybı, bakır malzeme. Kalker taşın bozunması NO 2, NOx, 24 saat Yağış: SO -2 4, NO - 3, NH + 4, Ca +2, ph 1 saat Hava: VOC, NOx Türkiye de bu konu özellikle Avrupa Birliği ülkeleri için geliştirilen mevzuatla büyük oranda uyumlu olan Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği (Mülga Çevre ve Orman Bakanlığı, 2008) ve Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (Mülga Çevre ve Orman Bakanlığı, 2009) tarafından düzenlenmektedir. Mevzuat tarafından belirlenen kirleticilerin ölçüm sonuçlarının kamuoyuyla paylaşılması konusu da tıpkı diğer ülkelerde olduğu gibi internet üzerinden yürütülmektedir Örnek Bölge Kanada nın Ontario eyaletinde bulunan ve tıpkı Dilovası gibi bir liman bölgesi olan Hamilton aynı zamanda eyaletin en yoğun endüstriyel bölgesidir. Bu özel yapısı nedeniyle bölge mevzuatlarından farklı olarak ilave parametrelerin belirlenmesi için de kullanılan hava kalitesi izleme ağı mevcuttur. Bu ağa ait şematik görünümü Şekil 2 de görmek mümkündür. İzleme ağı toplam 18 sabit ölçüm istasyonundan oluşmakta olup bu istasyonlardan 4 tanesinde yalnızca meteoroloji ölçümü yapılırken, diğer istasyonların tamamında da meteorolojik ölçümler eş zamanlı olarak yapılmaktadır. Kirletici ölçümü yapan istasyonlarda sürekli olarak ölçülen parametreler; SO 2, NO, NO 2, NO x, TRS, PM10 TEMMUZ 2012 Sayfa 18

19 şeklindedir. Bu istasyonlarda ayrıca, bazı kimyasal işlemler gerektirdiği için sürekli olarak ölçülemeyen TSP (Toplam Askıda Partiküller), VOCs (Uçucu Organik Bileşikler) ve PAH (Poliaromatik Hidrokarbonlar) parametreleri de belirli sıklıklarda ölçülerek izlenmekte ve kamuoyuyla paylaşılmaktadır ( Ayrıca bölgedeki kirlilik kaynağı olan tesislerin bacaları da anlık olarak tesise has kirletici parametre ölçümleri ile izlenmektedir. Şekil 2. Hamilton endüstriyel bölgesine ait hava kalitesi izleme ağı Hamilton şehrine ait hava kalitesi izleme ağı örneğinden de anlaşılacağı üzere, Dilovası benzeri özel bölgeler için yapılacak hava kalitesi izleme çalışmaları, yalnızca tesis kurulu bölgelere değil geniş bir alana yayılmış çok sayıda ölçüm istasyonunun ilave özel parametre ölçümleri ile birlikte gerekli meteorolojik ölçümlerin de yapılması sonucunda bir anlam kazanabilmektedir. Burada sözü edilen ilave parametreler; ağır metaller, uçucu organik bileşikler ve PCDD/F, PCB ve PAH gibi kalıcı organik kirleticiler şeklindedir. Ayrıca bu örnekte dikkat çeken bir diğer konu da meteorolojik verilerin çok sayıda noktadan sağlanması gerekliliğidir. Dünyanın farklı bölgelerinde bulunan endüstriyel alanlarda yürütülen Hamilton benzeri başarılı hava kalitesi izleme çalışmalarına internetten rahatlıkla ulaşmak mümkündür Dilovası nda Mevcut Durum Dilovası nda hava kalitesinin izlenmesi açısından yürütülen çalışmalar mevzuatla belirlenen çerçeve içerisinde yürütülmekte olup anlık ölçümlerin yapıldığı 2 ölçüm istasyonu bulunmaktadır. Bu ölçüm istasyonlarının konumları ve açıklamaları Şekil 3 te sunulmuştur. Dilovası bölgesinde 2006 yılında Mülga Kocaeli İl Çevre ve Orman Müdürlüğü tarafından TÜBİTAK-MAM, GYTE ve Kocaeli Üniversitesi ortaklığında yapılan Hava Kalitesinin İzlenmesi çalışması sonuçlarının açıklanmasından sonra Mart 2007 de Dilovası Belediyesinin arka bahçesine yerleşim yeri olması münasebetiyle Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (Mülga:Çevre ve Orman Bakanlığı) TEMMUZ 2012 Sayfa 19

20 tarafından içerisinde PM10 SO 2 NO x CO O 3 analizörleri olan hava kalitesi ölçüm istasyonu kurulmuştur. Bu istasyon sonrasında Dilovası nda bulunan bir anaokulunun bahçesine taşınmıştır. Mayıs 2007 de Polisan İ.Ö.O. bahçesine Dilovası OSB tarafından içerisinde PM10 SO 2 NO x NMTHC analizörleri ile birlikte Meteorolojik sensörleri olan bir istasyon daha (Şekil 4 ve Şekil 5) kurulmuştur (havaizleme.gov.tr, 2012). Şekil 3. Dilovası bölgesinde faaliyette olan ölçüm istasyonları ( Bölgede kurulmuş Hava Kalitesi Ölçüm İstasyonlarında aşağıdaki parametrelerin ölçümleri gerçekleştirilmektedir. (Tablo 3) Tablo 3. İstasyonlarda ölçülen parametreler Dilovası İstasyonu PM10 (Partikül Madde Toz) SO2 (Kükürtdioksit) CO (Karbonmonoksit) NOx (Azotoksitler) O3 (Ozon) Dilovası OSB İstasyonu PM10 (Partikül Madde Toz) SO2 (Kükürtdioksit) NMHC (Metanolmayan Hidrokarbonlar) NOx (Azotoksitler) Meteorolojik Sensörler TEMMUZ 2012 Sayfa 20

21 Şekil 4. Dilovası OSB hava kalitesi istasyonu TEMMUZ 2012 Sayfa 21

22 Şekil 5. Dilovası OSB hava kalitesi ölçüm istasyonu iç görüntüsü Yukarıda sözü edilen ölçüm istasyonları dışında, Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından önemli kirletici kaynağı olduğu düşünülen bazı tesislerin bacaları da anlık ölçümlerle kontrol edilmektedir. Dilovası OSB içerisinde bulunan Çolakoğlu Metalurji Çolakoğlu Termik Santral Çolakoğlu Doğalgaz Santrali Polisan Unilever İzocam- Diler Demir Çelik tesislerindeki 15 bacada Sürekli Emisyon Ölçüm Sistemi (SEÖS) bulunmaktadır (Kocaeli Valiliği, 2012). Öte yandan Dilovası hava kirliliği üzerinde etkili olabilecek tesislerin çok büyük bir alana yayılmış olduğu ve söz konusu kirliliğin tek kaynağının sanayi tesisleri olmadığı da düşünüldüğünde bu izleme biçiminin Dilovası açısından henüz yetersiz olduğu açıktır. Dilovası bölgesi hava kalitesi üzerinde etkili olan tek kaynağın bölgede faaliyet gösteren sanayi tesisleri olduğunu söylemek akılcı bir yaklaşım değildir. Özellikle İzmit, Derince ve Körfez gibi bölgenin doğu ve kuzey doğusunda bulunan alanlardaki tesislerden çıkan kirleticilerin de rüzgar vasıtasıyla bölgeye taşınabileceği ve özellikle trafik gibi diğer TEMMUZ 2012 Sayfa 22

23 kirletici kaynaklarının da bölgedeki kirlilik üzerine etkili olabileceği kesinlikle göz ardı edilmemelidir. Bu durumda etkin bir kaynak karakterizasyonun gerçekleştirilmesi kaçınılmazdır Trafik Kaynaklı Hava Kirliliği Dilovası hava kalitesi üzerinde etkili olan en önemli kirletici kaynaklarından biri de trafiktir. Ülkemizin trafiği en yoğun karayolu olan TEM otoyolu ve D100 karayolu Dilovası Bölgesi nden geçmektedir. Bu karayollarının Dilovası ilçesinin içinden geçmesinin bölgede hava kirliliğine olumsuz etki yaptığı düşünülmektedir. Nitekim, karayolu trafiğinin neden olduğu emisyonlar TÜBİTAK MAM tarafından yürütülen bir çalışmayla hesaplanmıştır (TÜBİTAK MAM, 2011). Çalışmada trafikten kaynaklanan emisyonların hesaplanmasında bu iki ana yol trafiği temel alınmıştır. Her iki karayolundan geçen araç sayımları için Karayolları Genel Müdürlüğü nün 1., 4. ve 17. Bölge Müdürlüklerinin 2006 yılında bölge genelinde yapmış oldukları sayım çalışmalarından faydalanılmıştır. Bu bilgiler ışığında elde edilen taşıt yoğunlukları Tablo 4 te sunulmuştur. Tablo Yılı Dilovası ndan geçen Otoyolların Yıllık Ortalama Günlük Trafik (YOGT) Değerleri Dilovası ndan geçen karayollarına ait veriler incelendiğinde her iki karayolunun taşıt dağılımlarının birbirinden farklı olduğu görülmektedir. TEM otoyolunda otomobil %57, kamyonet ve minibüs %19, otobüs %13, kamyon %11 ve tır %1 den küçüktür. D100 Otoyoluna baktığımızda ise bu dağılım Taşıt Türü TEM Otoyolu D100 Otoyolu Toplam YOGT (Taşıt/gün) YOGT (Taşıt/gün) YOGT (Taşıt/gün) Otomobil Kamyonet ve Minibüs Otobüs Kamyon Tır Toplam otomobil %59, kamyonet ve minibüs %7, otobüs %2, kamyon %21 ve tır %11 olarak farklılaşmaktadır. Tır sayısının D100 otoyolundaki miktarları daha fazla iken otomobil yüzdesi yaklaşık aynıdır. Birer çizgisel kaynak olarak değerlendirilen bu taşıtlar için çalışmada elde edilen TEMMUZ 2012 Sayfa 23

24 toplam emisyon oranları Tablo 5 te sunulmuştur. Bu bilgiler D100 ve TEM için ise Tablo 5 ve 6 da ayrı ayrı sunulmuştur (TÜBİTAK MAM, 2011). Tablo 5. Dilovası İçin Toplam Trafikten Kaynaklanan Emisyonları Yol Bilgisi Emisyonlar CO 2 NOx CH 4 NMVOC CO N 2 O PM ton/yıl ton/yıl ton/yıl ton/yıl ton/yıl ton/yıl ton/yıl D ,39 223,78 2,72 140,02 956,03 0,87 10,22 TEM ,04 719,75 9,40 506, ,72 3,30 32,91 Toplam ,43 943,53 12,12 646, ,75 4,17 43,13 TEMMUZ 2012 Sayfa 24

25 Tablo 6. D-100 Otoyolu Emisyonları Araç Bilgileri Emisyonlar Araç tipi Yakıt Emisyon Araç Sayısı Yol CO 2 NOx CH 4 NMVOC CO N 2 O PM tipi Teknolojisi N/yıl km ton/yıl ton/yıl ton/yıl ton/yıl ton/yıl ton/yıl ton/yıl Euro III ,964 1,027 0,041 1,027 5,955 0,103 0 Euro I ,999 1,127 0,045 1,127 6,536 0,113 0 Benzin ,804 11,015 0,335 21,551 90,991 0,024 0 Otomobil UC ,495 31,871 1,014 76, ,403 0,072 0 Dizel MC ,531 0,492 0,004 0,141 0,492 0,007 0,025 LPG MC ,390 10,369 0,283 7,070 33,464 0,000 0 Kamyonet ve Minibüs MC ,404 4,507 0,016 1,288 5,151 0,064 1,002 Otobüs MC ,016 7,702 0,046 1,463 6,931 0,023 0,306 Kamyon MC , ,156 0,601 19,030 90,140 0,300 5,499 Tır MC ,771 55,517 0,333 10,548 49,965 0,167 3,387 Toplam , ,782 2, , ,029 0,873 10,218 TEMMUZ 2012 Sayfa 25

26 Tablo 7. TEM Otoyolu Emisyonları Araç Bilgileri Emisyonlar Araç tipi Yakıt Emisyon Araç Sayısı Yol CO 2 NOx CH 4 NMVOC CO N 2 O PM tipi Teknolojisi N/yıl km ton/yıl Ton/yıl ton/yıl ton/yıl ton/yıl ton/yıl ton/yıl Euro III ,165 3,854 0,154 3,854 22,354 0,385 0 Euro I ,199 4,230 0,169 4,230 24,533 0,423 0 Benzin ,292 41,346 1,258 80, ,553 0,090 0 Otomobil UC , ,635 3, , ,464 0,272 0 Dizel MC ,233 1,847 0,013 0,528 1,847 0,026 0,093 LPG MC ,586 38,923 1,062 26, , Kamyonet ve Minibüs MC ,506 51,218 0,183 14,634 58,534 0,732 11,387 Otobüs MC , ,361 1,484 46, ,624 0,742 9,820 Kamyon MC , ,291 1,256 39, ,362 0,628 11,490 Tır MC ,388 2,044 0,012 0,388 1,840 0,006 0,125 Toplam ,04 719,75 9,40 506, ,72 3,30 32,91 TEMMUZ 2012 Sayfa 26

27 Son olarak bir bölgede meteorolojik veriler temel alınarak yapılacak modelleme çalışmaları için, ölçümlerin yapıldığı noktalardaki küçük konum değişikliklerinde dahi önemli farklılıkların ortaya çıkabileceğini belirtmek gerekmektedir. Örneğin Şekil 6 da; Kocaeli il sınırları içerisinde Meteoroloji Genel Müdürlüğüne ait tüm istasyonlardan (Gebze, İzmit, Gölcük) yılları için alınan rüzgâr şiddet ve yönlerinin sıklığı görülebilmektedir. Şekil 6 dan da anlaşılacağı üzere aynı zaman aralıklarına ait ve birbirine çok yakın olması beklenen dağılımlar önemli farklılıklar gösterebilmektedir. Ulusal hava kalitesi izleme ağına göre, Dilovası nda faaliyette olan 2 ölçüm istasyonuna en yakın ölçüm istasyonları Yalova, İzmit ve Kartal istasyonlarıdır. İstanbul il sınırları içerisinde bulunan toplam istasyon sayısı 10, Kocaeli il sınırları içerisinde bulunan istasyon sayısı 3 adettir. Bu açıdan bakıldığında Dilovası ndaki hava kalitesinin izlenmesi için yürütülecek herhangi bir modelleme çalışmasında kullanılmak için gereken meteorolojik verilerin mevcut izleme yapısından sağlanmasının çok anlamlı olmayacağı açıktır. Şekil 6. Kocaeli iline ait meteoroloji istasyonlarında ölçülen rüzgâr sıklıkları (Kocaeli Üniversitesi Çevre Mühendisliği) Ayrıca bölgede evsel ısınmadan kaynaklı hava kirleticilerin de değerlendirilmesi hava kalitesi açısından önemlidir Hava Kirliliği İle İlgili Çözüm Ve Öneriler Kirletici Kaynakları Ve Emisyonlar TEMMUZ 2012 Sayfa 27

28 Dilovası bölgesi hava kirliliği, ağırlıklı olarak bölgedeki sanayi tesisleri, trafik ve kentsel kirlilik ve bölgeye civardan taşınan kirleticilerden kaynaklanmaktadır. Bu anlamda; bölgede 2 noktada konuşlandırılmış anlık ölçüm sistemleri oldukça yetersiz seviyededir. Bölgedeki kirliliğin izlenmesi yalnızca Dilovası çanağı olarak bilinen bölgeyle sınırlandırılamaz. İstasyon sayıları ve ölçüm parametreleri açısından daha geniş kapsamlı bir çalışma sonucu elde edilen bilgiler mevzuattaki alıcı ortam standartları ile karşılaştırılmalı ve kirletici kaynaklara uygulanacak emisyon standartları modelleme çalışmaları yapılarak ortaya konulmalıdır. Bu çalışmaların devamlılığı ve emisyon standartlarının devamlı güncellenmesi amaçlanmalıdır. Ayrıca çanak içinde bulunan tesisler, çanağı tam ortasından bölen otoyol ve yerleşim yerlerinden kaynaklanan kirlilik mutlak suretle birbirinden ayrı belirlenmeli ve gerekli tedbirler alınmalıdır Hava kalitesinin izlenmesi için bölge atmosferinde yapılması gereken ölçümlerin sayısı, konumları, sıklıkları ve süreleri Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından düzenlenmekte olup bu düzenlemenin gereklilikleri Kocaeli Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından yerine getirilmektedir. Bu ölçüm stratejisinin iyi bir izleme ve modelleme çalışması için gereken koşulları sağlaması yönünde çalışmaların yapılması gerekmektedir. Tesislerde iç ortam emisyonlarının etkin toplanamaması neticesinde atmosfere kirletici kaçışı olmaktadır. Bu gaz ve tozların etkin olarak toplanması ve arıtıldıktan sonra atmosfere salınması gerekmektedir tarih ve 2011/06 sayılı Valilik Genelgesi (EK-1) ile tüm Kocaeli nde olduğu gibi Dilovası depolama tesislerinde bulunan tankların nefesliklerinden çıkmakta olan organik bileşik içeren gazların yayınımın önüne geçilmiş, doldurma/boşaltma ekipmanları, tankların teknik özelliklerinde iyileştirmeler (azot yastıklama sistemi veya membranlı valfler vb.) yapılmıştır. Bu yapılan iyi bir örnektir. Baca kaynaklı veya kaçak emisyon ile açığa çıkan uçucu organik bileşiklerin azaltılması konusunda da mevcut en iyi tekniklerin kullanılması için gerekli araştırma ve planlamaların acilen yapılması ve Dilovası nda kurulması planlanan yeni tesislerde bu uygulamalara geçişin sağlanması uçucu organik bileşiklerin azaltılmasına fayda sağlayabilir. Yakıt olarak çevreye daha az zarar veren ve kirleticilik vasfı daha düşük olan yakıtların sanayi ve yerleşim bölgelerinde kullanımının teşvik edilmesi bağlamında Belediyeler ve Kocaeli Büyükşehir Belediyesi koordineli olarak çalışmalıdır. Bölgedeki trafik yükünü azaltmak için alternatif güzergah olarak Kocaeli İlinin kuzeyinden duble yol ve otoyol yapılması, körfez köprülü geçişinin Dilovası ndaki kirlilik yükünün de dikkate alınarak TEMMUZ 2012 Sayfa 28

29 planlanması ve uygulamaya konulması trafikten kaynaklanan hava kirliliği açısından değerlendirilmesi gereken bir çözüm önerisi olabilir Personel-Donanım-Finansman İhtiyacı Başta Dilovası olmak üzere çok büyük bir alana yayılmış ağır sanayi tesislerini içerisinde barındıran Kocaeli nin tamamında oluşan hava kirliliği problemlerini izlemek, denetlemek ve iyileştirmek konusunda yapılan tüm çalışmalar Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir. Hâlihazırda bile çok büyük bir iş yükü gerektiren bu çalışmaların, yukarıda önerilen iyileştirmeler doğrultusunda ortaya çıkaracağı personel, laboratuvar, donanım ve finansman ihtiyacını mevcut durum üzerinden karşılayabilmek ve sürdürmek oldukça zordur. Bu anlamda; iyi bir hava kalitesi izleme çalışması için yukarıda önerilen iyileştirmelerin gerektireceği personel-donanım ve finansman ihtiyacının ne düzeyde karşılanacağı, izleme çalışmasının da başarısını belirleyen en önemli faktör olacaktır Gözlemlenecek Kirleticiler: Bölge alıcı ortam havasında izlenmesi gereken kirleticiler ve bölgede bulunup izne tabi olan tesislerin bacalarında izlenmesi gereken kirleticiler (emisyon) Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından düzenlenmektedir. Her iki yönetmelik de uluslararası standartlarla uyumlu olup, bu mevzuat tarafından belirlenen izleme stratejileri Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından yerine getirilmektedir. Öte yandan bölgedeki hava kirleticilerinin etkilediği toprak, bitki örtüsü ve su gibi diğer ortamlardaki birikim seviyelerinin izlenmesi konusunda halen önemli bir yasal boşluk bulunmaktadır. Bu doğrultuda, özellikle ağır metal, VOC ve kalıcı organik kirleticiler gibi hava kirliliğinden kaynaklanabilecek kirleticilerin takibi için yeni mevzuat çalışmalarına ihtiyaç duyulduğu açıktır. Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliğinde hava kalitesi ile ilgili olarak yönetmelik ek-1 de limit değerler, hedef değerler, uzun vadeli, hedefler, değerlendirme eşikleri, bilgilendirme ve uyarı eşikleri belirlenmiştir. Ancak acilen mevzuatta belirlenen parametrelerin ölçümleri de anlık ölçüm istasyonlarına dahil edilmelidir. (EK-2) TEMMUZ 2012 Sayfa 29

30 5. TOPRAK KİRLİLİĞİ 5.1. Dilovası Bölgesinde Toprak Kirliliği İle İlgili Mevcut Durum T.C. DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI Dilovası gibi sanayinin tarım ve yerleşim yerleriyle iç içe olduğu bölgelerde toprak sorunları diğer bölgelere göre daha yoğun olabilir. Endüstriyel atıksular ile kirlenmiş akarsuların sulamada kullanılıyor olması toprak kirliliğinin etkilerini daha da artırabilir. Gıda ve temas yolu ile insanların toprak kaynaklı kirleticilere maruz kalması önemli bir problemdir. Asit yağışlarına neden olan bazı kirletici gazlar da toprak yapısına zarar verebilir. 8 Haziran 2010 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiş (14 Haziran 2012 tarihinde değişikliğe uğramış) Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik, ülkemizde toprak kirliliğine yönelik en son düzenlemedir. Bu yönetmelik hükümlerine göre Valilikler toprak kirliliğinin tespiti ve gerekli tedbirlerin alınması konusunda yükümlüdürler. Ancak tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik in 41. Maddesinin b bendinde; Diğer maddeleri 08/06/2013 tarihinde yürürlüğe girer hükmü yer aldığından yönetmelik tarihinden itibaren yürürlüğe girecektir. Dilovası nda toprak kirliliğinin değerlendirilmesi ile ilgili olarak bölgede yapılan sınırlı sayıda bilimsel çalışma bulunmaktadır. GYTE Bilimsel Araştırma Projesi nde Dilovası ndaki 48 noktadaki yüzey toprağından alınan örneklerde ağır metaller incelenmiş ve özellikle Cd, Pb, As açısından kirlenme olduğu görülmüştür. En kirli noktalar otoyolların kenarındaki ve endüstri tesislerinin civarındaki yerlerde gözlemlenmiştir. Özkan (2009), Muallimköy ve Dilovası sınırları içerisinde farklı iki toprak derinliğinde 10 noktadan alınan toprak örneklerinde Cu, Cd, Ni, Pb ve Fe analizleri gerçekleştirmiştir. Numunelerin alındığı noktalar Şekil 7 de verilmiştir. Çalışma noktaları Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü ve Dilovası bölgelerinde seçilmiştir. Analiz sonuçları ise Tablo 8 de sunulmuştur. TEMMUZ 2012 Sayfa 30

31 Şekil 7. Toprak numunelerinin alındığı noktalar. Tablo 8. Toprak numunesi ağır metal analiz sonuçları Yapılan çalışmada bazı noktalarda alt tabakadaki konsantrasyonların daha yüksek olduğu (23 kat) gözlemlenmiştir. Bu durum toprakta uzun zaman sonucunda meydana gelen bir birikimin olduğunu göstermektedir. Yüzeyde gözlemlenen konsantrasyonların dış etkenler (rüzgar ve yağmur suyu ile yıkanma vb.) nedeniyle daha düşük olduğunun söylenebileceği çalışma sonuçlarında vurgulanmıştır. Yapılan çalışmada ölçüm sonuçları ile GYTE noktalarında Dilovası bölgesinden farklı olarak yüksek sonuçların raporlanması DLV bölgesinden ve E-5 karayolundan (hakim rüzgar yönünde) TEMMUZ 2012 Sayfa 31

32 kaynaklı kurşun taşınımından bahsedilmesine neden olmuştur. Yine yapılan çalışmada bakır kirliliğinin olduğu bölgede metal endüstrisinin bulunduğu belirtilmiştir. Tablo 9.Toprakta ölçülen ağır metal konsantrasyonlarının diğer çalışmalar ile kıyaslanması. Muallimköy ve Dilovası nda yapılan ölçümlerin ortalama (10-20 cm den alınan örneklerin) konsantrasyonları yukarıda bahsedilen çalışmalardaki sonuçlar ile kıyaslandığında Ni, Cu ve Cd konsantrasyonlarının ölçüm yapılan diğer çalışmalardan yüksek olduğu tespiti yapılmıştır. Yine bölgedeki ağır metal kirliliğinin tespiti için Yaylalı-Abanuz (2011) tarafından yürütülen görüntüleme çalışmasında; Dilovası bölgesi üst toprağındaki ağır metal konsantrasyonlarının oldukça yüksek seviyelere ulaştığı raporlanmıştır. Ancak bahsi geçen çalışmaların güncel veriler olmadığı göz önünde bulundurulmalıdır Dilovası Bölgesinde Toprak Kirliliği İle İlgili Öneriler Dilovası bölgesindeki toprak kirliliği probleminin çözümüne yönelik öneriler aşağıda sunulmuştur: Kaçak dökümlerin yapıldığı yerlerin yakınları ve yerleşim yerlerine yakın bölgelerde özellikle su havzalarında toprak kirliliği incelenmelidir. Bu çerçevede Dilovası nda öncelikle mevcut kirlenmiş sahaların belirlenmesi; daha sonra kirlenmiş toprak ve sahaların temizlenmesi için yapılacak çalışmaların planlanması ve uygulanması gerekir. Kirlenmiş sahalarda belirlenen kirleticilerin kimyasal yapısı ve tipleri değerlendirilmeli, kirliliğin derecesi, boyutları, risk seviyesi belirlenmeli, ıslah planının aciliyetine karar verilmelidir. Sanayinin yanı sıra tarımın da yapıldığı Dilovası nda toprak, yeraltı ve yerüstü suyu kirliliğinin değerlendirilmesi için kullanılan tarım ilaçları ve gübreleme hakkında da bilgi sahibi olunması gerekmektedir. TEMMUZ 2012 Sayfa 32

