T.C. ERZİNCAN ÜNİVERSİTESİ ERZİNCANLI SON DEVİR OSMANLI ULEMASI PROF. DR. EROL KAYA

Transkript

1 T.C. ERZİNCAN ÜNİVERSİTESİ ERZİNCANLI SON DEVİR OSMANLI ULEMASI PROF. DR. EROL KAYA ERZİNCAN ÜNİVERSİTESİ YAYINLARI 2017

2 İçindekiler Erzincan Üniversitesi Yayınları No : 003 Eğitim Fakültesi Yayınları No : 001 Araştırma Yayınları No : 003 Copyright: Bu eserin yayın hakkı Erzincan Üniversitesi ne aittir. Üniversitenin izni olmadan kısmen de olsa iktibas edilemez ve herhangi bir yöntemle çoğaltılamaz. Bu çalışma; Erzincan Üniversitesi BAP Koordinatörlüğü nün SOS-A ve SBA numaralı projeleriyle desteklenmiştir. ISBN: Tasarım Ufuk ÇETİNKAYA / Zafer Medya Grup Kapak Tasarımı Öğr. Gör. Tevfik Fikret ALYANAK Baskı Zafer Medya Grup Muratpaşa Mah. Yenikapı Cad. Kadıoğlu Sk. Yakutiye/ERZURUM ERZİNCAN 2017 Önsöz... 5 Abdullah Faik Efendi Abdülhamid Mustafa Efendi Ahmed Efendi Ahmed Hamdi Efendi Ahmed Hilmi Efendi Ahmed Hilmi Efendi Ahmed Hilmi Efendi Ahmed Mikdat Efendi Ahmed Nuri Efendi Ahmed Şaban Efendi Ahmed Şükri Efendi Ahmed Şükri Efendi Ahmed Vehbi Efendi Ali Efendi Ali Efendi Ali Galib Efendi Ali Rıza Efendi Ali Rıza Efendi Ali Zühdi Efendi Bekir Yümni Efendi Ebubekir Hilmi Efendi Feyzullah Efendi Halil Fethi Efendi Halil Raşid Efendi Halilullah Zihni Efendi Hasan Efendi Ahmed Hamdi Efendi Hüseyin Hüsni Efendi İbrahim Efendi İbrahim Hakkı Efendi İbrahim Hakkı Efendi İbrahim Hakkı Efendi İbrahim Hakkı Efendi İbrahim Rüşdi Efendi İbrahim Zühdi Efendi İdris Faik Efendi Mehmed İhsan Efendi

3 İsmail Zihni Efendi Kasım Efendi Kasım Zühdi Efendi Mahmud Nedim Efendi Mehmed Arif Efendi Mehmed Arif Efendi Mehmed Cemaleddin Efendi Mehmed Efendi Mehmed Efendi Mehmed Enver Efendi Mehmed Fevzi Efendi Mehmed Hulusi Efendi Mehmed Rahmi Efendi Mehmed Refik Efendi Mehmed Reşad Efendi Mehmed Said Efendi Mehmed Said Efendi Mehmed Şevki Efendi Mehmed Tahir Efendi Mehmed Talat Efendi Muhammed Sadık Efendi Mustafa Efendi Mustafa Sıdkı Efendi Mustafa Tevfik Efendi Numan Efendi Osman Nuri Efendi Ömer Efendi Ömer Feyzi Efendi Ömer Vecihüddin Efendi Süleyman Hamdi Efendi Şevket Efendi Üveys Vefa Efendi Yusuf Bahri Efendi Yusuf Ziya Efendi Yusuf Ziya Efendi Yusuf Ziyaeddin Efendi Zeynelabidin Mehmed Efendi Kaynakça Deyim ve Terimler İndex Önsöz Ulema tabiri; ilim sahibi, bilgin demek olan âlimin cemidir. Âlim, bir ilim ve fenni inceliklere nüfuz ederek bilen demektir. Osmanlılarda münhasıran din ilimlerini bilenlere ulema denirdi 1. Osmanlının dini kurumu (ilmiye) incelenmeyi özel olarak hak eden bir vakadır. İlmiye kurumu Osmanlı idaresinin sınırlandırıcı çerçevesi içinde gelişmiş ve imparatorluğun idari kurumları arasında kendisine eşi benzeri olmayan bir alan açmıştı. Aslında ne sınırlılık ne de bağımsızlık boyutu alana tamamen hâkim olabilmişti. İlmiyenin kurumsal duruşu sayesinde protokolde ön sırada yer alması gerçeği, bağımsızlık arayışı ilmiyenin gözünü kör etmesini her zaman önlemiştir. Öte yandan sultanlar da tamamen itaatkâr bir dini hiyerarşi fikrine bazen açık hale gelseler de, bu hiçbir zaman uzun süren bir durum olmamış, kendilerini kaptırmamışlardır. Bu iki ilke arasındaki karşılıklı etkileşim yüzyıllar boyunca Osmanlı idari ve dini tarihinin önemli bir bölümünü kapsaya gelmiştir 2. Son dönem Osmanlı uleması, modern Türkiye tarih yazımının özellikle ilgilendiği bir konu olmamıştır. Avrupa dillerinde de ulemanın entelektüel üretimi, eylemleri ve kurumlarını konu edinen kitap ve makalelerin sayısı bir elin parmaklarını geçmez. Osmanlı İmparatorluğu ndan Türkiye Cumhuriyeti ne geçişte ulemanın hep kaybeden tarafta olmak zorunda kaldığını göz önüne alınca bu ilgi eksikliğine belki de fazla şaşırmamak lazım. Yeni rejimin 1923 ün sonlarında kurulmasından sonraki birkaç yıllık sürede ilmiye sınıfı küçültüldü ve merkezden çevreye itildi, kurumlarının çoğu lağvedildi, yetkileri büyük oranda budandı ve hatta ulema unvanı Türkçeden neredeyse tamamen çıkarıldı. Ulema, dönemin tarih yazımının konusu olduğunda ise çoğu zaman, II. Meşrutiyetten 20. Yüzyılın ortalarına dek imparatorluğa ve cumhuriyete hâkim olan modernleşmiş ve Batılılaşmış yeni elitin asıl ötekisi olarak tasvir 1 Mehmet Zeki Pakalın, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. 3, İstanbul 1983, s Madeline C. Zilfi, Dindarlık Siyaseti Osmanlı Uleması Klasik Dönem Sonrası, Çev: Mehmet Faruk Özçınar, Ankara 2008, s. V. 4 5

4 edilmiş, bazen hor görülmüş, hatta alay konusu olmuştur. Ulema sık sık, 20. Yüzyılın başlarında vadesi dolmuş ve bu yüzden de tarihin çöplüğüne atılmış epey yeknesak bir toplumsal-dini zümre olarak sunulmuştur. Böyle olduğu için de çok yakın zamanlara kadar akademik çalışmaların ilgi alanına girmemiştir 3. Gerçekte ise 19. Yüzyılın Osmanlı Devleti nin yeniden yapılandırılmasının ilmiye sınıfı üzerinde de derin bir etkisi oldu. Bir yandan ilmiye teşkilatı gittikçe bürokratikleşiyor, eskiye kıyasla daha katı bir tarzda merkezi devlet idaresinin otoritesi altına alınıyor, geleneksel yetkilerine yönelik daha fazla müdahaleye maruz kalıyor ve mali özerkliğini büyük oranda kaybediyordu. Diğer yandan devlet idaresi gayrı resmi Sünni ulemayı ve tarikat şeyhlerini resmi ilmiye teşkilatıyla bütünleştirmeye ve ilmiye teşkilatının faaliyet alanını büyük şehir merkezlerinin ötesine genişletmeye çalıştıkça resmi dini idarenin boyutları ve nüfuz alanı gerçek anlamda büyüyordu 4. Elinizdeki bu çalışma, -ağırlıklı olarak- Osmanlı Devleti nde 19. yüzyılın son kırk yılı ile 20. yüzyılın ilk otuz yılı arasındaki dönemde yaşamış Erzincan doğumlu ulemanın biyografisini ihtiva etmektedir. Diğer bir deyişle, Osmanlı Devleti nde doğmuş ve yine o dönemde ömürlerini tamamlamış ulema ile Osmanlı Devleti nde doğmuş ve Türkiye Cumhuriyeti döneminde ömrünü tamamlamış kişilerin biyografileri çalışılmıştır. Bir anlamda Osmanlı Devleti nden Türkiye Cumhuriyeti ne geçişte ulemaların biyografileri üzerinden bir durum tespiti yapılarak bu geçiş dönemindeki Osmanlı ilmiyesine ait bazı verilerin ortaya konulmasına da gayret edilmiştir. Bu eserin yazımında kullanılan temel belgeler, Diyanet İşleri Başkanlığı bünyesinde bulunan İstanbul Müftülüğü Meşihat Arşivi ile Diyanet İşleri Başkanlığı Arşivi nden temin edilen arşiv belgelerinden oluşmaktadır. Osmanlı Devleti Şeyhülislâmlık makamının evraklarının devredildiği İstanbul Müftülüğü Meşihat Arşivi, -diğer konuların yanında- ulema biyografileri için gerçekten paha biçilemez bir kaynak durumundadır. İmparatorluk sınırlarını kuşatan tüm bölgelere ait ulema vesikaları bu arşivde muhafaza edilmektedir. Bu arşive ilave olarak ulemanın özlük dosyalarına da Diyanet İşleri Başkanlığı Arşivi nden ulaşmak mümkündür. Bu ana kaynak- 3 Amit Bein, Osmanlı Uleması ve Türkiye Cumhuriyeti, Çev: Bülent Üçpunar, İstanbul 2013, s A. g. e. s. 14. ların dışında ulema biyografisi üzerinde yazılmış az sayıda ama detaylı bilgi veren kaynaklardan da yoğun olarak istifade edildi 5. Taşra uleması İstanbul dışı bölge uleması- üzerine yapılan çalışmalarda karşılaşılan en önemli güçlük, bu ulemaların sadece İstanbul a giderek kayda girenlerinin veya devlette görev almak suretiyle devletin kayıtlarında yer alan ulemaların dosyalarının muhafaza edilmiş olmasıdır. Bu da, yüzlerle ifade edilecek ulema kaynaklarının ancak onlarcasına ulaşılmasına imkân vermektedir. Dolayısıyla bu durum Erzincan ulema kayıtları için de geçerlidir. Sadece devletin kayıtlarına giren ve arşivinde muhafaza edilen bilgilere ulaşabildik. Şüphesiz ki bunlar dışında da onlarca ulema bulunmaktadır. Bu konuda bölgeler için yapılabilecek ve çok önem arz eden çalışmalar vasıtasıyla konunun bir bütünlük içerisinde tamamlanması mümkün olacaktır. Araştırmacıların büyük konular ve büyük adamlar araştırmalarına biraz ara vererek daha sınırlı ama etkileri ve tamamlayıcı özellikleri daha fazla bu tür konulara yönelmeleriyle bu bütünlükçü çalışmalar gerçekleştirilebilir. Ulema üzerine yapılan biyografi çalışmaları bir biyografi ilmi olarak Avrupa da son dönemlerde oldukça yaygınlaşan ve tarihi şahsiyetlerin hayatını ve aile bağlantılarını arşiv kayıtlarına dayanarak ortaya çıkarma işi olarak ta izah edilen prosopografi alanındaki araştırmalar için de çok önemli kaynak olma özelliğini taşımaktadır. Bu biyografi çalışmaları vasıtasıyla ortaya konulan bilgiler kullanılarak; ulemanın aile yapıları, aile tarihi ve meslekleri, doğdukları bölgeler, okudukları okullar ve aldıkları dersler, ders hocaları, yaptıkları görevler, bu görevler ile ilgili bürokratik yapı, halkla iletişimleri ve bunun göreve etkisi ve daha birçok konuda detaylı çalışmalar yapılabilir. Yine bu bilgiler vasıtasıyla sadece tarih alanında değil ilahiyat, eğitim bilimi, sosyoloji gibi ilim alanlarında da çok değerli çalışmalar ortaya konulabilir. Aslında tüm bu ilim alanlarındaki araştırmacıların birlikte yapacakları proje çalışmaları ise gerçekten çok değerli araştırmaların ortaya çıkmasına vesile olacaktır. Çalışmamıza konu olan ulemalar içerisinde çok önemli görevlere gelmiş, üst düzey payeler almış hatta padişah huzurunda 5 Faydalanılan temel eserler: Sadık Albayrak, Son Devir Osmanlı Uleması, İstanbul 1996; Ali Birinci, Tarihin Gölgesinde Meşahir-i Meçhuleden Birkaç Zat, İstanbul 2001; Ebu l-ula Mardin, Huzur Dersleri, C. I-III, İstanbul 1951; Ömer Menekşe, Kemah Alimleri, İstanbul 1996; Yusuf Odabaşı, Tarih Dönemlerinde Üskübürt (Yücebelen), İstanbul (Tarih Yok). 6 7

5 verilen ve bir ulema için en prestijli görev olan Huzur Derslerinde bulunmuş kişiler mevcuttur. Bunun yanında önemli bir kısmı kaza ve sancaklarda görev almış ulemalardan oluşmaktadır. Bu ulemaların büyük bir çoğunluğunun, kendi yazdıkları tercüme-i hal varakalarına göre herhangi bir ilmi çalışması veya eseri bulunmamaktadır. Gittikleri bölgelerdeki okur-yazar ve toplum önderi konumunda bulunan bu kişilerin ilmi yönden zayıflıkları hiç şüphesiz ki o toplumun kültürel yeterliliğini de önemli ölçüde zayıflatmıştır. Osmanlı Devleti nden Türkiye Cumhuriyeti ne geçiş sürecinde bölgelerin kültürel gelişmişliği ile o bölgelerde görev yapan ulemanın yeterliliklerinin karşılaştırmalı olarak yapılacak incelemeler bize çok ilginç bilgiler verebilir. Her ne kadar Osmanlılarda münhasıran din ilimlerini bilenlere ulema denirse de, bizim çalışmamızda ulema tabiri ile hem dini hizmetler hem de eğitim alanında görev yapan kişiler kastedilmiştir. Dini hizmetlerde müftü müsevvidi (müftü yardımcısı) ve müftülük görevleri ile daha üst düzey görevlerde bulunanlar, eğitim hizmetlerinde ise müderrislik görevlerinde bulunanlar dikkate alınmıştır. Ulemanın isimleri verilirken yaşadıkları dönemde kullanılan şekilde verilmesine dikkat edildi (Mehmet-Mehmed, Ahmet-Ahmed gibi). Çalışmada karşılaşılan problemlerden birisi de, tercüme-i hal varakası ve diğer evraklarda verilen tarihlerin yanlış ve tutarsız olmasıydı. Bu durumda, hem şahısların verdikleri tarihler kendi içerisinde hem de evraklarla karşılaştırılarak mümkün olduğunca doğru tarihlerin verilmesine gayret edildi. Tarihlerin günümüz okuyanı için daha anlaşılır olması için de Hicri ve Rumi olarak verilen tarihlerin yanına miladi karşılıkları da yazıldı. Ulema dosyalarında mevcut olması durumunda biyografilerin sonuna Tercüme-i Hal Varakası (orijinal haliyle), İlmiye Sınıfı Teracim-i Ahval ve Sicil Defteri, Devlet-i Ali-i Osmani Tezkeresi ve Eşkâl/Sicil-i Nüfusa Kayd Olunan Mahal evraklarının günümüz Türkçesine çevrilmiş hallerini tablolar olarak verdik. Bunu yapmaktaki ana gayemiz, prosopografik çalışma yapacak olan araştırmacılarımıza bir nebzede olsa yardımcı olma düşüncesidir. Biyografi çalışmalarının tabii bir süreci olarak çok sayıda şahıs ve yer isimleri ile karşılaştık. Bunların doğru olarak verilmesi için azami gayret gösterdik ve birkaç kaynaktan doğrulatmak suretiyle 8 9 bunları netleştirdik. Köy, nahiye, kaza, sancak gibi yer isimlerinin kullanıldığı dönemdeki veriliş şekillerine sadık kaldık. Bilindiği gibi pek çok şehir gibi Erzincan ın coğrafi sınırları da Osmanlı Devleti nden günümüze gelinceye kadar birkaç kez değişikliğe uğramıştır. Hem bu karışıklığı önlemek hem de araştırmacılar için bir kolaylık olması hasebiyle 2017 yılı itibariyle Erzincan şehri ve ona bağlı ilçeler doğumlu ulemanın biyografilerini çalıştık. Tek istisna olarak, Osmanlı Devleti nden cumhuriyete geçiş döneminde Eğin (Kemaliye) kazasına bağlı olan ve Eğin ile iç içe geçmiş bir coğrafya özelliği gösteren Ağın kazası doğumlu ulemayı da Erzincan uleması içerisinde gösterdik. Kullandığımız arşiv belgelerinde yer almayan ancak diğer eserlerde bilgi verilmiş olan Erzincan ulemasına da, bütünlük sağlaması açısından kaynak göstermek suretiyle çalışmamızda yer verdik. Arşiv belgeleri üzerinden yapılan bu çalışmada sadece biyografi bilgileri verilmedi. Konu üzerinde çalışacak araştırmacılara yardımcı olmak maksadıyla belgeler içerisinde bulunan ve tablo olarak yer alan görev yerleri ve nüfus bilgileri ile şahsi özelliklerini gösteren tezkereler de biyografilerin sonlarına ilave edildi. Ayrıca kullanılan deyim ve terimlere yabancı olan okuyucular için de eserin sonuna Deyimler ve Terimler kısmını ilave ettik. Çalışma alanımızın tarih olmasından dolayı sadece biyografik bilgiler verilmesiyle yetinilmiştir. Bu ulemanın yazdığı eserler ve aldıkları eğitimle ilgili daha detaylı çalışmalar şüphesiz değişik ilim dallarında çalışan araştırmacıların gayretleriyle ortaya konulabilir. Detaylı ve alan olarak farklı disiplinleri kapsayan bu zorlu çalışmayı keyifli hale getiren kişi ve kurumları teşekkür borçluyum. Bunlardan başta gelenleri, İstanbul Müftülüğü Meşihat Arşivi çalışanları ile Diyanet İşleri Başkanlığı Arşivi görevlileridir. Gerçekten bu arkadaşlarımız sıkıcı tarih çalışmalarını zevkli hale getirmekte büyük yardımları oldu. Kendilerine kalbi teşekkür ve şükranlarımı sunarım. Bu çalışmanın kitap olarak yayınlanmasında desteklerini esirgemeyen rektörümüz Prof. Dr. İlyas ÇAPOĞLU na ve çalışmamızı destekleyen BAP Koordinatörlüğü ne teşekkür ederim. Prof. Dr. N. Fahri TAŞ hocam hem dosyaların çevirilerinde hem de yazım aşamasında çok kıymetli vakitlerini ayırdılar. Kendisine şükran borçluyum. Ayrıca isimlerini sayamadığım akademisyen ve araştırmacılar da bu çalışmanın daha az hatayla ortaya konulmasına büyük katkı sağladılar. Onlara da müteşekkirim. Erzincan, Ekim 2017

6 ABDULLAH FAİK EFENDİ Süleyman Ağa nın oğlu olup H (1858) senesinde Kemah kazasında doğmuştur. Kemah kazasının Üskübürt köyündeki sıbyan mektebinde Kuran-ı Kerim, ilmihal ve tecvid derslerini okumuştur. Yine bu köyde bulunan medreseye devamla burada da sarf ve nahiv okuduktan sonra İstanbul a gitmiştir. İstanbul da Süleymaniye Camii Şerifi dersiamlarından Batumlu Osman Şükri Efendi den ulûm-i aliye dersleri denilen ve içerisinde tefsir, fıkıh, usul, kelam ve tasavvuf alanlarının da bulunduğu toplam sekiz ilime ait dersleri okumuştur. Ayrıca Süleymaniye Medresesi hocalarından Kasım ve Osman efendilerden de ders okuyup iki ayrı icazetname almıştır. Mekteb-i Nüvvab da tahsil görerek 18 Recep 1307 (10 Mart 1890) tarihinde şahadetname almıştır. 1 Teşrinisani 1306 (13 Kasım 1890) tarihinde 1250 kuruş maaşla ilk görev yeri olarak Kiğı Kazası Niyabetine tayin olmuştur. Şevval 1310 (Nisan 1893) tarihinde bu görevinden ayrılmış ve 14 Eylül 1309 (26 Eylül 1893) tarihinde 1250 kuruş maaşla Kemah Niyabeti görevine atanmıştır. 15 Zilkade 1313 (28 Nisan 1896) tarihine kadar bu görevini sürdürmüş ve 26 Eylül 1312 (8 Ekim 1896) tarihinde yine 1250 kuruş maaşla bu defa Pötürge Niyabetine tayin edilmiştir. Bu görevinden 23 Teşrinievvel 1315 (4 Kasım 1899) ayrılarak 5 Teşrinievvel 1316 (18 Ekim 1900) tarihinde ikinci kez Kemah Niyabetine tayin edilmiş ve bu görevine 12 Mart 1319 (25 Mart 1903) tarihine kadar devam etmiştir. 15 Mayıs 1319 (28 Mayıs 1903) tarihinde 1125 kuruş maaşla Kozican kazası olarak da bilinen Pülümür Kazası Niyabetine tayin edilmiştir. 18 Ramazan 1323 (16 Kasım 1905) tarihinde üçüncü sınıf memuriyete terfi ettiğinden dolayı 27 Mart 1323 (9 Nisan 1907) tarihinde 2250 kuruş

7 maaşla Dersim Livası Niyabetine atanmış ve bu görevinden 4 Eylül 1325 (17 Eylül 1909) tarihinde ayrılmıştır. 1 Haziran 1326 (14 Haziran 1910) tarihinde 2250 kuruş maaşla Urfa Niyabetine tayin edilmiş ve 1 Teşrinievvel 1326 (14 Ekim 1910) tarihinden itibaren de kalan görev süresini tamamlaması maksadıyla 2000 kuruş maaşla Siverek Niyabetine nakledilmiştir. Bu görevde iken maaşı 2500 kuruşa çıkarılmıştır. 3 Teşrinievvel 1328 (16 Ekim 1912) tarihinde görevinden ayrılmış ve 10 Şubat 1328 (23 Şubat 1913) tarihli kararla sağlık durumundan dolayı caizü l istihdam addolunmuştur. 1 Teşrinisani 1328 (14 Ekim 1912) tarihinden itibaren, azledilen veya emekli edilen memurlara ödenen mazuliyet maaşı olarak 833 kuruş tahsis edilmiş ve 27 Ağustos 1330 (9 Eylül 1914) tarihinde 2000 kuruş maaşla Ergani Kadılığına tayin edilmiştir 6. İlmiye Sınıfı Teracim-i Ahval ve Sicil Defteri 6 İstanbul Müftülüğü Şeri Siciller Arşivi, İlmiye Sınıfı Teracim-i Ahval ve Sicil Defteri, C. 1, s

8 ABDÜLHAMİD MUSTAFA EFENDİ Köy imamı iken 1316 (1898) senesinde vefat eden Hasan Efendi nin oğludur. Aile olarak Hacı Halil Efendioğlu unvanıyla anılırlardı. 11 Rebiülevvel 1281 (13 Eylül 1864) tarihinde Eğin kazasına bağlı Ağın nahiyesi Hozakpur köyünde doğmuştur (1881) senesinde Arapgir kazası medresesinde dört sene boyunca sarf, nahiv ve diğer ilimleri tahsil ettikten sonra 1303 (1888) senesine kadar Halep vilayeti dâhilinde bulunan Kilis kazası Kesik Minare Camiinde mantık, ilim adabı ve Kuran-ı Kerim dersleri okumuştur (1888) senesinden 1306 (1891) senesine kadarki üç yıllık sürede Kayseri sancağı Dörtyol civarında Boğazlıyan Ali Efendi nin ders halkasına dahil olarak akaid ve mesan ilimlerini tahsil etmiş ve (1891) senesinde ilm-i feraizden icazet almıştır (1891) senesinden 1315 (1900) senesine kadar ise Ağın nahiyesinin Hacı Ali Bey Medresesinde hikmet ve feraiz ilimleri tahsil etmiştir. Bu eğitimi takiben Konya vilayetinde bulunan Saraçoğlu Medresesine kayıt yaptırıp Camii Kebir Müderrisi Mehmet Vehbi Efendi nin rahle-i tedrisatından geçmiş ve 1316 (1900) senesinde icazetname almaya muvaffak olmuştur. 19 Zilkade 1316 (31 Mart 1899) tarihinde yaptığı müracaat neticesinde Mamüratülaziz vilayetinde kurulan ulema heyeti huzurunda imtihan olmuş ve evraklarının da Şeyhülislâmlık tarafından kabulünden sonra Eğin Kazası Niyabetinin 5 Mayıs 1318 (18 Mayıs 1902) tarihli yazısıyla bu tarihten itibaren Ağın Nahiyesi Niyabetine tayin edilmiştir 7. 7 İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No:

9 İsim ve Şöhreti Pederinin İsmi DEVLET-İ ALİ-İ OSMANİ TEZKERESİ Validesi İsmi Tarihi ve Mahal-i veladeti Milliyeti Sınıfı Zevcesi Hacı Halil Oğlu Abdülhamid Mustafa Efendi Müteveffa Hasan Fatma 1280 Hozakpur Kariyesi İslâm Niyabet İcazetname Mezun Hoca Bir zevcesi vardır EŞKÂL Boy Göz Sima Alamet-i Farikası SİCİL-İ NÜFUSA KAYD OLUNAN MAHAL Vilayet Kaza Mahal ve Kariye Mesken No Nev-i Mesken Orta Ela Buğday Solda iki sağda bir çıbanı var Mamüratülaziz Eğin Hozakpur Kariyesi 58/1 Hane Tercüme-i Hâl Varakası 16 17

10 AHMED EFENDİ Harem-i Şerif te Mescid-i Nebevi imam hatiplerinden Esad Efendi nin oğludur. Aile unvanları Kemahizade dir. 6 Safer 1294 (20 Şubat 1877) tarihinde Medine de doğmuş olmasına rağmen aslen Kemahlıdır. Altı yaşında ilim tahsil etmeye başlayarak Medine de bulunan on iki müderristen dini ilimleri tahsil etmiş ve bunlardan altısından icazet almıştır. 8 Kânunusani 1327 (21 Ocak 1912) tarihinde 500 kuruş maaşla Medine-i Münevvere Taziratı Şeriyye Mahkemesi Müşaviri olmuştur. Bu mahkemenin başkâtibi Tahir Efendi nin Mayıs-Ağustos 1328 (Mayıs-Ağustos 1912) tarihleri arasında İstanbul a gitmesinden dolayı bu tarihlerde başkâtiplik görevini vekâleten yürütmüştür 8. Ayrıca evkaf mütevellilerinin hesaplarına bakmak üzere kurulan komisyonda ve Medine kadılarından Süleyman Çuhadar Efendi, Said Efendi ve Süleyman Rüşdi Efendi zamanında toplam bir buçuk yıl kadı vekili unvanıyla fahri olarak hizmet etmiştir 9. Harem-i Şerifte imam ve hatiplik yapan ve Medine-i Münevvere Islah-ı Medaris Komisyonu Azalığı görevlerinde bulunan Ahmed Efendi, 2 Temmuz 1333 (2 Temmuz 1917) tarihinde Medine-i Münevvere Hanefi Müftüsü Me mun Efendi nin yerine yapılan seçimde en yüksek oyu alması üzerine, o tarihte 4. Ordu Kumandanlığı unvanını da üzerinde bulunduran Bahriye Nazırı Cemal Paşa nın yazısı ile Medine Hanefi Müftüsü olarak göreve başlamıştır Sadık Albayrak, Son Devir Osmanlı Uleması, İstanbul 1996, C. 1, s İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No: Ömer Menekşe, Kemah Alimleri, İstanbul 1996, s

11 AHMED HAMDİ EFENDİ 11 İsmi Ahmed mahlası Hamdi dir. Kemah ın Bargisor köyünde ikamet eden ve tarımla uğraşan Hasan Ağa nın oğlu olup aile unvanları Sahvelioğlu dur. 1 Safer 1281 (6 Temmuz 1864) tarihinde Kemah Kazasının Bargisor köyünde doğmuştur. Köyünün sıbyan mektebinde temel dini ve ilmi bilgileri okuduktan sonra 11 Şevval 1298 (6 Eylül 1881) tarihinde İstanbul a giderek Fatih semtindeki Bahri Siyah Baş Kurşunlu Medresesine kayıt yaptırmıştır. Burada Arapça ve fıkıh tahsil ederek Ahmed Şakir Hoca dan icazetname almıştır (1902) senesinde Şeyhülislâmlık makamınca yapılan ruus imtihanını kazanmış ve 1 Temmuz 1318 (14 Temmuz 1902) tarihinden itibaren yüz elli kuruş maaşla Kemah kazasına din görevlisi olarak tayin edilmiştir. 1 Mart 1326 (14 Mart 1910) tarihinde ise maaşına elli kuruş zamla Kuruçay kazası müderrisliğine tayin edilmiştir 12. Ahmed Hamdi Efendi 7 sene 5 ay 22 gün müddetle memuriyette bulunmuştur Soyadı Kanunu nun kabulünden sonra Şanal soyadını almıştır. 12 İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosyası, Dosya No: Menekşe, Kemah Alimleri, s

12 Tercüme-i Hâl Varakası İsmi ve Şöhreti Pederinin ismi Validesinin İsmi Tarih-i Veladeti Milliyeti Sınıfı Müttehil Sahvelioğlu Ahmed Efendi Hüseyin Fevziye Zahide Kemah 1280 İslâm Mezun Hoca Ber müttehil EŞKÂL SİCİL-İ NÜFUSA KAYD OLUNAN MAHAL Boy Göz Sima Alamet-i Farika-i Sabit Vilayeti Kazası Mahalle ve Kariyesi Mesken Numarası Nev-i Mesken Orta Ela Esmer Tam Erzurum Kemah Bargisor Kariyesi 10 Hane Tercüme-i Hâl Varakası 22 23

13 AHMED HİLMİ EFENDİ İsmi Ahmed, mahlası Hilmi dir. Babası eski müderrislerden ve Şeyhülislâmlıkta Meclis-i Teftiş-i Muhafız-ı Şerife azalarından el-hac Hafız Mehmed Hulusi Efendi dir. Aile unvanları Hacı Dervişoğlu Eşrafzade dir. Muharrem 1292 (Şubat 1875) tarihinde 14 Eğin kazasının Geşo köyünde doğmuştur. Ahmed Hilmi Efendi, sıbyan mektebinde Kuran-ı Kerim, tecvid ve ilm-i hal derslerini okuduktan sonra Darül Talim Mektebine dört yıl devam ederek burada edebiyat, fıkıh, imla, kavaid-i Osmaniye ve Farsça dersleri almıştır. Daha sonra İstanbul a giderek Bayezıd Camii Şerifi nde Müderris İzmitli Hafız Mehmed Efendi nin ders halkasına dahil olmuştur. Buradaki dersleri bir müddet takip ettikten sonra tahsilini tamamlayamadan tasdikname alarak ayrılmıştır. Ahmed Hilmi Efendi, 17 Nisan 1309 (29 Nisan 1893) tarihinde Bab-ı Meşihat-ı Aliyye Muhasebe Kalemi mülazemet kaydını yaptırmış ve 5 Recep 1309 (4 Şubat 1892) tarihinde İbtida-i Dahil derecesinde Bursa Müderrisliği görevi tevcih edilmiştir Tercüme-i Hâl varakasında doğum tarihi 3 Muharrem 1293 (30 Ocak 1876) olarak verilmektedir. Ancak dosyasında bulunan ve nüfus siciline dayanan bir yazıda ise doğum tarihi Muharrem 1292 (Şubat 1875) olarak düzeltilmiştir. 15 İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No:

14 AHMED HİLMİ EFENDİ Çiftçilik ile uğraşan Şah Velioğlu Hüseyin Ağa nın oğludur. 20 Haziran 1281 (2 Temmuz 1865) tarihinde Kemah kazasının Bargisor köyünde doğmuştur. Memleketinden İstanbul a giderek Ağustos 1297 (Ağustos 1881) tarihinde Fatih semtinde bulunan Karadeniz Baş Kurşunlu Medresesine kayıt ve kabul olunarak okunması mecburi olan dersleri tamamladıktan sonra icazetname almıştır. 1 Temmuz 1318 (14 Temmuz 1902) tarihinde Şeyhülislâmlıkta yapılan ruus imtihanında başarılı olmuştur. Kemah a gelerek ders okutmaya başlamış ve 1 Mart 1326 (14 Mart 1910) tarihinde Kuruçay Kazası Müderrisliğine tayin edilmiştir 16. Tercüme-i Hâl Varakası 16 Albayrak, Son Devir Osmanlı Uleması, C. 1, s

15 AHMED HİLMİ EFENDİ İsmi Ahmed mahlası Hilmi dir. Köy imamı Mustafa Efendi nin oğludur. Aile unvanları Paşaoğlu dur. 17 Temmuz 1286 (29 Temmuz 1870) tarihinde Eğin kazasının Hassa köyünde doğmuştur. İstanbul a giderek Cibali semti civarındaki eski mekteb-i ibtidaiyede temel dersleri görmüş ancak şahadetname alamamıştır. Daha sonra yine Cibali semti civarında bulunan Muhyiddin Konevi Medresesine geçerek orada gerekli olan ilim ve fenni tahsil etmiş ve icazetname almıştır. Ahmed Hilmi Efendi, H (1902) senesinde Eğin Kazası Müderrisliğine tayin edilmiştir. Bu görevini takriben Şeyhülislâmlık emriyle 24 Mart 1326 (6 Nisan 1910) tarihinde Ovacık Kazası Müderrisliğine tayin edilmiş ve 12 Haziran 1326 (25 Haziran 1910) tarihinde kazaya giderek görevine başlamıştır İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No:

16 DEVLET-İ ALİ-İ OSMANİ TEZKERESİ İsim ve Şöhreti Pederinin İsmi Validesinin İsmi Milliyeti Tarih ve Veladeti Sınıf Zevcesi Paşaoğlu Ahmed Efendi Müteveffa Mustafa Müteveffa Hedibe İslâm 1286 Hassa Kariyesi Medrese- Nişin Talebe Bir zevcesi vardır EŞKÂL SİCİLL-İ NÜFUSA KAYD OLUNAN MAHAL Boy Göz Sima Alamet-i Farika Vilayeti Kazası Mahalle veya Kariyesi Mesken Numarası Nevi Orta Ela Buğday Tam Mamuratülaziz Eğin Kazası Hassa Kariyesi 22/1-Hane Tercüme-i Hâl Varakası Tercüme-i Hâl Varakası 30 31