33 Sınırlı sayıdaki çalışmanın olduğu göz önünde bulundurularak üniversitelerin ve araştırma kurumlarının bu bölgede toprak kirliliği ile ilgili çalışmaları sürekli olarak yapması ve verileri güncel tutması önerilmektedir. 6. DİLOVASI BÖLGESİ NDE KATI ATIKLAR VE TEHLİKELİ ATIKLAR Ülkemizde atıkların AB Direktiflerine uygun şekilde yönetimi için ulusal düzeyde gereken yasal düzenlemeler yapılmıştır tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik, atıkların oluşumlarından bertaraflarına kadar çevre ve insan sağlığına zarar vermeden yönetimlerinin sağlanmasına yönelik genel esasları kapsamaktadır. Dilovası nda bulunan tesislerden hem tehlikeli atık hem katı atıklar oluşabilmektedir. Tehlikeli atıkların takibi Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından yapılmaktadır. Atık Beyan Sistemi atıkların üretiminden bertarafına kadar olan sürecin kontrol altına alınabilmesine imkân tanır. Tehlikeli atıkların kaynaktan bertarafa kadar taşınması lisanslı araçlar tarafından yapılarak takip edilmektedir. İlimizde kaçak atık dökümlerinin önüne geçilmesi amacıyla tarih ve 2011/2 sayılı Valilik genelgesi (EK-3) çıkarılmıştır. Genelge gereğince hafriyat ve tehlikeli atık taşıyan araçlara çip taktırılması kararı alınmıştır. Valiliğimizce taşıma lisansı verilmiş firmalara Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanlığı bünyesinde hafriyat araçlarının takibi amaçlı bulunan uzaktan araç takip sistemine entegre olunması için tarihine kadar süre verilmiş ve bu tarih itibariyle Müdürlüğümüze yapılan taşıma lisansı başvurularında çip taktırmış olma şartı aranmaya başlanmıştır. Dilovası ndaki katı atıklar, sanayi kaynaklı tehlikeli olmayan katı atık (evsel nitelikli endüstriyel katı atık) ve yerleşim yerlerinden kaynaklanan evsel katı atıklardır. Bu atıklar İZAYDAŞ Dilovası Katı Atık Düzenli Depolama tesisine gönderilmektedir. Bu atıklar 2007 yılından önce Dilovası Vahşi Depolama Alanına gönderilmekte idi. Bu depolama alanı şu anda kapatılmış ve rehabilite edilebilmesi için 12 m.lik bacalar konulmuş ancak çöp sızıntı suyuna yönelik bir çalışma yapılmamıştır yılı itibari ile evsel ve evsel nitelikli endüstriyel katı atıklar İZAYDAŞ ın işlettiği katı atık düzenli depolama tesisine gönderilmektedir. Bu tesis Kocaeli Büyükşehir Belediyesi tarafından İZAYDAŞ a verilen m² lik lot içinde yer almaktadır. Depolama alanının dörtte biri kullanılmaktadır. Alanın geri kalan kısmının da kullanılabilmesi için gerekli izinlerin alınması planlanmaktadır. Tesise 2007 yılından Mayıs 2012 tarihine kadar ton evsel ve evsel nitelikli endüstriyel katı atık kabul edilmiştir. Tesise kabul edilen evsel nitelikli endüstriyel atıklara, iş makineleri yardımı ile serme/sıkıştırma işlemleri uygulanıp, üzerine koku ve olumsuz çevre şartlarını önlemek için ara örtü toprağı ile kapatılmaktadır. Geçirimsizlik tabakası üzerinde yer alan drenaj sistemi ile toplanan TEMMUZ 2012 Sayfa 33

34 çöp sızıntı suları, mevcut membran havuzunda toplanarak, özel çöp sızıntı suyu taşıma vidanjörleri ile Solaklar DAF (Ön Arıtım Tesisi) Ünitesi ne gönderilmektedir. Ön arıtımı yapıldıktan ve bu işlemin ardından kollektör hattı ile Kocaeli Su ve Kanalizasyon Genel Müdürlüğü ne (İSU) ait 42 Evler Evsel ve Endüstriyel Atık Su Arıtma Tesisi ne gönderilmektedir. Evsel depolama sahasında oluşan gazlar dikey gaz bacaları ile toplanmakta ve flare sistemleri ile yakılarak bertarafı sağlanmaktadır. Sahada depolanan çöp sızıntı sularındaki kötü kokulara sebep olan bakteri, virüs, yosun, spor ve mantar vb. mikroorganizmaları etkisiz hale getirmek için dezenfektan uygulaması yapılmaktadır. Sızıntı suyu havuzunun yanında koku giderici püskürtülmektedir. Gebze Evsel Katı Atık Ayrıştırma ve Aktarma İstasyonundan İZAYDAŞ Düzenli Depolama Tesisine gönderilen miktar ton/gündür. Gebze Evsel Katı Atık Ayrıştırma ve Aktarma İstasyonundan ton/gün belediye atıkları ve geri dönüşümü mümkün olmayan ambalaj atıkları İZAYDAŞ Dilovası Katı Atık Düzenli Depolama Tesisine gönderilmektedir. Dilovası katı atık düzenli depolama alanında depolanan yıllık evsel ve evsel nitelikli sanayi atık miktarları Tablo 10 da verilmiştir. Tablo 10. İZAYDAŞ Dilovası Katı Atık Düzenli Depolama Tesisinde Depolanan Atık Miktarları YILLAR EVSEL ATIK MİKTARI (TON) Belediye Atığı Özel Sektör Sanayi TOPLAM Dilovası Bölgesi nde Katı Atıklar Ve Tehlikeli Atıklar İçin Öneriler Dilovası bölgesinde katı atık ve tehlikeli atıkların yönetimi ve atık depolama alanına yönelik sorunların çözümü için öneriler aşağıda sunulmuştur: Bölgede yeni OSB lerin kurulması ve faaliyette bulunan OSB lerde yeni tesislerin yer alması nedeniyle atık depolama ve bertaraf tesislerinin kapasiteleri yakın gelecekte yeterli olmayabilir. Atık bertaraf tesis kapasitelerinin yeterli olabilmesi için atık azaltım önlemlerinin alınması gerekmektedir. Atık azaltımı öncelikle atıkların kaynağında ayrı toplanması ile mümkün olabilir. Ayrıca atık azaltımına yönelik teşvikler verilebilir. Ambalaj atıkları evsel atıklardan ayrılarak geri dönüşümü sağlanabilir. Katı atıkların geri kazanımına yönelik teknolojiler uygulanmalıdır. Üretim aşamasında atık oluşumunu azaltan temiz üretim teknolojilerinin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması gerekmektedir. Bölgesel düzeyde Atık Borsası oluşturulması gerekmektedir. TEMMUZ 2012 Sayfa 34

35 Atık üreticilerinin ve kamunun; atıkların azaltılması, mevzuata uygun geri kazanımı ve bertarafı gibi konularda bilinçlendirilmesi önerilmektedir. Dilovası nda faaliyetlerini sürdüren demir çelik şirketlerinin kendi döküm sahalarında depoladığı cürufların neden olduğu toz kirliliğinin önlenmesi için gerekli tedbirlerin alınması gerekir. İZAYDAŞ Dilovası Katı Atık Düzenli Depolama tesisinin çok yakınında hayvanlar otlatılmaktadır. Bu otlardan örnekler alınarak incelemeler yapılmalı, besin zincirine geçebilecek kirleticiler belirlenmelidir. Depolama tesisinin içinde çok sayıda köpek gözlemlenmiştir. Çöpler ile temas halinde olan bu hayvanlar tesis dışına hastalık taşıyabileceği için bu hayvanların belediyelerce kurulacak doğal yaşam alanlarına alınması önerilmektedir. Depolama tesisinin yukarı tarafında büyük baş hayvan ahırları bulunmaktadır. Buralardan da atıksu kaçakları mevcuttur. 7. SU KİRLİLİĞİ 7.1. Dilovası nda Su Kirliliği Dilovası bölgesinde yerleşim ve endüstrinin plansız olarak iç içe yer almaktadır. Bu nedenle bölgede yaşayan insan, hayvan, bitki ve diğer canlı türlerinin özellikle sanayi kaynaklı kirleticilere maruz kaldığı tahmin edilmektedir. Su kirleticileri de bu maruziyetlerin içerisinde önemli bir kısmı oluşturmaktadır. Su kirleticiler hem yüzeysel sularda, hem yeraltı sularında ekolojik yaşamı etkileyebilmektedir. Yeraltı suyunun içme suyu olarak kullanılması da kirleticilerin canlı yaşamına etki etmesinin olası bir durumudur. Bu nedenlerden ötürü bu çalışmada su kirliliğinin bölgede incelenmesi üç başlık altında yapılmıştır. 1. Yerüstü suları 2. Yer altı suları 3. İçme suları Yerüstü Suları: Dilovası Bölgesinde önemli iki akarsu Dil Deresi ve Eynarca (Bağ) Deresidir. Dil Deresi yankolları olan Tavşanlı, Ballıkaya, Gürlek, Değirmen, Duraca ve Ayvalık Dereleri ile 17 km uzunluğundadır. Literatür bu uzunluğu 12 ila 22 km arasında vermektedir. Derenin hangi nokta ve TEMMUZ 2012 Sayfa 35

36 hangi mevsimde ölçüldüğü belirlenmeyen debisi m³/gün (Karaman S.,2010) ve Q 5 ise m³/sn ( 1.4 x10 8 m 3 /gün) olarak verilmektedir (Karaman s., 2010). Eynerca deresi nin uzunluğu ise 12 km olarak belirtilmiştir. Şekil 10 de bu derelerin drenaj sistemleri Dilovası Doğu Gebze havzası içinde gösterilmektedir. Şekil 10. İnceleme alanındaki akarsu drenaj sistemleri 1. Şekil 11 de verilen bölge yükselti haritası ise havzanın batısında yüzeysel suların güneydoğu yönünde, havzanın doğusunda ise güneybatı yönünde akarak Dil ve Bağ Derelerini oluşumuna sebep oldukları görülmektedir. TEMMUZ 2012 Sayfa 36

37 Şekil 11. Dilovası ve Çevresinin Yükselti Haritası Dil Deresi'nin kuzeyde Gebze ilçesi sınırları içerisinde başlayan bir kolu (Değirmen Dere ) Gebze Organize Sanayi Bölgesi, Mutlu Kent ve Plastik sanayicilerin atıksularının karışımından sonra diğer kol (Suçıkan) ile birleşerek daha sonra Gebze çöplüğünün sızıntı sularını da almaktadır. Dereye daha sonra kuzeydoğudan gelerek katılan Ballıkaya Deresi Dil Deresi'nin su bütçesine önemli bir katkıda bulunmaktadır. Derenin bu noktasından sonra çevresinde irili ufaklı yerleşimler ve tarım amaçlı kullanılan küçük arazi parçaları yer almaktadır. Ancak denize doğru yaklaştıkça endüstriyfel faaliyetlerin yoğun olduğu bölgeden geçmekte ve endüstriyel kuruluşların atık suyunun karışımıyla kendisiyle aynı ismi alan Dil Ovasında denize dökülmektedir Bölgede 1994 yılında yapılan hidrolojik çalışmalar, bu sırta düşen yağmur sularının yüzey akışı ile Değirmen Dere ve Suçıkan Deresine indiğini ve aynı zamanda kısmen yeraltına süzüldüğünü göstermiştir. Aynı çalışmada, çöplük sularının Dil Deresi alüvyon akiferini kirlettiği ve bu akiferde açılan çok sayıda kuyunun sularının kullanılamayacak durumda olduğu belirtilmiştir. Bu çöplüğün, 130 km 2 lik beslenme alanı olan Dil Deresi havzasının ortasında kurulmuş olmasının son derece hatalı olduğu açıkça görülmektedir. Ayrıca yörede bulunan eski taş ocaklarında oluşan bentlerin arkasında sular birikmektedir. Bentin yıkılmasıyla ani sel olayları meydana gelmiştir. Sel beraberinde sürüklediği taş ve topraklan Dil Deresine taşıyarak önemli kirliliğe neden olmuştur. Bu maddelerin önemli bir kısımda dere ile körfeze kadar taşınmıştır. Körfezin su kalitesinin bozulması ile sedimanda önemli miktarda birikim oluşmasına neden olmuştur (TBMM, (10/254, 258) Esas Numaralı Rapor). TEMMUZ 2012 Sayfa 37

38 Aşağıda Dilderesine gelen deşarjların bir listesi verilmektedir: 1. Gebze ve Dilovası yerleşim yerlerinden gelen atıksular, T.C. DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI 2. Organize sanayi bölgeleri tesislerinden arıtıldıktan sonra Dilderesi ne gelen atıksular, (Dilovası OSB, Gebze Organize Sanayi Bölgesi (GOSB), Gebze Plastikçiler Organize Sanayi Bölgesi (GEPOSB), Güzeller OSB) 3. Organize Sanayi Bölgesi dışındaki sanayi tesislerinin atıksu arıtma tesisi çıkış suları, 4. Gebze Çöp Depolama Alanı sızıntı suları, 5. Kırma eleme yapan taşocaklarının atıksuları, 6. Kaçak deşarjlar 7. Sanayi ve evsel katı atık ve kirli toprakla temas sonucu kirlenen yağmur ve kar suları, 8. At, tavuk çiftliklerinden sızıntı suları ve atık deşarjları. Atıksuların miktar ve kirlilik açılarından zamanla artması sonucu Şekil 12 te görüldüğü gibi derelerde kirlilik ve bitki dokusunda değişim fotoğraflanacak seviyede artmıştır. Şekil 12. Dilderesi fotoğrafları (Karaman, S.,2010) 2006 yılında TBMM Dilovası Beldesindeki Sanayi Atıklarının Çevre ve İnsan Sağlığı Üzerindeki Olumsuz Etkilerinin Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla; TEMMUZ 2012 Sayfa 38

39 bir araştırma komisyonu kurmuş ve Dil Deresinin kirliliğini tespit etmek amacıyla Mayıs 2006 tarihinde bölgede incelemelerde bulunmuştur. Komisyona tahsis edilen Çevre Referans Laboratuarı Mobil aracı ile 8 değişik noktalardan anlık numune alınmış ve Numunelerin 41 parametre için analizi Çevre Referans Laboratuarı personeli tarafından gerçekleştirilmiştir (ph, Sıcaklık, Çözünmüş oksijen, Doymuş oksijen, Elektriksel iletkenlik, Tuzluluk, Askıda Katı Madde (AKM), Biyokimyasal Oksijen İhtiyacı (BOİ5), Kimyasal Oksijen İhtiyacı (KOI), Yüzey Aktif Madde (MBAS), Toplam Azot,Toplam Fosfor,NH4-N, NO2-N, NO3-N, P04-P, Toplam Koliform, Fekal Koliform, Ag, Al, As, B, Ba, Be, Cd, Co, Cr, Cu, Fe, Hg, Mn, Mo, Na, Ni, Pb, Sb, Se, Ti.) Derelerin su kalite sınıflarını belirleyebilmek amacıyla ölçüm değerleri 2004 Yılı "Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (SKKY) Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Kıta içi su kaynaklarının sınıflarına göre kalite değerleri (Tablo 11). ile karşılaştırılmıştır. Tablo.11 Kıta içi su kaynaklarının sınıflarına göre kalite kriterleri TABLO 1: KITAİÇİ SU KAYNAKLARININ SINIFLARINA GÖRE KALİTE KRİTERLERİ SU KALİTE SINIFLARI SU KALİTE PARAMETRELERİ I II III IV A) Fiziksel ve inorganikkimyasal Parametreler 1) Sıcaklık ( o C) > 30 2) ph dışında 3) Çözünmüş oksijen (mg O 2 /L) a < 3 4) Oksijen doygunluğu (%) a < 40 5) Klorür iyonu (mg Cl /L) b > 400 6) Sülfat iyonu (mg SO = 4 /L) > 400 7) Amonyum azotu (mg NH + 4 -N/L) 0.2 c 1 c 2 c > 2 8) Nitrit azotu (mg NO 2 -N/L) > ) Nitrat azotu (mg NO 3 -N/L) > 20 10) Toplam fosfor (mg P/L) > ) Toplam çözünmüş madde > 5000 (mg/l) 12) Renk (Pt-Co birimi) > ) Sodyum (mg Na + /L) > 250 B) Organik parametreler 1) Kimyasal oksijen ihtiyacı (KOİ) (mg/l) > 70 2) Biyolojik oksijen ihtiyacı (BOİ) > 20 (mg/l) 3) Toplam organik karbon (mg/l) > 12 4) Toplam kjeldahl-azotu (mg/l) > 5 5) Yağ ve gres (mg/l) > 0.5 6) Metilen mavisi ile reaksiyon veren yüzey aktif maddeleri (MBAS) (mg/l) 7) Fenolik maddeler (uçucu) (mg/l) 8) Mineral yağlar ve türevleri (mg/l) > > > 0.5 TEMMUZ 2012 Sayfa 39

40 TABLO 1: KITAİÇİ SU KAYNAKLARININ SINIFLARINA GÖRE KALİTE KRİTERLERİ SU KALİTE SINIFLARI SU KALİTE PARAMETRELERİ I II III IV 9) Toplam pestisid (mg/l) > 0.1 C) İnorganik kirlenme parametreleri d 1) Civa (μg Hg/L) > 2 2) Kadmiyum (μg Cd/L) > 10 3) Kurşun (μg Pb/L) > 50 4) Arsenik (μg As/L) > 100 5) Bakır (μg Cu/L) > 200 6) Krom (toplam) (μg Cr/L) > 200 8) Kobalt (μg Co/L) > 200 9) Nikel (μg Ni/L) > ) Çinko (μg Zn/L) > ) Siyanür (toplam) (μg CN/L) > ) Florür (μg F /L) > ) Serbest klor (μg Cl 2 /L) > 50 14) Sülfür (μg S = /L) > 10 15) Demir (μg Fe/L) > ) Mangan (μg Mn/L) > 3000 Tablo.11 Kıta içi su kaynaklarının sınıflarına göre 17) Bor (μg B/L) 1000 e kalite kriterleri 1000 e 1000 e > ) Selenyum (μg Se/L) > 20 19) Baryum (μg Ba/L) > ) Alüminyum (mg Al/L) > 1 21) Radyoaktivite (Bq/L) Alfa-aktivitesi 0,5 5 5 > 5 beta-aktivitesi > 10 D) Bakteriyolojik parametreler 1) Fekal koliform(ems/100 ml) 2) Toplam koliform (EMS/100 ml) > > Çöplük öncesi ve çöplük sonrası analiz sonuçları değerlendirildiğinde Dil Deresinin çöplük öncesinde oksijen miktarı (1.4 mg/l) ve ağır metallerin konsantrasyonu açısından IV. Sınıf için verilen kirliliğin daha da üstünde bir kirliliğe sahip olduğu raporlanmıştır (TBMM, (10/254, 258) Esas Numaralı Rapor). Çöplük sonrasında da durum değişmemekte ve neredeyse tüm ağır metaller açısından IV. sınıf su karakterinde olan dere bazı metallerde sınır değerleri yine çok aşmaktadır. Örneğin alüminyum (yaklaşık 36 kat), krom (yaklaşık 9 kat), nikel (yaklaşık 34 kat), demir (yaklaşık 12 kat), mangan (yaklaşık 4 kat) ve kurşun (yaklaşık 10 kat). Gebze çöplüğü öncesinde Değirmen Deresinin ağır metal açısından bu derecede kirli olması Gebze OSB, Mutlukent ve Plastikçiler OSB'den oluşan atıklar nedeniyle olduğu, özellikle yüksek orandaki demir, mangan, alüminyum, krom, nikel ve kurşun; metal, maden, tekstil, taşıt fabrikaları ve kimya sanayi kaynaklı olduğu rapor edilmiştir. Ballıkaya Deresinin katılımından sonra su kalitesi çözünmüş oksijen ve ağır metaller açısından kısmen yükselmiş, ancak Dil Deresi yoluna devam ederken yine IV. sınıf su niteliğini korumaya devam etmiş, toplam koliform artıp çözünmüş oksijen miktarı 2.5 mg/lye düşmüştür. TEMMUZ 2012 Sayfa 40

41 Son birkaç yıldır mevzuatın getirdiği yaptırımlar sayesinde noktasal atıksu kaynaklarında iyileştirmeler görülmektedir: 1. Dilovası İlçesi nde ve DOSB içerisinde bulunan 200 civarında tesisin tamamı kanalizasyon hattına bağlanmıştır. 2. Dilovası nda bulunan yerleşim yerleri ve Diliskelesi Mahallesinin bir kısmına ait evsel atıksular DOSB Kanalizasyon sistemine bağlanmıştır. 3. DOSB Müdürlüğü tarafından yaptırılan Endüstriyel ve Evsel Atıksu Arıtma Tesisi Mayıs 2010 tarihinde devreye alınmıştır. 4. Gebze, Çayırova, Darıca bölgelerinden kaynaklanan atıksuların arıtılması için arıtma tesisi Şubat 2011 tarihinde devreye alınmıştır. 5. Bölgede bulunan taşocakları, mıcır yıkama sonucu oluşan atıksularını havuzlarda çöktürme işleminden sonra tekrar (geri dönüşümlü) olarak kullanmaktadırlar. Ancak şiddetli yağışlarda taşocaklarından zaman zaman atıksu gelebilmektedir. Denetimler sonucunda Dilderesi ne deşarj yapan taş ocakları tespit edilmekte ve gerekli işlemler uygulanmaktadır. 6. Dilovası ilçesinde kurulu bulunan DOSB haricindeki tesislerden kaynaklanan atıksular arıtma tesisine taşıtılarak deşarj edilmektedir. Bu iyileştirmelerin sonucu olarak hem derelerde hem de Körfez sularında su kalitesinin artması beklenmektedir. Nitekim yılları arasında Kocaeli Belediyesi tarafından TUBITAK MAM a yaptırılmış bir çalışma mevcuttur. Başlığı İzmit Körfezi Su Kalitesinin ve Karasal Girdilerin İzlenmesi olan bu çalışmanın detayları elde edilememiştir ve sonuç olarak Dilderesi nin kirlilik derecesi ve hangi parametrelerin kirlilik yarattığı bu çalışma kapsamında saptanamamıştır. Elde edilebilen bilgiler aşağıda verilmiştir: yılları arasında Körfez de gerçekleştirilen saha çalışmaları toplam 6 istasyonda aylık olarak gerçekleştirilmiştir. Bu istasyonların tümünde yüzey ve belirli derinliklerden örneklemeler yapılmıştır. Ayrıca körfeze dökülen 11 derede denize dökülmeden önce son noktasında su kalitesi belirlemek üzere yılda 4 kez (kış, ilkbahar, yaz ve sonbahar) mevsimsel örnekleme gerçekleştirilmiştir. Karasal girdilerin yoğun olduğu Körfez'in kuzey ve doğu bölgelerinde derelerin döküldüğü yerlerdeki kıyı suyunda (11 istasyon-örnekleme yapılan derelerin etki alanında olan kıyı suyunda) yüzey örneklemeleri mevsimsel olarak gerçekleştirilmiştir. TEMMUZ 2012 Sayfa 41