17 AHMED MİKDAT EFENDİ Ahmed Mikdat Efendi aslen Divriğilidir. Babasının ismi Abdullah, annesinin ismi Ayşe dir. Aile unvanları Boyrazzâdeler dir (1872) yılında Sivas Divriği Kazası Kesme nahiyesinde doğmuştur. Ancak tahsilinin bir kısmını ve memuriyet görevinin bir bölümünü Erzincan da yaptığı için Erzincanlı Ahmed Mikdat olarak anılmaktadır. Ailesiyle birlikte 1296 (1880) senesinde İstanbul a gidip mekteb-i ibtidaiyede mukaddime-i ulûm bilgilerini aldıktan sonra önce babası ve daha sonra annesini kaybedip Divriği ye geri dönmüştür. Bu tarihte 27 yaşında olduğunu özgeçmişinde belirttiğine göre, 1899 yılında Eğin de Hafız-ı Kur an, sarf, nahv, Farsça ve hesap dersleri almıştır. Bu tarihlerde Eğin de ileri seviyede medreselerin olduğu ve bu medreselerde isim yapmış âlimlerin görev yaptığı bilinmektedir. Ahmed Mikdat Efendi, daha üst seviyede tahsil yapmak için tekrar İstanbul a giderek Fatih te cezrî tedrisi ile Kur an talimi yaptı. Bu tahsilini 1314 (1899) yılına kadar sürdürmüştür. Medresedeki dersleri yanında bilinen diğer müderrislerden de özel ders alarak ilmini genişletip 8 Teşrinisâni 1321 (21 Kasım 1905) tarihinde aldığı icâzet ile müderris olmuştur. Dâhiliye Kalemi nde Sicil-i Ahvâl Dairesi nde 16 yaşında iken iki yıl fahrî görev yapmıştır. Ancak, kendisine maaşlı göreve devam edemeyeceği söylenince ayrılmıştır. İlk resmî memuriyete 1 Kanunıevvel 1315 (13 Aralık 1899) tarihinde Erzincan Askeri Rüştiyesi nde İmlâ Muallimliği ne 320 Kuruş maaş ile tayin edilmesiyle başlamıştır yılında bu göre

18 vine ilâveten Erzincan Atabey Nizâmiye Medresesi Müderrisliğine yılda 3000 Kuruş vakıf gelirlerinden almak üzere görevlendirilmiştir. 1 Ağustos 1320 (14 Ağustos 1904) tarihinde Erzincan Askeri Rüştiyesi nde İmlâ Muallimliği kadrosundan Türkçe Muallimliği kadrosuna aktarılmıştır. 29 Teşrin-i Sani 1327 (12 Aralık 1908) yılına kadar bu iki görevi birlikte yürütmüştür. II. Meşrutiyet ilân edildikten sonra Atabey Nizâmiye Medresesi Müderrisliğine ek olarak Erzincan İdadîsi ne önce 160 Kuruş daha sonra 200 Kuruş maaş ile tayin edilmiş bir süre sonra Aslî Muallim olarak maaşı 500 Kuruş olmuştur. İkinci Balkan Savaşı nda askerlere dinî vaz-ı nasîhat etmek için görev verilmiştir. Birçok birlikte bu görevi sürdürmüştür. Bu görevi başarıyla sürdürdüğü için taltif edilmiş ve kendisine bizzat Binbaşı Mustafa Kemal tarafından madalya ve Gelibolu da 25 Mayıs 329 (7 Haziran 1913) tarihli teşekkür mektubu verilmiştir 18. Ahmed Mikdat Efendi, müderrislik görevinden alınarak 1 Mart 1329 (14 Mart 1913) tarihinde Erzincan-Bayburt Vaizliği görevine getirilip ilâveten Erzincan Orta Mektep Türkçe Muallimi görevi verilmiştir. 1 Eylül 1929 tarihinde açığa alınmıştır. Açığa alınma gerekçesi ise Diyanet İşleri Başkanlığında bulunan Bekârzâde Ömer Efendi nin vekâleten Ankara Hacıbayram Camii nde hutbede okuduğu ayet-i kerimenin yanlış tefsîr edildiğini namazdan sonra Ahmed Mikdat ın kendisine izah etmesi üzerine aralarında husûmetin başladığı ve kendisine re sen emekliye sevk edilmesinin bu sebepten kaynaklandığı ortaya çıkmıştır. 1 Haziran 1931 tarihinde Erzincan-Bayburt Vaizi ve Orta Mektep Türkçe Muallimi iken müstafî addedilerek maaşı kesilmiştir. Yapılan yazışmalardan, Muallimlik görevi de sayılarak 30 yılını doldurduğu için re sen emekliye ayrıldığı ilgililere ve şahsa bildirilmiştir. Ahmed Mikdat Efendi, 65 yaşını doldurmadığı ve 1 Mart 1329 (14 Mart 1913) başlayan 18 yıllık dinî hizmet ile emekliğe ayırılmasının kanun olduğu yönünde iddialı bir mücadelenin neticesiz kalması üzerine konuyu Şûra-yı Devlete intikal ettirmiştir. Şura-yı Devlet e Diyanet İşleri Başkanlığının re sen emekliye sevk edilmesine itirazda bulunan Ahmed Mikdat Efendi nin konusunu ele alıp Diyanet İşleri Başkanlığından savunma istemiştir. Diyanet İşleri Başkanlığının Şura-yı Devlet e gönderdiği 5 Mayıs M. Kemal in 25 Mayıs 329 (7 Haziran 1913) tarihli kendi el yazısıyla verilen teşekkür belgesinin tastikli fotokopisi ekte verilmiştir. tarihli savunma nitelikli yazısında verilen kararlarında ısrar etmiştir. Mahkeme, Ahmed Mikdat Efendi nin Kendi isteğinin dışında emekliliğe sevk edilmesinin kanuna aykırı olduğu, uygulamanın yok sayılması yönünde 29 Mayıs 1932 tarihinde karar vererek Diyanet İşleri Başkanlığının uygulamasını geçersiz saymıştır. Ahmed Mikdat ın Erzincan Vaizlik görevinden uzaklaştırılması üzerine Artvin de memur olarak çalışmaya başlamıştır. 25 Ağustos 1932 tarihinde Artvin Müftülüğü nde görev almak istemiş ise de Diyanet İşleri Başkanlığının 7 Eylül 1932 tarihli Artvin Müftülüğü ne gönderdiği yazı ile bu isteğin yerine getirilmesinin mümkün olamayacağı bildirilmiştir. Mahkeme kararına rağmen Vaiz ve Müderrislik görevine resmen dönemeyen ancak fahrî olarak bu görevleri sürdürmeğe çalışan Ahmed Mikdat Efendi 1935 de Trabzon Kız Orta Mektebinde Türkçe Muallimliği yapmaya başlamıştır yılında emekli olup Erzincan a yerleşmiş (Vasgirt-Işıkpınar) 1939 depreminde vefat etmiştir. Dördü matbu olmak üzere, muhtelif lisanlarda manzum ve mensûr 36 eserinin yanında 17 defterden oluşan hâtırat-ı harbiyesi, Duygu Demetleri isimli 11 manzum çalışması bulunmaktadır. Bu eserlerin matbu olanların dışındakiler hakkında bilgimiz bulunmamaktadır Diyanet İşleri Başkanlığı Arşivi, Dosya No:

19 AHMED NURİ EFENDİ Mustafa Kemal (Atatürk) tarafından, binbaşı rütbesiyle görev yaptığı 25 Mayıs 1329 (7 Haziran 1913) tarihinde Ahmed Mikdat Efendi ye yazdığı yazı. Eğin kazası başkâtiplerinden müteveffa Abdulvahab Beşar Efendi nin oğludur. Aile unvanları Müftizade dir. R (1847) başlarında Eğin kazasının Müfti mahallesinde doğmuştur. Eğin kazası sıbyan mektebinde temel dersleri aldıktan sonra Urfa ve Erzincan da bulunmuş ve İstanbul a giderek Sultan Bayezıd semti yakınında Ali Efendi Medresesine kayıt olmuştur. Burada Bayezid Camii Şerif dersiamlarından Osman İzzet Efendi den ve diğer ulemadan dersler ile Fatih dersiamlarından feraiz ilmini okuyarak icazetname almıştır. 28 Safer 1283 (14 Eylül 1866) tarihinde niyabete dahil olmuştur. Ahmed Nuri Efendi nin ilk görevi 4 Cemaziyelevvel 1283 (14 Eylül 1866) tarihinde başladığı İstanbul Bab-ı Mahkemesi Katipliğidir. Atandığı ilk devlet hizmeti ise, 1 Mayıs 1293 (13 Mayıs 1877) tarihinde otuz bir yaşında 1000 kuruş maaşla tayin edildiği Sivas vilayetine bağlı Koyulhisar Kazası Niyabetidir. Burada iki yıla yakın bir süre görev yaptıktan sonra 3 Teşrinisani 1295 (15 Kasım 1879) tarihinden 20 Nisan 1298 (2 Mayıs 1882) tarihine kadar görev yapacağı Kuruçay Kazası Niyabetine atanmıştır. Bu görevini takiben 20 Mayıs 1298 (1 Temmuz 1882) tarihinde Refahiye Niyabetine tayin edilmiştir. Buradaki görevi sırasında rutin çalışmaları dışında imar işlerinde de önemli faaliyetlerde bulunmuştur. Önce bir hükümet konağı ve çevresinde halk tarafından ev ve dükkân inşa edilmiştir. Ayrıca hem memur ve ahalinin ikametinde hem de bölgede bulunan ve sayıları bini geçen muhacirlerin iskanına tahsis edilmek üzere binalar ile bir camii şerif ve bir de telgrafhane inşa edilmiştir. Ahmed Nuri Efendi nin teşvik ve mali yardımlarıyla ya

20 pılan bu binaların inşasında bölge halkı bizzat çalışmıştır. Dördüncü Ordu merkezi olan Erzincan da inşa edilen askeri rüştiye okulu için de Ahmed Nuri Efendi başkanlığında bir komisyon kurulmuş ve halktan alınan yaklaşık 500 lira değerindeki kereste bu binanın inşasında kullanılmıştır. Ahmed Nuri Efendi nin bu gayretleri karşılıksız kalmamış, hem Şeyhülislamlık hem de Dahiliye Nezareti tarafından takdir edilmiştir. Refahiye Niyabetinden sonra Ahmed Nuri Efendi sırasıyla 4 Nisan 1301 (16 Nisan 1885)-23 Şubat 1301 (7 Mart 1886) tarihleri arasında Kızıl Kilise Niyabeti, 22 Nisan 1302 (4 Mayıs 1886)-31 Mart 1304 (12 Nisan 1888) tarihleri arasında Midye Niyabeti ve 28 Temmuz 1304 (9 Ağustos 1888)-5 Temmuz 1306 (17 Temmuz 1890) tarihleri arasında Sofulu Niyabeti görevlerini ifa etmiştir. Halkının büyük çoğunluğu Hristiyan olan Sofulu kazasındaki niyabet görevi sırasında Ahmed Nuri Efendi nin başkanlığında bir komisyon oluşturulmuş ve bu komisyon marifetiyle bir cami, bir hamam ve bir sıbyan mektebi açılmıştı. Yine bu komisyonun çalışmaları neticesinde İhsaniye ismiyle bir Müslüman mahallesi inşa edilmiş ve bu mahalleye muhacirler yerleştirilmişti. Bu çalışmalarına karşılık Ahmed Nuri Efendi, 11 Rebiülevvel 1306 (15 Kasım 1888) tarihinde dördüncü rütbeden bir kıta Mecidi nişanı ile taltif edilmiştir. Çok sayıda kazada niyabet görevinde bulunan Ahmed Nuri Efendi nin Refahiye Kazası Niyabetinden sonraki görev yerlerini tarihleri ile birlikte şu şekilde sıralamak mümkündür: 9 Eylül 1306 (12 Ocak 1891)-30 Kanunuevvel 1310 (11 Ocak 1891) tarihleri arasında Seferihisar Niyabeti, 31 Kanunuevvel 1310 (12 Ocak 1895)-8 Teşrinisani 1312 (20 Kasım 1896) tarihleri arasında İçel Niyabeti, 3 Mayıs 1313 (15 Mayıs 1897)-13 Nisan 1315 (25 Nisan 1899) tarihleri arasında Simav Niyabeti, 6 Teşrinisani 1315 (18 Kasım 1899)-11 Nisan 1318 (24 Nisan 1902) tarihleri arasında Maraş Niyabeti, 11 Teşrinievvel 1320 (24Ekim 1904)-22 Eylül 1322 (5 Ekim 1906) tarihleri arasında Uşak Niyabeti ve 8 Mayıs 1325 (21 Mayıs 1909)-18 Teşrinievvel 1325 (31 Ekim 1909) tarihleri arasında İstanbul a bağlı Kilyos Niyabeti görevi. Ahmed Nuri Efendi nin son görevi, 22 Teşrinievvel 1308 (3 Kasım 1892) tarihinde atandığı ve 12 Teşrinievvel 1309 (24 Ekim 1893) tarihine kadar görev yaptığı Sivas Mevleviyetidir. Ahmed Nuri Efendi, hizmet cetveline göre 22 yılı biraz aşan bir süre görev yaptıktan sonra Teşrinievvel 1309 (24 Ekim 1893) tarihinde görevinden ayrılmıştır 20. Ahmed Nuri Efendi 20 İstanbul Müftülüğü Şeri Siciller Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No:

21 GÖREV SÜRESİ MÜDDET-İ MEMURİYETİ YIL AY GÜN MÜDDET-İ MAZULİYETİ YIL AY GÜN UNVAN-I ME- MURİYETİ MAAŞ 1 Mayıs Nisan 1295 (13 Mayıs Nisan 1879) Koyulhisar Niyabeti Nisan Teşrinisani 1295 (22 Nisan Kasım 1879) Teşrinisani Nisan 1298 (15 Kasım Mayıs 1882) Kuruçay Niyabeti Nisan Mayıs 1298 (3 Mayıs Mayıs 1882) Mayıs Mart 1301 (1 Temmuz Nisan 1885) Refahiye Niyabeti Mart Nisan 1301 (3 Nisan Nisan 1885) Nisan Şubat 1301 (16 Nisan Mart 1886) Kızıl Kilise Niyabeti Şubat Nisan 1302 (8 Mart Mayıs 1886) Nisan Mart 1304 (4 Mayıs Nisan 1888) Midye Niyabeti Nisan Temmuz 1304 (13 Nisan Ağustos 1888) Temmuz Temmuz 1306 (9 Ağustos Temmuz 1890) Sofulu Niyabeti Temmuz Eylül 1306 (18 Temmuz Eylül 1890) Eylül Kanunuevvel 1306 (21 Eylül Ocak 1891) Seferihisar Niyabeti 750 Tercüme-i Hâl Varakası 31 Kanunuevvel Kanunuevvel 1310 (12 Ocak Ocak 1895)

22 31 Kanunuevvel Teşrinisani 1312 (12 Ocak Kasım 1896) İçel Niyabeti Teşrinisani Mayıs 1313 (21 Kasım Mayıs 1897) Mayıs Nisan 1315 (15 Mayıs Nisan 1899) Simav Niyabeti 900 AHMED ŞABAN EFENDİ 14 Nisan Teşrinisani 1315 (26 Nisan Kasım 1899) Teşrinisani Nisan 1318 (18 Kasım Nisan 1902) Maraş Niyabeti 2250 Eski müftü Mehmed Efendi nin oğlu olup Aile unvanları Yakub Efendizade dir. 12 Nisan Teşrinievvel 1320 (25 Nisan Ekim 1904) Kanunusani 1276 (8 Şubat 1861) tarihinde Refahiye kazasına bağlı Ağmusa köyünde doğmuştur. 11 Teşrinievvel Eylül 1322 (24 Ekim Ekim 1906) 23 Eylül Mayıs 1325 (6 Ekim Mayıs 1909) Uşak Niyabeti 1800 Kendi köyünde temel ilimleri okuduktan sonra H (1874) senesinde Erzincan a giderek Halilullah Camii Medresesine kaydolmuştur. Medrese ulemasından Kemahlı Hacı Mustafa Efendi den on beş sene ilim tahsil ettikten sonra 1305 (1889) senesinde icazetname almaya hak kazanmıştır. Ramazan 1312 (Mart 1895) tarihinde İbtida-i Hariç Bursa Müderrisliği kendisine tevcih edilmiştir. 8 Mayıs Teşrinievvel 1325 (21 Mayıs Ekim 1909) 22 Teşrinievvel Teşrinievvel 1309 (3 Kasım Ekim 1893) Kilyos Niyabeti Sivas Mevleviyeti Refahiye kazasına bağlı Ağmusa köyünde talebeye ilim tahsil ettirmekle iştigal ederken yapılan seçim neticesinde kullanılan 11 oyun tamamını alarak ittifakla Ağustos 1325 (Ağustos 1909) tarihinde Refahiye Kazası Müftülüğüne seçilmiştir. Ahmed Şaban Efendi, kaza müftülüğü görevinde iken 20 Temmuz 1332 (2 Ağustos 1916) tarihinde vefat etmiştir 21. TOPLAM GENEL TOPLAM İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No:

23 Şaban Efendi bin Mehmed 25 Mart Temmuz 1332 (7 Nisan Ağustos 1916) Tevellüdü Hizmete Duhulü Son Memuriyeti Maaşı Mart Refahiye Müftülüğü Vefatı: 20 Temmuz 1332 (2 Ağustos 1916) Refahiye Müftülüğü 400 İsim ve Şöhreti Yakub Oğlu Şaban Efendi Pederinin İsmi Müfti Mehmed Efendi DEVLET-İ ALİ-İ OSMANİ TEZKERESİ Validesi İsmi Şerife Tarih ve Mahal-i Veladeti 1276 Refahiye Sınıf Müderris Müteehhil Ber Müteehhildir EŞKÂL SİCİL-İ NÜFUSA KAYD OLUNAN MAHAL Boy Göz Sima Alamet-i Farika Sabit Vilayeti Kazası Mahalle ve Kariyesi Mesken Numarası Nev-i Mesken Orta Ela Buğday Siyah Sakal Tam Erzurum Refahiye Ağmusa Kariyesi 36 Hane Tercüme-i Hâl Varakası Tercüme-i Hâl Varakası 44 45

24 AHMED ŞÜKRİ EFENDİ İsmi Ahmed Şükri, mahlası Hacı Şükri dir. Babası, İstanbul da kavasbaşılık ve Arabistan Müdürlüğü de yapmış olan Hacı Mustafa Ağa olup aile unvanları Top Osmanzade dir. 1 Şevval 1279 (22 Mart 1863) tarihinde Pazar günü Erzincan sancağına bağlı Kemah kazasının Ortagedik mahallesinde doğmuştur. Mahallesinin sıbyan mektebinde temel eğitimini aldıktan sonra iki sene kadar da rüştiye mektebinde tahsilde bulunmuştur. H (1878) senesinde ilim öğrenmek için Erzincan da Halilullah Camii Medresesinde on sene ve devamında on bir sene de Kemaliye Medresesinde eğitim gördükten sonra 1 Şaban 1316 (15 Aralık 1898) tarihinde Hacı İbrahim Hakkı Kemahi den icazetname almaya muvaffak olmuştur. Bu tarihten itibaren, Kuruçay kasabası halkını teşvik ederek kendisinin de desteğiyle inşa edilen Feyziye Medresesine tayin edilmiştir. H (1904) senesine kadar her yıl öğrenci okutmak suretiyle eğitim faaliyetlerinde bulunmuştur. Kemah Müftüsü olup hac ziyareti sırasında vefat eden Mehmed Fevzi Efendi nin yerine, o sırada Kemah kazası belediyesinde çalışmakta olan Ahmed Şükri Efendi 23 Mart 1329 (5 Nisan 1913) tarihinde 400 kuruş maaşla kaza müftülüğüne tayin edilmiş, daha sonraki artışlarla 800 kuruş maaş aldığı bu görevini vefatına kadar devam ettirmiştir Ocak 1930 tarihinde vefat eden Ahmed Şükri Efendi nin kabri Kemah ta Kelâmi Yakup Mezarlığındadır İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No: 578; Diyanet İşleri Başkanlığı Arşivi, Dosya No: Menekşe, Kemah Alimleri, s

25 Tercüme-i Hâl Varakası Tarih-i Tevellüdü Milliyet Tabiiyeti Vesika Tarihi Sicil No Mahal-i Tevellüd Pederinin İsmi ve Mesleği İsmi ve Şöhreti R İslam T.C 1 Kânunusani Kemah Kazasının Ortagedik Mahallesi Müteveffa Hacı Mustafa Top Osmanzade Hacı Ahmed Şükri Efendi TAHSİLİ Mahalli sıbyan mektebinde tahsilden ve iki sene kadar mekteb-i rüştiyeye ve Erzincan da Halilullah Camii, Kemah kazasının Kemaliye medresesinde Kemahlı İbrahim Hakkı Efendi nin ahz-ı icazetine muvaffak olmuştum senesinden 1322 senesine kadar Kuruçay kazasında tarih-i mezkurun tercüme-i hal ve ita eylediği 1331 senesine kadar Kemaliye medresesinde Arapça talim ve Türkçe kitabet eylediği tercüme-i halde bulunmaktadır. BULUNDUĞU MEMURİYETLER ESBABI VESİKA TARİHİ Vazifeye Mübaşeret Tarihi Memuriyeti Maaş Niyabet Tarihi 23 Mart Mart 1329 Dört yüz kuruş maaşla işbu müftiliğe intihab encümen intihab memurin-i ilmiye meşihatpenahiden iktiran eden kararıyla tayin olunmuştur. Kemah Kazası Müftisi 400 (5 Nisan 1913) Mezkur tarihli mazbataya mübaşeret etmiştir. 4 Mayıs 1329 (17 Mayıs 1913) Tarih-i mezkurdan itibaren mevkisinin maaşı Kanun-ı sani 334 tarihli kanun ahkamına muvakkaten altı yüz kuruşa çıkarılmıştır. 1 Nisan 1334 (1Nisan 1918) 600 Mezkur tarihde maaşı sekiz yüz kuruşa iblağ olmuştur. 1 Temmuz 1334 (1 Temmuz 1918)

26 AHMED ŞÜKRİ EFENDİ Ahmed Şükri Efendi İsmi Ahmed, mahlası Şükri dir. Hafız olduğundan ve iki defa Hicaz a gittiğinden dolayı Hafız Ahmed Şükri Efendi olarak bilinmektedir. Babasının ismi Mustafa Efendi olup aile unvanları Müezzinzade dir. Hafız Ahmed Şükri Efendi, 17 Mart (29 Mart 1858) tarihinde Erzincan ın Kurşunlu mahallesinde doğmuştur. Kurşunlu Camisi mektebinde dört yıl Kuran-ı Kerim ve ilmihal derslerini okuyarak hafızlığını aldıktan sonra 1304 (1888) senesinde Mekatib-i Mülkiye-i Rüşdiye ye girmiş ve burada dört yıl okuduktan sonra pekiyi derecesi ile şahadetname almıştır. Ayrıca hüsn-ü hattan da icazet alarak kendi hattıyla sekiz kıta Mushaf-ı Şerif tahrir etmiş ve bu alanda otuz öğrenci yetiştirerek bunlara icazet vermiştir. Rüşdiyeden mezun olduğu sene, Erzincanlı el-hac Hafız Mehmed Hamdi Efendi den ulum-u aliye ve aliyye derslerini tedris ederek Cemaziyülahır 1302 (Mart 1885) tarihinde icazet almıştır. Şaban 1311 (Şubat 1894) tarihinde hac için Hicaz a giderken, içerisinde icazetnamelerinin de bulunduğu bütün evraklarını kaybetmiştir. Türkçe bilmekte olup Farsça ve Arapça ya aşinaydı. 1 Kanunuevvel 1299 (13 Aralık 1883) tarihinde henüz yirmi beş yaşında iken Erzincan kazası Mahkeme-i Şeriyye İkinci Kâtipliğine 300 kuruş maaşla tayin edilmiştir. Bu görevinde 1 Mayıs 1326 (14 Mayıs 1910) tarihine kadar hizmet eden Hafız Ahmed Şükri 24 Ahmed Şükri Efendi nin kendi hazırlamış olduğu hal tercümesinde doğum tarihi olarak hicri 1275 tarihini vermektedir. Nitekim, Sadık Albayrak, Son Devir Osmanlı Uleması C. I, s. 284 te hicri 1275 tarihini esas almıştır. Ancak Hafız Ahmed Şükri Efendi nin hal tercümesinde verdiği olayların tarihi akışı dikkate alındığında doğum tarihi olarak verdiği Rumi 17 Mart 1274 tarihinin daha doğru olduğu görülmektedir. Bu nedenle biz de Rumi tarihi esas aldık

27 Efendi, Tensikat Kanununun 11. maddesi gereğince 2 Mayıs 1326 (15 Mayıs 1910) tarihinde, yirmi yedi yıla yaklaşan bir görev süresinin ardından kadro haricine çıkarılmıştır. Bu muamele üzerine Hafız Ahmed Şükri Efendi gerek Erzurum vilayeti gerekse meşihat makamına defalarca itirazda bulunarak bu durumun düzeltilmesini talep etmiştir. Yapılan incelemeler neticesinde, tensikat için Erzincan dan gönderilen defterlerde ve vilayet tensik komisyonunun kararlarında kadro haricine çıkarılmasını gerektirecek herhangi bir açıklamaya rastlanamamıştır. Ayrıca Hafız Ahmed Şükri Efendi hakkındaki bazı iddialarında affa uğradığı anlaşıldığından vazifesini yapmasına mani bir durumun olmadığına karar verilmiş ve 2 Mayıs 1326 (15 Mayıs 1910) tarihinden itibaren geçerli olmak üzere kendisine 240 kuruş kadro harici maaşı bağlanmıştır İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No: 323. Tercüme-i Hâl Varakası 52 53

28 AHMED VEHBİ EFENDİ İsmi ve Şöhreti Müezzinzade Hacı Hafız Ahmed Efendi EŞKÂL Pederi İsmi Mustafa Efendi DEVLET-İ ALİ-İ OSMANİ TEZKERESİ Validesi İsmiyle Zeynep Hanım Milliyeti İslâm Boy Göz Sima Vilayeti Kazası Orta Ela Buğday Erzurum Erzincan Zanaat ve Sınıf ve Hizmet ve İntihab salahiyeti Mahkeme-i Şeriyye Katibi Müteehhil Müteehil SİCİL-İ NÜFUSA KAYD OLUNAN MAHAL Mahalle ve Kariyesi Kurşunlu Mahallesi Mesken Numarası 1 Eğinli tüccar Hacı Ömer Efendi nin oğlu olup aile unvanları Hacı Sadıkzade dir. H (1885) senesinde Eğin kazasının Geşo köyünde doğmuştur. Temel eğitimini köyünde aldıktan sonra medrese eğitimi için İstanbul a gitmiştir. 17 Nisan 1338 (17 Nisan 1922) tarihinde Süleymaniye Medresesi nden, 8 Nisan 1338 (8 Nisan 1922) tarihinde ise Medresetü l-kuzât tan beşinci dereceden icazetname almıştır. Bunlara ilave olarak Darülfünun un edebiyat şubesinde de eğitim görerek ( ) döneminde yüksek derece ile şahadetname almıştır. Bu eğitiminden sonra 22 Haziran 1338 (22 Haziran 1922) tarihinde dersiamlık ruusu almaya muvaffak olmuştur. Ahmed Vehbi Efendi nin ilk görevi, 11 Kasım 1338 (1 Kasım 1922) tarihinde 400 kuruş maaşla atandığı dersiamlıktır. Burada 10 Mart 1339 (10 Mart 1923) tarihine kadar görev yaptıktan sonra 11 Mart 1339 (11 Mart 1923) tarihinde dersiamlık görevine ilave olarak İhzarı Medresesi Türkçe Müderrisliği görevi de verilerek maaşı 600 kuruşa çıkarılmıştır. Bu görevde iken uhdesine İstanbul Müderrisliği tevcih edilmiştir. Her iki görevi 1 Ekim 1339 (1 Ekim 1923) tarihine kadar yaptıktan sonra tekrar dersiamlık vazifesine devam etmiştir. Ahmed Vehbi Efendi, 1 Nisan 1928 tarihinde Vezirköprü Aza Mülazımlığı görevine de tayin edilmiş ancak görev yerine gitmediğinden dolayı 5 Haziran 1928 tarihinde müstafi sayılmıştır. 1 Kasım 1338 (1 Kasım 1922) tarihinde 400 kuruşla başladığı dersiamlık vazifesini 17 Mart 1948 tarihine kadar sürdürmüş ve maaşı zaman içerisinde tedricen artarak 1500 kuruşa çıkmıştır. Ahmed Vehbi Efendi, dersiamlık görevinde bulunurken 25 yıl 4 ay 17 günlük bir görev süresinin ardından 18 Mart 1948 tarihinde vefat etmiştir Diyanet İşleri Başkanlığı Arşivi, Dosya No:

29 ALİ EFENDİ Ticaretle uğraşan Osman Efendi nin oğludur. Aile unvanları Salih Peşeoğulları dır. H 1295 tarihinde (1878) Eğin kazasının Salihli köyünde doğmuştur. Köyünde sıbyan mektebinde temel dersleri okuduktan sonra R (1898) tarihinde İstanbul a giderek Hasanzade Medresesi ne girmiştir. Medrese derslerini tamamlayarak 25 Mayıs 1329 tarihinde (7 Haziran 1913) icazetname almıştır. Bu dönemde Darülfünun a da kayıt yaptırarak idadi derecesinde tahsil gördüğüne ve 20 Eylül 1328 (3 Ekim 1912) tarihinde Hukuk Şubesine kayıt ve kabul olunarak halen öğrenci olduğuna dair 23 Ağustos 1330 (5 Eylül 1914) tarihli tasdikname almıştır. Hafız Ali Efendi, Darülfünun eğitimine devam ederken, Birinci Dünya Savaşı nın çıkması üzerine İhtiyat Zabit Mektebine sevk edilerek askere alınmıştır. Savaş esnasında İngiliz kuvvetlerine esir düşmüş, daha sonra serbest bırakılarak yurda dönüşünde terhis edilerek memleketine gitmiştir. Bu esnada boşalan 1000 kuruş maaşlı Kuruçay Müftülüğü için aday olmuştur. Kendisi ile birlikte dört kişinin aday olmasıyla yapılan seçim sonucunda, dört rey ile en fazla oyu alan Sürmeneli Mehmet Efendi nin müftülüğü kabul etmemesi üzerine, iki oy alan Ali Efendi, hukuk tahsili gördüğü, medrese eğitimini tamamladığı ve namus ehli olduğu gibi özellikleri de dikkate alınarak müftülük seçimini yapan heyetin düzenlediği 5 Ağustos 1930 tarihli karar ile Kuruçay Müftülüğü ne seçilmiştir. 26 Ağustos 1930 tarihinden itibaren geçerli olan görevine, 1 Eylül 1930 tarihinde Kuruçay a giderek fiilen de başlamıştır. Kuruçay Müftülüğü görevini ölüm tarihi olan 2 Aralık 1934 e kadar dört yıl üç aylık süreyle sürdürmüştür Diyanet İşleri Başkanlığı Arşivi, Dosya No:

30 Tercüme-i Hâl Varakası 58 59

31 ALİ EFENDİ Erzincan Gercanis de doğmuştur. Müderris olup Muharrem 1100 (Kasım 1688) tarihinde İstanbul kadısı, Cemaziyelevvel 1101 (Şubat 1690) tarihinde Anadolu Kazaskeri ve Muharrem 1103 (Ekim 1691) tarihinde de Rumeli Kazaskeri olmuştur. Şaban 1103 (Mayıs 1692) tarihinde azledilerek memleketi Erzincan a gönderilmiştir. R (1696) tarihinde affedilerek tekrar İstanbul a dönmüş ve Recep 1108 (Şubat 1697) ikinci defa Rumeli Kazaskeri olmuştur. Şaban (Mart) ayında görevinden ayrılmıştır. Zilhicce 1110 (Haziran 1699) tarihinde üçüncü defa Rumeli Kazaskeri olmuştur. Alim ve servet sahibiydi. 27 Cemaziyelahir 1112 (9 Aralık 1700) tarihinde Divan-ı Hümayun a gitmek için hazırlanırken vefat etmiştir. Aralarında oğulları İbrahim Efendi ve Zeynelabidin Efendi nin de olduğu ailesinden birçok âlim ve fazıl zat yetiştiği için bunlar Alizadeler unvanıyla anılırlardı Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmani, İstanbul 1996, C. 1, s

32 ALİ GALİB EFENDİ Seyyid Ali Galib Efendi, Kemah kazası müftülüğü görevlisi iken vefat eden Mehmed Şerif Efendi nin oğludur. Sülaleleri Zeynelabidin Efendi ye nisbet olunmakta olup aile unvanları Müftizade dir. Rebiülevvel 1271 (Kasım 1854) tarihinde Kemah kazasının Mektebönü mahallesinde doğmuştur. Sıbyan ve rüşdiye mekteblerinde Kuran-ı Kerim, ilmihal ve tecvid dersleri okumuştur. Ayrıca Türkçe ve Farsça kitap ve risalelerden okumalar yapmış ve babasından diğer talebelerle birlikte mantık ve fıkıh dersleri almıştır. Bu eğitiminden sonra İstanbul a giderek Sultan Süleyman vakıflarından Çifte Salis Medresesinde tahsil görmüştür. Ayrıca Süleymaniye Camii Şerif hocalarından Gümüşhaneli Süleyman Zühdi Efendi den ders okuyarak mezun olmuş ve icazetname almıştır. İlm-i feraiz hocası Müftü Hasan Rüşdi Efendi den ders alan Ali Galib Efendi, Türkçe, Arapça, Farsça ve Boşnakça bilmektedir. İstanbul daki medrese hayatından sonra yirmi altı yaşında iken Kemah a dönmüş ve mahkeme-i şeriyyede aidatla bir sene kadar vazife yapmıştır. Daha sonra Refahiye nahiyesi Naiblik Vekaletine tayin edilerek yine aidatla iki yıl görev yapmıştır. Bu görevinden istifa ederek İstanbul a giderken yol üzerinde bulunan Sivas vilayeti valisi el-hac İzzet Paşa tarafından Darende Kazası Niyabetine tayin olunmuş ve tayin yazısını bizzat elden Şeyhülislamlığa teslim etmiştir. Cemaziyülevvel 1294 (Mayıs 1877) tarihinden itibaren dokuz yüz kuruş maaşla Ovacık Kazası Niyabetine tayin edilmiş ve bu dönemde İstanbul a giderek Meclis-i İntihab-ı Hükkam huzurunda yapılan imtihanda başarılı olmuştur. 16 Muharrem 1298 (19 Aralık 1880) tarihinde beş yüz kuruş maaşla Van vilayetine bağlı Bulan