42 Asar D. Aga D. Kipa D. Dil D. Seka D. Eynarca D. Hamza D. Çinarli D. T.C. DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI 40.8N 40.75N 40.7N Darica Gebze 6 K11 5 K10 Hereke 4 Karamürsel Körfez Degirmendere Gölcük K1 K6 1 K E 29.4E 29.45E 29.5E 29.55E 29.6E 29.65E 29.7E 29.75E 29.8E 29.85E 29.9E 29.95E 30E K9 3 2 K8 K7 Izmit K2 K3 K4 Sari D. Kullar D. Ilica D. Şekil 13. İzmit Körfezi Su Kalitesinin ve Karasal Girdilerin İzlenmesi Başlıklı Çalışmada Bölge ve İstasyon Yerleri Deniz ve kıyı istasyonlarda örnekleme yapılan parametreler sırasıyla, sıcaklık, iletkenlik (tuzluluk), ph, ışık geçirgenliği (seki disk), askıda katı madde, toplam fosfor, çözünmüş inorganik fosfor, toplam azot, nitrat+nitrit azotu, silikat, toplam organik karbon, klorofil-a, çözünmüş oksijen (Winkler yöntemi), toplam poliaromatik hidrokarbonlar (PAH) ve fitoplankton kompozisyonudur. Derelerde ölçülen parametreler, debi, toplam fosfor (TF), toplam Keldahl azotu (TKN), biyolojik oksijen ihtiyacı (BOİ), kimyasal oksijen ihtiyacı (KOİ), toplam organik karbon (TOK), askıda katı madde, sıcaklık ve ph dir. Dilovası bölgesinde yer alan Dil deresinde ve Dilderesi nin etki alanında olan kıyı bölgede (istasyon K11) ve aynı bölgenin açığında yer alan 5 nolu istasyonda örnekleme ve analizler gerçekleştirilmiştir. Ölçümü gerçekleştirilen parametreler Dilderesinde: debi, toplam fosfor (TF), toplam Keldahl azotu (TKN), biyolojik oksijen ihtiyacı (BOİ), kimyasal oksijen ihtiyacı (KOİ), toplam organik karbon (TOK), askıda katı madde, sıcaklık ve ph; K11 nolu istasyonun yüzeyinde: sıcaklık, iletkenlik (tuzluluk), ph, askıda katı madde, toplam fosfor, çözünmüş inorganik fosfor, toplam azot, nitrat+nitrit azotu, silikat, toplam organik karbon, klorofil-a, toplam poliaromatik hidrokarbonlar (PAH); Açıkda yer alan 5 nolu istasyonun yüzey ve belirli derinliklerinden ise: sıcaklık, iletkenlik (tuzluluk), ph, ışık geçirgenliği (seki disk), askıda katı madde, toplam fosfor, çözünmüş inorganik fosfor, toplam azot, nitrat+nitrit azotu, silikat, toplam organik karbon, klorofil-a, çözünmüş oksijen (Winkler yöntemi), toplam poliaromatik hidrokarbonlar (PAH) ve fitoplankton kompozisyonu örneklenmiştir. Ölçümü gerçekleştirilen parametrelerin sonuçları su kirliliği kontrol yönetmeliğinde verilen sınır değerlere göre karşılaştırıp ortamın kirlilik seviyesi belirlenmiştir. İzmit Körfezi nde yürütülen söz konusu projenin 2011 yılı sonu itibarı ile elde edilen sonuçları değerlendirildiğinde; karasal kaynaklı organik yükün Körfez Ekosistemini ve buna bağlı olarak su kalitesini olumsuz etkilediği, ancak son yıllarda İzmit Körfezi nde ve karasal kaynaklı organik yükün Körfeze taşınmasını sağlayan bazı derelerde göreceli olarak iyileşme olduğu görülmektedir. Özellikle Ova Deresinde (Dil Deresi) ve Kiraz Deresinde 2011 yılında ölçülen KOİ ve BOİ değerlerinde gözle görülür bir iyileşme olduğu TEMMUZ 2012 Sayfa 42

43 belirlenmiştir. Ayrıca; denizlerin birincil üretimi hakkında fikir veren klorofil-a derişimlerinin geçmiş dönemlere nazaran azalma eğiliminde olduğundan ve İzmit Körfezi nde bu yönde bir iyileşmeden söz edilebilmektedir. Bununla birlikte; son zamanlarda İzmit Körfezi sularında gözlemlenen berraklık ve askıda katı madde konsantrasyonlarındaki azalma Seki Diski sonuçlarını yüksek seviyelere taşımış ve bu da İzmit Körfezi nde geçmiş yıllara nazaran bir iyileşme olduğunu göstermekle beraber deniz suyunda ölçülen besin elementleri değerlerinin kirlilik yaratacak düzeyde olmadığı açıkça görülmektedir. Bu çalışmanın sadece Körfez odaklı olup amacın ötrofikasyon açısından Körfez in durumunun incelenmesi olduğu ölçülen parametrelerden anlaşılmaktadır. Ölçülen kısıtlı sayıda parametrelerin (toplam fosfor, TKN, BOİ, KOİ, TOK, askıda katı madde, sıcaklık ve ph) veri değerleri rapor özetinde bulunmayıp, sadece değerlendirme yorumları bulunmaktadır. Raporun kısa özetinden bilimsel bir değerlendirme yapmak mümkün değildir. Yukarıda bahsedilen çalışmada Dilderesi ve Bağ Deresinde hiçbir ağır metal ve endüstri kaynaklı spesifik organik madde parametresi ölçülmediği, toksisite çalışması yapılmadığı, çiftlik, yaban ve evcil hayvanlar tarafından içilen dere sularının bu iş için uygunluğunun araştırılmadığı, civarda yetişen ve dere suları ile büyüyen bitkilerin insan ve hayvan gıdası için uygunluğunun incelenmediği açıktır öncesine nazaran derelerde su kalitesinin daha iyiye gitmesi beklenmekle beraber, veri olmaması nedeni ile bu beklenti kanıtlanamamıştır. Oysa, toplam 34 km kadar uzunluğa sahip bu iki derenin (ve kollarının) denize ulaşıncaya dek insan ve çeşitli evcil, çiftlik ve yabani hayvanlar tarafından şu anda içme suyu da dahil olmak üzere kullanıldığı ve çeşitli bitkilerin bu civarda yetiştirilip tüketildiği bilinmektedir. Su kalitesi izleme çalışmaları uzun soluklu çalışmalardır. Bir bölgenin kirliliği veya durum değişiminin gözlenmesi ancak uzun süreli izleme çalışmalarıyla ortaya konabilir. Körfezde Kocaeli Belediyesi desteği ile TÜBİTAK MAM bu çalışmaları sürdürmektedir. Uzun süreli çalışmalar sonucunda (5-10 yıl) istatistiki bilgiler daha sağlıklı olarak bölge bazında çıkarılacaktır Debileri Bilinen Atıksu Kaynakları: 1. DOSB : Yaklaşık 200 tesisten kaynaklanan evsel ve endüstriyel atıksular ile Dilovası ve Tavşancıl Belediye yerleşim sınırları içindeki evsel kaynaklı atıksular DOSB Endüstriyel ve Evsel Atıksu Arıtma Tesisinde toplanmakta ve arıtılmaktadır. TEMMUZ 2012 Sayfa 43

44 Tablo 12. DOSB Toplam Evsel ve Endüstriyel Atıksuların Yıllara Göre Debileri: T.C. DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI Atıksu Kaynağı / Yıllar 2006 Yılı 2015 Yılı 2035 Yılı (m 3 /gün) (m 3 /gün) (m 3 /gün) Meskun Bölge (Belediye) OSB Proses Atıksuları OSB Evsel Atıksuları Sızma Debisi (toplam) Toplam Debi Atıksu arıtma tesisi tasarımında, yüksek verimli ve deşarj standartları sağlamaya yönelik fiziksel, kimyasal ve biyolojik arıtma prosesleri kullanılmaktadır. DOSB dan Endüstriyel atıksular; fiziksel arıtma ve kimyasal arıtma ünitelerinden geçirilerek biyolojik arıtma ünitelerine iletilmektedir. Dilovası ve Tavşancıl Belediyeleri nden gelen atıksular, fiziksel arıtma ünitelerinden geçirilerek biyolojik arıtma (Nitrifikasyon ve Denitrifikasyon adımları ile azot giderimi) ünitelerine iletilmektedir. Kimyasal ve biyolojik arıtma ünitelerinden alınan çamurlar için, Yoğunlaştırma+ Susuzlaştırma + Kurutma Tesisi Üniteleri kurulmuştur. 2. Gebze Organize Sanayi Bölgesi (GOSB) Atıksu Arıtma Tesisi: Debi: m 3 /gün 3. Gebze Plastikçiler Organize Sanayi Bölgesi (GEPOSB) Atıksu Arıtma Tesisi: Debi: 900 m 3 /gün 4. Gebze Güzeller OSB Atıksu Arıtma Tesisi: Debi: m 3 /gün Bu tesislerin deşarj edilen arıtılmış su değerleri tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği Tablo 19 Sektör: Karışık Endüstriyel Atık Suların Alıcı Ortama Deşarj Standartlarına uygun olmak zorundadır. Bu standartlar Tablo 13 te verilmiştir. Burada Marmara Denizi nin yakın bir gelecekte Hassas Bölge sayılacak olması ihtimaline karşı Toplam Kjeldahl Azotu yerine Toplam Azot parametresi konulmuştur. Tablo 13. Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği karışık endüstriyel atık suların alıcı ortama deşarj standartları TEMMUZ 2012 Sayfa 44

45 KOMPOZİT NUMUNE KOMPOZİT PARAMETRE BİRİM 2 SAATLİK NUMUNE 24 SAATLİK KİMYASAL OKSİJEN İHTİYACI (KOİ) mg/lt ASKIDA KATI MADDE (AKM) mg/lt YAĞ VE GRES mg/lt TOPLAM FOSFOR mg/lt 2 1 TOPLAM KROM mg/lt 2 1 KROM (Cr +6) mg/lt KURŞUN (Pb) mg/lt 2 1 TOPLAM SİYANÜR (CN ) mg/lt KADMİYUM (Cd) mg/lt DEMİR (Fe) mg/lt 10 - FLORÜR (F ) mg/lt 15 - BAKIR (Cu) mg/lt 3 - ÇİNKO (Zn) mg/lt 5 - CİVA (Hg) mg/lt SÜLFAT (SO4 ) mg/lt TOPLAM AZOT mg/lt BALIK BİYODENEYİ (ZSF) ph Renk DOSB ve GOSB çıkış sularında yapılan analizler ile değerlerin standart değerlerin altında olduğu gözlemlenmiştir. Gebze Plastikçiler Organize Sanayi Bölgesi ve Gebze Güzeller OSB Atıksu Arıtma tesisleri henüz deneme izin süreleri içinde çalışmakta olduklarından çıkış değerleri mevcut değildir. TEMMUZ 2012 Sayfa 45

46 Yer altı suları Dilovası bölgesinde çeşitli sızıntıların sebep olacağı yer altı suyu kirlenmesi kuvvetle muhtemeldir. Ancak bu konuda bir çalışma yapılmamış olduğu görülmektedir. Literatür taraması sonucu aşağıdaki iki tez çalışmasına ulaşılmıştır: Tezkızan, S., 2009 Gebze Dilovası Arasında Sanayi Faaliyetlerinin Gelişimi ve Çevreye Olan Etkileri İstanbul Üniversitesi Doktora Tezi Karaman, S.,2010, Gebze ve Dilovası nın Hidrojeolojik İncelenmesi İstanbul Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi Ancak bu çalışmalar bölgenin yer altı sularının fiziksel karakteristikleri ile ilgili olup kirlilik değerlendirilmesi konusunda yapılmış çalışmalar değildir. Bu tezlerden derlenen ve ilerde yapılacak kirlilikle ilgili çalışmalara bir başlangıç olması amacı ile bu rapora dahil edilmiş bilgiler aşağıda verilmiştir. Şekil 14. Gebze Dilderesi Havzasının Yeraltı suyu akış yönü Şekil 15.a Şekil15.b Şekil 15.c TEMMUZ 2012 Sayfa 46

47 Şekil 15.a Gebze Dilderesi Havzasındaki kuyu sularının sertlik (Fr0) haritası Şekil 15.b Gebze Dilderesi Havzasındaki kuyu sularının ph haritası Şekil 15.c Gebze Dilderesi Havzasındaki kuyu sularının EC (µmho/cm) haritası Bu çalışmalarda ölçülen parametreler tam bir kirlilik parametresi olmamakla beraber özellikle Dilderesi ne yakın yerlerde açılmış kuyuların bazılarında genellikle yer altı sularında görülmeyecek derecede yüksek ph ve bununla beraber yüksek iyon konsantrasyonu ve sertlik görülmektedir. Bu ölçümlerin doğal olarak mı yoksa bir atık deşarjı sonucu mu ortaya çıktığı incelemeye değer görülmektedir Yılı Yeraltı Sularının (YAS) Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik, yeraltı sularına kalitesi her ne olursa olsun atık suların doğrudan deşarjı yasaklar. Ayrıca içme suyu temini maksadıyla kullanılan ve/veya kullanımı planlanan YAS kütlelerinin kalite durumu 2005 tarihli İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik eklerinde yer alan parametre listesi ve standartları yönetmelik ek 1 inde dikkate alınarak bu Yönetmelikte belirtilen esaslara göre değerlendirilir (EK-4). Bu su kütlelerinin koruma alanlarına, arıtılmış olsun ya da olmasın atık suların doğrudan ve/veya dolaylı deşarjı yasaktır. Yeraltı sularının tarımsal faaliyetler sonucunda kirlenmiş olduğunun tespiti durumunda, 18/2/2004 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Tarımsal Kaynaklı Nitrat Kirliliğine Karşı Suların Korunması Yönetmeliği hükümlerine göre tedbirler alınır ve uygulanır İçme Suyu: Bölgede kullanılan içme suyu kaynaklarının 4 tanesi yer altı suyu (Çerkeşli, Demirciler, Köseler ve Tepecik Köyleri) ve biri Dilovası Belediyesi tarafından kullanılan yüzeysel sudur (Yuvacık Barajı). Bize ulaşan Halk Sağlığı Müdürlüğü Dilovası İlçesi İçme ve Kullanma Suları Durum Raporu, bölgedeki içme sularının İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmeliğe göre Hıfzıssıhha Laboratuarlarında incelendiğini ve biyolojik, kimyasal ve fiziksel parametrelerin belli sıklıkta ölçüldüğünü bildirmiştir. (EK 4). Ancak, 2011 yılında yapılan klor analizi sonucu Dilovası Belediye suyunun (ISU Yuvacık Barajı) yeterli olarak klorlandığını, ancak dört köy suyunda klorlamanın % oranında yetersiz olduğunu göstermiştir. TEMMUZ 2012 Sayfa 47

48 7.2. Sonuç ve Öneriler: 1. Dilovası bölgesinde derelerin su kirlilik verileri güncellenmeli ve 2006 TBMM raporunda verilen değerler ile karşılaştırılmalıdır. Bu şekilde su kalitesi için önemli parametrelerden hangilerinin iyileştirildiği ve varsa hangilerinin daha kötüye gittiği tespit edilmelidir. 2. Güncellenen verilerin ışığında kirlilik deşarj noktaları, noktasal ve noktasal olamayan kaynakların kirlilik yükleri tespit edilmeli ve gerekirse kirlilik yüklerinin azaltılması için çalışmalar yapılmalıdır. 3. Yer altı sularının kalitesi fiziksel parametrelerin ölçülmesi için açılmış kuyularda zamana göre takip edilmeli ve kirlenmelerin önüne geçilmelidir. 8. DİLOVASI KİRLİLİK ÖLÇÜM METODOLOJİSİ Dilovası Bölgesi nde yapılan çalışmaların incelendiği diğer bölümlerin değerlendirilmesi sonucunda oluşturulması planlanan Dilovası Kirlilik Ölçüm Metodolojisi için yapılması gerekenler aşağıda sıralanmaktadır Hava Kirliliği: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı nın bünyesinde kurulan tarihinde proje kapsamında ziyareti gerçekleşen Marmara Temiz Hava Merkezi çalışmaları kapsamında Dilovası Bölgesinin de yer aldığı belirlenmiştir. Hava kalitesi izleme çalışmalarında kurulması planlanan istasyonlar için Avrupa Birliği Eşleştirme Projesi kapsamında proje ortakları olan Almanya-Avusturya Konsorsiyumundan (Almanya Çevre, Doğa Koruma ve Nükleer Güvenlik Federal Bakanlığı, Avusturya Federal Çevre Ajansı ) uzmanlar Kocaeli ili genelinde 6 istasyon ( Körfez 95 evler sahili, Değirmendere Sahili, Yeniköy Teknopark, Alikahya, İzmit Merkez ve Kandıra) kurulmasına karar vermişlerdir. Dilovası için bölgede 2 istasyon mevcut olduğundan bu bölgeye yeni bir istasyon kurulmasının gerekli olmadığı kanaatine varmışlardır. Ancak mevcut istasyonlarda ilave parametrelerin (BTEX, O 3, vs.) ölçülmesi gerekliliğinden bahsedilmiştir. Ayrıca Dilovası bölgesinin güneyinde bulunan Fatih Mahallesi içerisinde yer alan tepenin en üst noktasına Dopler yöntemi ile ölçüm yapan tüm meteorolojik parametreleri izleyecek 2 yıl için bir istasyon kurulmasına karar verilmiştir. Bizim çalışmamızda yukarıda bahsi geçen ilave parametrelere ek olarak ağır metallerin de bölgede hava kalitesi istasyonlarında izlenmesi, Marmara Temiz Hava Merkezi tarafından 2 yıl için kurulacak olan istasyonun süre kısıtlaması olmaksızın sürekli izleme yapması, TEMMUZ 2012 Sayfa 48

49 meteorolojik istasyondan alınacak olan verilerin incelenerek Dilovası Bölgesindeki meteorolojik şartlarının tekrar değerlendirilerek kirlilik ölçüm metodolojisinin belirlenmesi önerilmektedir. Hava kalitesinin izlenmesi bölge açısından önemli olmakla birlikte, hava kalitesinin izlenmesinin yanısıra bölgede modelleme çalışması da önem arz etmektedir. Sanayi tesislerinin de emisyon kaynaklarının ve hava kalitesi ölçüm istasyonları verilerinin devamlı güncellendiği, sürekli ölçüm istasyonları verilerinin de sistem üzerinden çekilerek çalıştırılacak olan modellemenin devamlılığı önemlidir. Bu modelleme çalışması neticesinde alınacak sonuçlar bölgede planlanan yeni tesisler için kısıtlayıcı olabilir Su Kirliliği Dilovası bölgesinde ve çevresinde bulunan İSU ve Organize Sanayi Bölgeleri atıksu arıtma tesisleri deşarj çıkışlarının online izlenme çalışmaları devam etmektedir. Bu sayede her bir arıtma tesisinden kaynaklanan atıksular ile ilgili değerlendirme sürekli yapılabilecek ve bu çalışma Dilovası Çevre Bilgi Sisteminin oluşturulabilmesi için önemli bir veri kaynağı olacaktır. Ayrıca alıcı ortamın (Dilderesi ve kolları) bu kirlilik kaynaklarından ne derece etkilendiği ortaya konabilecektir. Değerlendirmenin daha etkin ve güvenilir olabilmesi için alıcı ortamın da İSU tarafından online izlenme çalışmalarına dahil edilmesi, online izlemenin mümkün olmadığı diğer parametrelerin dönemsel izlenmesi önemlidir. İSU tarafından yapılacak çalışma ile bu izleme çalışmasının yapılabilmesi içinde öncelikli olarak alıcı ortamlarda ölçülecek parametrelerin, dönemlerinin ve ölçüm metodlarının belirlenmesi önerilmektedir. Bu parametrelerin bu çalışma kapsamında belirleneceği öngörülmüş ancak proje süresince yapılan çalışmalarda 3 ay süren proje çerçevesinde ortaya çıkması mümkün olmamıştır. Bu çalışmanın uzun sürecek bir çalışma olduğu kanaatine varılmıştır Toprak Kirliliği 8 Haziran 2010 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiş (14 Haziran 2012 tarihinde değişikliğe uğramış) Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik, ülkemizde toprak kirliliğine yönelik en son düzenlemedir. Bu yönetmelik hükümlerine göre Valilikler toprak kirliliğinin tespiti ve gerekli tedbirlerin alınması konusunda yükümlüdürler. Ancak tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelikte Değişiklik TEMMUZ 2012 Sayfa 49

50 Yapılmasına Dair Yönetmelik in 41. Maddesinin b bendinde; Diğer maddeleri 08/06/2013 tarihinde yürürlüğe girer hükmü yer aldığından yönetmelik tarihinden itibaren yürürlüğe girecektir. Yukarıda bahsi geçen yönetmelik çerçevesinde yönetmelik yürürlüğe giriş tarihinden itibaren Kirlenmiş Sahalar Bilgi Sistemi Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından oluşturulacaktır. Bu bilgi sistemine ait verilerin Dilovası Çevre Bilgi Siteminde de kullanılarak, bölgenin toprak kirlilik haritalarının oluşturulması önerilmektedir Kirlilik Ölçümü Yapacak Olan Personelin Nitelikleri Mülga Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından tarihli sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiş bulunan Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuarları Yeterlilik Yönetmeliği çevre mevzuatı kapsamında her türlü izin, izleme ve denetimlere esas teşkil eden ölçüm ve analizleri yapacak, özel veya kamuya ait kurum ve kuruluş laboratuvarlarının yetkilendirilmesine ilişkin usul ve esasları düzenlemektedir. Yönetmelik Madde 19 Eğitim başlığı altında iki madde ile kirlilik ölçümü yapan personele eğitim şartı getirmektedir. (1) Bakanlık ilgili mevzuatın gereği veya Genel Müdürlük tarafından gerekli görülen kapsamlarda eğitime katılma veya sertifika alma zorunluluğu getirebilir. (2) Bu durumda eğitimi yapılan konularda çalışan laboratuvar personelinin bu eğitime katılması ve/veya sertifika alması şartı aranır. Ayrıca Madde 12 de Çevre mevzuatı kapsamında ölçüm ve analiz yapan, TS EN ISO/IEC "Deney ve Kalibrasyon Laboratuvarlarının Yeterliliği için Genel Şartlar" standardına göre Akreditasyon Kurumuna başvuruda bulunmuş olan özel veya kamu kurum ve kuruluş laboratuvarlarına verilir ibaresi bulunmaktadır. TS ISO/EC çerçevesinde Laboratuvar personeli gerekli bilgi, tecrübe ve beceriye sahip olmalıdır denmektedir. Personel yeterliliği ile ilgili tüm değerlendirme akreditasyon kapsamında yapılmaktadır. Personelin ölçüm ve analizleri yapabilme yetkisi olmadığı durumlarda ilgili laboratuar akreditasyon şartlarını sağlayamamakta ve çevre ölçüm ve analizleri yeterlilik belgesini almadığından kirlilik ölçümleri yapamamaktadır. Kocaeli Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından Kocaeli ili genelinde olduğu gibi Dilovası Bölgesi nde de çevre mevzuatı kapsamında her türlü izleme ve denetleme faaliyetinde yapılan kirlilik ölçümleri yetkilendirilmiş laboratuarlar tarafından yapılmaktadır. TEMMUZ 2012 Sayfa 50

51 9. DİLOVASI BÖLGESİ NE ÖZGÜ VERİ BİLGİ SİSTEMİ T.C. DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI Dilovasına özgü veri bilgi sistemine gerekli altyapının oluşturulması için öncelikli olarak bilgi sistemleri hakkında bir değerlendirme yapmak uygun olacaktır Çevre Bilgi Sistemleri Çevrenin fiziksel, kimyasal veya biyolojik yapısının ve bunların çevreye olan etkilerini insan-çevre ilişkisi ile irdeleyen bir bilgi sistemidir. Çevresel kirliliklerin coğrafik bölgelere göre dağılım ve değişimleri ile ilgili her türlü veri/bilgilerin işlenerek çevreye yönelik analizlerin yapılması, çevre yönetimi ve denetimi, çevresel bilgi sistemlerinin temel işlevleri arasındadır. Bilhassa 1/ ve daha küçük ölçekli, geniş sahaları kapsayan harita bazındaki alanlarda, konumsal hassasiyetinin düşük, ancak konum özelliği açısından farklılık gösteren coğrafik bölgelerde uygulanır. Bu tür bilgi sistemleri, son zamanlardaki uydu görüntüsü işleme tekniklerindeki gelişmelere paralel olarak uzaktan algılama sahasında yoğun bir şekilde kullanılmaktadırlar. Özellikle çevresel amaçlı büyük ölçekli haritalarının üretilmesinde, çevresel etki değerlendirilmesinde, kentsel ve kırsal planlamada, deniz ve kıyı kirliliği, meteoroloji ve erozyon hareketlerinin izlenmesinde, morfoloji, hidroloji ve jeolojik sahaların etütlerinde, arazi bitki örtüsü, orman ve tarım alanlarının tespitinde, toprağın cinsi ve kimyasal yapısı hakkındaki analizlerde, çevresel bilgi sistemleri yoğun olarak kullanılmaktadır Çevresel Veri Çevresel veri; çevre ve doğanın durumunun tespitine yönelik olarak çevresel konularda (hava, atıksu, toprak ve yeraltısuları, katı atık, gürültü, biyoçesitlilik vb.) derlenen bilgilerdir. Çevre verisini; birçok konu ile etkileşim içinde olduğu için ilgili sektöre göre; tarım-çevre, sanayi-çevre, enerji-çevre vb. şekilde adlandırabileceğimiz gibi, kalite verisi, kantite (miktar) verisi, ekonomik çevre verileri şeklinde de sınıflayabiliriz. Çevre verileri ile ilişkin kurulan veri tabanları, elde edilen verilerin, aralarındaki ilişkiler de gözetilerek, belirli bir düzen içinde organize edildiği depolama işlemidir. TEMMUZ 2012 Sayfa 51

52 Coğrafi Bilgi Sistemleri Etkin bir çevre bilgi sistemi kurabilmek için coğrafi bilgi sistemin (CBS) temellerini iyi kavramak ve temel gereksinimleri karşılamak gerekir. Bu husus sistemin sağlıklı çalışması, performansı ve her zaman güncel ve doğru analiz yapabilme açısında kritik öneme sahiptir. Bir bilgi sisteminde planlama, veri toplama, analiz ve sunulmasına kadar uzanan bir dizi iş akışı söz konusudur (Şekil 16). Şekil 16. Bilgi sisteminde işlem akışı. Bu noktada CBS nin temel fonksiyonları olan veri toplama, veri yönetimi, veri işleme ve veri sunumundan bahsetmek gerekir. Coğrafi bilgi sistemleri söz konusu temel fonksiyonlarını yerine getirebilmesi için donanım, yazılım,veri, insanlar ve yöntemler olarak ifade edilen beş ana bileşenin bir arada olması gerekir (Şekil 17). TEMMUZ 2012 Sayfa 52