33 cak Kazası Niyabetine tayin olunmuştur. Bu görevde iken rahatsızlanarak tedavisini yaptırmak ve hava değişimi için görevinden istifa etmiştir. Şubat 1300 (Şubat 1883) tarihinde yeniden 500 kuruş maaşla bu defa Trabzon vilayeti dahilinde bulunan Torul Kazası Niyabetine tayin edilmiştir. Bu görevinden sonra sırasıyla; 15 Muharrem 1304 (15 Ekim 1886) tarihinde 600 kuruş maaşla Kosova vilayetinde bulunan Mitroviçe Kazası Niyabetine, 25 Zilhicce 1305 (2 Eylül 1888) tarihinde 1250 kuruş maaşla yine Kosova vilayeti sınırları içerisinde bulunan Berane Kazası Niyabetine, 19 Rebiyülevvel 1308 (2 Kasım 1890) tarihinde 750 kuruş maaşla Diyarbakır vilayeti dahilinde bulunan Midyat Kazası Niyabetine tayin edilmiştir. Bu görevlerine ilave olarak Kızıl Kilise, Palu ve Toyran niyabetleri görevlerinde de bulunmuştur. Seyyid Ali Galib Efendi nin hizmet cetveline göre son kaydı, 14 Temmuz 1320 (27 Temmuz 1904) dür. Tahminen bu tarihlerde vefat etmiş olmalıdır. Toplam 56 yıl 9 ay 27 gün hizmette bulunmuştur İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No: 874. Tercüme-i Hâl Varakası 64 65

34 Kemahlı Müteveffa Seyyid Ali Galib Efendi ibn-i Mehmed Şerif Efendi Toyran Niyabeti MÜDDET-İ MEMURİYETİ Tarih-i Veladeti 1271 MÜDDET-İ MAZULİYETİ Hizmete Duhulü Nisan 1293 (Nisan 1877) GÖREV TARİHLERİ YIL AY GÜN YIL AY GÜN MEMURİYETİ MAAŞ Nisan 1293-Şubat 1295 (Nisan 1877-Şubat 1880) 28 Şubat Kanunuevvel 1296 (11 Mart Aralık 1880) 4 Kanunuevvel Nisan 1299 (16 Aralık Nisan 1883) 9 Nisan Mayıs 1300 (21 Nisan Mayıs 1884) 13 Mayıs Haziran 1302 (25 Mayıs Temmuz 1886) 20 Haziran 1302-Eylül 1302 (2 Temmuz 1886-Eylül 1886) 1 Teşrinievvel Ağustos 1304 (13 Ekim Eylül 1888) 21 Ağustos Ağustos 1306 (2 Eylül Eylül 1890) 24 Ağustos Teşrinievvel 1306 (5 Eylül Kasım 1890) 21 Teşrinievvel Mart 1309 (2 Kasım Nisan 1893) 24 Mart Eylül 309 (5 Nisan Ekim 1893) 21 Eylül 1309-Şubat 1312 (3 Ekim 1893-Şubat 1897) 1 Mart 1313-Ağustos 1314 (13 Mart 1897-Ağustos 1898) 1 Eylül Mart 1315 (13 Eylül Nisan 1899) Mart 1315-Ağustos 1317 (Nisan 1899-Ağustos 1901) 1 Eylül Şubat 1317 (14 Eylül Şubat 1902) 16 Şubat 1317-Şubat 1318 (1 Mart 1902-Şubat 1903) 1 Mart Kanunusani 1319 (14 Mart Şubat 1904) 26 Kanunusani Temmuz 1320 (8 Şubat Temmuz 1904) Ovacık Niyabeti Malazgird Niyabeti Torul Niyabeti Mitroviçe Niyabeti Berane Niyabeti Midyat Niyabeti Kızıl Kilise Niyabeti Kızıl Kilise Niyabeti Palu Niyabeti Toyran Niyabeti Toyran Niyabeti TOPLAM GENEL TOPLAM DEVLET-İ ALİ-İ OSMANİ TEZKERESİ İsmi ve Şöhreti Pederinin İsmi Sini Sınıfı Hasan Efendizade Seyyid Ali Efendi Boyu Göz EŞKÂL Bıyık Sakal Uzunca Ela Köse Mehmed Şerif Efendi Alamet-i Sabıka-i Sabite Çiçek Bozuğu 38 Niyabet Tarih ve Mahal-i Veladeti Kemah 1271 SİCİLL-İ NÜFUSA KAYD OLUNAN MAHAL Memleket Daire Mahalle Kemah Erzincan 3 Mektebönü Mahallesi Mesken No Nev-i Hane 34 Hane 66 67

35 ALİ RIZA EFENDİ Bab-ı Fetva Sicill-i Ahval Şubesi nce hazırlanan hizmet cetveline göre Ali Rıza Efendi, Fatih Camii dersiamlarındandır. İlk müderrislik görevine 5 Teşrinisani 1296 (17 Kasım 1880) tarihinde başlamış ve bu görevini 14 Mart 1317 (27 Mart 1901) tarihine kadar 20 yıl 3 ay 11 gün sürdürmüştür 30. Kendisine göreve başladığı tarihte ibtida-i Hariç İstanbul Müderrisliği tevcih edilmiş, 9 Zilhicce 1307 de (27 Temmuz 1890) Hareket-i Hariç, 1 Zilhicce 1313 de (26 Mayıs 1895) İbtida-i Dahil, 1 Cemaziyülevvel 1318 de (27 Ağustos 1900) Hareket-i Dahil Müderrisliğine yükselmiş ve 12 Nisan 1317 (25 Nisan 1901) tarihinde vefat etmiştir İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No: Menekşe, Kemah Alimleri, s

36 Kemahlı Ali Rıza Efendi nin Hizmet Cetveli Kemahlı Müteveffa Ali Rıza Efendi GÖREV TARİHLERİ 5 Teşrinisani 1296-Teşrinisani 1296 (17 Kasım 1880-Aralık 1880) 1 Kanunuevvel 1296-Teşrinievvel 1297 (13 Aralık Ekim 1881) 1 Teşrinisani Teşrinievvel 1298 (13 Kasım Ekim 1882) 18 Teşrinievvel 1298-Teşrinisani 1298 (30 Ekim 1882-Aralık 1882) 1 Kanunuevvel 1298-Eylül 1300 (13 Aralık 1882-Eylül 1884) 1 Teşrinievvel 1300-Şubat 1303 (13 Ekim 1884-Şubat 1888) 1 Mart 1304-Haziran 1304 (13 Mart 1888-Haziran 1888) 1 Temmuz 1304-Mart 1306 (13 Temmuz 1888-Mart 1890) 1 Nisan 1306-Ağustos 1310 (13 Nisan 1890-Ağustos 1894) 1 Eylül 1310-Şubat 1310 (13 Eylül 1894-Şubat 1395) 1 Mart 1311-Teşrinisani 1314 (13 Mart 1895-Kasım 1898) 1 Kanunuevvel Nisan 1315 (13 Aralık Mayıs 1899) 29 Nisan 1315-Ağustos 1316 (11 Mayıs 1899-Ağustos 1900) 1 Ağustos 1316-Ağustos 1316 (14 Ağustos ağustos 1900) 7 Ağustos 1316-Şubat 1316 (20 Ağustos 1900-Şubat 1901) 1 Mart Nisan 1317 (14 Mart Nisan 1901) Vefatı Nisan 1317 (Nisan 1901) Fatih Camii Dersiamı MÜDDET-İ MEMURİYETİ MEMURİYETİ MAAŞI YIL AY GÜN 26 Müderris ALİ RIZA EFENDİ Ticaretle uğraşan İbrahim Ağa nın oğlu olup aile unvanları Seyyid Ahmedzade dir. 4 Şubat 1284 (16 Şubat 1869) tarihinde Erzincan ın Gazioğlu mahallesinde doğmuştur. Kurşunlu sıbyan mektebinde temel dersleri almış ve Ahmed Efendi den hafızlık eğitimini tamamlamıştır. Meşhur hattat Dindarzade Hacı Ali Vasfi Efendi den hat dersleri alarak icazet almaya muvaffak olmuştur. Yine Erzincan da Salih Efendi den Arapça, sarf ve nahiv, Hafız Ağazade Ahmed Efendi den de Farsça tahsil etmiştir. Daha sonra Hoca Hafız Mehmed Efendi nin resim ve yazı derslerine devam etmiştir. Bu eğitimden sonra 30 Kanunusani 1308 (11 Şubat 1893) tarihinde İstanbul a giderek Çorlulu Ali Paşa Medresesinde ulemadan Tokadzade Hacı Ahmed Efendi nin ders halkasına dahil olmuştur. Dersleri tamamladıktan sonra Erzincan a dönmüş ve eski Erzincan müftüsü Osman Fevzi Efendi den 28 Muharrem 1319 (17 Mayıs 1901) tarihinde icazetname almıştır. Bir müddet Erzincan da Hocabey mahallesinde imamlık görevinde bulunan Ali Rıza Efendi, Pülümür Kazası Müftülüğüne seçilerek 1 Mayıs 1326 (14 Mayıs 1910) tarihinde 400 kuruş maaşla müftülük görevine başlamıştır. Değişik tarihlerle yapılan zamlarla maaşı 1000 kuruşa çıkmıştır. Arapça ve Türkçe okuyup yazan Ali Rıza Efendi, 14 yıl 9 ay 4 günlük hizmetin sonunda 23 Nisan 1341 (23 Nisan 1925) tarihinde vefat etmiştir 32. TOPLAM GENEL TOPLAM İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No: 571; Diyanet İşleri Başkanlığı Arşivi, Dosya No:

37 İsmi ve Şöhreti Seyyid Ahmedzade Hafız Rıza Efendi Pederi İsmi İbrahim Ağa DEVLET-İ ALİ-İ OSMANİ TEZKERESİ Validesi İsmi Müteveffa Vesile Hanım Tarih ve Mahal-i Veladeti Erzincan R Milliyeti Sınıfı Müteehhil İslam Ba Berat-Ali-i Umumi Müteehhil EŞKÂL SİCİLL-İ NÜFUSA KAYD OLUNAN MAHAL Boy Göz Sima Alamet-i Farikası Vilayeti Kazası Mahalle ve Kariyesi Mektep No Orta Ela Buğday Tam Erzurum Erzincan Hocabey Mahallesi 7/1 Tercüme-i Hâl Varakası Tercüme-i Hâl Varakası 72 73

38 ALİ ZÜHDİ EFENDİ Balmumcu esnafından Salih Efendi nin oğludur ve aile unvanları Hacı Salihzade dir. Nisan 1274 (Nisan 1858) tarihinde kurban bayramı öncesinde Eğin kazasına bağlı Geşo köyünde doğmuştur. Temel dersleri köyünde okuyup ikmal ettikten sonra R (1870) senesinde Kuran-ı Kerim i hıfz ederek hafızlığını almıştır. R (1883) senesinde tahsil için İstanbul a gitmiştir. Hüseyin Ağa mahallesinde bulunan Sinan Paşa Medresesine kaydını yaptırarak Bayezid Camii Şerifi dersiamlarından Hadımlı İbrahim Edhem Efendi nin ders halkasına dahil olmuş ve 3 Cemaziyelahir 1304 (8 Ağustos 1872) tarihinde icazetname almıştır. Hükümetçe görülen lüzum üzerine ihdas olunan Sefaret İmameti için Mart 1307 (Mart 1891) tarihinde Bab-ı Fetva da toplanan Teftiş-i Mesahif-i Şerife Meclisi huzurunda yapılan imtihanda başarılı olmuştur. İmtihanı müteakip Temmuz 1307 (Temmuz 1891) tarihinde otuz üç yaşında iken Petersburg Sefareti İmamlığına 1500 kuruş maaş ve 1000 kuruş tahsisatla tayin olmuştur. Bu görevi 9 Temmuz 1307 (21 Temmuz 1891) tarihinden 3 Kânunusani 1325 (16 Ocak 1910) tarihine kadar kesintisiz 18 yıl 5 ay 20 gün devam etmiştir. 4 Kânunusani 1325 (17 Ocak 1910) tarihinde Hariciye Tensik Komisyonu tarafından görevine son verilmiştir. Hafız Ali Zühdi Efendi, görevli bulunduğu dönemlerde 10 Rebiülevvel 1320 (17 Haziran 1902) tarihinde İzmir Paye-i Mücerrede ve Zilhicce 1324 (Ocak 1907) tarihinde de Orta Paye-i Mücerrede rütbelerini almıştır. Ayrıca 14 Şevval 1315 (8 Mart 1898) tarihinde dördüncü rütbeden Osmanlı Nişanı na layık görülmüştür İstanbul Müftülüğü Şeriyye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No:

39 BEKİR YÜMNİ EFENDİ Tercüme-i Hâl Varakası Çiftçilikle uğraşan Hurşid Efendi nin oğludur. Aile unvanları Canbazzade dir Rebiülahir 1288 (20 Haziran 1871) tarihinde Kemah kazasının Urfat köyünde doğmuş olup Kemah kazası Pörhenkbaşı mahallesine kayıtlıdır. Urfat köyü sıbyan mektebinde ilk tahsilini yaptıktan sonra 1 Muharrem 1303 (10 Ekim 1885) tarihinde İstanbul a giderek Fatih semtindeki Bahri Siyah Çifte Ayak Kurşunlu Medresesine kayıt yaptırmıştır. Buradaki derslerini tamamladıktan sonra 12 Cemaziyelahir 1313 (31 Ekim 1895) tarihinde Silistreli Selim Efendi den ve 25 Cemaziyelahir 1318 (20 Ekim 1900) tarihinde de Ödemişli Mustafa Fehmi Efendi den çifte icazetname almıştır. Bekir Yümni Efendi nin ilk görevi, Eylül 1318 (Eylül 1902) tarihinden Kanunuevvel 1321 (Ocak 1906) tarihine kadar görev yaptığı Kemah kazası Kemaliye Medresesi Müderrisliğidir. Bu görevinde iken halkın arzusu doğrultusunda 9 Kanunuevvel 1320 (22 Aralık 1904) tarihinde 225 kuruş maaşla Kuruçay kazası Feyziye Medresesi Müderrisliğine tayini gerçekleşmiştir. Bu görevini iki sene yirmi gün sürdürdükten sonra yine ahalinin isteği ve yapılan seçim sonucunda 1 Haziran 1325 (14 Haziran 1909) tarihinde Kuruçay Müftülüğüne tayin edilmiş, 400 kuruş maaşla atandığı bu görevi Haziran 1334 (Haziran 1918) tarihine kadar devam etmiştir. 30 Temmuz 1334 (30 Temmuz 1918) tarihinde bu defa 800 kuruş maaşla Refahiye Müftülüğüne tayin edilmiş ve bu görevinde 26 Mayıs 1937 tarihine kadar hizmet etmiştir. Tercüme-i Hâl Varakası 34 Soyadı Kanununun kabulünden sonra Aygün soyadını almıştır

40 Bekir Yümni Efendi nin son görev yeri, 27 Mayıs 1937 tarihinde atandığı Kemah Müftülüğüdür. Bu görev için müracaat eden adaylar arasında seçim yapılmış, ancak seçime katılan adayların yeterli görülmemesi üzerine Refahiye Müftüsü Bekir Yümni Efendi nin Kemah a, Kuruçay Müftüsü iken mazereti dolayısıyla istifa edip Refahiye de bulunan ve aslen Refahiyeli olan Kadızâde Şevki Efendi nin de Refahiye Müftülüğüne tayini uygun görülmüştür. Kemah Müftüsü iken 16 Temmuz 1953 tarihinde iki ay izinle hacca gitmek için Kemah tan ayrılarak İstanbul a gitmiş ve 1 Ağustos 1953 tarihinde İstanbul limanından Çorum Vapuru ile hareket etmiştir. 16 Ağustos 1953 tarihine kadar Mekke de sağ olduğu anlaşılmış ancak hacca birlikte gittikleri arkadaşlarının dönüşlerinde Mekke de vefat ettiği haberi alınmıştır. Vefat tarihi 27 Ağustos 1953 olup mezarı Mekke de bulunmaktadır 35. Tercüme-i Hâl Varakası 35 Diyanet İşleri Başkanlığı Arşivi, Dosya No: Tercüme-i Hâl Varakası 78 79

41 EBUBEKİR HİLMİ EFENDİ İsmi ve Şöhreti Tatar Oğlu Bekir Yümni Efendi Pederinin İsmi Hurşid Ağa DEVLET-İ ALİ-İ OSMANİ TEZKERESİ Validesi İsmi Şahsenem Bekir Yümni Efendi Tarih ve Mahal-i veladeti Kemah 1288 Milleti Sınıfı Müttehil İslam Mezun Hoca Ber müttehil İsmi Ebubekir mahlası Hilmi dir. Dedesi, eski Eğin Müftüsü el-hac Abdurrahman Zeki Efendi, babası ise İbrahim Ethem Efendi dir. Babası İbrahim Ethem Efendi, ilk mektebi Eğin de okuduktan sonra Muallimhane-i Nüvvab ın açıldığı yıl bu mektebe altı ay kadar devam etmiş ve başarılı olduğu için Sınıf-ı Rabia ya (Kolağası) seçilmiştir. Tosya, Kebsut, Gönen ve Arapgir niyabetleri görevlerinde bulunmuştur. H (1862) senesinde tayin edildiği Siverek Niyabeti görevine başladıktan bir müddet sonra Siverek te vefat etmiştir. Ebubekir Hilmi Efendi nin aile unvanlarına halk Müftizade demekte ise de Hattat-ı Şehir ve Hacı Katip unvanlarıyla da anılmaktaydılar. Dedesi Abdurrahman Zeki Efendi, Fransızların Mısır ı işgalleri döneminde muharebeye katılmış ve istila sonrasında bölgede bir müddet kalarak Kâbe ye gidip hacı olmuştur. Bu nedenle aile Hacı Katipzade unvanıyla da anılmaktadır. Ebubekir Hilmi Efendi, H (1845) senesinde Eğin de doğmuştur. Sıbyan mektebini Eğin de okumuş ve özel olarak kıraat, ilmihal, Arapça ve Farsça dersleri almıştır. H (1876) senesinde otuz bir yaşında iken 310 kuruş maaşla Eğin Mekteb-i Rüşdiyesi Muallim-i Saniliğine tayin edildi. Bu görevini üç yıl sürdürdükten sonra istifa ederek Eğin Meclis-i İdare Azalığına seçilmiştir. Bu görevini de iki yıl yürütmüş ve bu defa Eğin Mahkeme-i Bidayet Azalığına tayin edilmiştir. Bir yıl sonra da bu görevinden ayrılmıştır. Ebubekir Hilmi Efendi, 1281 (1865) senesinde önce Mehmed Faiz Efendi nin katipliğinde ve onun ölümüyle de kardeşi Mehmed 80 81

42 Hamid Efendi nin Tophane, Bigadiç, Eğin ve Eskişehir niyabetlerinde maiyetinde yer alarak katiplik ve memuriyetlerde bulunmuştur (1882) senesinde İstanbul a giderek Muallimhane-i Nüvvab a gitmeden niyabet talebinde bulunmuştur. Ancak bu görev için yeterli tahsile sahip olmadığından bu isteği kabul edilmeyince kendi arzusuyla imtihana tabi tutulmuş ve Muharrem 1299 (Kasım/Aralık 1881) tarihinde Muallimhane-i Nüvvab a devam etmesine karar verilmişti. 13 Recep 1300 (20 Mayıs 1883) tarihinde imtihan edilerek sınıf-ı saliseye kaydedilmiştir. Ebubekir Hilmi Efendi nin niyabet görevi, 18 Teşrinisani 1299 (30 Ekim 1883) tarihinde 2000 kuruş maaşla tayin edildiği Havran Niyabeti ile başlamıştır. Bu görevi, 2 Ağustos 1301 (14 Ağustos 1885) tarihine kadar iki yıla yakın bir süre devam etmiştir. Daha sonra yine 2000 kuruş maaşla sırasıyla 3 Ağustos 1301 (15 Ağustos 1885)-7 Temmuz 1303 (19 Temmuz 1887) tarihleri arasında Lazkiye Niyabeti ve 28 Haziran 1304 (10 Temmuz 1888)-5 Haziran 1306 (17 Haziran 1890) tarihleri arasında Preveze Niyabeti görevlerini yürütmüştür. Daha sonra 3000 kuruşluk naibliklere atanarak 3 Mart 1308 (15 Mart 1892)-8 Mayıs 1310 (20 Mayıs 1894) tarihleri arasında Isparta Niyabeti ve Mart 1311 (Nisan 1895)-Şubat 1312 (Şubat 1897) tarihleri arasında Kerkük Niyabeti görevlerinde bulunmuştur. Mart 1315 (Nisan 1899)-3 Temmuz 1317 (16 Temmuz 1901) tarihlerinde görev aldığı Muğla Niyabeti sırasındaki maaşı ise 2700 kuruştur. 28 Mart 1318 (10 Nisan 1902)-Mayıs 1322 (Mayıs 1906) tarihleri arasında 6300 kuruş maaşla görev aldığı Bağdat Merkez Niyabetinden sonra Ebubekir Hilmi Efendi nin son görevi, 4050 kuruş maaşla 1 Haziran 1322 (14 Haziran 1906) tarihinde tayin olduğu Erzurum Merkez Niyabetidir. Bu görevini, ölüm tarihi olan 24 Kanunusani 1324 (6 Şubat 1909) tarihine kadar sürdürmüştür. Vefat ettiğinde toplam aktif görev süresi 17 yıl 6 ay 18 gündür. Atandığı tüm niyabet görevlerinde kanuni süre olan iki yıllık görevini sürdüren Ebubekir Hilmi Efendi nin tercüme-i halinde üç eser neşrettiği ve iki eserinin de basılmakta olduğundan bahsedilmektedir 36. Tercüme-i Hâl Varakası 36 İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No: 292. Tercüme-i Hâl Varakası 82 83

43 Memurun İsmi ve Şöhreti Tevellüd Tarihi Hizmete Duhulü Son Memuriyeti Erzurum Merkez Naib-i Sabıkı Müfti Bekir Hilmi bin İbrahim Efendi GÖREV TARİHLERİ 1261 MÜDDET-İ MEMURİYETİ 18 Teşrinievvel 99 MÜDDET-İ MAZULİYETİ YIL AY GÜN YIL AY GÜN Erzurum Merkez Naibi UNVAN-I MEMURİYETİ MAAŞI FEYZULLAH EFENDİ 18 Teşrinievvel Ağustos 1301 (11 Kasım Ağustos Havran Niyabeti Ağustos Temmuz 1303 (15 Ağustos Temmuz 1887) Lazkiye Niyabeti Temmuz Haziran 1304 (20 Temmuz Temmuz 1888) 28 Haziran Haziran 1306 (10 Temmuz Haziran 1890) 6 Haziran Mart 1308 (18 Haziran Mart 1892) 3 Mart Mayıs 1310 (15 Mart Mayıs 1894) 9 Mayıs Mart 1311 (21 Mayıs Nisan 1895) Mart 1311-Şubat 1312 (Nisan 1895-Şubat 1897) 1 Mart Eylül 1313 (13 Mart Eylül 1897) 15 Eylül Mart 1315 (27 Eylül Nisan 1899) Mart Temmuz 1317 (Nisan Temmuz 1901) 4 Temmuz Mart 1318 (17 Temmuz Nisan 1902) Preveze Niyabeti Isparta Niyabeti Kerkük Niyabeti Kerkük Niyabeti Muğla Niyabeti Hayrullah Efendi nin oğludur. Erzincan sancağına bağlı Kemah kazasının Zoğa köyünde doğmuştur. Doğduğu köye nispetle Muhammed Feyzullah bin Hayrullah es-zoğavi adıyla bilinirdi 37. Fazilet sahiplerinden bir zat olan Feyzullah Efendi, tahsilini İstanbul da tamamladıktan sonra Eğridir e yerleşmiş ve orada müderrisliğe başlayarak üç defa icazet vermeye muvaffak olmuştur. Şiire de yeteneği olan Hacı Feyzullah Efendi, H (1905) senesinde nakledildiği Söke de vefat etmiştir. Eserlerinden bazıları; Şerhu Kaside-yi Cevniyye, Risaleyi Dûzban, Tashihü l-elbab ve Şerhu Pend-i Attar dır 38. Bu eserlerinden başka, Mevlana Halidi Bağdadi nin İtikadname isimli Farsça eseri Türkçeye çevirerek Feraidü l-fevaid ismiyle H (1895) senesinde Mısır da bastırılmıştır 39. Bilinen en meşhur hocası, Mevlana Halid hazretlerinin kardeşi Mevlana Mahmud Sahip tir. Diğer hocaları ise; kendisinden tefsir, ahlâk ve tasavvuf derslerini aldığı el-hac Sadık es-sarıyâri ve fıkıh, usul, kelam ve alet ilimlerini tahsil ettiği el-hac Hasan Efendi dir Mart Ağustos 1320 (10 Nisan Eylül 1904) Bağdat Merkez Niyabeti Ağustos 1320-Mayıs 1322 (11 Eylül 1904-Mayıs 1906) Haziran KS 1324 (14 Haziran Şubat 1909) Erzurum Merkez Niyabeti 4050 Vefatı: 24 Kanunusani 1324 (6 Şubat 1909) TOPLAM GENEL TOPLAM Menekşe, Kemah Alimleri, s Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri, C.1, s Menekşe, Kemah Alimleri, s İslâm Alimleri Ansiklopedisi, İstanbul 1997, C. 18, s

44 HALİL FETHİ EFENDİ Ticaretle uğraşan Osman Efendi nin oğludur. Aile unvanları Evliyazade dir. Erzincan sancağına bağlı Kemah kazasının Pörhenkbaşı mahallesinde H (1831) senesinde doğmuştur. Kaza sıbyan mektebinde ilk eğitimini aldıktan sonra yine memleketinde müderris Ahmed Hamdi Efendi den sarf ve nahiv, diğer müderrislerden de Salih Efendi Ceridesi (Ceride-i Feraiz li Salih Efendi) ve diğer dersleri okumuştur. Şevval 1272 (Haziran 1856) senesinde yirmi beş yaşında iken hamse aidatıyla Kemah kazası mahkeme-i şeriyye kâtipliğinde görev yapmıştır. Bu görevinde iken Kuruçay ve Refahiye kazaları naiblerinin vermiş oldukları resmi dilekçeler neticesinde, H (1856) senesinden H (1879) senesi başına kadar tam yirmi yedi yıl Kuruçay ve Refahiye naibliklerinde bulunmuştur. Bu görevler esnasında Kemah kazası hâkimi Abdurrahman Mazhar Efendi nin görev süresinin bitmesine bir ay kala İstanbul a gitmesi ile halefi hâkimin gelmesi arasındaki dokuz aylık sürede 625 kuruş maaşla Kemah Kazası Hâkimliğine vekalet etmiştir. Bu niyabetlerde gösterdiği başarılar üzerine 15 Cemaziyelahir 1299 (4 Mayıs 1882) tarihinde maaşlı olarak Kuruçay Kazası Niyabetine tekrar tayin edilmiştir kuruş maaşla ifa ettiği bu görevini iki yıl içerisinde tamamlaması gerekirken süresinin uzatılmasıyla otuz ay yirmi gün çalışmadan sonra görevini yeni atanan naibe teslim ederek ayrılmıştır. Bir yıla yakın aradan sonra 15 Cemaziyelevvel 1302 (2 Mart 1885) tarihinde yeniden Refahiye Niyabetine atanmıştır kuruş maaşla yaklaşık 4 yıl sürdürdüğü bu görevinden 15 Rebiülevvel 1306 (19 Kasım 1288) tarihinde ayrılmıştır. Hafız Halil Fethi Efendi nin son görev yeri, 15 Cemaziyelevvel 1307 (7 Ocak 1890) tarihinde 500 kuruş maaşla atandığı Karahisar-ı Şarki sancağına bağlı Koyulhisar Niyabeti görevidir. Bu görevinde iken Refahiye de H (1892) senesinde vefat etmiştir İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No:

45 GÖREV TARİHLERİ MAAŞI GÖREVİ 15 Cemaziyelevvel Rebiülevvel 1306 (2 Mart Kasım 1888) tarihine kadar 15 Cemaziyelevvel (7 Ocak ) tarihine kadar 1250 Refahiye Niyabeti 500 Koyulhisar Niyabeti Tercüme-i Hâl Varakası 88 89

46 HALİL RAŞİD EFENDİ Şeyhülislâmlık Müsteşarı görevinde de bulunan Eğinli İbrahim Hakkı Efendi nin oğlu olup aile unvanları Hacı Alizade dir. H (1873/1874) senesinde Eğin kazasına bağlı Şırzu nahiyesinde doğmuştur. Eğin sıbyan mektebinde temel dersleri okuduktan sonra İstanbul a giderek Süleymaniye Camii Şerifinde sarf ve nahiv dersleri almıştır. Zaruret sonucu memleketine dönmüş ve burada bir müddet kaldıktan sonra tekrar İstanbul a avdet etmiştir. Bayezid-ı Veli Camii Şerifi dersiamlarından İzmitli Mehmed Arif Efendi nin ders halkasına dahil olmuş ve derslerinin yanında kuvvetli bir Arapça tedrisatıyla eğitimine kaldığı yerden devam etmiştir. Ancak babasının vefatı dolayısıyla memleketine dönmesi gerektiğinden icazetname almaya muvaffak olamamıştır. Eğin e döndükten sonra da ilmi çalışmalarına devam etmiş ve bu süre içerisinde 1306 (1889) senesinde İbtida-i Hariç İstanbul Ruusu, 1309 (1892) senesinde Musile-i Sahn, 5 Rebiülevvel 1310 (27 Eylül 1892) tarihinde İbtida-i Altmışlı ve Musile-i Süleymaniye ve 1314 (1896/1897) senesinde Sahn-ı Süleymaniye ye terfi etmiştir İstanbul Müftülüğü Şeriyye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No:

47 DEVLET-İ ALİ-İ OSMANİ TEZKERESİ İsim ve şöhreti Pederinin İsmi Validesi İsmi Tarih ve Mahal-i Veladeti Sınıfı Müteehhil Hacı Alizade Halil Raşid Efendi Müteveffa İbrahim Hakkı Efendi Hafize Hanım Şırzu Kariyesi Diyanet Ruus-u Hümayunu Bir zevcesi vardır EŞKÂL SİCİL-İ NÜFUSA KAYD OLUNAN MAHAL Boy Göz Sima Alamet-i Farika Vilayeti Kazası Mahalle ve Kariyesi Mesken No Nev-i Mesken Uzunca Ela Buğday Tam Mamüratülaziz Eğin Kazası Şırzu Kariyesi 18 Hane Tercüme-i Hâl Varakası 92 93

48 HALİLULLAH ZİHNİ EFENDİ İsmi Halilullah, mahlası Zihni dir. Babası imamlık görevinde bulunmuş olan Mahmud Efendi olup aile unvanları Keçecizade - dir. Halilullah Zihni Efendi, 5 Mayıs 1290 (17 Mayıs 1874) tarihinde Erzincan ın Hozunsu köyünde doğmuştur. Erzincan mahalle mektebinde Kuran-ı Kerim, tecvit ve ilmihal ile birlikte kendisini ifade edecek kadar Türkçe yazma dersleri almıştır. 5 Eylül 1300 (7 Ağustos 1884) tarihinde Eski Hükümet Medresesine kayıt olarak Arapça, sarf, nahiv ve mantık derslerini okumuştur. Bu eğitimini tamamlamasını müteakip 12 Kanunuevvel 1308 (24 Aralık 1892) tarihinde İstanbul a giderek Fatih semtindeki Bahri Sefid Baş Kurşunlu Medresesine kaydolmuştur. Burada Arapça, usul, kelam, hikmet, adab ve tefsir derslerini başarı ile tamamlamış ve R (1900) senesinde icazetname almaya muvaffak olmuştur. İcazetname aldıktan sonra taşra müderrisliği için ruus imtihanına giren Halilullah Zihni Efendi, 5 Haziran 1318 (18 Haziran 1902) tarihinde bu imtihanda başarılı olarak taşra müderrisi olmaya hak kazanmıştı. Bu imtihanı kazanan efendiler, bir taşra ruusu ve bir de emirname ile tayin edildikleri memleketlere gönderilirlerdi. Halilullah Efendi de bu uygulama gereğince Erzincan a tayin edilmiştir. Mahalli yönetimin de uygun görmesiyle Eski Hükümet Medresesine Arapça öğretmek üzere 150 kuruş maaşla tayin edilmiştir. Bir müddet bu görevini sürdüren Halilullah Zihni Efendi 22 Teşrinievvel 1318 (4 Kasım 1902) tarihinde Erzincan Müderrisliğine tayin edilmiş ve maaşına 100 kuruş zam yapılarak 250 kuruşa yükseltilmişti. Bu görevine ilave olarak Gerek Gerek Camiinde salı günleri vaaz ve nasihat vermek görevine de tayin olunmuştu

49 Halilullah Efendi nin memuriyeti 1 Temmuz 1921 tarihinde ilga edilerek kaydı silinmiştir. Daha sonra 12 Şubat 1338 (12 Şubat 1922) tarihinde 200 kuruş maaşla müderrisliğe tekrar tayin edilmiştir. 6 Kanunusani 1889 (6 Ocak 1922) tarihinde ise maaşına 400 kuruş zam yapılarak toplam maaşı 600 kuruş olmuştur. Erzincan da başka vaiz bulunmamasına rağmen, Erzincan Valiliğinin, Halilullah Zihni Efendi nin durumunun vaizliğe müsait olmadığına dair 21 Nisan 1939 tarihli yazısı üzerine Erzincan Müftülüğü tarafından bu tarihten itibaren vaaz vermesine müsaade edilmemiştir. Nihayetinde Halilullah Zihni Efendi, altmış beş yaşını tamamladığı tarih olan 13 Temmuz 1940 tarihinde emekliye sevk edilmiştir. Görev süresi otuz seneyi aştığından kendisine, 1683 sayılı kanunun 58. maddesi gereğince bir yıllık maaşı olan 420 lira ikramiye olarak ödenmiştir Diyanet İşleri Başkanlığı Arşivi, Dosya No: Tercüme-i Hâl Varakası 96 97