53 Şekil 17. CBS nin bileşenleri CBS de Veri Toplama Veriler genelde gerçek dünyada var olan coğrafik nesnelerdir. Ancak bunların bir şekilde elde edilip bilgisayar ortamına transfer edilmesi gerekir. Bu amaçla geliştirilmiş veri toplama veya elde etme teknik ve cihazları var olmakla birlikte, günümüz teknolojisiyle birlikte bunlar da hızlıca gelişmektedir. Veri toplama tekniğinin basında en klasik yöntem olan harita işlemi gelmektedir. Bir haritanın oluşturulması için gerekli işlemlerin tümü aynen uygulanarak coğrafi bilgi sistemleri için de veri toplanması mümkündür. Ancak, klasik haritalama süreci zaman alıcı bir işlem olduğundan, mutlak suretle daha gelişmiş veri toplama yöntemlerinin kullanılması gerekir. Bir takım veriler henüz elde edilemediğinden bunların yeniden ölçüsü ve haritalanması gerekirken, bunun yanında daha önceden ölçümü yapılmış ve toplanmış veriler de mevcut olabilir. Dolayısıyla veriler mevcut ve mevcut olmayan veriler olmak üzere iki gurup altında değerlendirilebilir. Her iki gurubu, veri elde edilme şekline göre ayrıca kendi içerisinde de değerlendirmek mümkündür Veri Yönetimi CBS projelerinde veri miktarı arttıkça, bunların saklanması ve sorgulanması karmaşıklaşmaya başlamaktadır. Dolayısıyla, küçük projelerde dosyalarda saklamak yeterli olurken, büyük ve kapsamlı projelerde, veri gruplarının kullanılması için VTYS yararlanılması gerekmektedir. TEMMUZ 2012 Sayfa 53

54 Toplanan coğrafik verilerin bilgisayarca anlaşılır formatta düzenlenmesi ve verilerin bilgisayar ortamında programlama tekniklerine uygun olarak saklanması işlemlerinin tümü Veri Yönetimi olarak adlandırılır. Özellikle verilerin ham yapılarının, bilgisayar tarafından, diğer bir deyişle yazılımca anlaşılır olmasını sağlamak, veriler arasındaki konumsal amaçlı her türlü ilişkiyi sayısal (dijital) anlamlı formata dönüştürmek ve verilerin bilgisayarın kapasitesine göre optimum şekilde depolanması sağlayarak, verilere istenildiğinde kolayca ulaşılabilme gibi yazılım-donanım ortamında yapılan her türlü veri işlemi, veri yönetimi kapsamına girer. Veri yönetim işlemleri oluşturulacak veri tabanları yapısıyla doğrudan ilişkilidir. Bu nedenle veri tabanı yönetim sistemleri çeşitleri aşağıda verilmiştir. Veri Tabanı Yönetim Sistemleri genellikle üç şekilde düzenlenebilen veri tabanları yardımıyla işlev kazanır. Bu modeller şunlardır; A. Hiyerarşik veri tabanı modeli B. Ağ yapılı veri tabanları C. İlişkisel veri tabanları D. Nesneye yönelik veritabanları Oluşturulacak VTYS sayesinde verilerin, saklanması ve sorgulanması kolaylaşacaktır. CBS veritabanları, farklı bilgiler arasında ilişkiler kurar ve kurulan bu ilişkiler sayesinde veri tekrarı engellenmiş olur Veri İşleme Farklı kaynaklardan elde edilen veriler arasındaki ilişkiler incelenmek istendiğinde, verilerin yapılarının farklı olmasından kaynaklanan sonuçlarla karşılaşılabilir. Mesela, farklı ölçekte alınmış haritalarla karşılaşılabilir. Bunların aynı ölçeklere getirilmesi gerekir. Dolayısıyla, haritalara uygun dönüştürmelerin yapılması gerekir. Bu sayede verilerin analizi ve modellenmesi kolayca yapılabilecektir Veri Sunumu Bir CBS projesinde yapılan çalışmaların haritalar, planlar ve raporlar halinde sunulması gerekmektedir. CBS sayesinde haritalar, yazılı raporlarla, üçboyutlu gösterimlerle, uydu fotoğraflarıyla ve sözel verilerle desteklenerek görsel açıdan en iyi bir şekilde kullanıcılara sunulmalıdır. TEMMUZ 2012 Sayfa 54

55 Donanım Çevre Bilgi sistemi için geliştirilecek veri tabanı sistemi için gerekli olan bilgisayar sistemleri CBS nin donanım kısmını oluşturmaktadır. Yapılacak uygulamalar ve kullanım ihtiyaçlarına göre donanım seçimleri kişisel bilgisayar ve süper bilgisayarlar olabilmektedir. Bu nedenle tercih edilen bilgisayar donanımının ihtiyacı karşılayacak şekilde işlemci, hafıza ve depolama birimleri belirlenmelidir. Bilgisayar bileşeni CBS donanımları içerisinde ana parça iken; yazıcı, tarayıcı ve çizici gibi yan donanımlara da ihtiyaç duyulabilmektedir Yazılım Bilgi sisteminin oluşturulmasında kullanılan yazılımlar, uygulamalarda kullanılacak verilerin depolanmasına, analizine ve görsel şekilde sunulmasına yarayan fonksiyonları ve araçları içerirler. Kullanılan yazılımlar uygulamalara göre farklılıklar göstermektedir. Bazı yazılımlar vektörel tabanlı çalışırken, bazı yazılımlar da raster tabanlı çalışmaktadır. Tüm CBS yazılımları farklı ihtiyaçlara cevap vermekte ve her yazılımın kendine özgü arayüzleri bulunmaktadır. Günümüzde kullanılan popüler CBS yazılımlarına örnek olarak Arc/Info, MapInfo, Idrisi, Grass, Genesis, SmallWord, vb. verilebilir. CBS ye yönelik bir yazılımda; verilerin girilmesi, işlenmesi, veri tabanı yönetimi, konumsal sorgu, analiz, görüntüleme ve ek donanım desteği gibi gerekli araçlar bulunmalıdır. Farklı teknolojiler ile üretilen ve sunulan farklı platformlardaki coğrafi detayların kullanılabilmesi için istenen bir özelliktir. Bu amaçla, GIS yazılımlarından, Verilerin uygun geometri ile modellenmesi (Nokta, çizgi, poligon, çoklu nokta, çoklu çizgi, eğri), Objelerin konumsal referans sistemlerine sahip olması, Erişim kolaylığı sağlayacak şekilde farklı ortamlarda depolanabilmesi, Object modeller arasındaki konumsal ilişkilerin tanımı (konumsal eşitlik, kesişim, ayırma, değme, içinde olma, içerme, üst üste binme), Konumsal analiz metotları (mesafe, tampon bölge oluşturma, alan oluşturma, kesiştirme, birleştirme, konumsal fark alma), Verilere erişimin sağlanabileceği bir yapıda yayınlanması özelliklerinin sağlanması istenmektedir. Dilovası Çevre Bilgi Sisteminin oluşturulmasında kullanılacak yazılım seçiminde kurulacak veri tabanın büyüklüğü, kapasitesi, kullanıcı kolaylığı ve sonuç verilerin formatları göz önünde bulundurularak belirlenmelidir. Bu noktada belirlenecek yazılımın ArcGIS yazılımı TEMMUZ 2012 Sayfa 55

56 gibi hem vektör ve hem de raster tabanlı tabanlı çalışan bir program tercih edilmesi uygun görülmektedir. Hava kirliliğinin izlenmesi ve modellenmesi amacıyla CBS nin izleme, analiz edebilme, modelleyebilme ve harita üzerinde gösterebilme fonksiyonları kullanılabilmektedir. Hava kirleticilerin mekansal dağılım çalışmalarında mekansal enterpolasyon yöntemleri kullanılarak kirletici parametrenin kent atmosferindeki dağılımları izlenebilmektedir. Endüstriyel faaliyetler sonucu atmosfere verilecek kirleticilerin ve kent topografyasının hava kirliliğine etkisi de CBS kullanılarak modellenebilir. Coğrafi Bilgi Sistemleri, son yıllarda, klasik arşivleme yöntemlerinin yetişemeyeceği kadar çok ve değişik türdeki verilerin yönetilmesinde kullanılan önemli bir araçtır. Bunun yanında Coğrafi Bilgi Sistemleri nin en önemli faydalarından birisi de coğrafi varlıklara ilişkin olaylar üzerine doğru kararların verilebilmesine yardımcı olmasıdır. Çok değişik uygulama alanları bulunan Coğrafi Bilgi Sistemleri, doğal çevre ile ilgili verilerin toplanmasında, yönetilmesinde, sorgulanmasında ve analizinde ayrıca çevreyle ilişkili olaylar üzerine doğru kararlar vermede kullanılan etkili teknolojik bir araçtır. Coğrafi Bilgi Sistemlerinin çevre problemlerinin çözümünde kullanımı, en güçlü ve en başarılı uygulama alanlarından biridir. Çevre problemlerinin izlenmesi, değerlendirilmesi ve çözümünde Coğrafi Bilgi Sistemleri yurtdışında etkili bir şekilde kullanılmaktadır. Çevre problemleri yıllarca göz ardı edilen, birikmiş çevre problemleriyle karşı karşıya olan ülkemizde de etkili ve doğru kararlar alabilmek ve çevre problemlerini en aza indirgemek için CBS nin sağladığı izleme, analiz edebilme, modelleyebilme ve harita üzerinde gösterebilme kabiliyeti kullanılmalıdır. Çevre problemlerinin çözümünde bilgisayar kullanımı verimli bir birliktelik olmuştur. Çevre modellemede bilgisayar teknolojisinin kullanımı sadece daha hızlı sonuca ulaşılmasını sağlamamış aynı zamanda analiz, modelleme ve farklı senaryoları değerlendirebilme imkanı da sağlayarak karar vericiler için önemli bir karar destek mekanizması haline gelmiştir Veri Tabanının Kurulması Bir halk sağlığı sorunu olarak çevre kirliliğine neden olan kaynakların tespiti ve bunların hangi kirletici parametrelerle ve hangi oranlarla çevre kirliliğine neden olduklarının bilinmesi TEMMUZ 2012 Sayfa 56

57 artık günümüzde büyük önem kazanmıştır. Çevre kirleticileri veritabanı, kentlerdeki bu çevre kirleticilerinin kolay ve hızlı bir biçimde takip edilebilmesi ihtiyacından dolayı kurulmuştur. Eldeki mevcut veriler ile Çevre Bilgi Sistemi veritabanını oluştururken öncelikle hangi sorulara cevap aradığının belirlenerek veritabanı yapısı oluşturmalıdır. Veri tabanı hazırlanma aşamasında bir Veri Tabanı Yönetim Sistemine (örneğin ArcGIS veya Netcad 5.0 GIS ) ihtiyaç duyulmaktadır. Ayrıca kurulacak bilgi sistemi, kurumlar arasındaki veri paylaşımını ve sürdürülebilirliğinin sağlanması amacıyla uluslararası veri standartlarına (ISO ve INSPIRE) uygun olmalıdır. Üretilecek ve kullanılacak coğrafi veri standartlarının belirlenmesinde, Açık Coğrafi Bilgi Konsorsiyumu (Open Geospatial Consortium) ve ISO/TC211 Coğrafi Bilgi/Geomatik Komitesi standartları temel alınmalıdır. Ülkemiz için, uluslararası standartlara uygun ulusal veri standardını geliştirmeye yönelik TUCBS projesi geliştirilmektedir. Bu nedenle kurulacak veri tabanı sistemi TUCBS de belirlenen direktiflere uygun olarak geliştirilmelidir. Veri tabanı hazırlanırken üç tip veri dikkate alınmalıdır: 1- Grafik Veriler: Memleket haritalarında gösterilmiş olan akarsular, sanayi tesisleri, göller, sınırlar gibi grafik veriler sayısallaştırılarak veritabanına aktarılmalıdır. 2- Sözel ve Sayısal Veriler: Dilovası bölgesinde bulunan sanayi tesislerinin isimleri, bunların faaliyet türleri, oluşturdukları kirletici parametrelerin miktarları ve bunların deşarj noktaları, bu parametrelerin sınır değerleri, ölçüm tarihleri, ölçümlerin yapıldığı istasyon bilgileri gibi sözel ve sayısal veriler kullanılmıştır. 3- Raster Veriler: Dilovası bölgesini içeren memleket haritaları yüksek çözünürlükte taranarak koordinatlandırılarak geometrik düzeltmeler getirilmeli ve veri tabanına aktarılmalıdır. Grafik veriler ile sözel veriler setlerinin birbirleriyle olan ilişkileri ve ilişki türleri tanımlanmalıdır. Bu sayede grafik veri ve sözel veriler arasında istenilen sorgulama ve analizler yapılabilecektir. Çevre kirliliği haritalarının oluşturulabilmesi amacıyla katman tabloları ile kirletici parametre ait ölçüm bilgilerinin tutulduğu tablolar ilişkilendirilmelidir. Veri tabanı ile bağlantılı olarak sayısallaştırma işlemini gerçekleştirebilmek için sayısallaştırma modülü oluşturulmalı ve veri tabanında katman olarak tanımlanan objeler sayısallaştırma modülüne eklenerek sayısallaştırılan objelerin aynı anda veri tabanına eklenmesi sağlanmalıdır. TEMMUZ 2012 Sayfa 57

58 Veri Tabanı Yapısı Veri tabanı oluşturulurken olabildiğince esnek bir yapıya sahip olmalıdır. Bu sayede ileride yapılabilecek değişikler ve güncellemeler kolaylıkla yapılabilecektir. Bu esnekliğin sağlanabilmesi için katmansal objeler ve bunlara bağlı kirleticilere ait bilgiler, değişkenlerine göre oluşabilecekleri en küçük gruplara ayrılmalıdır. Bu yapı ile ileride oluşabilecek farklılıklar veritabanının üzerinde küçük değişiklikler yapılarak sisteme entegre edilebilecek veya güncellenebilecektir. Sanayi tesislerinden kaynaklanan hava ve su kirliliğinin takibi amacıyla veri tabanı kurulurken sanayi tesislerinin adlarını ve coğrafi obje özelliklerini barındıran katman tanımlı tablo oluşturulmalıdır. Bu iki tablo arasında 1-N ilişki tanımlanarak sanayi tesisleri faaliyet türlerine göre gruplandırılmalıdır Mevcut Durum Çevre Bilgi Sistemi ile ilgili olarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından oluşturulmuş olan Çevre Bilgi Sistemi Yazılım portalı bulunmaktadır. (Şeki 18) Şekil 18. Çevre Bilgi Sistemi Yazılım Portalı Kullanılan bu bilgi sistemi Firma/İşletme ve Tesis işlemlerinin tek bir uygulama ile standart olarak gerçekleştirilmesi Firma/İşletme ve Tesis bilgilerinin tek bir noktada sağlıklı bir şekilde toplanması ve kullanımı TEMMUZ 2012 Sayfa 58

59 Firma/İşletme ve Tesis bilgilerinin entegre olan uygulamalarca erişilebilir ve sorgulanabilir olması Firma/İşletme ve Tesislerin Geçici Faaliyet, İzin/Lisans Başvuruların entegre olan uygulamalarca sorgulanabilmesi Firma/İşletmelerin tek bir kullanıcı adı ve şifre ile entegre uygulamalara erişiminin sağlanmabilmesi için Çevre Bilgi Sistemi uygulaması kullanılmaktadır. Çevre Bilgi Sistemi ; Atık Beyan Formu, Çevre Laboratuvarları Yeterlilik Uygulaması, Gemi Atık Takip Sistemi, Güvenlik Bilgi Formu Bildirim Sistemi, Kimyasal Madde Envanter Bildirim Sistemi, Ozon Tabakasını İncelten Maddeler, PCB Envanteri, Seveso Bildirim Sistemi ve e-çevre İzinleri Uygulamalarını bünyesinde toplayan ve diğer uygulamalara güncel bilgi sağlayan ortak bir veri tabanıdır. Bu uygulamada alınacak olan kullanıcı adı ve şifre e-çevre izni işlemlerinde kullanılmayacak olup,firma/işlmetme Ve Tesis bilgilerinin kayıt ve güncelleme işlemleri için kullanılmaktadır. (online.cevre.gov.tr, Temmuz 2012) Bu bilgi sistemi içerisinde Dilovası bölgesinde bulunan sanayi tesisleri ile ilgili bilgiler de bulunmaktadır. Bu proje kapsamında altyapısı değerlendirilecek olan Dilovası Çevre Bilgi Sistemi için hali hazırda bulunan Çevre Bilgi Sistemi yazılım portalı önemli bir altlıktır Dilovası Çevre Bilgi Sistemi İçin Öneriler Dilovası na özgü bilgi sisteminin oluşturulması için kısaca yapılması gerekenler şu şekilde sıralanabillir. 1. Toplanan coğrafik verilerin bilgisayarca anlaşılır formatta düzenlenmesi ve verilerin bilgisayar ortamında programlama tekniklerine uygun olarak saklanması işlemleri için Veri Yönetiminin oluşturulması. 2. Analizin ve modellenmenin kolayca yapılabilmesi için veri işlemenin haritalara uygun dönüşümlerinin yapılması. 3. Bilgisayar donanımının ihtiyacı karşılayacak şekilde işlemci, hafıza ve depolama birimlerinin belirlenmesi 4. Dilovası Çevre Bilgi Sisteminin oluşturulmasında kullanılacak yazılım seçiminde kurulacak veri tabanın büyüklüğü, kapasitesi, kullanıcı kolaylığı ve sonuç verilerin formatları göz önünde bulundurularak belirlenmelidir. Bu noktada belirlenecek yazılımın ArcGIS yazılımı gibi hem vektör ve hem de raster tabanlı çalışan bir program tercih edilmesi uygun görülmektedir. TEMMUZ 2012 Sayfa 59

60 10. UYUMLAŞTIRILMIŞ AB MEVZUATININ İRDELENMESİ 21 Aralık 2009 tarihinde Brüksel de gerçekleştirilen Hükümetlerarası Katılım Konferansı nda 27 No lu Çevre Faslı nın müzakerelere açılması resmen ilan edilmiştir Avrupa Birliği ne (AB) aday ülkelerin çevre mevzuatlarının AB mevzuatı ile uyumlaştırılması sürecinde ilerlemenin izlenmesi amacıyla Avrupa Komisyonu tarafından yürütülen İlerlemenin İzlenmesi Projesi (Progress Monitoring Project) kapsamında Türk mevzuatının AB Müktesebatı ile yasal düzenlemeler ve uygulama yönlerinden uyumluluk düzeyi yıllık olarak izlenmektedir. Uyum Sürecinde Önemli Hususlar aşağıdaki gibi sıralanmaktadır. 1. Yasal Mevzuat Aktarımı Uygulama Yaptırım 2. Kurumsal İdari Yapının Güçlendirilmesi Kurumlararası Koordinasyonun Güçlendirilmesi Paydaşların Dahil Edilmesi 3. Finansal Uyum Maliyetlerinin Yüksek Olması Mülga Çevre ve Orman Bakanlığı; Ulusal Program ın çevre başlığı ve AB Çevre Müktesebatının uyumlaştırılması çalışmalarından sorumlu temel kurumdur. Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından; Ulusal Program ın kabul edilmesinden sonra AB Çevre Müktesebatına uyum süreci başlatılmıştır. İlerlemenin İzlenmesi 13. Yıl Projesi kapsamında; - 2 Anlaşma, (2 Anlaşma Zorunlu) - 62 Direktif, (32 Direktif Zorunlu) (30 Direktif Gönüllü) - 12 Tüzük, (3 Tüzük Zorunlu) (9 Tüzük Gönüllü) - 5 Karar mevzuat uyumu izlenmektedir. Ulusal Programa göre; sonrası dönemi için, 9 sektörde; birincil düzenleme olarak 6, ikincil düzenleme olarak ise 47 adet mevzuatın çıkarılması öngörülmektedir. Uyum sürecinin 2013 dönemine kadar tamamlanması beklenmektedir. TEMMUZ 2012 Sayfa 60

61 10. GENEL ÖNERİLER Genel olarak Dilovası bölgesinde sanayi ile yerleşimin iç içe olması, topografik yapının özellikleri ve çok küçük bir alanda çok sayıda organize sanayi bölgesi ve sanayi tesisinin bulunması nedenleri ile çevre kirliliğinin kabul edilebilir sınırların üstünde olduğu konusunda ön çalışmalar mevcuttur. Ayrıca bazı epidemiyolojik çalışmalar da halkın çeşitli hastalık risklerine maruz kaldığına işaret etmektedir. Dilovası bölgesi bu sebeplerle çevre kirliliğinin önlenmesi için çeşitli tedbirlerin alınmasını gerektirecek nitelikte özelliklere sahiptir. Bu projede belirtilen problemlerin çözümü için bütüncül bir bakış açısının gerekliliği açıktır. Bu bakış açısı ile günümüzde ve gelecekte beklenen su, hava, toprak kirliliği; kirleticilerin gıda zincirinde birikimleri; insan, hayvan ve bitkilerin kirliliklere maruziyeti konularının bölgede tüm yönleri ile değerlendirilmesi ve çözüm getirecek yöntemlerin uygulamaya konması gerekmektedir. Proje ekibinin görüşüne göre değerlendirmelerin yapılabilmesi ve Dilovası bölgesine özgü çözümler getirilebilmesi için Valilik altında kurulacak özel bir organizasyon önerilmektedir. Bu organizasyonun içinde belediyelerin, OSB yöneticilerinin, kamu yöneticilerinin ve üniversitelerden ve sivil toplum kuruluşlarından yetkili kişilerin bulunması önerilmektedir. Oluşturulacak bu grubun tam bir koordinasyon ve şeffaflık içerisinde çalışarak bölgenin sorunlarına çözüm getirecek çalışmalar yapması ve bilgileri toplum ile paylaşması gerekmektedir. Bölgede verilecek her türlü kararın bu organizyonun onayından geçtikten sonra uygulanması gelecekte karşılaşılacak problemlerin önlenmesine ve çözümüne yardım edecektir. Bu kapsamda, özellikle arazi kullanım ve imar planlarının bu organizasyon tarafından yapılması ve yeni kurulacak sanayi tesisleri için yerleşim yerlerinin belirlenmesi aşamasında çevre kirliliği, mevcut su miktarı vs. gibi verilerin kısıtlayıcı faktör olarak kullanılması gerekmektedir. Bu sebeple bölgede hava, su ve toprak için alıcı ortam standartlarının kullanılması son derece önemlidir. Endüstrilere ve diğer kirletici kaynaklara tek tek uygulanacak baca emisyon ve atıksu deşarj standartları ise matematiksel modeller kullanılarak alıcı ortam standartlarının üstüne çıkmayacak şekilde tesbit edilmelidir. Emisyon ve deşarj standartları (sınır değerler) ise mevcut kirletici kaynak sayısı arttıkça matematik modele göre devamlı güncellenmek zorundadır. Böylece Dilovası bölgesine has emisyon ve deşarj standartları yaratılacaktır. Bu uygulama ile bölgede kullanılan sınır değerlerin tüm Türkiye de yönetmelikler ile belirtilen sınır değerlerden farklı olarak belirlenecektir. Bölgede toprak yerleşim ve kullanım planlarının, hem karar aşamasında hem de yönetim ve denetim aşamasında, bölgede mevcut su miktarı, yer altı sularının kirlenme potansiyeli ve hava ve yüzeysel sularda alıcı ortam standartları göz önünde bulundurularak çıkarılması bölgenin yüksek yararına olacaktır. TEMMUZ 2012 Sayfa 61

62 Önerilen yapı dışında Dilovası bölgesinin hava, su ve toprak kirliliği haritaları çıkarılmalıdır. Bölgede yetiştirilen bitkilerde özellikle kurşun ve diğer ağır metallerin birikimi incelenmelidir. Bölge insanlarının solunum, deri, sindirim yolları ile maruz kalabilecekleri kirlilikler bir risk analizi çerçevesinde incelenmelidir. Ön çalışmalar ve raporlar, kirlilik problemi olduğunu göstermekte ancak tam bir değerlenme yapmaya izin vermemektedir. Bu nedenle daha detaylı çalışmaların yapılması gerekmektedir. Bu ölçüm çalışmalarının mevsimsel değişimler dikkate alınarak yapılması, isatistiksel değerlendirmenin yapılması da önem arz etmektedir. Yapılacak çalışmaların etkin bir şekilde yapılması ve bölgede halihazırda yapılan denetimlerin sıklaştırılması için ilgili kurum ve kuruluşlardaki personel sayısının arttırılması önemlidir. Dilovası gibi ağır sanayi baskısı altındaki bölgeler için yapılacak bir maruziyet değerlendirmesi mutlaka yukarı bölümlerde bahsedildiği gibi bazı kirleticiler kişilerin besin zincirine de dahil olduklarından, Polisiklik Aromatik Hidrokarbonlar (PAH), dioksin gibi bu özel kirleticiler ortam havası dışındaki (gıda vb.) alıcı ortamlar için de ölçülmelidir. TEMMUZ 2012 Sayfa 62