50 HASAN EFENDİ DEVLET-İ ALİ-İ OSMANİ TEZKERESİ İsmi ve Şöhreti Pederinin İsmi Validesi İsmi Keçecizade Halilullah Zihni Efendi Mahmud Efendi EŞKÂL Boy Göz Sima Halilullah Zihni Efendi Alamet-i Farika Müteveffa İzzet Tarih ve Mahal-i Veladeti 1290 Erzincan Sınıfı Müderris Derecat ve Sınıfı Askeriye SİCİLL-İ NÜFUSA KAYD OLUNAN MAHAL Vilayeti Kazası Mahalle ve Kariyesi Mesken No Orta Ela Esmer Tam Erzurum Erzincan Hozunsu 1 Erzincanlı Mehmed Efendi nin oğlu olup aile unvanları Aşıkzade dir. R (1881) senesinde Erzincan ın Kiy köyünde doğmuştur. Köy mektebinde Kuran-ı Kerim, tecvid ve ilmihal derslerini okuduktan sonra Erzincan a giderek Müfti Medresesinde Arapça ve Farsça tahsil etmiştir. Daha sonra İstanbul a gitmiş ve Fatih Camii Şerifi dersiamlarından Alasonyalı Hacı Ali Efendi den icazetname almıştır. 5 Rebiülevvel 1324 (29 Nisan 1906) tarihinde imtihan sonucu elde ettiği icazetname ile eğitime olan liyakatini ispat ederek Muharrem 1325 (Şubat 1907) tarihinde Bayezid Camii Şerifinde tedrise başlamıştır. 5 Kanunusani 1324 (18 Ocak 1909) tarihinde Darü l-muallimin Rüşdiye şubesinden ve 29 Haziran 1326 (12 Temmuz 1910) tarihinde de Darü l-fünun Edebiyat kısmından pekiyi derece ile şahadetname almıştır. Ayrıca 28 Mayıs 1332 (10 Haziran 1916) tarihinde Medresetü l-kuzat dan dördüncü derecede mezuniyet ruusu almıştır. Okuyup yazacak kadar Fransızca bilmektedir. 1 Ağustos 1323 (14 Ağustos 1907) tarihinde dersiamlık maaşı olarak 95 kuruş tahsis edilmiş ve maaşı zaman içerisinde artarak 1 Nisan 1332 (14 Nisan 1916) tarihinde 800 kuruşa çıkmıştır. Rebiülevvel 1329 (Mart 1911) tarihinde uhdesine İbtida-i Hariç İstanbul Müderrisliği ruusu tevcih olunmuştur. 6 Temmuz 1329 (19 Temmuz 1913) tarihinde Medaris-i İlmiye Encümen-i Muallimin Azalığına, 25 Teşrinievvel 1330 (7 Kasım 1914) tarihinde Darü l Hilafeti l Aliyye Medresesi Farsça Muallimliğine ve 1 Eylül 1333 (1 Eylül 1917) tarihinde de 400 kuruş maaşla İbtida-i Dahil Medresesi İslâm Tarihi Müderrisliğine tayin olunmuştur. 1 Eylül 1336 (1 Eylül 1920) tarihinde İslâm Tarihi Müderrisliğinden ayrılmış ve 3 Eylül 1336 (3 Eylül 1920) tarihinde 98 99

51 2000 kuruş maaşla İbtida-i Hariç Medresesi Müdürlüğüne tayin olmuştur. Bu tarihten itibaren kanun gereği dersiamlık maaşı ücrete çevrilmiştir. 1 Teşrinisani 1336 (1 Eylül 1920) tarihinde müdürlükten ayrılmış ve 11 Teşrinisani 1336 (11 Eylül 1920) tarihinde 700 kuruş maaşla tekrar İslâm Tarihi Müderrisliğine tayin olunmuştur. 18 Şubat 1338 (18 Şubat 1922) tarihinde 3500 kuruş maaşla Süleymaniye Medresesi Kelam Şubesi Mantık Müderrisliğine atanmıştır. Hasan Efendi, müderrislik görevleri dışında İstanbul da önemli mekteplerde de muallimlikler yapmıştır. Bu anlamda ilk görevi, 17 Teşrinievvel 1331 (30 Ekim 1915) tarihinde 1100 kuruş maaşla atandığı Nişantaşı nda bulunan İttihad-ı Vakf Mektebi Ulum-u Diniyye Muallimliğidir. Daha sonra sırasıyla; Kanunuevvel 1334 (Aralık 1918) tarihinden 24 Ağustos 1335 (24 Ağustos 1919) tarihine kadar 800 kuruş maaşla Mahmud Adli Mektebi, 25 Ağustos 1335 (25 Ağustos 1919) tarihinden 11 Eylül 1336 (11 Eylül 1920) tarihine kadar aynı maaşla Kanuni Sultan Süleyman Mektebi ve 22 Mart 1337 (22 Mart 1921) tarihinden 22 Şubat 1922 tarihine kadar yine aynı mektepte 800 kuruş maaşla muallimlik yapmıştır 44. Torul Hakimi iken 25 Mart 1931 tarihinde vefat etmiştir 45. İlmiye Sınıfı Terâcim-i Ahval ve Sicil Defteri 44 İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, İlmiye Sınıfı Terâcim-i Ahval ve Sicil Defteri, C.1, s Albayrak, Son Devir Osmanlı Uleması, C.2, s

52 AHMED HAMDİ EFENDİ 46 İsmi Hüseyin mahlası Hüsni dir. Babasının ismi Hüseyin Efendi olup aile unvanları Hocazade dir. H (1858) senesinde Erzincan sancağına bağlı Eğin kazasının Ağın nahiyesinde doğmuştur. İlk bilgilerini babasından aldıktan sonra Ağın da temel eğitimini tamamlamıştır. Daha sonra İstanbul a giderek Bayezid de Dersiam Abdullatif Efendi den uzun yıllar ders almış ve bunun sonucunda icazetname almaya muvaffak olmuştur. Ayrıca sarf ve nahiv bilgisini Gümülcineli Hasan Efendi den tamamlayıp H (1883) senesinde ondan da icazet almıştır. Hocazâde Hüseyin Hüsni Efendi ilk resmî görevine, Ağın Hacı Ali Paşa Medresesi Müderrisliğine 1308 (1892) senesinde tayin edilmesiyle başlamıştır. Medresenin mezkûr akarından aylık 300 kuruş maaş almıştır. 1 Teşrinievvel 1326 (14 Ekim 1910) tarihinde ise Ağın Müderrisliğine tayin edilerek bu maaşına ilâve olarak ilmiye tertibinden de 100 Kuruş maaş ile tavzîf olunmuştur. Bursa Fevziye Müderrisliği ile taltif edilen Hüseyin Hüsni Efendi, medreselerin lağvı sebebiyle 26 Kanunuevvel 1341 (26 Aralık 1925) tarihinde müderrislik vazifesinden ayrılmak mecburiyetinde kalmıştır. Bu dönemde resmi görev alamayan Hüseyin Hüsni Efendi, Eğin Orta Camii İmam hatipliğini ve ilâveten fahrî müderrislik görevini yürütmeğe başlamıştır. Bu görevi sürdürürken, Eğin Müftüsü Talat Efendi nin vefatı ile boşalan müftülük görevine tayini için 12 Temmuz 1929 tarihinde Diyanet İşleri Başkanlığına müracaatta bulunmuştur. 15 Eylül 1929 tarihinde yapılan seçimde, müracaat eden üç aday arasından dokuz oy ile en fazla oyu alan Hüseyin Hüsni Efendi nin tayini Diyanet İşleri Başkanlığına vilayetçe arz edilmiş, Başkanlığın 17 Eylül 1929 tarihli yazısıyla da müftülük görevi- 46 Soyadı Kanununun yürürlüğe girmesinden sonra Aksay soyadını almıştır

53 nin Hüseyin Hüsnü Efendi ye verilmesi uygun görülmüştür. Bunun üzerine 7 Eylül 1929 tarihinde 1000 kuruş maaş ile Eğin Müftülüğü görevine başlamıştır. Altı yıldan biraz fazla devam eden bu görevini ölümüne kadar devam etmiştir. Kadı Gölü Eski Medrese binasında ikamet etmekte iken 8 Kasım 1935 tarihinde Kadı Gölü mahallesinde vefat etmiştir Diyanet İşleri Başkanlığı Arşivi, Dosya No:

54 HÜSEYİN HÜSNİ EFENDİ Tercüme-i Hâl varakası İbrahim Efendi nin oğludur. H (1848) senesinde Kemah kazasında doğmuştur. İlk mektebi Kemah ta okuyup sarf ve nahiv ilimlerini tahsil ettikten sonra eğitimine Erzincan da devam etmiştir. H (1873) senesinde İstanbul a giderek Fatih Bahr-i Sefid Tetimme-i Ûla Medresesi kayıt yaptırmış ve müderris Gümülcineli Hasan Efendi nin ders halkasına dâhil olmuştur. Buradaki derslerini tamamlayarak H (1883) senesinde icazet almaya muvaffak olmuştur. H (1884/1885) senesinde Şeyhülislâm Uryanizade Ahmed Esad Efendi zamanında İbtida-i Hariç Bursa Müderrisliğine nail olmuş, H (1888/1889) senesinde ise Şeyhülislâm Mehmed Cemaleddin Efendi zamanında Musila-i Süleymaniye de danişmendlik yapmıştır. 1 Mart 1309 (Mart tarihinde Devriye ruusu, 12 Rebiülahir 1312 (13 Ekim 1894) tarihinde Musıla-i Sahn Müderrisliği, 5 Muharrem 1319 (24 Nisan 1901) tarihinde de Hareket-i Altmışlı Müderrisliğine terfi ermiştir. 11 Nisan 1317 (24 Nisan 1901) tarihinde 150 kuruş maaş ile Bab-ı Meşihat Danişmendliğine tayin edilmiştir. Şevval 1326 (Ekim 1908) tarihinde 608 kuruş maaşla Ayıntab Mevleviyeti görevine atanmış, Şevval 1327 (Ekim 1909) tarihine kadar devam eden bu görevinden sonra tekrar danişmendlik vazifesine geri dönmüştür. Tensikat kanununa kadar 475 kuruş maaş alan Hüseyin Hüsni Efendi nin maaşı, kanunla beraber 400 kuruşa düşürülmüş ve 1 Eylül 1325 (14 Eylül 1909) tarihinde Ders Vekaleti Hademeliğine tayin edilmiştir. Bu görevinde Mayıs 1328 (Mayıs 1912) tarihine kadar kaldıktan sonra bu tarihte 800 kuruş maaşla tekrar Ders Vekâleti Müfettişliğine tayini gerçekleşmiştir.

55 Emeklilik yaşı dolduğundan dolayı 12 Mart 1330 (25 Mart 1930) tarihinde 13 sene 11 ay 2 günlük hizmetin ardından emekliye sevk edilmiştir. Hüseyin Hüsni Efendi H (1877) senesinde ilmiye taburuyla Sırp muharebesinde bulunmasından dolayı kendisine iftihar nişanı ve H (1902) senesinde dördüncü Osmani nişanı verilmiştir İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No: 130. Tercüme-i Hâl Varakası

56 GÖREV TARİHLERİ YIL AY GÜN GÖREVİ MAAŞI İBRAHİM EFENDİ 11 Nisan Mart 1318 (24 Nisan Mart 1902) 1 Nisan 1318-Kanunuevvel 318 (14 Nisan 1902-Aralık 1902) 1 Kanunusani 3119-Mart 1319 (Aralık 1902-Mart 1903) 1 Nisan 1319-Kanunusani 1323 (14 Nisan 1903-Ocak 1908) Danişmendlik Danişmendlik Danişmendlik Danişmendlik 266 Müderris ve Hazine-i Hümayun hocası olmuştur. Cevdet Paşa tarihinde Yeniçeri Ocağı nın ortadan kaldırılması sırasında sarayda hazır bulunanlar meyanında zamanın ileri gelen uleması arasında Galata Sarayı nda Kütüphane Hocası Eğinli İbrahim Efendi nin de bulunduğunu yazar. Uhdesine Musıla-i sahn rütbesi tevdi edilmiştir 49. H (1827), 1243 (1828) ve 1250 (1835) senelerinde toplanan mukarrirler meclisine muhatap olarak katılmıştır 50. 1Kanunusani Teşrinievvel 1324 (14 Ocak Ekim 1908) Danişmendlik Teşrinievvel Ağustos 1324 (27 Eylül Ağustos 1908) Danişmendlik ve Ayıntab Mevleviyeti 1083/475/608 1 Eylül 1325-Nisan 1328 (14 Eylül 1909-Nisan 1912) Hademelik Mart Mart 1330 (14 Mart Mart 1914) Ders Vekaleti Müfettişliği 800 TOPLAM GENEL TOPLAM Ebu l-ula Mardin, Huzur Dersleri, I-III, İstanbul 1951, s Ebu l-ula Mardin, Huzur Dersleri, I-III, s

57 İBRAHİM HAKKI EFENDİ Kendi ifadesine göre künyesi Şeyh Ebû l Kemal el-kemahi İbrahim Hakkı bin Hasan bin İbrahim bin Süleyman bin Abdülgani el-arabi dir 51. R (1859) senesinde Kemah kazasının Müşekrek köyünde doğmuştur 52. Tahsiline yedi sekiz yaşlarında iken hocası el-hace Feyzullah Efendi nin derslerine devamla başlamıştır. Hocasının, köyünden ayrılıp Erzincan a taşınması üzerine İbrahim Hakkı Efendi de Erzincan a gitmiştir. Bu sırada, İstanbul dan icazet alarak Erzincan gelen ve hocası Feyzullah Efendi nin oğlu olan Mustafa Zühdi Efendi nin derslerine devam etmiş ve icazet almaya muvaffak olmuştur. Bu meyanda eser yazacak derecede Arapça ve Farsça da öğrenmiştir 53. Erzincan da iken Muhammed Vehbi (Terzibaba) hazretlerinin halifelerinden olan Mustafa Fehmi Efendi den de ilim tahsilinde bulunmuştur 54. Zilhicce 1313 (Mayıs 1896) tarihinde Konya yı ziyaretinde kendisine sikke ve hilat giydirilmesinden altı sene sonra Safer 1319 (Haziran 1901) tarihinde, yüz yirmi senedir metruk ve sönük bir halde bulunan Erzincan Mevlevihanesi nin ihya ve imarına memur edilmiştir. Dergâhın bitişiğine yedi odalı bir Darü l-mesnevi, memleketi Kemah a da on üç odalı bir medrese inşasına muvaffak olmuştur. Medreseye, büyük oğlu Mehmed Kemaleddin e izafeten Kemaliye ismini vermiştir Ali Birinci, Tarihin Gölgesinde. Meşâhir-i Meçhûleden Birkaç Zat, İstanbul 2001, s Menekşe, Kemah Alimleri, s Birinci, Tarihin Gölgesinde, s Menekşe, Kemah Alimleri, s Birinci, Tarihin Gölgesinde, s

58 Kısa sürede ünü ülkenin dört bir yanına yayılmış ve Bursa, İzmir, Sivas, Trabzon ve Erzincan başta olmak üzere değişik illere irşat ve tebliğ için seyahatlerde bulunmuştur. Onun bu ününün bir süre sonra İstanbul a kadar varması üzerine Sultan Abdülhamid tarafından İstanbul a davet edilmiş ve 1891 senesinde Saray Vaizi olarak görevlendirilmiştir. Ayrıca Sultan Reşad da kendisini İstanbul da ağırlamış ve ona büyük iltifatlarda bulunmuştur. Bu ziyareti sırasında Beşiktaş ta bulunan Barbaros Hayreddin Paşa nın türbesinde ikamet etmiştir 56. İbrahim Hakkı Efendi, Birinci Dünya Savaşı sırasında cihat ilanı üzerine 1915 yılının Ocak ayında, çoğu Mevlevi gönüllülerden oluşan ve Erzincan halkı tarafından tekbir ve selamet dualarıyla uğurlanan bir askeri birliğin başında, İngiliz birliklerinin yığınak yaptığı Gazze bölgesine doğru hareket etmiştir 57. Milli Mücadele yıllarında Sarıklı Mücahitler safında faaliyet gösteren İbrahim Hakkı Efendi nin başlıca eserleri; Sultan Reşad a ithafen kaleme aldığı Şemsü l-irşad Iı Sultan Reşad, Osmanlıca ve Farsça şiirlerinin yer aldığı Divan-ı Ebu l-kemal, orucun faziletleri ile alakalı Pend-i Pesendide der Fezail-i Ruze ve tasavvufi mahiyette Arapça kaleme alınmış olan Miftahü l-mearif dir. Bu eserlerin yanı sıra basılmamış çok sayıda çalışması da mevcuttur. Cumhuriyetin ilanından sonra 1924 senesinde İstiklal Mahkemesi tarafından hakkında idam kararı verilmiş ancak bu emrin uygulanmasına fırsat ve imkân kalmadan 15 Rebiülevvel 1343 (14 Ekim 1924) tarihinde vefat etmiş olup kabri Erzincan da Terzibaba Mezarlığı ndadır Faruk Tuncer, Büyük Mevlevi Şeyhi Kemahlı Hacı İbrahim Hakkı Efendi, Yeni Ümit Dergisi, Yıl: 9, Sayı. 35, Birinci, Tarihin Gölgesinde, s Menekşe, Kemah Alimleri, s