63 KAYNAKÇA T.C. DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI Aslan, S., Korucu, M. K., Karademir, A., Durmusoglu, E., (2010), Levels of PCDD/Fs in local and non-local food samples collected from a highly polluted area in Turkey, Chemosphere, 10, Çevre ve Bölgesel Kalkınmada Dilovası Örneği Çalıştayı Raporu Ve Eylem Planı aporu.pdf Kocaeli Valiliği, Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanlığı, Doğu Marmara Kalkınma Ajansı Çevre ve Orman Bakanlığı, T. C., (2008), Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği, Çevre ve Orman Bakanlığı, sayılı Resmi Gazete. Çevre ve Orman Bakanlığı, T. C., (2009), Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, Çevre ve Orman Bakanlığı, sayılı Resmi Gazete. Dilovası Belediyesi web sayfası Dilovası Kaymakamlığı web sayfası, Dinçer, M. E., (2007), The Transformation of An Industrial Location: Dilovası from 1990s to Present, Master of Arts Thesis, Atatürk Institute for Modern Turkish History, Boğaziçi University, Turkey. havaizleme.gov.tr, Karaman S.,2010, Gebze ve Dilovası nın Hidrojeolojik İncelenmesi, İstanbul Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi) Kocaeli Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü Çalışmaları Kocaeli Valiliği (2012), Kocaeli Valiliği Dilovası Hava Kalitesini İnceleme Raporu, Kocaeli. online.cevre.gov.tr, Temmuz 2012 Organization for Economic Development and Co-Operation (OECD), (2008), Key Environmental Indicators, OECD Environment Directorate, Paris, France. Özkan, 2009, ENDÜSTRİYEL BÖLGE KOMŞULUĞUNDA KIYISAL KIRSAL ALANDAKİ HAVA KALİTESİ; MUALLİMKÖY DE PARTİKÜL MADDEDE VE TOPRAKTAKİ AĞIR METAL KİRLİLİĞİ, Yüksek Lisans Tezi Mühendislik ve Fen Bilimleri Enstitüsü, Çevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı TBMM, (10/254, 258) Esas Numaralı Rapor Tezkızan S., 2009, Gebze-Dilovası Arasında Sanayi Faaliyetlerinin Gelişimi ve Çevreye Olan Etkileri. Doktora Tezi İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Coğrafya Ana Bilim Dalı TÜBİTAK MAM, (2011), Dilovası Hava Kalitesi Yönetimi, Kocaeli. TEMMUZ 2012 Sayfa 63

64 U.S. Senate, (2004), The Clean Air Act, As Amended Through P.L , February 24, United States Environmental Protection Agency (US EPA), (1992), Guidelines for Exposure Assessment, EPA/600/Z-92/001, Washington, DC. United States Environmental Protection Agency (US EPA), (2003), Exposure and Human Health Reassessment of 2,3,7,8-Tetrachlorodibenzo-p-Dioxin (TCDD) and Related Compounds, Part I,II, II, US EP 600/P-00/001Cb, US. World Health Organization (WHO), (1977), Air Monitoring Programme Design for Urban and Industrial Areas, WHO Offset Publications, 33, Geneva. World Health Organization (WHO), (1999), Monitoring Ambient Air Quality for Health Impact Assessment, WHO Regional Publications, European Series, 85. Yaylalı-Abanuz, G. (2011), Heavy metal contamination of surface soil around Gebze industrial area, Turkey, Microchemical Journal, 99, TEMMUZ 2012 Sayfa 64

65 EKLER T.C. DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI EK 1. Dilovası İdari Sınırları İçerisinde Bulunan Organize Sanayi Bölgelerinde Bulunan Tesisler GEBZE KİMYACILAR OSB 1 AFA KİMYA DIŞ TİC. LTD.ŞTİ. 2 AKTAŞ DIŞ TİC. A.Ş. 3 ALEMDAR KİMYA ENDÜSTRİSİ A.Ş. 4 ATIL-SAN OTOMOTİV İMALAT LTD. ŞTİ. 5 AYDOS YAPI KİMYASALLARI SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 6 CHRYSO-KAT KATKI MALZEMELERİ SAN.VE TİC.A.Ş. 7 DİLER DEMİR ÇELİK ENDÜSTR. TİC. A.Ş. 8 ECE BOYA KİMYA SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 9 EKİN YASSI METAL DİLME SANAYİ TiC. LTD. ŞTİ. 10 ERDAL IŞIK - GÜRDAL IŞIK 11 ESER KİMYA SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 12 GENTAŞ GENEL METAL SAN. VE TİC. A.Ş. 13 GENTAŞ KİMYA SAN. VE TİC.A.Ş. 14 HAKAN ÖNEN - ÖNEN TİCARET 15 HALDUN AKSOY 16 İZEL KİMYA SANAYİ VE TİC. LTD. ŞTİ. 17 İZOCAM TİC.SAN.A.Ş. 18 JOKEY İNŞAAT VE AMBALAJ SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 19 KİPLASMA ENDÜSTRİYEL ATIK ENT. BERT. SAN. VE TİC. A.Ş. 20 KORUMA KLOR ALKALİ SAN. VE TİC. A.Ş. 21 KORUMA TEMİZLİK A.Ş. 22 KÖSTER YAPI KİMYASALLARI A.Ş. 23 LİVA TARIM KİMYA SAN. VE TİC. ŞTİ. 24 MES YATIRIM TURİZM SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 25 METAL OKSİT KİMYA SAN. A.Ş. 26 MUTLU AKÜ VE MALZ. SAN. A.Ş. 27 ORKİM ORTAKLAR BOYA SAN. VE PAZ. A.Ş. 28 PARKİM PARFÜM PLASTİK KİMYA SAN. A.Ş. 29 POLİN SU PARKLARI VE HAVUZ SİSTEMLERİ A.Ş. 30 POLİSAN KİMYA SAN. A.Ş. 31 PULCRA KİMYA SAN. VE TİC. A.Ş. 32 REFİK BAYDUR 33 SANTA FARMA İLAÇ SAN. A.Ş. 34 SEBAHATTİN IŞIK - IŞIK İTHALAT İHRACAT DANIŞMANLIK 35 UNİPOL KİMYA SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 36 VESKİM KİMYEVİ MADDE İTHALAT İHRACAT A.Ş. 37 VİTAL KİMYA SAN. VE TİC. A.Ş. KOCAELİ-GEBZE VI.(İMES) MAKİBNA İHTİSAS OSB KURULU TESİS LİSTESİ 1 İNTER KOMBİNE KAYNAK EKİPMANLARI SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 2 UĞUR METAL İNŞAAT MADENCİLİK NAKLİYAT SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 3 BLS MAKİNA MÜHENDİSLİK TAAHHÜT DIŞ TİCARET TURİZM SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. TEMMUZ 2012 Sayfa 65

66 4 TMS TRANSFER MAKİNELERİ SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 5 MARMARA-SIEGENER GALVANİZ SAN. VE TİC. A.Ş. T.C. DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI DİLOVASI OSB 1 2D YAPI İNŞ. TAAH. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 2 ADA METAL DEMİR ÇELİK GERİ DÖNÜŞÜM SAN. VE TİC. A.Ş. 3 ADASEL ENDÜSTRİ MALZ. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 4 AEC KİMYA SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 5 AK REST. KONST. GIDA MÜH. SAN.TİC. LTD. ŞTİ. 6 AKOL KİMYA ENDÜSTRİ SAN. VE TİC.LTD. ŞTİ. 7 AKPOLİMER AKRİLİK LEVHA SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 8 AKPOR YALITIM MALZEMELERİ ÜRETİM PAZARLAMA LTD. ŞTİ. 9 ALIŞAN DENHARTOGH KİMYASAL TEMİZLEME SAN. VE TİC. A.Ş. 10 ALIŞAN ULUSLARARASI TAŞIMACILIK VE TİC. A.Ş. 11 ALTEK ALÜMİNYUM PİRİNÇ SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 12 ALTINTEL MELAMİN A.Ş. 13 ALUSET METAL SAN. VE TİC. A.Ş. 14 ARMAPLAST POLYESTER SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 15 ARSAN YENİ ÇİZGİ BANYO VE YAPI GEREÇLERİ OTOMOTİV SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 16 ARTI SEPERASYON TELEFON SİSTEMLERİ METAL VE BİLİŞİM SAN. 17 ARYA KAGIT, SAĞLIK GIDA VE TEM. MAD. İMALAT PAZ. LTD.ŞTİ. 18 ASD MADENCİLİK PET. ÜRN. SAN. VE TİC. A.Ş. 19 ASKARBON MAD. İNŞ. NAK. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 20 ASSAN ALÜMİNYUM SAN. TİC. A.Ş. 21 ASSAN PANEL SAN. VE TİC. A.Ş. 22 ASTİM ENDÜSTRİ TESİSLERİ İMAL. MONT. TAAH. A.Ş. 23 ATABAY İLAÇ FAB. A.Ş. 24 ATABAY KİM. MAK. SAN. A.Ş. 25 ATABAY KİM. SAN. VE TİC. A.Ş. 26 ATABAY TARIM VE VETERİNER İLAÇ SAN. TİC. A.Ş. 27 ATILIM MAKİNA VE SAN. MAM. PAZ. MÜH. HİZ. TİC. LTD. ŞTİ. 28 ATLAS BAKIR SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 29 AYDIN PETROL DAĞITIM PAZARLAMA SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 30 AYPET AYHANLAR PETROL ÜRÜNLERİ MADENCİLİK SAN. VE TİC. A.Ş. 31 AYPET AYHANLAR PETROL ÜRÜNLERİ MADENCİLİK SAN. VE TİC. A.Ş. (BİODİZEL) 32 AYTAŞLAR İTH. İHR. LTD. ŞTİ. 33 BALORMAN ORMAN ÜRN. SAN. VE TİC. A.Ş. 34 BASF TÜRK KİMYA SAN.VE TİC. LTD. ŞTİ. 35 BAŞARANLAR METAL MAK. İNŞ. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 36 BATUSAN MAKİNA SAN. VE TİC. A.Ş. 37 BEKA ORMAN ÜRÜNLERİ SAN. VE DIŞ TİC. LTD. ŞTİ. 38 BEKAP METAL İNŞ. VE SAN. TİC. A.Ş. 39 BEZA DEMİR ÇELİK SAN. VE TİC. A.Ş. 40 BORAK ELEKTRİK MAKİNA MET. İNŞ. SAN.VE TİC. LTD. ŞTİ. 41 BORAL ALÜMİNYUM SANAYİ VE TİCARET A,Ş 42 BURÇ DEMİR ÇELİK METAL SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 43 CAVO METRO TEL SAN. PAZ. LTD. ŞTİ. TEMMUZ 2012 Sayfa 66

67 44 CEYNAK - CEYHAN NAKLİYAT PET. TUR. İNŞ. TİC. VE SAN. LTD. ŞTİ. 45 CİHAN MADEN VE METAL ÜRÜNLERİ SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 46 COŞKUN MADENCİLİK 47 CVS MAKİNA İNŞ. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 48 CVS RM HADDAHANE MAKİNE VE EKİPMANLARI SAN. VE TİC. A.Ş. 49 ÇAVUŞOĞLU MAKİNE VE OTOMOTİV YAN. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 50 ÇAYIROVA BORU A.Ş. 51 ÇEÇEN İNŞ. VE ENERJİ SİS. A.Ş. 52 ÇEVKİM KİMYA GERİ DÖNÜŞÜM SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 53 ÇİMTA ÇELİK KONSTRÜKSİYON İMALAT MONTAJ İNŞ. PAZ. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 54 ÇİPA DÖKÜM MAK. METAL VE GERİ DÖN. SAN. TİC. LTD. ŞTİ 55 ÇOBAN TUR NAKLİYAT TURİZM TİC. VE LTD. ŞTİ. 56 ÇOBANLAR LOJ. MADENİ YAĞ PETROL ÜRN. GIDA SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 57 ÇOLAKOĞLU METALURJİ A.Ş. 58 ÇOLAKOĞLU METALURJİ A.Ş. (OVA ELEKTRİK) 59 DAPHNE DIŞ TİC. VE YATIRIM A.Ş. 60 DEBA DEMİR BASKI İŞLERİ SAN. VE TİC. A.Ş. 61 DEMİRSAN HADDECİLİK SAN. VE TİC. A.Ş. 62 DEMTAŞ MAKİNA METAL SAN. VE TİC.LTD.ŞTİ. 63 DESKİM DESTİLASYON KİMYA SAN. VE TİC.A.Ş. 64 DİLER DEMİR ÇELİK END. VE TİC. A.Ş. 65 DİLMAK TANKER VE SAN.TİC.LTD.ŞTİ. 66 Dilovası OSB 67 DİNÇ KİMYA SANAYİ VE GERİ DÖNÜŞÜMZEKERİYA KAYAR VE ORTAĞI 68 DİVERSEY KİMYA SAN. ve TİC.A.Ş. 69 DMS DENİZLİ DÖKÜM MAKİNE SAN. TİC. A.Ş. 70 DOĞAN İNŞAAT VE PETROL SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 71 DOĞAN METAL MAK. TİC. VE SAN. LTD. ŞTİ. 72 DOĞUŞ ALÜMİNYUM SAN. VE TİC. A.Ş. 73 DOĞUŞ HOLDİNG A.Ş. 74 DOSTEL ALÜMİNYUM SÜLFAT SAN. A.Ş. 75 DOW TÜRKİYE KİM. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 76 DUPONT TÜRKİYE KİMYASAL ÜRÜNLER SAN. VE TİC. A.Ş. 77 DYO BOYA FABRİKALARI A.Ş. 78 EDA METAL İÇ VE DIŞ TİC. PAZ. LTD. ŞTİ. 79 EFESANPORT LİMAN 80 ELİZE OTOMOTİV SAN. VE TİC LTD.ŞTİ. 81 ELKİM RADYATÖR ELEKTROMEKANİK SAN. İÇ VE DIŞ TİC. A.Ş. 82 EMİNİŞ AMBALAJ SAN. VE TİC. A.Ş. 83 ENELSAN ENDÜSTRİYEL ELEKTRONİK SAN. A.Ş. 84 ER MADENCİLİK NAKLİYAT VE TİC. A.Ş. 85 ERTUĞ REKLAM SAN. VE TİC. A.Ş. 86 ESA KİMYA METAL SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 87 ESAŞ AKARYAKIT DAĞ.NAK. GID. İNŞ. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 88 FORSEN MAKİNA SERVİS VE TİC. A.Ş. 89 GALMAK ALÜMİNYUM SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 90 GENSA ALÜMİNYUM SAN. İNŞ. VE TİC. LTD. ŞTİ. TEMMUZ 2012 Sayfa 67

68 91 GÖKBİL NAKLİYAT DEPOLAMA SAN. VE DIŞ TİC. A.Ş. 92 GÖKTAŞ YASSI HADDE MAMULLERİ SAN. TİC. A. Ş. 93 GÖRHAN İNŞ.VE MALZ. SAN. TİC. A. Ş. 94 GÖZE TARIM ÜRÜNLERİ VE PAZ. SAN. TİC. A.Ş. 95 GRUP METAL SAC SAN.VE DIŞ TİC. A.Ş. 96 GRUP ORM. ÜRN. İTH. İHR. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 97 GÜLSAN İNŞ. SAN. TURİZM NAKLİYAT VE TİC. A.Ş. 98 GÜNERİ MAKİNA SAN. VE TİC. A.Ş. 99 GÜNEY ÇELİK HASIR VE DEMİR MAMULLERİ SAN. TİC. A.Ş. 100 GÜNEYDOĞU A.Ş. 101 GÜNSAN ÇELİK MAMÜLLERİ PAZ. VE TİC. A.Ş. 102 GÜRDESAN GEMİ MAK. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 103 HEPŞEN KİMYA SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 104 HİLAL PETROL VE YALÇINKAYA NAKLİYAT PAZ. TİC. LTD. ŞTİ. 105 İSAPUR PLASTİK AMBALAJ SAN. DIŞ TİC. LTD. ŞTİ. 106 İSMAİLOĞULLARI PET. TİC.LTD. ŞTİ. 107 İSTANBUL DEMİR ÇELİK FAB. A.Ş. 108 İZOCAM TİC. VE SAN. A.Ş. 109 JOKEY PLASTİK İST. SAN. TİC. A.Ş. 110 KABACA PETROL ÜRÜNLERİ GIDA İNŞAAT NAKLİYAT SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 111 KAPSAN METAL KAPLAMA - METAL KAPLAMA KİMYASALLARI 112 KARSAN KARDENİZ KİMYA VE GID. SAN. TİC. LTD.ŞTİ. 113 KARTAL BOMBE ÜNİTELERİ SAN. LTD. ŞTİ. 114 KASK İNŞ. MAK. TİC. SAN. LTD. ŞTİ. 115 KLORA GRES VE YAĞ SANAYİ A.Ş 116 KOÇYİĞİT AMBALAJ AĞAÇ NAK. İNŞ. TÜR. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 117 KORAŞ MAK. MALZ. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 118 KÖRFEZ DÖKÜM SAN. VE TİC. A.Ş. 119 KÖŞKERLER ÇELİK HALAT 120 KTM KİMYEVİ MAD. İTH. İHR. SAN. TİC. A.Ş. 121 KUTSAN TENEKE AMBALAJ SAN. LTD. ŞTİ. 122 M.P.S. METAL PLS. SAN.ÇEMBER ve PAK. SİS. İML. VE TİC. A.Ş. 123 MARDAV YALITIM VE İNŞ. MAL. SAN. TİC. A.Ş. 124 MARMARA METALURJİ DÖKÜM VE MAK. SAN. A.Ş. 125 MARSHALL BOYA VE VERNİK SAN.A.Ş. 126 MAT MADENCİLİK İNŞAAT TEKSTİL VE TURİZM SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 127 MERBOLİN BOYA SANAYİ VE TİCARET A.Ş 128 MES MAK. ELEKTRİK KİMYA SAN. A.Ş. 129 MESTAŞ METAL MAM. VE MAK. SAN. TİC. A.Ş. 130 MEŞA ORMAN ÜRN.GID. İNŞ. MLZ. NAKL. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 131 METROPOL YAPI MALZ. PAZ. İNŞ. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 132 MOBEL KİMYA SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 133 MTC METAL DIŞ TİC. LTD. ŞTİ. 134 NALBANTOĞLU İŞ MAKİNALARI NAKİLYAT OTO ALIMSATIM VE HURDACILIK (AHMET SAĞLAM) 135 NAMER MADENCİLİK AMB.SAN. VE NAKL.TİC.LTD.ŞTİ. 136 NB ÇELİK GEMİ İNŞ. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. TEMMUZ 2012 Sayfa 68

69 137 OLMUKSA İNTERNATİONAL PAPER SABANCI AMBALAJ SAN. VE TİC. A.Ş 138 ÖZ AYDINTAŞ VİNÇ SAN. 139 ÖZBAŞKENT ORMAN ÜRÜNLERİ SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 140 ÖZMETAL DEMİRÇELİK SAN. VE TİC. A.Ş. 141 PAK TAVUK GIDA SAN. TİC. A.Ş. 142 PALKESAN AHŞAP İNŞ. VE İNŞ. MALZ. LTD. ŞTİ. 143 PARK PANEL İTH. İHR. İNŞ. TAAH. TİC. A.Ş. 144 PİRİMER DIŞ TİC. VE METAL SANAYİ A.Ş. 145 PLASKAP AMB. SAN. TİC. A.Ş. 146 POLER POLYESTER SAN. LTD. ŞTİ. 147 POLİKROM YAPI END. KİMYA SAN. VE TİC. A.Ş. 148 POLİPORT KİMYA SANAYİ TİC. A.Ş. 149 POLİSAN KİMYA SAN. A.Ş. 150 POLİTEKS AMBALAJ VE İNŞ. SAN. TİC. A.Ş. 151 PORLAND PORSELEN TİC. A.Ş. 152 ROZAK DEMİR PROFİL TİC. VE SAN. A.Ş. 153 SANİCOR YAPI GEREÇLERİ ÜRETİM VE PAZ. A.Ş. 154 SENTAPOL SENTETİK VE TABİİ POLİMER SAN. VE TİC. A.Ş. 155 SERDAR AMBALAJ NAKLİYE SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 156 SOLVENTAŞ TEKNİK DEPOLAMA A.Ş. 157 TANTAOĞLU ULUSLARARASI TAŞ. İNŞ. PET. ÜRN. PAZ. SAN. VE LTD. ŞTİ. 158 TAYGA ORM. ÜRN. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 159 TEKNORM PREFABRİK YAPI İNŞ. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 160 TEL METAL SOĞUK HADDECİLİK SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 161 TEMKA CAM MET. İNŞ. NAK. LTD. ŞTİ. 162 TEPE GIDA AMBALAJ VE ENERJİ SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 163 TİMKA SAN. VE MÜH. HİZ. LTD. ŞTİ. 164 TOROUSS İNŞAAT VE TİC. A.Ş. 165 TOSÇELİK PROFİL VE SAC ENDÜSTRİSİ A.Ş. 166 TOTAL OİL TÜRKİYE A.Ş. 167 TÜGMAD TÜRKKAN GID. MAD. SAN. VE TİC. A.Ş. 168 TÜM METAL TURİZM VE YATÇILIK A.Ş. 169 UĞUR HİDROLİK MAK. SAN. TİC. A.Ş. 170 UĞUR TENEKE AMBALAJ VE PLASTİK SAN A.Ş. 171 UNILEVER SANAYİ VE TİCARET TÜRK. A.Ş. (DİLİSKELESİ MEVKİİ) 172 UNILEVER SANAYİ VE TİCARET TÜRK. A.Ş. (MUALLİM KÖY MEVKİİ) 173 VİTSAN GÖZETİM MÜMESSİLLİK VE TİC. A.Ş. 174 YAPI MERKEZİ PREFABRİKASYON A.Ş 175 YASSI METAL DIŞ TİC. SAN. LTD. ŞTİ. 176 YENİ AKIN NAK. MET. VE OTOM. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 177 YENİ MADENİ YAĞ. VE KİM. ÜRN. İTH. VE İHR. VE TİC. LTD. ŞTİ. 178 YETKİN PALA ORMAN ÜRÜNLERİ DIŞ TİC. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 179 YILDIRIM METAL SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 180 YILKARBON YAKIT PAZARLAMA SAN. TİC. A.Ş. 181 YILPORT KONTEYNER TERMİNALİ VE LİMAN İŞL. A.Ş. TEMMUZ 2012 Sayfa 69

70 KÖMÜRCÜLER OSB 1 TORBAPAK MAD. SAN. VE TİC. A.Ş. MAKİNA IV İMİS OSB 1 AĞIR HADDECİLİK A.Ş. 2 AK İNŞ.MERMERCİLİK VE GAYRİM.YATIRIM TİC. A.Ş. 3 AKPEN METAL MAKİNE PLS.SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 4 ALİ ATTİLA ARSAN 5 ALİ KEMAL SÜMER 6 AVRUPA MÜMESSİLLİK VE DIŞ TİC.A.Ş. 7 AZİZ ATTEPE 8 BEZA DEMİR ÇELİK SAN.VE TİC.A.Ş. 9 BMS BİRLEŞİK METAL SANAYİ VE TİCARET A.Ş. 10 BOĞAÇ PROFİL DEMİR ÇELİK SAN.A.Ş. 11 BORUSAN-MANNESMANN A.Ş. 12 CAM YAPI CAM PAZLM.İNŞ.TAAH.TİC.VE SAN.LTD.ŞTİ. 13 CELALETTİN İĞDEBELİ 14 DAVUTOĞLU İNŞ.MAK.TRZM.SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 15 DİLER DEMİR ÇELİK END.A.Ş. 16 DORALP TEKNOLOJİK MON.MÜH.İNŞ.SAN.TİC.LTD.ŞTİ. 17 EAE ELEKTRİK ASANSÖR END.SAN.VE TİC.A.Ş. 18 ENKA İNŞAAT SAN.A.Ş. 19 ENKA PAZARLAMA İTH.İHR.A.Ş. 20 ERBAY ALUMİYUM İNŞ.SAN.TİC.LTD.ŞTİ. 21 EREN ÇELİK AHŞ.VE METAL MÖBLE SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 22 FRİTERM TERMİK CİHAZLAR SAN.VE TİC.A.Ş. 23 FUPA ASANSÖR İNŞ.PAZ.SAN.VE TİC.LTD.ŞİT. 24 GENEL MAKİNE TİC. VE SAN. A.Ş. 25 HEİNEN HOPMAN MÜHENDİSLİK A.Ş. 26 HEMA ENDÜSTRİ A.Ş. 27 HIDIR YILMAZ 28 İNKA MAKİNE SAN.VE TİC.A.Ş. 29 KROMAN ÇELİK SAN.A.Ş. 30 MADEŞ METAL SAN.LTD.ŞTİ. 31 MEHMET HALUK AKTAN 32 MEHMET ÖZDEŞLİK 33 METAL PRES MAKİNE SAN.TİC.LTD.ŞTİ. 34 METALSAN ÇEL. VE METAL SAN.A.Ş 35 MMK METALURJİ SAN.TİC.VE LİMAN İŞLM.A.Ş. 36 NAYA İNŞAAT VE TURİZM.TİC.A.Ş. 37 NECATİ ÖZSOY 38 OM MÜHD.MAKİNE DIŞ TİC.LTD.ŞTİ. 39 OMTAŞ OTOMOTİV TRANS.AKSAMI SAN.VE TİC.A.Ş 40 ORHAN OBALI 41 PARSAN MAKİNE PARÇA SAN.TİC.A.Ş. 42 REMAS REDÜKTÖR VE MAK.SAN.A.Ş. 43 ROZAK MAKİNE SAN.VE TİC.A.Ş. TEMMUZ 2012 Sayfa 70

71 44 RTA LABR.BİY.ÜRN.LTD.ŞTİ. 45 SAR MAKİNA SAN.VE TİC.A.Ş. 46 SARCAM BOBİNAJ VE TRF.TEL.SAN.TİC.LTD.ŞTİ. 47 SEDAT SİLAHTAROĞLU 48 SENTEZ AMBALAJ SAN.VE TİC.A.Ş. 49 SİLKAR OTOMOTİV A.Ş. 50 TARAL TARIM ALETLERİ SAN. A.Ş. 51 TEKNİK BOMBE SAN.MAK.OTO.İNŞ.TİC.LTD.ŞTİ. 52 TEMPA PANO SAN.VE TİC.A.Ş. 53 TİMSAN HİDROLİK PÖNÖMATİK A.Ş. 54 TRANSVARO ELEKTRON ALETLERİ SAN.VE TİC.A.Ş. 55 TUFAN DEMİR ÇEL.SAN.VE TİC.A.Ş 56 TÜRBOSAN TÜRBO MAKİNALAR SAN.VE TİC.A.Ş. 57 ÜNİMERT ÇELİK ÜRÜNLERİ SAN.TİC.A.Ş. 58 ÜNKA KABLO SAN.VE TİC.A.Ş. 59 ÜNTEL KABLOLARI SAN.VE TİC.A.Ş. 60 VEFA PREFABRİKE YAPILAR SAN.TİC. A.Ş. 61 VİNÇSAN VİNÇ SAN.VE TİC.A.Ş. 62 YASSI METAL DIŞ TİCARET SANAYİ LİMİTED ŞİRKETİ 63 YAZICI DEMİR ÇELİK SAN.A.Ş. 64 YUSUF BULUT ÖZTÜRK 65 YUSUF DEDE 66 YUSUF ZİYA İĞDEBELİ T.C. DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI TEMMUZ 2012 Sayfa 71

72 EK tarih ve 2011/06 sayılı Genelge T.C. DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI TEMMUZ 2012 Sayfa 72

73 EK-3 Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği (Ek-1) Ek- I LİMİT DEĞERLER, HEDEF DEĞERLER, UZUN VADELİ HEDEFLER, DEĞERLENDİRME EŞİKLERİ, BİLGİLENDİRME VE UYARI EŞİKLERİ A) Tanımlar PM10, arsenik, kadmiyum, nikel, cıva ve benzo(a)piren konsantrasyonlarını hesaplamak için örnekleme hacmi, ortam şartlarına karşılık gelmekte ve tüm gaz halindeki kirleticiler için hacim 293 K sıcaklıkta ve 101,3 kpa basınçta standartlaştırılır. Konsantrasyon değerleri aşağıdaki birimlerle ifade edilir; - karbon monoksit için mg/m 3 - arsenik, kadmiyum, nikel, cıva ve benzo(a)piren için ng/m³ - diğer kirleticiler için µg/m³ Saat, Merkezi Avrupa Saat Dilimi cinsinden belirtilir. AOT40 ( (µg/m³) saat olarak ifade edilir), her gün, Merkezi Avrupa Saat Dilimi 8:00 ve 20:00 arasında ölçülen sadece 1 saatlik değerler kullanılarak belirli bir zaman dilimi sonunda, 80 µg/m³ ile 80 µg/m³ (= 40ppb) den daha büyük saatlik konsantrasyonlar arasındaki farkın toplamı demektir. Maksimum günlük sekiz saatlik ortalama konsantrasyon, saatlik verilerden hesaplanıp her saat güncellenen sekiz saatlik dinamik ortalamalar incelenerek seçilir. Böyle hesaplanan her sekiz saatlik ortalama, sona erdiği güne ait olur, diğer bir ifade ile herhangi bir gün için ilk hesaplama süresi önceki günün 17:00 dan o günün 01:00 a kadarki süredir. Herhangi bir gün için son hesaplama süresi ise o günün saat dan 24:00 a kadar olan süredir. TEMMUZ 2012 Sayfa 73

74 B) Limit değerler, değerlendirme ve uyarı eşikleri Kirletici Ortalama süre Limit değer Tolerans payı Üst değerlendirme eşiği Alt değerlendirme eşiği Limit değere ulaşılacak tarih Uyarı eşiği SO 2 saatlik -insan sağlığının korunması için- 24 saatlik -insan sağlığının korunması için yıllık ve kış dönemi (1 Ekim den 31 Marta kadar) 350 µg/m 3 (bir yılda 24 defadan fazla aşılmaz) 125 µg/m 3 (bir yılda 3 defadan fazla aşılmaz) 20 µg/m tarihinde 150 µg/m 3 (limit değerin %43 ü) ve tarihine kadar tolerans payı sıfırlanacak şekilde her 12 ayda bir eşit miktarda yıllık olarak azaltılır tarihinde 125 µg/m 3 (%100) ve tarihine kadar tolerans payı sıfırlanacak şekilde her 12 ayda bir eşit miktarda yıllık olarak azaltılır 24-saatlik limit değerin %60 ı (75 µg/m 3 bir yılda 3 defadan fazla aşılmaz) Kış dönemi limit değerinin %60 ı 24-saatlik limit değerin %40 ı (50 µg/m3 bir yılda 3 defadan fazla aşılmaz) Kış dönemi limit değerinin %40 ı 1.Ocak µg/m 3 1.Ocak Ocak 2014 (hava kalitesinin temsili bölgelerinde bütün bir bölge veya alt bölgede veya en azından 100 km 2 dehangisi küçük ise-üç ardışık saatte ölçülür) - ekosistemin koruması- (12 µg/m 3 ) (8 µg/m3) TEMMUZ 2012 Sayfa 74

75 Kirletici Ortalama süre Limit değer Tolerans payı Üst değerlendirme eşiği Alt değerlendirme eşiği Limit değere ulaşılacak tarih Uyarı eşiği NO 2 saatlik -insan sağlığının korunması için- 200 µg/m3 (bir yılda 18 defadan fazla aşılmaz) tarihinde 100 µg/m³ (% 50) ve tarihine kadar tolerans payı sıfırlanacak şekilde her 12 ayda bir eşit miktarda yıllık olarak azaltılır limit değerin %70 i (140 µg/m 3 bir yılda 18 defadan fazla aşılmaz) limit değerin %50 si (100 µg/m 3 bir yılda 18 defadan fazla aşılmaz) 1.Ocak µg/m 3 (hava kalitesinin temsili bölgelerinde bütün bir bölge veya alt bölge de veya en azından 100 km 2 de- hangisi küçük ise- üç ardışık saatte ölçülür) yıllık -insan sağlığının korunması için- 40µg/m tarihinde 20 µg/m³ (% 50) ve tarihine kadar tolerans payı sıfırlanacak şekilde her 12 ayda bir eşit miktarda yıllık olarak azaltılır limit değerin %80 i (32 µg/m 3 ) limit değerin %65 i (26 µg/m 3 ) 1.Ocak 2024 NO X yıllık vejetasyonun korunması için- 30 µg/m 3 - limit değerin %80 i (24 µg/m3) limit değerin %65 i (19,5 µg/m 3 ) 1.Ocak 2014 TEMMUZ 2012 Sayfa 75

76 Kirletici Ortalama süre Limit değer Tolerans payı Üst değerlendirme eşiği Alt değerlendirme eşiği Limit değere ulaşılacak tarih PM(10) 24 saatlik 50 µg/m tarihinde 50 µg/m³ (% 100) 30 µg/m 3 20 µg/m 3 1 Ocak insan sağlığının korunması için- (bir yılda 35 defadan fazla aşılmaz) ve tarihine kadar tolerans payı sıfırlanacak şekilde her 12 ayda bir eşit miktarda yıllık olarak azaltılır (bir yılda 7 defadan fazla aşılmaz) (bir yılda 7 defadan fazla aşılmaz) yıllık 40.µg/m tarihinde 20 µg/m³ (% 50) 14 µg/m 3 10 µg/m 3 1 Ocak insan sağlığının korunması için- ve tarihine kadar tolerans payı sıfırlanacak şekilde her 12 ayda bir eşit miktarda yıllık olarak azaltılır TEMMUZ 2012 Sayfa 76

77 Kirletici Ortalama süre Limit değer Tolerans payı Üst değerlendirme eşiği Alt değerlendirme eşiği Limit değere ulaşılacak tarih Kurşun yıllık -insan sağlığının korunması için- 0,5µg/m3 Sınayi faaliyetlerden uzun yıllar boyunca kontamine olmuş sanayi kaynakların yakınlarında 1 µg/m³ tarihinde 0.5 µg/m³ (% 100) ve tarihine kadar veya madde 12 (4) e göre belirlenen alt bölge ler ve bölge lerde 1 Ocak yıla kadar tolerans payı sıfırlanacak şekilde her 12 ayda bir eşit miktarda yıllık olarak azaltılır limit değerin %70 i (0,35 µg/m3) limit değerin %50 si (0,25 µg/m3) 1 Ocak 2019 veya madde 12 (4) e göre belirlenen bölge ve alt bölge lerde 1 Ocak yıl. Böyle durumlarda limit değer 1 Ocak 2019 dan itibaren 1,0 µg/m³ olur. (bakınız madde 12 (4)) TEMMUZ 2012 Sayfa 77

78 Benzen yıllık -insan sağlığının korunması için- 5 µg/m tarihinde 5 µg/m³ (% 100) ve tarihinden tarihine kadar tolerans payı sıfırlanacak şekilde her 12 ayda bir eşit miktarda yıllık olarak azaltılır limit değerin %70 i (3, 5 µg/m 3 ) limit değerin %40 ı (2 µg/m 3 ) 1 Ocak 2021 zaman-sınırlı uzatmaya mutabık kalınan bölge ve alt bölge ler hariç (bakınız madde 12 (3)) Karbon monoksit maksimum günlük 8 saatlik ortalama -insan sağlığının korunması için- 10 mg/m tarihinde 6 mg/m³ (% 60) ve tarihine kadar tolerans payı sıfırlanacak şekilde her 12 ayda bir eşit miktarda yıllık olarak azaltılır limit değerin %70 i (7 mg/m 3 ) limit değerin %50 si (5 mg/m 3 ) 1 Ocak 2017 TEMMUZ 2012 Sayfa 78

79 C) Arsenik, kadmiyum, nikel ve benzo(a)piren için hedef değerler ve değerlendirme eşikleri Kirletici Hedef değer (a) Hedef değerin yüzdesi olarak üst değerlendirme eşiği Hedef değerin yüzdesi olarak alt değerlendirme eşiği Hedef değere ulaşılacak tarih Arsenik 6 ng/m 3 % 60 % 40 1 Ocak 2020 Kadmiyum 5 ng/m 3 % 60 (3,6 ng/m 3 ) (2,4 ng/m 3 ) % 40 1 Ocak 2020 Nikel 20 ng/m 3 % 70 (3,0 ng/m 3 ) (2,0 ng/m 3 ) % 50 1 Ocak 2020 Benzo(a)piren 1 ng/m 3 % 60 (14 ng/m 3 ) (10 ng/m 3 ) % 40 1 Ocak 2020 (0,6 ng/m 3 ) (0,4 ng/m 3 ) (a) bir yılda PM10 fraksiyonundaki toplam içerik için TEMMUZ 2012 Sayfa 79

80 D) Ozon için uzun vadeli hedefler, hedef değerler, bilgilendirme ve uyarı eşikleri Hedef Ortalama Süre 2022 için Hedef değer (a) Uzun vadeli hedef İnsan sağlığının korunması Bir yılda maksimum günlük 8 saatlik ortalama 120 µg/m³ değeri üç yıllık ortalama alındığında bir yılda 25 günden daha fazla süre boyunca aşılmayacaktır (b) 120 µg/m3 Vejetasyonun korunması Mayıs ayından Temmuz ayına kadar 1 saatlik değerlerden hesaplanacak AOT40 Beş yıllık ortalaması µg/m3 saat (b) µg/m3 saat (a) Hedef değerler ile uyumluluk bu yıldan itibaren değerlendirilecektir. Bir başka ifade ile verilerin, takip eden üç veya beş yıl sonunda uyumluluğun hesaplamasında kullanılacağı ilk yıl 2022 dir. (b) Eğer üç veya beş yıllık ortalamalar belirlenemiyorsa yıllık verilerin ardışık ve tam seti bazında, hedef değerler ile uyumluluğu kontrol etmek için gerekli minimum yıllık veriler aşağıdaki gibidir; - insan sağlığının korunmasında hedef değer için- bir yıllık geçerli veri - vejetasyonun korunmasında hedef değer için- üç yıllık geçerli veri Süre Eşik Bilgi eşiği 1 saatlik ortalama 180 µg/m3 Uyarı eşiği 1 saatlik ortalama (a) 240 µg/m3 (a) Madde 11 in uygulanması için eşiğin aşımı üç ardışık yıl için öngörülür veya ölçülür. E) Üst ve alt değerlendirme eşiklerinin aşımının belirlenmesi Üst ve alt değerlendirme eşiklerinin aşımı, yeterli verinin bulunduğu yerlerde önceki beş yıllık süre içindeki konsantrasyonlar baz alınarak belirlenir. Önceki beş yıl dikkate alınarak en az üç yıllık süre içinde bu aşım oluşmuşsa, bir değerlendirme eşiğinin aşılmış olduğu varsayılır. Beş yıllık veriden daha az veri olan yerlerde üst ve alt değerlendirme eşiklerinin aşımlarına karar vermek için, en yüksek kirlenme seviyelerinin karakteristik olduğu zamanlarda ve yerlerde kısa süreli ölçüm kampanyaları; emisyon envanterleri ve modellemeden elde edilen sonuçlar ile birleştirilebilir. TEMMUZ 2012 Sayfa 80

81 Ek- I A GEÇİŞ DÖNEMİ UZUN VADELİ VE KISA VADELİ SINIR DEĞERLERİ VE UYARI EŞİKLERİ (Değişik:05/05/2009- md 1) Kirletici Ortalama süre Sınır değer Sınır değerin yıllık azalması Uyarı eşiği SO 2 saatlik 900 µg/m 3 -KVS- 24 saatlik % 95 /yıl -insan sağlığının korunması için- Kış Sezonu Ortalaması (1 Ekim 31 Mart) -insan sağlığının korunması için- Hedef Sınır Değer 400 µg/m 3 Sınır değer, tarihinde başlayarak tarihine kadar 250 µg/m 3 (sınır değerin %62,5 i) olana kadar her 12 ayda bir eşit miktarda yıllık olarak azalır 250 µg/m³ Sınır değer, tarihinde başlayarak tarihine kadar 125 µg/m 3 (sınır değerin %50 si) olana kadar her 12 ayda bir eşit miktarda yıllık olarak azalır İlk seviye: 500 µg/m 3 İkinci seviye: 850 µg/m 3 Üçüncü seviye: µg/m 3 Dördüncü seviye: µg/m 3 (Verilen değerler 24 saatlik ortalamalardır.) (Yıllık ortalama) aritmetik 60 µg/m³ TEMMUZ 2012 Sayfa 81

82 Hedef Sınır Değer 120 µg/m³ Kış Ortalaması Sezonu (1 Ekim 31 Mart) -UVS- yıllık 150 µg/m 3 -insan sağlığının korunması için- -UVS- yıllık -hassas hayvanların, bitkilerin nesnelerin korunması için- ve 60 µg/m 3 Sınır değer, tarihinde başlayarak tarihine kadar 20 µg/m 3 (sınır değerin %33 ü) olana kadar her 12 ayda bir eşit miktarda yıllık olarak azalır NO 2 -KVS- 300 µg/m 3 24 saatlik % 95 /yıl -insan sağlığının korunması için- -UVSyıllık -insan sağlığının korunması için- 100 µg/m 3 Sınır değer, tarihinde başlayarak tarihine kadar 60 µg/m 3 (sınır değerin %60 ı) olana kadar her 12 ayda bir eşit miktarda yıllık olarak azalır TEMMUZ 2012 Sayfa 82

83 Kirletici Ortalama süre Sınır Değer Sınır değerin yıllık azalması Uyarı eşiği PM10 1 -KVS- 24 saatlik % 95/yıl 300 µg/m 3 Sınır değer, tarihinde başlayarak tarihine kadar 100 µg/m 3 (sınır değerin %33 üi) olana kadar her 12 ayda eşit bir miktarda yıllık olarak azalır İlk seviye: 260 µg/m 3 İkinci seviye: 400 µg/m 3 -insan sağlığının korunması için- Kış Sezonu Ortalaması (1 Ekim 31 Mart) 200 µg/m 3 Sınır değer, tarihinde başlayarak tarihine kadar 90 µg/m 3 (sınır değerin %45 i) olana kadar her 12 ayda eşit bir miktarda yıllık olarak azalır Üçüncü seviye: 520 µg/m 3 Dördüncü seviye: 650 µg/m 3 -insan sağlığının korunması için- -UVSyıllık -insan sağlığının korunması için- 150 µg/m 3 Sınır değer, tarihinde başlayarak tarihine kadar 60 µg/m 3 (sınır değerin %40 ı) olana kadar her 12 ayda eşit bir miktarda yıllık olarak azalır (Verilen değerler 24 saatlik ortalamalardır.) Kurşun -UVSyıllık -insan sağlığının korunması için- 2 µg/m 3 Sınır değer, tarihinde başlayarak tarihine kadar 1 µg/m 3 (sınır değerin %50 si) olana kadar her 12 ayda eşit bir miktarda yıllık olarak azalır TEMMUZ 2012 Sayfa 83

84 CO 24 saatlik % 95/yıl -insan sağlığının korunması içinyıllık T.C. DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI 30 mg/m 3 Sınır değer, tarihinde başlayarak tarihine kadar 10 mg/m 3 (sınır değerin %33 ü) olana kadar her 12 ayda eşit bir miktarda yıllık olarak azalır 10 mg/m 3 -insan sağlığının korunması için- 1 [1] PM10, asılı partikül madde siyah duman olarak da ölçülebilir. Siyah duman değerlendirmesi ve gravimetrik birimlere çevrimi için, hava kirliliğini ölçme metotları ve anket teknikleri üzerine çalışan OECD grubunun standartlaştırdığı metot (1964), referans metot olarak alınır. TEMMUZ 2012 Sayfa 84

85 EK tarih ve 2011/2 sayılı Valilik genelgesi T.C. DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI TEMMUZ 2012 Sayfa 85

KONYA İLİ HAVA KALİTESİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

KONYA İLİ HAVA KALİTESİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ KONYA İLİ HAVA KALİTESİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Bu çalışma da 2000-2010 yıllarındaki yıllık, aylık, saatlik veriler kullanılarak kirleticilerin mevsimsel değişimi incelenmiş, sıcaklık, rüzgar hızı, nisbi

Detaylı

ENERJİ TESİSLERİNİN ÇEVRESEL ETKİLERİ

ENERJİ TESİSLERİNİN ÇEVRESEL ETKİLERİ ENERJİ TESİSLERİNİN ÇEVRESEL ETKİLERİ DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ Çevre Mühendisliği Bölümü Hava Kirliliği Laboratuvarı İZMİR BÖLGESİ ENERJİ FORUMU 31 Ekim 1 Kasım 2014 İzmir Mimarlık Merkezi 1 Aliağa ve

Detaylı

HAVA KALİTESİ YÖNETİMİ

HAVA KALİTESİ YÖNETİMİ HAVA KALİTESİ YÖNETİMİ Prof.Dr.Abdurrahman BAYRAM Prof.Dr. Tolga ELBİR Dr.Öğr.Üyesi Yetkin DUMANOĞLU CEV-3616 Hava Kirliliği ve Kontrolu Hava Kalitesi Yönetimi Bir bölgede hava kalitesi seviyelerinin iyileştirilmesi

Detaylı

T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI ÇED, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü ÇEVRE ÖLÇÜM VE ANALİZLERİ YETERLİK BELGESİ EK LİSTE-1/7

T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI ÇED, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü ÇEVRE ÖLÇÜM VE ANALİZLERİ YETERLİK BELGESİ EK LİSTE-1/7 ÇED, İzin ve Denetim lüğü EK LİSTE-1/7 (1, 2, 3,4) SU, ATIK SU ph Elektrometrik Metot SM 4500 H+ B Sıcaklık Laboratuvar ve Saha Metodu SM 2550 B İletkenlik Elektrokimyasal Metot SM 2510 B Renk Spektrofotometrik

Detaylı

İnegöl OSB Müdürlüğü Atıksu Arıtma, Çamur Kurutma ve Kojenerasyon Tesisleri 6/3/2016 1

İnegöl OSB Müdürlüğü Atıksu Arıtma, Çamur Kurutma ve Kojenerasyon Tesisleri 6/3/2016 1 Atıksu Arıtma, Çamur Kurutma ve 6/3/2016 1 İnegöl İlçesinde Organize Sanayi Bölgesi Kurulması; Yüksek Planlama Kurulunun 19.12.1973 tarihli raporu ve Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının 19.11.1973 tarihli

Detaylı

BÜYÜK MELEN HAVZASI ENTEGRE KORUMA VE SU YÖNETİMİ. Prof. Dr. İzzet Öztürk İTÜ Çevre Mühendisliği Bölümü

BÜYÜK MELEN HAVZASI ENTEGRE KORUMA VE SU YÖNETİMİ. Prof. Dr. İzzet Öztürk İTÜ Çevre Mühendisliği Bölümü BÜYÜK MELEN HAVZASI ENTEGRE KORUMA VE SU YÖNETİMİ Prof. Dr. İzzet Öztürk İTÜ Çevre Mühendisliği Bölümü GÜNDEM Büyük Melen Havzası nın Konumu ve Önemi Büyük Melen Havzası ndan İstanbul a Su Temini Projesi

Detaylı

ÖLÇÜM VE /VEYA ANALİZ İLE İLGİLİ; Kapsam Parametre Metot Adı Metot Numarası ph Elektrometrik metot TS EN ISO 10523

ÖLÇÜM VE /VEYA ANALİZ İLE İLGİLİ; Kapsam Parametre Metot Adı Metot Numarası ph Elektrometrik metot TS EN ISO 10523 Çevresel Etki Değerlendirmesi İzin ve Denetim lüğü EK LİSTE-1/8 ph Elektrometrik metot TS EN ISO 10523 SU, ATIK SU 1,2 İletkenlik Elektrot Metodu TS 9748 EN 27888 Sıcaklık Laboratuvar ve Saha Metodu SM

Detaylı

TOPRAK KİRLİLİĞİNDE SANAYİ UYGULAMALARI VE SAHAYA ÖZGÜ RİSK ANALİZİ

TOPRAK KİRLİLİĞİNDE SANAYİ UYGULAMALARI VE SAHAYA ÖZGÜ RİSK ANALİZİ TOPRAK KİRLİLİĞİNDE SANAYİ UYGULAMALARI VE SAHAYA ÖZGÜ RİSK ANALİZİ MART 2017 SUNUM PLANI 1. Toprak Kirliliği İle İlgili Yapılmış Örnek Çalışmalara Ait Görseller 2. Sanayi Tesislerinde Risk Analizi ve

Detaylı

SU KALİTE ÖZELLİKLERİ

SU KALİTE ÖZELLİKLERİ SU KALİTE ÖZELLİKLERİ Su kirliliği Su kaynağının kimyasal, fiziksel, bakteriyolojik, radyoaktif ve ekolojik özelliklerinin olumsuz yönde değişmesi şeklinde gözlenen ve doğrudan veya dolaylı yoldan biyolojik

Detaylı

ATAŞEHİR İLÇESİ HAVA KALİTESİ ÖLÇÜMLERİ DEĞERLENDİRMESİ

ATAŞEHİR İLÇESİ HAVA KALİTESİ ÖLÇÜMLERİ DEĞERLENDİRMESİ ATAŞEHİR İLÇESİ HAVA KALİTESİ ÖLÇÜMLERİ DEĞERLENDİRMESİ Ekim 2018 Prof. Dr. Mikdat KADIOĞLU Prof. Dr. Hüseyin TOROS İTÜ Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi Meteoroloji Mühendisliği Bölümü ÖNSÖZ Hepimiz sağlıklı,

Detaylı

PROJE AŞAMALARI. Kaynak Envanterinin Oluşturulması. Emisyon Yükü Hesaplamaları

PROJE AŞAMALARI. Kaynak Envanterinin Oluşturulması. Emisyon Yükü Hesaplamaları PROJENİN AMACI Bölgesel Temiz Hava Merkezlerinden olan Ankara merkez olmak üzere; Bartın, Bolu, Çankırı, Düzce, Eskişehir, Karabük, Kastamonu, Kırıkkale, Kırşehir, Kütahya, Yozgat ve Zonguldak illerinde

Detaylı

Nabi KALELİ Çevre Mühendisi. Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü

Nabi KALELİ Çevre Mühendisi. Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Nabi KALELİ Çevre Mühendisi Ulusal Hava Kalitesi İzleme Ağının Kurulması 2005 yılında 36 adet hava kalitesi izleme istasyonu Bakanlığımız tarafından kurulmuştur. 2007 yılında 45 adet istasyon daha kurularak

Detaylı

Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/6) Akreditasyon Kapsamı

Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/6) Akreditasyon Kapsamı Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/6) Deney Laboratuvarı Adresi : Yavuz Sultan Selim Cad. 118. Sokak No: 29 Dilovası 41455 KOCAELİ/TÜRKİYE Tel : 0 262 754 17 81 Faks : 0 262 754 19 84 E-Posta : EHSTurkey@sgs.com

Detaylı

ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 2014 YILI ANALİZ LABORATUVARI FİYAT LİSTESİ

ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 2014 YILI ANALİZ LABORATUVARI FİYAT LİSTESİ ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 2014 YILI ANALİZ LABORATUVARI FİYAT LİSTESİ A. NUMUNE ALMA/ÖRNEKLEME A.1.Emisyon Kapsamında Numune Alma/Örnekleme Uçucu Organik

Detaylı

YATAY (1) NO. MEVZUAT NO MEVZUAT ADI. 1. ----------------- Aarhus Sözleşmesi. 2. ----------------- Espoo Sözleşmesi

YATAY (1) NO. MEVZUAT NO MEVZUAT ADI. 1. ----------------- Aarhus Sözleşmesi. 2. ----------------- Espoo Sözleşmesi YATAY (1) 1. ----------------- Aarhus Sözleşmesi 2. ----------------- Espoo Sözleşmesi 3. 1210/90/EEC Avrupa Çevre Ajansı Tüzüğü 4. 2008/90/EC Çevresel Suç Direktifi 5. 2007/2/EC INSPIRE Direktifi 6. 2004/35/EC

Detaylı

DÜZCE DE HAVA KİRLİLİĞİ

DÜZCE DE HAVA KİRLİLİĞİ DÜZCE DE HAVA KİRLİLİĞİ Hasan GÜVEN Çevre Yüksek Mühendisi Çevre ve Şehircilik İl Müdürü DÜZCE ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ Hava: Dünya atmosferini meydana getiren gaz karışımı. Ancak, atmosferin halk

Detaylı

T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI ÇEVRE YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ YER SEVİYESİ OZON KİRLİLİĞİ BİLGİ NOTU

T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI ÇEVRE YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ YER SEVİYESİ OZON KİRLİLİĞİ BİLGİ NOTU T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI ÇEVRE YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ YER SEVİYESİ OZON KİRLİLİĞİ BİLGİ NOTU Temmuz 2014 OZON NEDİR Ozon (O 3 ) üç tane oksijen atomunun birleşmesi ile oluşmaktadır. Ozon, atmosferde

Detaylı

T.C. KOCAELİ BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ İSU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ARITMA TESİSLERİ İŞLETME ZORLUKLARI VE SCADA SİSTEMİNİN EKONOMİK GETİRİLERİ

T.C. KOCAELİ BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ İSU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ARITMA TESİSLERİ İŞLETME ZORLUKLARI VE SCADA SİSTEMİNİN EKONOMİK GETİRİLERİ T.C. KOCAELİ BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ İSU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ARITMA TESİSLERİ İŞLETME ZORLUKLARI VE SCADA SİSTEMİNİN EKONOMİK GETİRİLERİ ALİ SAĞLIK İSU GENEL MÜDÜR YARDIMCISI EKİM 2015 2015 YILI İTİBARİYLE ATIKSU

Detaylı

ÇEVRE YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ATIKSU YÖNETİMİ

ÇEVRE YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ATIKSU YÖNETİMİ ÇEVRE YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ATIKSU YÖNETİMİ Ece SARAOĞLU Çevre ve Şehircilik Uzmanı 4. Türk-Alman Su İşbirliği Günleri 24.09.2014 Sunum İçeriği Atıksu Politikamız Atıksu Mevzuatı Su Kirliliği Kontrolü

Detaylı

EĞİRDİR GÖLÜ SU KALİTESİ

EĞİRDİR GÖLÜ SU KALİTESİ EĞİRDİR GÖLÜ SU KALİTESİ Yrd. Doç. Dr. Şehnaz ŞENER Süleyman Demirel Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü Göl 482 km² yüzölçümü ile Türkiye nin 4. büyük gölü aynı zamanda 2.

Detaylı

Emisyon Envanteri ve Modelleme. İsmail ULUSOY Çevre Mühendisi Ennotes Mühendislik

Emisyon Envanteri ve Modelleme. İsmail ULUSOY Çevre Mühendisi Ennotes Mühendislik Emisyon Envanteri ve Modelleme İsmail ULUSOY Çevre Mühendisi Ennotes Mühendislik İçerik Emisyon Envanteri Emisyon Kaynaklarına Göre Bilgiler Emisyon Faktörleri ve Hesaplamalar Modelleme Emisyon Envanteri

Detaylı

İZMİR İLİ ENERJİ TESİSLERİNİN ÇEVRESEL ETKİLERİ (Aliağa Bölgesi) TMMOB Çevre Mühendisleri Odası İzmir Şubesi

İZMİR İLİ ENERJİ TESİSLERİNİN ÇEVRESEL ETKİLERİ (Aliağa Bölgesi) TMMOB Çevre Mühendisleri Odası İzmir Şubesi İZMİR İLİ ENERJİ TESİSLERİNİN ÇEVRESEL ETKİLERİ (Aliağa Bölgesi) TMMOB Çevre Mühendisleri Odası İzmir Şubesi Giriş Sanayi devriminin gerçekleşmesi ile birlikte; üretimde enerji talebi artmış, sermaye sınıfı

Detaylı

İĞİ MEVZUATI ÇERÇEVESİNDE 2011 YILINDA ANKARA'DA YAŞANAN İĞİ. Erkin ETİKE KMO Hava Kalitesi Takip Merkezi Başkanı. 12 Ocak 2012 - Ankara

İĞİ MEVZUATI ÇERÇEVESİNDE 2011 YILINDA ANKARA'DA YAŞANAN İĞİ. Erkin ETİKE KMO Hava Kalitesi Takip Merkezi Başkanı. 12 Ocak 2012 - Ankara HAVA KİRLİLİĞİ İĞİ MEVZUATI ÇERÇEVESİNDE 2011 YILINDA ANKARA'DA YAŞANAN NO VE O KİRLİLİĞİ İĞİ 2 3 Erkin ETİKE KMO Hava Kalitesi Takip Merkezi Başkanı 12 Ocak 2012 - Ankara SUNUM PLANI 1. GİRİŞ İŞ 2. HUKUKİ

Detaylı

Çevre İçin Tehlikeler

Çevre İçin Tehlikeler Çevre ve Çöp Çevre Bir kuruluşun faaliyetlerini içinde yürüttüğü hava, su, toprak, doğal kaynaklar, belirli bir ortamdaki bitki ve hayvan topluluğu, insan ve bunlar arasındaki faaliyetleri içine alan ortamdır.

Detaylı

ESKİŞEHİR KENT MERKEZİ YANMA KAYNAKLI EMİSYON ENVANTERİ ÇALIŞMASI

ESKİŞEHİR KENT MERKEZİ YANMA KAYNAKLI EMİSYON ENVANTERİ ÇALIŞMASI ESKİŞEHİR KENT MERKEZİ YANMA KAYNAKLI EMİSYON ENVANTERİ ÇALIŞMASI Sunan: Arş. Gör. Hicran Altuğ Anadolu Üniversitesi MMF Çevre Mühendisliği Bölümü MATRA Eskişehir ve İskenderun da Temiz Hava için Elele

Detaylı

İÇİNDEKİLER SI BASKISI İÇİN ÖN SÖZ. xvi. xxi ÇEVİRİ EDİTÖRÜNDEN. BÖLÜM BİR Çevresel Problemlerin Belirlenmesi ve Çözülmesi 3

İÇİNDEKİLER SI BASKISI İÇİN ÖN SÖZ. xvi. xxi ÇEVİRİ EDİTÖRÜNDEN. BÖLÜM BİR Çevresel Problemlerin Belirlenmesi ve Çözülmesi 3 . İÇİNDEKİLER SI BASKISI İÇİN ÖN SÖZ xv ÖN SÖZ xvi YAZARLAR HAKKINDA xix ÇEVİRENLER xxi ÇEVİRİ EDİTÖRÜNDEN xxiii K I S I M B İ R ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ 1 BÖLÜM BİR Çevresel Problemlerin Belirlenmesi ve Çözülmesi

Detaylı

ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI ÇED İZİN VE DENETİM GENEL MÜDÜRLÜĞÜ LABORATUVAR ÖLÇÜM VE İZLEME DAİRESİ BAŞKANLIĞI

ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI ÇED İZİN VE DENETİM GENEL MÜDÜRLÜĞÜ LABORATUVAR ÖLÇÜM VE İZLEME DAİRESİ BAŞKANLIĞI ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI ÇED İZİN VE DENETİM GENEL MÜDÜRLÜĞÜ LABORATUVAR ÖLÇÜM VE İZLEME DAİRESİ BAŞKANLIĞI EVSEL VE ENDÜSTRİYEL KİRLİLİK İZLEME PROGRAMI 1 Ergene Havzası Su Kalitesi İzleme Raporu

Detaylı

SU KİRLİLİĞİ KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ İDARİ USULLER TEBLİĞİ

SU KİRLİLİĞİ KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ İDARİ USULLER TEBLİĞİ Resmi Gazete Tarihi: 10.10.2009 Resmi Gazete Sayısı: 27372 SU KİRLİLİĞİ KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ İDARİ USULLER TEBLİĞİ Amaç ve kapsam MADDE 1 (1) Bu Tebliğin amacı, 31/12/2004 tarihli ve 25687 sayılı Resmî

Detaylı

ÖLÇÜM VE /VEYA ANALİZ İLE İLGİLİ; Kapsam Parametre Metot Adı Metot Numarası

ÖLÇÜM VE /VEYA ANALİZ İLE İLGİLİ; Kapsam Parametre Metot Adı Metot Numarası EK LİSTE-1/10 SU, ATIK SU 1 ph Elektrokimyasal Metot SM 4500 H + B Bulanıklık Nefelometrik Metot SM 2130 B Çözünmüş Oksijen / Oksijen Doygunluğu Membran Elektrot Limunisanse SM 4500-O G ASTM D 888 İletkenlik

Detaylı

EK YAKIT OLARAK ÇİMENTO FABRİKALARINDA KULLANILABİLECEK ATIKLAR

EK YAKIT OLARAK ÇİMENTO FABRİKALARINDA KULLANILABİLECEK ATIKLAR EK YAKIT OLARAK ÇİMENTO FABRİKALARINDA KULLANILABİLECEK ATIKLAR 1) Kullanılmış lastikler 2) I ve II nci kategori atık yağlar 3) Boya çamurları 4) Solventler 5) Plastik atıklar 6) Çevre ve Orman Bakanlığı

Detaylı

GAZİANTEP BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ Çevre Koruma ve Kontrol Daire Başkanlığı Atıklar Şube Müdürlüğü ATIK PİLLER

GAZİANTEP BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ Çevre Koruma ve Kontrol Daire Başkanlığı Atıklar Şube Müdürlüğü ATIK PİLLER GAZİANTEP BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ Çevre Koruma ve Kontrol Daire Başkanlığı Atıklar Şube Müdürlüğü ATIK PİLLER 2011 ATIK PİLLER Bu sunum; Atık Piller Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği kapsamı

Detaylı

SANAYİ TESİSLERİNDE KASITSIZ ÜRETİM SONUCU OLUŞAN KOK LARIN ATMOSFERE VERİLMESİNİN KONTROLÜNE İLİŞKİN MEVZUAT VE ÇALIŞMALAR

SANAYİ TESİSLERİNDE KASITSIZ ÜRETİM SONUCU OLUŞAN KOK LARIN ATMOSFERE VERİLMESİNİN KONTROLÜNE İLİŞKİN MEVZUAT VE ÇALIŞMALAR SANAYİ TESİSLERİNDE KASITSIZ ÜRETİM SONUCU OLUŞAN KOK LARIN ATMOSFERE VERİLMESİNİN KONTROLÜNE İLİŞKİN MEVZUAT VE ÇALIŞMALAR Aralık 2016 GENEL MEVZUAT H AV A K A L İ T E S İ N İ N K O R U N M A S I Y Ö

Detaylı

VAHŞİ DEPOLAMA SAHALARININ ISLAHI

VAHŞİ DEPOLAMA SAHALARININ ISLAHI VAHŞİ DEPOLAMA SAHALARININ ISLAHI Vahşi mi? Atıkların gelişigüzel tabiata dökülmesiyle Koku kirliliği Yüzey suyu kirliliği Yeraltı suyu kirliliği Atıkların çevreye dağılması Kirliliğin, atıklardan beslenen

Detaylı

Ulusal Hava Kalitesi İzleme Ağı

Ulusal Hava Kalitesi İzleme Ağı Ulusal Hava Kalitesi İzleme Ağı Veri İşletimi, Veri Validasyonu ve Raporlama Ayşe EYİGÖR Çevre Y.Müh. / Çevre ve Orman Uzmanı Kastamonu-Ilgaz Hizmetiçi Eğitimi 20 Eylül 2010 Ulusal Hava Kalitesi İzleme

Detaylı

T.C. KOCAELİ BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ İSU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ULUSLAR ARASI İSTANBUL AKILLI ŞEBEKELER KONGRESİ AKILLI ŞEBEKELERDE ÖRNEK UYGULAMALAR

T.C. KOCAELİ BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ İSU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ULUSLAR ARASI İSTANBUL AKILLI ŞEBEKELER KONGRESİ AKILLI ŞEBEKELERDE ÖRNEK UYGULAMALAR T.C. KOCAELİ BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ İSU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ULUSLAR ARASI İSTANBUL AKILLI ŞEBEKELER KONGRESİ AKILLI ŞEBEKELERDE ÖRNEK UYGULAMALAR ATIKSU SCADA SİSTEMİ KOCAELİ Murat SÖNMEZ SCADA ŞUBE MÜDÜRÜ

Detaylı

T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu. Hazırlayanlar

T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu. Hazırlayanlar Hazırlayanlar Tıbbi Teknolog Sait ŞEN Uzman Biyolog Zinnet OĞUZ Çevre Sağlık Teknisyeni Barış HALİÇ Yüksek Gıda Mühendisi Figen ERBİL NAZ Dr. Dilek DİKMEN Giriş ve Amaç Avrupa Birliği Komisyonu tarafından

Detaylı

Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü

Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü Çevre Denetimi Ani, planlı, birleşik denetimler ve izlemeler yapılmaktadır. 2872 sayılı Çevre Kanunu ve yönetmelikleri kapsamında Hava, Su,

Detaylı

Öğretim Üyeleri İçin Ön Söz Öğrenciler İçin Ön Söz Teşekkürler Yazar Hakkında Çevirenler Çeviri Editöründen

Öğretim Üyeleri İçin Ön Söz Öğrenciler İçin Ön Söz Teşekkürler Yazar Hakkında Çevirenler Çeviri Editöründen Öğretim Üyeleri İçin Ön Söz Öğrenciler İçin Ön Söz Teşekkürler Yazar Hakkında Çevirenler Çeviri Editöründen ix xiii xv xvii xix xxi 1. Çevre Kimyasına Giriş 3 1.1. Çevre Kimyasına Genel Bakış ve Önemi

Detaylı

EMİSYON ÖLÇÜMLERİ GÜRÜLTÜ VE TİTREŞİM ÖLÇÜMLERİ İMİSYON VE HAVA KALİTESİ ÖLÇÜMLERİ İŞ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ ÖLÇÜMLERİ SGS ÇEVRE

EMİSYON ÖLÇÜMLERİ GÜRÜLTÜ VE TİTREŞİM ÖLÇÜMLERİ İMİSYON VE HAVA KALİTESİ ÖLÇÜMLERİ İŞ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ ÖLÇÜMLERİ SGS ÇEVRE EMİSYON ÖLÇÜMLERİ GÜRÜLTÜ VE TİTREŞİM ÖLÇÜMLERİ İMİSYON VE HAVA KALİTESİ ÖLÇÜMLERİ İŞ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ ÖLÇÜMLERİ SGS ÇEVRE SGS ÇEVRE SGS ÇEVRE LABORATUVARI SGS Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuvarları

Detaylı

ENTEGRE KATI ATIK YÖNETİMİ

ENTEGRE KATI ATIK YÖNETİMİ DÜZCE NİN ÇEVRE SORUNLARI ve ÇÖZÜM ÖNERİLERİ ÇALIŞTAYI ENTEGRE KATI ATIK YÖNETİMİ Yrd. Doç. Dr. Fatih TAŞPINAR Düzce Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü Konuralp/DÜZCE 04.12.2012 1 KATI ATIK (ÇÖP) Toplumun

Detaylı

Normandy Madencilik A.Ş. Ovacõk Altõn Madeni

Normandy Madencilik A.Ş. Ovacõk Altõn Madeni Normandy Madencilik A.Ş. Ovacõk Altõn Madeni İÇİNDEKİLER YÖNETİCİ ÖZETİ... 3 1 Toz ve Gaz Emisyonlarõnõn Kontrolü...4-5 Toz...4-5 Havada Hidrojen Siyanür (HCN) Gazõ... 6 2 Gürültü Kontrolü... 7 3 Kimyasal

Detaylı

ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI DÖNER SERMAYE İŞLETMESİ MÜDÜRLÜĞÜ 2016 YILI BİRİM FİYAT LİSTESİ

ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI DÖNER SERMAYE İŞLETMESİ MÜDÜRLÜĞÜ 2016 YILI BİRİM FİYAT LİSTESİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI DÖNER SERMAYE İŞLETMESİ MÜDÜRLÜĞÜ FİYAT LİSTESİ SR. NO. GELİR KOD NO. HİZMETİN ADI ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ İZİN VE DENETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ÇED RAPORU FORMAT BEDELİ

Detaylı

Adana Büyükşehir Belediyesi Sorumluluk Alanını gösteren harita

Adana Büyükşehir Belediyesi Sorumluluk Alanını gösteren harita Adana Büyükşehir Belediyesi Sorumluluk Alanını gösteren harita 5216 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu nun 7 nci maddesi; evsel katı atıkların toplanarak bertaraf tesisine/aktarma istasyonlarına taşınması

Detaylı

HAVRAN İLÇESİ ESELER MAHALLESİ 106 ADA 60 PARSELE İLİŞKİN 1/5000 ÖLÇEKLİ NAZIM İMAR PLANI RAPORU

HAVRAN İLÇESİ ESELER MAHALLESİ 106 ADA 60 PARSELE İLİŞKİN 1/5000 ÖLÇEKLİ NAZIM İMAR PLANI RAPORU HAVRAN İLÇESİ ESELER MAHALLESİ 106 ADA 60 PARSELE İLİŞKİN 1/5000 ÖLÇEKLİ NAZIM İMAR PLANI RAPORU İçerik 1. GEREKÇE ve KAPSAMI... 2 2. KONUM... 3 3. MÜLKİYET DURUMU VE MERİ DURUMU... 4 4. PLAN DEĞİŞİKLİĞİ...

Detaylı

TMMOB ÇEVRE MÜHENDİSLERİ ODASI İZMİR ŞUBESİ YENİ FOÇA ATIKSU ARITMA TESİSİ ATIKSU DEŞARJI DEĞERLENDİRME RAPORU

TMMOB ÇEVRE MÜHENDİSLERİ ODASI İZMİR ŞUBESİ YENİ FOÇA ATIKSU ARITMA TESİSİ ATIKSU DEŞARJI DEĞERLENDİRME RAPORU TMMOB YENİ FOÇA ATIKSU ARITMA TESİSİ ATIKSU DEŞARJI DEĞERLENDİRME RAPORU ARALIK-2016 FOÇA ATIKSU ARITMA TESİSİ DEŞARJI DEĞERLENDİRME RAPORU İzmir Büyükşehir Belediyesi İZSU Genel Müdürlüğü tarafından Ekim

Detaylı

Temiz Hava Planları. Sunan: Arş. Gör. Hicran Altuğ Anadolu Üniversitesi MMF Çevre Mühendisliği Bölümü

Temiz Hava Planları. Sunan: Arş. Gör. Hicran Altuğ Anadolu Üniversitesi MMF Çevre Mühendisliği Bölümü Temiz Hava Planları Sunan: Arş. Gör. Hicran Altuğ Anadolu Üniversitesi MMF Çevre Mühendisliği Bölümü MATRA Eskişehir ve İskenderun da Temiz Hava için Elele Projesi 4. İletişim Platformu Toplantısı 8 Ekim

Detaylı

ÖLÇÜM VE /VEYA ANALİZ İLE İLGİLİ;

ÖLÇÜM VE /VEYA ANALİZ İLE İLGİLİ; SU, ATIK SU 1,2 Çevresel Etki Değerlendirmesi İzin Ve Denetim lüğü EK LİSTE-1/9 ph Elektrometrik Metot SM 4500 H + B İletkenlik Elektriksel İletkenlik Metodu TS 9748 EN 27888 Bulanıklık Nephelometrik Metot

Detaylı

Çevre Koruma ve Kontrol Daire Başkanlığı. Gaziantep 2014

Çevre Koruma ve Kontrol Daire Başkanlığı. Gaziantep 2014 Çevre Koruma ve Kontrol Daire Başkanlığı Gaziantep 2014 It is a general warming effect felt on Earth s surface, produced by greenhouse gases. Küresel ısınma nedir? Atmosfere verilen gazların sera etkisi

Detaylı

Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/9) Akreditasyon Kapsamı

Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/9) Akreditasyon Kapsamı Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/9) Deney Laboratuvarı Adresi : Kazımiye Mah. Dadaloğlu Cad. No:32 /A Çorlu/Tekirdağ 59850 TEKİRDAĞ / TÜRKİYE Tel : 0 282 652 40 55 Faks : 0 282 652 04 56 E-Posta :

Detaylı

ŞEKİL LİSTESİ... ix TABLO LİSTESİ... xxxi MEVCUT TESİSLERİN İNCELENMESİ (İP 1)... 1

ŞEKİL LİSTESİ... ix TABLO LİSTESİ... xxxi MEVCUT TESİSLERİN İNCELENMESİ (İP 1)... 1 İÇİNDEKİLER ŞEKİL LİSTESİ... ix TABLO LİSTESİ... xxxi MEVCUT TESİSLERİN İNCELENMESİ (İP 1)... 1 Bölgesel Değerlendirme... 2 Marmara Bölgesi... 2 Karadeniz Bölgesi... 13 1.1.3. Ege Bölgesi... 22 Akdeniz

Detaylı

BİTKİSEL VE HAYVANSAL ATIKLARDAN BİYOGAZ VE ENERJİ ÜRETİM TESİSİ

BİTKİSEL VE HAYVANSAL ATIKLARDAN BİYOGAZ VE ENERJİ ÜRETİM TESİSİ BİTKİSEL VE HAYVANSAL ATIKLARDAN BİYOGAZ VE ENERJİ ÜRETİM TESİSİ Tesisin Amacı Organik yapıdaki hammaddelerin oksijensiz ortamda bakteriler yoluyla çürütülerek enerji potansiyeli olan biyogaza ve biyogazın

Detaylı

İÇME SUYU ELDE EDİLEN VEYA ELDE EDİLMESİ PLANLANAN YÜZEYSEL SULARIN KALİTESİNE DAİR YÖNETMELİK BİRİNCİ BÖLÜM. Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

İÇME SUYU ELDE EDİLEN VEYA ELDE EDİLMESİ PLANLANAN YÜZEYSEL SULARIN KALİTESİNE DAİR YÖNETMELİK BİRİNCİ BÖLÜM. Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Yönetmeliğin Yayınlandığı Resmi Gazete nin Tarihi Sayısı 29/06/2012 28338 İÇME SUYU ELDE EDİLEN VEYA ELDE EDİLMESİ PLANLANAN YÜZEYSEL SULARIN KALİTESİNE DAİR YÖNETMELİK Amaç BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam,

Detaylı

Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü. Su ve Toprak Yönetimi Dairesi Başkanlığı. AB Çevre Müktesebatının Yerel Yönetimlere Uygulanması

Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü. Su ve Toprak Yönetimi Dairesi Başkanlığı. AB Çevre Müktesebatının Yerel Yönetimlere Uygulanması Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Su ve Toprak Yönetimi Dairesi Başkanlığı AB Çevre Müktesebatının Yerel Yönetimlere Uygulanması 1 Uygulama Örnekleri 1.Kentsel Atıksu Arıtımı Yönetmeliği 2.Tehlikeli Maddelerin

Detaylı

T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI ÇED, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü ÇEVRE ÖLÇÜM VE ANALİZLERİ YETERLİK BELGESİ EK LİSTE 1 / 5

T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI ÇED, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü ÇEVRE ÖLÇÜM VE ANALİZLERİ YETERLİK BELGESİ EK LİSTE 1 / 5 ÇED, İzin ve Denetim lüğü EK LİSTE 1 / 5 Atık Su Metaller ( Alüminyum, Bakır, Çinko, Demir, Kadmiyum, Krom, Kurşun, Nikel, Sodyum ) ICP-OES Metodu TS EN ISO 11885 Amonyak/ Amonyak Azotu; Amonyum/ Amonyum

Detaylı

ÖLÇÜM VE /VEYA ANALİZ İLE İLGİLİ; Kapsam Parametre Metot adı Metot Numarası CO Elektrokimyasal Hücre Metodu TS ISO 12039

ÖLÇÜM VE /VEYA ANALİZ İLE İLGİLİ; Kapsam Parametre Metot adı Metot Numarası CO Elektrokimyasal Hücre Metodu TS ISO 12039 Çevresel Etki Değerlendirmesi İzin ve Denetim lüğü EK LİSTE-1/13 CO Elektrokimyasal Hücre Metodu TS ISO 12039 EMİSYON 1 O 2 Tayini Elektrokimyasal Hücre Metodu TS ISO 12039 CO 2 Tayini Elektrokimyasal

Detaylı

ÖLÇÜM VE /VEYA ANALİZ İLE İLGİLİ; Kapsam Parametre Metot adı Metot Numarası

ÖLÇÜM VE /VEYA ANALİZ İLE İLGİLİ; Kapsam Parametre Metot adı Metot Numarası EK LİSTE-1/8 SO 2 Elektrokimyasal Hücre Metodu TS ISO 7935 Emisyon (1) CO CO 2 Elektrokimyasal Hücre Metodu İnfrared Metodu Elektrokimyasal Hücre Metodu İnfrared Metodu TS ISO 12039 TS ISO 12039 O 2 Elektrokimyasal

Detaylı

ÖLÇÜM VE /VEYA ANALİZ İLE İLGİLİ;

ÖLÇÜM VE /VEYA ANALİZ İLE İLGİLİ; NUMUNE ALMA T.C. Çevresel Etki Değerlendirmesi İzin ve Denetim lüğü EK LİSTE-1/5 SU, ATIK SU 1 ph Elektrokimyasal Metot TS 3263 ISO 10523 İletkenlik Elektriksel İletkenlik Tayini TS 9748 EN 27888 Çözünmüş

Detaylı

Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/6) Akreditasyon Kapsamı

Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/6) Akreditasyon Kapsamı Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/6) KAYSERİ BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ VE KANALİZASYON İDARESİ GENEL Deney Laboratuvarı Adresi : Yakut Mah. Mustafa Kemal Paşa Bulvarı No:186 Kocasinan 38090 KAYSERİ/TÜRKİYE

Detaylı

Yıldız Teknik Üniversitesi Çağdaş, Öncü, Yenilikçi

Yıldız Teknik Üniversitesi Çağdaş, Öncü, Yenilikçi Hava Kirliliği Ölçüm Yöntemleri Emisyon Ölçümleri (Kaynakta) İmisyon Ölçümleri Sabit kaynaklar (Yakma tesisi, fabrika, termik santral bacaları) Hareketli kaynaklar (Motorlu araçlar) Ortam havasında yapılır

Detaylı

BURSA İLİ 2016 YILI HAVA KALİTESİ. Dr. Efsun DİNDAR Uludağ Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Çevre Mühendisliği Bölümü

BURSA İLİ 2016 YILI HAVA KALİTESİ. Dr. Efsun DİNDAR Uludağ Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Çevre Mühendisliği Bölümü BURSA İLİ 2016 YILI HAVA KALİTESİ Dr. Efsun DİNDAR Uludağ Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Çevre Mühendisliği Bölümü HAVA KİRLİLİĞİ NEDİR? ISINMA ULAŞIM SANAYİ DOĞAL SEBEPLER Hava kirleticileri Kirletici

Detaylı

Nilüfer İlçesi ndeki Klasik Hava Kirletici Ölçümlerinin Değerlendirilmesi Raporu

Nilüfer İlçesi ndeki Klasik Hava Kirletici Ölçümlerinin Değerlendirilmesi Raporu Nilüfer İlçesi ndeki Klasik Hava Kirletici Ölçümlerinin Değerlendirilmesi Raporu (Periyot: 08-14 Nisan 2016) Prof. Dr. Yücel TAŞDEMİR 1 Özet Nilüfer Belediyesi nin BEBKA destekli projesi kapsamında Nilüfer

Detaylı

ELEKTRİK ARK OCAKLI ÇELİKHANE TESİSLERİNİN; HAVA KİRLETİCİLERİ, EMİSYON KONTROL VE AZALTIM TEKNİKLERİ

ELEKTRİK ARK OCAKLI ÇELİKHANE TESİSLERİNİN; HAVA KİRLETİCİLERİ, EMİSYON KONTROL VE AZALTIM TEKNİKLERİ T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI ÇED İZİN VE DENETİM GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ELEKTRİK ARK OCAKLI ÇELİKHANE TESİSLERİNİN; HAVA KİRLETİCİLERİ, EMİSYON KONTROL VE AZALTIM TEKNİKLERİ A.Yavuz Yücekutlu, A.Teoman

Detaylı

AYLIK DEĞERLENDİRME RAPORU ¹ ²

AYLIK DEĞERLENDİRME RAPORU ¹ ² Çevre Danışmanlık Firmasının İsmi ve Logosu AYLIK DEĞERLENDİRME RAPORU ¹ ² Tetkik Tarihi : Tetkik Saati : A - İŞLETME BİLGİLERİ Adı Adresi Faaliyet Konusu ÇKAGİLHY Kapsamındaki Yeri ÇED Mevzuatına Göre

Detaylı

ANKARA TEMİZ HAVA MERKEZİ HAVA KALİTEİ ÖN DEĞERLENDİRME PROJESİ

ANKARA TEMİZ HAVA MERKEZİ HAVA KALİTEİ ÖN DEĞERLENDİRME PROJESİ Company LOGO ANKARA TEMİZ HAVA MERKEZİ HAVA KALİTEİ ÖN DEĞERLENDİRME PROJESİ Laboratuvar Ölçüm ve İzleme Daire Başkanlığı Hava Kalitesi İzleme Şube Müdürlüğü Zeliha GEMİCİ Fizik Y. Müh. www.havaizleme.gov.tr

Detaylı

DAĞITIM GENELGE (2009/16)

DAĞITIM GENELGE (2009/16) Sayı : B.18.0.ÇYG.0.06.02-010.06.02/ Konu : Derin Deniz Deşarjı İzleme Genelgesi DAĞITIM 30.07.2009 GENELGE (2009/16) Bu Genelge, 13.02.2008 tarih ve 26786 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Yönetmelik

Detaylı

T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü DAĞITIM GENELGE (2009/16)

T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü DAĞITIM GENELGE (2009/16) Sayı : B.18.0.ÇYG.0.06.02-010.06.02/ Konu : Derin Deniz Deşarjı İzleme Genelgesi DAĞITIM 30.07.2009 GENELGE (2009/16) Bu Genelge, 13.02.2008 tarih ve 26786 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Yönetmelik

Detaylı

Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/6) Akreditasyon Kapsamı

Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/6) Akreditasyon Kapsamı Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/6) Deney Laboratuvarı Adresi : Karaman Mah. Atıksu Arıtma Tesisi İdari Binası Adapazarı 54290 SAKARYA/TÜRKİYE Tel : 0 264 221 12 23 Faks : 0 264 277 54 29 E-Posta

Detaylı

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) Alanında Kapasitesinin Güçlendirilmesi için Teknik Yardım Projesi

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) Alanında Kapasitesinin Güçlendirilmesi için Teknik Yardım Projesi Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) Alanında Kapasitesinin Kitapçık B63 (Ek II 27e) Zeytin İşleme Tesislerinin Çevresel Etkileri I. GİRİŞ Bu belge zeytin işleme tesislerinin

Detaylı

PROJE 3. ÇALIŞTAYI. 14 ARALIK 2010, Kayseri, TÜRKİYE

PROJE 3. ÇALIŞTAYI. 14 ARALIK 2010, Kayseri, TÜRKİYE IKONAIR PROJESİ Evrim DOĞAN ÖZTÜRK Uzman Isınma ve Motorlu Taşıt Kaynaklı Hava Kirliliği Şb. Md. Hava Yönetimi Dai. Bşk. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı PROJE 3. ÇALIŞTAYI 14 ARALIK 2010, Kayseri, TÜRKİYE

Detaylı

HAVA KİRLİLİĞİ KONTROLÜNDE BİLGİ YÖNETİMİ: PERFORMANS GÖSTERGELERİ YAKLAŞIMI

HAVA KİRLİLİĞİ KONTROLÜNDE BİLGİ YÖNETİMİ: PERFORMANS GÖSTERGELERİ YAKLAŞIMI HAVA KİRLİLİĞİ KONTROLÜNDE BİLGİ YÖNETİMİ: PERFORMANS GÖSTERGELERİ YAKLAŞIMI A. Teoman SANALAN, Kerime SARIOĞLU ÇED, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü Çevre Envanteri ve Bilgi Yönetimi Dairesi Başkanlığı

Detaylı

Öncelikli Kimyasallar Yönetimi Şube Müdürlüğü Faaliyetler ve KOK Projesi

Öncelikli Kimyasallar Yönetimi Şube Müdürlüğü Faaliyetler ve KOK Projesi Öncelikli Kimyasallar Yönetimi Şube Müdürlüğü Faaliyetler ve Bursev DOĞAN ARTUKOĞLU Şube Müdürü V. Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Kimyasallar Yönetimi Dairesi Başkanlığı Mart 2017 - Antalya Yapılan Çalışmalar

Detaylı

HAVA KALİTESİ ÖLÇÜM NOKTASI YER SEÇİM KRİTERLERİ

HAVA KALİTESİ ÖLÇÜM NOKTASI YER SEÇİM KRİTERLERİ HAVA KALİTESİ ÖLÇÜM NOKTASI YER SEÇİM KRİTERLERİ ÇEVE YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ LABORATUVAR, ÖLÇÜM VE İZLEME DAİRE BAŞKANLIĞI ZELİHA GEMİCİ FİZİK Y. MÜHENDİSİ O 3 HAVA KALİTESİ DEĞERLENDİRME SO2 NOX NO2

Detaylı

Marmara Kıyıları Hassas Alan Yönetimi

Marmara Kıyıları Hassas Alan Yönetimi Marmara Kıyıları Hassas Alan Yönetimi Huri EYÜBOĞLU Şub. Müd. huri.eyuboglu@csb.gov.tr İSTANBUL SUNUM İÇERİĞİ SINHA PROJESİ Türkiye Kıyılarında Kentsel Atıksu Yönetimi: Sıcak Nokta ve Hassas Alanların

Detaylı

BELEDİYELERCE BİLGİ SAĞLANACAK İDEP EYLEMLERİ

BELEDİYELERCE BİLGİ SAĞLANACAK İDEP EYLEMLERİ Arazi Kullanımı ve Ormancılık 3. ORMAN, MERA, TARIM VE YERLEŞİM GİBİ ARAZİ KULLANIMLARI VE DEĞİŞİMLERİNİN İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİ OLUMSUZ YÖNDE ETKİLEMESİNİ SINIRLANDIRMAK 5. 2012 yılında yerleşim alanlarında

Detaylı

Kentsel Atıksu Arıtımı Hizmet Bedeli Tahsil Yöntemleri & Tam Maliyet Esası Ücret ve Vergilerin Yeterliliği

Kentsel Atıksu Arıtımı Hizmet Bedeli Tahsil Yöntemleri & Tam Maliyet Esası Ücret ve Vergilerin Yeterliliği KOCAELİ BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü Kentsel Atıksu Arıtımı Hizmet Bedeli Tahsil Yöntemleri & Tam Maliyet Esası Ücret ve Vergilerin Yeterliliği Ali SAĞLIK Genel Müdür

Detaylı

ANKARA ATMOSFERİNDEKİ AEROSOLLERİN KİMYASAL KOMPOZİSYONLARININ BELİRLENMESİ

ANKARA ATMOSFERİNDEKİ AEROSOLLERİN KİMYASAL KOMPOZİSYONLARININ BELİRLENMESİ ANKARA ATMOSFERİNDEKİ AEROSOLLERİN KİMYASAL KOMPOZİSYONLARININ BELİRLENMESİ İlke ÇELİK 1, Seda Aslan KILAVUZ 2, İpek İMAMOĞLU 1, Gürdal TUNCEL 1 1 : Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü

Detaylı

ATIKLARIN DÜZENLİ DEPOLANMASINA DAİR YÖNETMELİK

ATIKLARIN DÜZENLİ DEPOLANMASINA DAİR YÖNETMELİK ATIKLARIN DÜZENLİ DEPOLANMASINA DAİR YÖNETMELİK Lisans başvurusu Düzenli depolama tesisleri için tesisin bulunduğu belediyeden usulüne göre alınmış izin veya ruhsat üzerine Bakanlıktan lisans alınması

Detaylı

BELEDİYE HİZMETLERİNDE ÇÖZÜM ORTAĞINIZ

BELEDİYE HİZMETLERİNDE ÇÖZÜM ORTAĞINIZ BELEDİYE HİZMETLERİNDE ÇÖZÜM ORTAĞINIZ ÇÖP DEPONİ ALANLARINDA VE ÇÖP SIZINTI SUYUNDA KOKU KONTROLÜ, ÇÖP SIZINTI SUYUNUN ARITMA ÖNCESİ BOİ, KOİ, AKM DEĞERLERİNİN İYİLEŞTİRİLMESİ Bütün dünyada olduğu gibi,

Detaylı

MARMARA BÖLGESİNDEKİ HAVZA KORUMA EYLEM PLANI

MARMARA BÖLGESİNDEKİ HAVZA KORUMA EYLEM PLANI MARMARA BÖLGESİNDEKİ HAVZA KORUMA EYLEM PLANI 1 İÇERİK 1. HAVZA KORUMA EYLEM PLANLARI 2. MARMARA VE SUSURLUK HAVZALARI 3. ULUSAL HAVZA YÖNETİM STRATEJİSİ 4. HAVZA YÖNETİM YAPILANMASI 5. NEHİR HAVZA YÖNETİM

Detaylı

T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI ÇED, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü

T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI ÇED, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü Belge No Kapsam T.C. : Y-59/309/2017 Düzenleme Tarihi : 04.12.2017 : Emisyon, İmisyon, Atık Su, SEÖS,, Deniz Suyu, Su Laboratuvar Adı Adres : 2M LABORATUVAR HİZMETLERİ SANAYİ TİCARET LİMİTED : KAZIMİYE

Detaylı

AYVALIK İLÇESİ MURATELİ MAHALLESİ 115 ADA 89 PARSELE İLİŞKİN 1/5000 ÖLÇEKLİ NAZIM İMAR PLANI RAPORU

AYVALIK İLÇESİ MURATELİ MAHALLESİ 115 ADA 89 PARSELE İLİŞKİN 1/5000 ÖLÇEKLİ NAZIM İMAR PLANI RAPORU AYVALIK İLÇESİ MURATELİ MAHALLESİ 115 ADA 89 PARSELE İLİŞKİN 1/5000 ÖLÇEKLİ NAZIM İMAR PLANI RAPORU İçerik 1. GEREKÇE ve KAPSAMI... 2 2. KONUM... 3 3. MÜLKİYET DURUMU VE MERİ DURUMU... 4 4. PLAN DEĞİŞİKLİĞİ...

Detaylı

ÇEVRE DANIŞMANLIK HİZMETLERİ

ÇEVRE DANIŞMANLIK HİZMETLERİ HAKKIMIZDA Kalara Çevre Danışmanlık Çalışma hayatına 06.02.2014 tarihinde Ankara merkezli olarak hizmet vermeye başlamıştır. Çözüm ortağımız 23.01.2011 tarihinde T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ndan

Detaylı

T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI ÇED, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü ÇEVRE ÖLÇÜM VE ANALİZLERİ YETERLİK BELGESİ EK LİSTE-1/7

T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI ÇED, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü ÇEVRE ÖLÇÜM VE ANALİZLERİ YETERLİK BELGESİ EK LİSTE-1/7 ÇED, İzin ve Denetim lüğü EK LİSTE-1/7 SU/ ATIK SU 1 ph Elektrometrik Metot TS 3263 ISO 10523 Çözünmüş Oksijen Azid Modifikasyon Metodu SM 4500-O C İletkenlik Elektrometrik Metot SM 2510 B Renk Spektrometrik

Detaylı

T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü

T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü Sayı: 43986390-150.01/196 21/01/2015 Konu: Çevre İzin Belgesi OTO TRİM OTOMOTİV SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ DENİZLİ KÖYÜ ATATÜRK CAD. NO:172 GEBZE/KOCAELİ GEBZE / KOCAELİ İlgi: (a) 16/01/2014 tarihli

Detaylı

2008/50/ECsayılı Hava Kalitesi Direktifi ve 2004/107/EC sayılı 4. Kardeş Direktifine göre Hava Kalitesi Ölçümleri için istasyon yer seçimi

2008/50/ECsayılı Hava Kalitesi Direktifi ve 2004/107/EC sayılı 4. Kardeş Direktifine göre Hava Kalitesi Ölçümleri için istasyon yer seçimi 2008/50/ECsayılı Hava Kalitesi Direktifi ve 2004/107/EC sayılı 4. Kardeş Direktifine göre Hava Kalitesi Ölçümleri için istasyon yer seçimi Bu kılavuz, hava kalitesi izleme istasyon yerlerinin seçimi ve

Detaylı

Nilüfer İlçesi ndeki Klasik Hava Kirletici Ölçümlerinin Değerlendirilmesi Raporu

Nilüfer İlçesi ndeki Klasik Hava Kirletici Ölçümlerinin Değerlendirilmesi Raporu Nilüfer İlçesi ndeki Klasik Hava Kirletici Ölçümlerinin Değerlendirilmesi Raporu (Periyot: 13-19 Kasım 2017) Prof. Dr. Yücel TAŞDEMİR 1 Özet Nilüfer Belediyesi nin BEBKA destekli projesi kapsamında Nilüfer

Detaylı

TÜRKİYE ÇEVRE POLİTİKASINA ÖNEMLİ BİR DESTEK: AVRUPA BİRLİĞİ DESTEKLİ PROJELER

TÜRKİYE ÇEVRE POLİTİKASINA ÖNEMLİ BİR DESTEK: AVRUPA BİRLİĞİ DESTEKLİ PROJELER Technical Assistance for Implementation Capacity for the Environmental Noise Directive () Çevresel Gürültü Direktifi nin Uygulama Kapasitesi için Teknik Yardım Projesi Technical Assistance for Implementation

Detaylı

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ÇEVRECİ ŞEHİRLERE DOĞRU Kadir DEMİRBOLAT İklim Değişikliği Dairesi Başkanı 7 Temmuz 2012, Gaziantep Çevreci Şehircilik; Yaşam kalitesi yüksek, Çevreye duyarlı, Tarihi ve kültürel

Detaylı

DÜZCE NİN ÇEVRE SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ ÇALIŞTAYI 4 ARALIK 2012 I. OTURUM OTURUM BAŞKANI: PROF. DR. SÜLEYMAN AKBULUT

DÜZCE NİN ÇEVRE SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ ÇALIŞTAYI 4 ARALIK 2012 I. OTURUM OTURUM BAŞKANI: PROF. DR. SÜLEYMAN AKBULUT DÜZCE NİN ÇEVRE SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ ÇALIŞTAYI 4 ARALIK 2012 I. OTURUM OTURUM BAŞKANI: PROF. DR. SÜLEYMAN AKBULUT YÖNETİCİ ÖZETİ Düzce Valiliği ve Düzce Üniversitesi nin birlikte düzenlemiş olduğu

Detaylı

T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI ÇED, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü ÇEVRE ÖLÇÜM VE ANALİZLERİ YETERLİK BELGESİ EK LİSTE 1 / 11

T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI ÇED, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü ÇEVRE ÖLÇÜM VE ANALİZLERİ YETERLİK BELGESİ EK LİSTE 1 / 11 ÇED, İzin ve Denetim lüğü EK LİSTE 1 / 11 Titrimetrik Metot SM 4500 NH ₃ F SM 4500 NH ₃ C - Ön İşlem Distilasyon Metodu SM 4500 NH ₃ B Askıda Katı Madde (AKM) Gravimetrik Metot TS EN 872 Zehirlilik Deneyleri

Detaylı

Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/6) Akreditasyon Kapsamı

Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/6) Akreditasyon Kapsamı Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/6) Deney Laboratuvarı SU (T.C. Sağlık Bakanlığı İnsani Tüketim Amaçlı İçme ve Kullanma Suları Yönetmeliği Kapsamı Hariç)-ATIKSU-ELUAT Adresi :ASO 1. OSB. Ticaret Merkezi

Detaylı

T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü

T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü T.C. Belge No Kapsam : Y-01/170/2011 Düzenleme Tarihi : 06.07.2011 : Su, Atık Su, Deniz Suyu, Numune Alma, Emisyon, İmisyon, Gürültü Laboratuvar Adı : ARTEK Mühendislik Çevre Ölçüm ve Danışmanlık Hiz.

Detaylı

Resmi Gazete Tarihi: Resmi Gazete Sayısı: 26894

Resmi Gazete Tarihi: Resmi Gazete Sayısı: 26894 KABUKLU SU ÜRÜNLERİNİN YETİŞTİĞİ SULARA İLİŞKİN KALİTE STANDARDLARI HAKKINDA TEBLİĞ (TEBLİĞ NO:2008-29) Resmi Gazete Tarihi: 02.06.2008 Resmi Gazete Sayısı: 26894 BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Tanımlar ve

Detaylı

Nilüfer İlçesi ndeki Klasik Hava Kirletici Ölçümlerinin Değerlendirilmesi Raporu

Nilüfer İlçesi ndeki Klasik Hava Kirletici Ölçümlerinin Değerlendirilmesi Raporu Nilüfer İlçesi ndeki Klasik Hava Kirletici Ölçümlerinin Değerlendirilmesi Raporu (Periyot: 06-12 Haziran 2016) Prof. Dr. Yücel TAŞDEMİR 1 Özet Nilüfer Belediyesi nin BEBKA destekli projesi kapsamında Nilüfer

Detaylı

Nilüfer İlçesi ndeki Klasik Hava Kirletici Ölçümlerinin Değerlendirilmesi Raporu

Nilüfer İlçesi ndeki Klasik Hava Kirletici Ölçümlerinin Değerlendirilmesi Raporu Nilüfer İlçesi ndeki Klasik Hava Kirletici Ölçümlerinin Değerlendirilmesi Raporu (Periyot: 01 07 Ocak 2018) Prof. Dr. Yücel TAŞDEMİR 1 Özet Nilüfer Belediyesi nin BEBKA destekli projesi kapsamında Nilüfer

Detaylı

İlimizde özellikle 1993 yılında zaman zaman ciddi boyutlara ulaşan hava kirliliği nedeniyle bir dizi önlemler alınmıştır. Bu çalışmaların başında;

İlimizde özellikle 1993 yılında zaman zaman ciddi boyutlara ulaşan hava kirliliği nedeniyle bir dizi önlemler alınmıştır. Bu çalışmaların başında; İSTANBUL DA ÇEVRE KİRLİLİĞİ İstanbul da Çevre Kirliliği Su, Hava, Toprak ve Gürültü Kirliliği olarak 4 Bölümde ele alınmalıdır. İstanbul da Çevre Kirliliği konusunda İstanbul İl Çevre Müdürlüğü, Büyükşehir

Detaylı

Kaynağında ayrıştırılmış katı atıkların; Geri Dönüşümü, Tekrar Kullanımı ve Geri Kazanılması çok önemlidir [2].

Kaynağında ayrıştırılmış katı atıkların; Geri Dönüşümü, Tekrar Kullanımı ve Geri Kazanılması çok önemlidir [2]. KATI ATIK YÖNETİMİ: ERZURUM ÖRNEĞİ Katı Atık Nedir? Kullanılma süresi dolan ve yaşadığımız ortamdan uzaklaştırılması gereken her türlü katı malzemeye katı atık denir. Katı atıklar evde, okulda, hastanede,

Detaylı

GİRİŞ VE EÇİ PROJESİ TANITIM (EÇİ AB MEVZUATI VE ÜLKEMİZDEKİ DURUM) Yrd. Doç. Dr. AHMET AYGÜN /09 /2016 ANKARA

GİRİŞ VE EÇİ PROJESİ TANITIM (EÇİ AB MEVZUATI VE ÜLKEMİZDEKİ DURUM) Yrd. Doç. Dr. AHMET AYGÜN /09 /2016 ANKARA GİRİŞ VE EÇİ PROJESİ TANITIM (EÇİ AB MEVZUATI VE ÜLKEMİZDEKİ DURUM) Yrd. Doç. Dr. AHMET AYGÜN 28-29 /09 /2016 ANKARA Projenin Yürütücü Kuruluşu : T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel

Detaylı

Kelime anlamı ile; dışarı çıkmak, yaymak ve ihraç etmek anlamına gelmektedir.

Kelime anlamı ile; dışarı çıkmak, yaymak ve ihraç etmek anlamına gelmektedir. EMİSYON ÖLÇÜMLERİ Emisyon Nedir? Kelime anlamı ile; dışarı çıkmak, yaymak ve ihraç etmek anlamına gelmektedir. Çevre mevzuatı kapsamında; Yakıt ve benzerlerinin yakılmasıyla; sentez, ayrışma, buharlaşma

Detaylı

Nilüfer İlçesi ndeki Klasik Hava Kirletici Ölçümlerinin Değerlendirilmesi Raporu

Nilüfer İlçesi ndeki Klasik Hava Kirletici Ölçümlerinin Değerlendirilmesi Raporu Nilüfer İlçesi ndeki Klasik Hava Kirletici Ölçümlerinin Değerlendirilmesi Raporu (Periyot: 04 10 Şubat 2019) Prof. Dr. Yücel TAŞDEMİR 1 Özet Nilüfer Belediyesi nin BEBKA destekli projesi kapsamında Nilüfer

Detaylı