59 İBRAHİM HAKKI EFENDİ Babası, Kemah kazası ahalisinden Hüseyin Efendi olup aile unvanları Bayramzade dir. 12 Teşrinievvel 1271 ( 24 Ekim 1855) tarihinde Erzincan Sancağına bağlı Kemah kazasında doğmuştur. İlk tahsilini Kemah sıbyan mektebinde yaptıktan sonra bölgede bulunan âlimlerden Arapça ve hadis eğitimi almıştır. R 1290 (1874) senesinde on dokuz yaşında iken İstanbul a giderek Mahmud Paşa mahallesine yerleşmiş ve Mekteb-i Nüvvab a devam etmiştir. Rebiülevvel 1296 (Şubat 1879) tarihinde Trablusgarb vilayetinde bulunan Guryan Kazası Niyabetine tayin olunmuştur. Bu görevi esnasında maaş almayıp davalarda dava sahiplerinden alınan ücret mukabili görev yapmıştır. Bu görevini yaklaşık R.1276 (Ekim 1881) tarihine kadar sürdüren İbrahim Hakkı Efendi, bu tarihte İstanbul a dönmüştür. Üç ay kadar İstanbul a açıkta kaldıktan sonra 8 Kanunusani 1297 (20 Ocak 1882) tarihinde beş yüz kuruş maaşla Şirvan Kazası Niyabetine tayin olunmuştur. Burada üç yıla yakın görev yaptıktan sonra 5 Kanunuevvel 1300 (17 Aralık 1884) tarihinde görev süresi sona ermiş ve İstanbul a dönmüştür. Haziran 1300 (Haziran 1884) tarihinde 750 kuruş maaşla Keban Madeni Niyabetine tayin edilmiştir. Buradaki görevi 4 Teşrinisani 1303 (16 Kasım 1887) tarihinde sona eren İbrahim Hakkı Efendi nin yeni görev yeri Nusaybin Niyabeti olmuştur. 21 Mart 1891 tarihine kadar burada görev yaptıktan sonra görevi esnasındaki davranışları, bölge halkı tarafında hoşnutluk ifadesi olarak merkeze bildirilmiştir. 10 Mart 1306 (22 Mart 1890) tarihinde İstanbul a döndükten sonra 1250 kuruş maaşla Hizan Niyabetine tayin edilmiştir. 2 Teşrinisani 1306 (14 Kasım 1890) tarihinde başladığı bu görevini yaklaşık iki buçuk yıl kadar devam ettirdikten sonra 5 Nisan 1309 (17 Nisan 1893) tarihinde tamamlamıştır. Yine rutin bir beklemeden

60 sonra 1000 kuruş maaşla Garzan Niyabeti görevine atanmıştır. 13 Teşrinievvel Nisan 1312 (25 Ekim Nisan 1896) tarihleri arasında iki buçuk yıllık bir görevden sonra atandığı yeni görev yeri Karakilise Niyabeti olmuştur kuruş maaşla atandığı ve 26 Teşrinievvel 1312 (7 Kasım 1896) tarihinde başladığı bu görevini 23 Teşrinievvel 1315 (4 Kasım 1899) tarihine kadar sürdürmüştür. Görev almada fazla beklemeyen İbrahim Hakkı Efendi bu defa da, 4 Kanunusani 1315 (16 Ocak 1900)-16 Mart 1319 (29 Mart 1903) tarihleri arasında görev yapacağı Çölemerik Niyabetine tayin edilmiştir kuruş maaşla görev yaptığı Çölemerik Niyabetinden sonraki görevi ise Besni Niyabeti olmuştur. 675 kuruş maaş karşılığında tayin olduğu bu görevini 19 Mart 1320 (1 Nisan 1904)-21 Ağustos 1322 (3 Eylül 1906) tarihleri arasında yürütmüştür. İbrahim Hakkı Efendi, 1125 kuruş maaşla tayin edildiği ve 21 Kanunusani 1322 (3 Şubat 1907) tarihinde başladığı son görevi olan Kuruçay Niyabeti vazifesini 25 Haziran 1325 (8 Temmuz 1909) tarihinde tamamlayarak İstanbul a dönmüştür. İbrahim Hakkı Efendi nin toplam görev süresi 23 yıl 8 ay 3 gündür 59. Tercüme-i Hâl Varakası 59 İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No: 296. Tercüme-i Hâl Varakası

61 İbrahim bin Bayramzade Tarih-i Tevellüdü Hizmete Duhulü Son Memuriyeti Hüseyin Ağa 1271 GÖREV TARİHLERİ MÜDDET-İ MEMURİYETİ 8 Kanunusani 1297 MÜDDET-İ MAZULİYETİ YIL AY GÜN YIL AY GÜN Kuruçay MEMURİ- YET MAAŞ İBRAHİM HAKKI EFENDİ 8 Kanunuevvel Kanunuevvel 1300 (20 Ocak Aralık 1884) 1 Haziran Teşrinievvel 1303 (13 Haziran Kasım 1887) 5 Teşrinievvel Mart 1306 (17 Kasım Mart 1890) 10 Mart Teşrinisani 1306 (22 Mart Kasım 1890) 2 Teşrinisani Nisan 1309 (14 Kasım Nisan 1893) 6 Nisan Teşrinievvel 1309 (18 Nisan Ekim 1893) 13 Teşrinievvel Nisan 1312 (25 Ekim Nisan 1896) 16 Nisan Teşrinievvel 1312 (27 Nisan Kasım 1896) 26 Teşrinievvel 1312-Mart 1312 (7 Kasım 1896-Mart 1896) 1 Mart Teşrinievvel 1315 (13 Mart Kasım 1899) 24 Teşrinievvel Kanunusani 1315 (5 Kasım Ocak 1900) 4 Kanunusani Mart 1319 (16 Ocak Mart 1903) 17 Mart Mart 1320 (30 Mart Mart 1904) Şirvan Niyabeti Keban Niyabeti Nusaybin Niyabeti Hizan Niyabeti Garzan Niyabeti Karakilise Niyabeti Karakilise Niyabeti Çölemerik Niyabeti Müftizade Feyzullah Efendi nin oğlu olup aile unvanları Ahmed Oğulları dır. R (1841) senesinde Kemah Kazasının Zoğa köyünde doğmuştur. İlk bilgileri köyündeki sıbyan mektebinde aldıktan sonra on yaşında iken İstanbul a gitmiştir. İstanbul da Hafız Ahmed Paşa Medreselerinden altmış iki numaralı medresede 1861 senesi başlangıcından itibaren on yedi sene ikamet edip Hacı Kasım Efendi ve Ahmed Asım Efendi den ders okuyarak icazet almıştır 60. İcazet alan tüm adayların rutin olarak yaptıkları üzere Hicri 1293/1294 (1876/1877) tarihlerinde otuz altı yaşında iken Bab-ı Fetva-Penahi ye mülazemet suretiyle kaydını yaptırmıştır. Kendisi tarafından hazırlanan tercüme-i hal evrakına göre; 15 Cemaziyelevvel 1294 (28 Mayıs 1877) tarihinden Muharrem 1296 (Aralık/Ocak 1878/1879) tarihine kadar yirmi aydan biraz daha fazla bir müddetle Refahiye Kazası Kadılığı görevinde bulunmuştur. Ancak bu hususta yapılan tahkikat neticesinde, bu görevde bulunduğuna dair herhangi bir kayda rastlanamamış ve dolayısıyla görev ve emekli işlemleri ile ilgili evraklara yansıtılmamıştır. Erzincan merkezde eğitim faaliyetleri ile meşgul olurken 1 Teşrinievvel 1302 (13 Ekim 1886) tarihinde Dersim Müftülüğü görevine tayin edilmiştir. 19 Mart Ağustos 1322 (1 Nisan Eylül 1906) 22 Ağustos Kanunusani 1322 (4 Eylül Şubat 1907) 21 Kanunusani Haziran 1325 (3 Şubat Temmuz 1909) 26 Haziran Mart 1326 (9 Temmuz Nisan 1910) İstida Tarihi: 21 Mart 1326 (3 NİSAN 1910) TOPLAM Besni Niyabeti Kuruçay Niyabeti Daha sonra sırasıyla Ovacık Kadılığı, Kızıl Kilise Kadılığı, Kara Kilise Kadılığı, Çarsancak Kadılığı ve son görev yeri olarak da Mazgird Kadılığı görevlerinde bulunmuştur. Bu görevlerinde toplam 17 yıl 39 ay 101 gün hizmet eden İbrahim Hakkı Efendi, yaşı yetmişi aştığından dolayı 1 Kanunuevvel 1325 (14 Aralık 1909) tarihinde emekli edilmiştir Tercüme-i halinde, aldığı bu icazetnamenin, Dersim Müftülüğü döneminde evine giren bir hırsız tarafından çalındığı belirtilmektedir. Bunun üzerine, Dersim Belediye Reisi imzalı bir icazetname hazırlanarak İstanbul a gönderilmiştir. 61 İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No:

62 Memurun İsmi ve Şöhreti Tevellüt Tarihi Hizmete Duhul Tarihi Son Memuriyeti İstida Tarihi İbrahim Hakkı Efendi bin Feyzullah Teşrinievvel 1302 Mazgird Niyabeti 1 Kanunuevvel 1325 GÖREV TARİHLERİ MÜDDET-İ MEMURİYETİ MÜDDET-İ MAZULİYETİ AY GÜN YIL AY GÜN YIL Unvan-ı Memurin Maaş 1 Teşrinievvel Nisan1309 (13 Ekim Mayıs 1893) Dersim Müftülüğü Nisan Mayıs 1310 (6 Mayıs Haziran 1894) Mayıs 1310-Şubat 1312 (5 Haziran 1894-Şubat 1897) Ovacık Kazası Niyabeti Mart Mart 3115 (13 Mart Mart 1899) 2-19 Ovacık Kazası Niyabeti Mart Eylül 1317 (1 Nisan Eylül 1901) Kızıl Kilise Niyabeti Eylül Haziran 1318 (15 Eylül Temmuz 1902) Haziran Mayıs 1321 (7 Temmuz Haziran 1905) Kara Kilise Niyabeti Mayıs Teşrinievvel 1321 (Mart Nisan 1908) Teşrinievvel Mart 1324 (29 Ekim 1908-Mart 1908) Çarsancak Niyabeti Mart Ağustos 1321 (2 Nisan Eylül 1905) Ağustos Teşrinisani 1325 (4 Eylül Kasım 1909) Mazgird Niyabeti 1125 Tercüme-i Hâl Varakası Tensik Tarihi: 1 Kanunuevvel 1325 (14 Aralık 1909) TOPLAM Tercüme-i Hâl Varakası GENEL TOPLAM

63 İBRAHİM HAKKI EFENDİ İsmi ve Şöhreti Ahmed Oğlu İbrahim DEVLET-İ ALİ-İ OSMANİ TEZKERESİ Pederinin İsmi Sini Meşguliyeti EŞKÂL Boyu Göz Sima Az kısa Ela Az kır Kemahlı Feyzullah Alamet-i Farikası Sol tarafında çıban izi 45 Tahsil-i İlimle Meşgul Tarih ve Mahal-i Veladeti Kemah 1255 Mezhebi İslâm Hanefi SİCİLL-İ NÜFUSA KAYD OLUNAN MAHAL Vilayeti Daire Mahalle Erzincan 1 Molla Güzel Mesken No Nev-i Mesken 25 Müsteciren Babasının adı Halil Raşid Efendi 62, dedesinin adı ise Hacı Ali dir 63. Aile mahlasları, muhtemelen babasının mesleğine nispetle Kömürcüzade dir. Daha sonraki dönemlerinde kendisi Kömürcü Hoca lakabıyla anılmaktaydı 64. Teşrinisani 1246 (Aralık 1831) tarihinde Eğin kazasının Şadi nahiyesine bağlı Şırzu köyünde doğmuştur ( ) senesinde altı yaşında iken köyünde Mehmed Mansuti Efendi den elifba okumaya başlamıştır 65. Yine köyünde mebadi-i ulumu yani temel bilgileri tahsil ettikten sonra on dört yaşında iken babasının yanına İstanbul a gitmiştir. İstanbul da babası tarafından önce Eğrikapı da bulunan İvaz Efendi Mektebi ne gönderilmiş ve burada Kuşadalı İbrahim Efendi nin halifelerinden olan muallimlerden ders almıştır. Daha sonra Yenikapı civarında Dülbentcizade Mektebi ne giderek Ekmekçizade Milaslı Mehmed Efendi nin derslerine devam etmiş ve burada sarf dersleri almıştır (1849) senesinde Bozdoğan Kemeri yakınında bulunan Emir Hoca Medresesi ne girmiştir 66. Burada Turşucuzade Ahmed Muhtar Efendi den meani, bedi, beyan ve usul derslerini, Harputlu Yusuf Efendi den Ebü l-berekât en-nesefi nin usûl-i fıkıha dair olan Menârul-Envâr adlı eserini, Kasîdecizade Süleyman Sırrı Efendi den Mahmud el-antâki nin beyan ilmine dair Metnül-Alâka adlı eserini, Çankırılı Kara Davud Efendi den fıkıh ve meani, Çemişgezekli Mehmed Kasım Efendi den nahiv dersleri- 62 İstanbul Müftülüğü Şeriyye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosyası, Dosya No: Ebul ulâ Mardin, Huzur Dersleri, I-III, s (İcazetname) 64 Ebul ulâ Mardin, Huzur Dersleri, I-III, s Ebul ulâ Mardin, Huzur dersleri, I-III, s (İcazetname) 66 İstanbul Müftülüğü Şeriyye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No:

64 ni okumuştur 67. Meşhur şeyhülislâmlardan Bodrumlu Ömer Lütfi Efendi nin Bayezid Camii ndeki sarf, nahiv, mantık, hikmet, belâgat, usûl, âdâb, kelâm, fıkıh, hadis ve tefsir derslerine katılarak 68 başarılı olmuş ve icazetname almıştır (1864) yılında, otuz üç yaşında iken, Makâm-ı Vâlâ-yı Seraskeri tarafından 1278 (1861) yılına mahsuben çekilecek kur a-i şeriyye için mümeyyiz olarak tayinle Batum a gönderilmiştir. Bu görevi dört ay sürmüştür (1866) senesi sonlarında Bayezid Camii ne dersiâm tayin edilerek ders vermeye başlamış ve bu derslerin sonucunda 4 Cemaziyelevvel 1298 (4 Nisan 1881) tarihinde alimlerin huzurunda öğrencilerine icazet vermiştir 69. Onun bilinen öğrencilerinden üç kişi tespit edilebilmiştir. Bunlar; Eğinli Hafız Mehmed Hulusi Efendi, Düzceli Mehmed Nâzım Efendi ve Kayserili Develizâde Ali Rıza b. Osman Efendi dir Teşrinievvel 1291 (30 Ekim 1875) tarihinde Buhârî-i Şerif okutmakla görevlendirilmiş ve bu görevi 8 Mayıs 1292 (20 Mayıs 1876) tarihine kadar devam etmiştir 71. İbrahim Hakkı Efendi, ( ) yılları arasında muhatap, ( ) yılları arasında da mukarrir olarak Huzur Derslerine katılmıştır Şubat 1305 (22 Şubat 1890) tarihinde Meclis-i Mesalih Talebe Azalığına, 27 Mayıs 1307 (8 Haziran 1891) tarihinde Meclis-i İdâre-i Emvâl-i Eytâm fahri azalığına ve 3 Eylül 1307 (15 Eylül 1891) tarihinde Makâm-ı Meşihat-ı Ulyâ Müsteşarlığına (Şeyhülislâmlık Müsteşarı) tayin edilmiştir. Bu görevine tayin edilmesinden dolayı, diğer bütün üyeliklerden tabii bir şekilde ayrılmıştır. 13 Muharrem 1285 (6 Mayıs 1868) tarihinde imtihanla İstanbul Müderrisliği İbtidâ-i Hariç derecesini kazanmış ve 21 Muharrem 1304 (19 Ekim 1886) tarihinde Hareket-i Altmışlı derecesine terfi etmiştir. 29 Ramazan 1304 (21 Haziran 1887) tarihinde Hare- 67 Ebul ulâ Mardin, Huzur Dersleri, I-III, Bu konuda ayrıca bakınız; Musa Alak, Meşihat Müsteşarı Eğinli İbrahim Hakkı Efendi ve Vaz İlmine Dair Risâlesi, Araşan Sosyal Bilimler Enstitüsü İlmi Dergisi, Bişkek 2011, Sayı: 1-12, s Ebul ulâ Mardin, Huzur Dersleri, II-III, s (İcazetname) 69 İstanbul Müftülüğü Şeriyye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No: Alak, Meşihat Müsteşarı Eğinli İbrahim Hakkı Efendi ve Vaz İlmine Dair Risâlesi, s İstanbul Müftülüğü Şeriyye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No: Ebul ulâ Mardin, Huzur Dersleri, I-III, s meyn-i Muhteremeyn Mevleviyyeti derecesine ve 10 Safer 1309 (14 Eylül 1891) tarihinde de İstanbul Kadısı derecesine nail olmuştur. Son olarak da 29 Ramazan 1309 (26 Nisan 1892) tarihinde Anadolu Kazaskerliği derecesini almıştır. 27 Şevval 1303 (29 Temmuz 1886) tarihinde 2. Rütbeden Nişan-ı Âlî-i Osmani, 29 Ramazan 1304 (21 Haziran 1887) tarihinde 3. Rütbeden Mecidi Nişanı, Ramazan 1305 (Haziran 1888) tarihinde Gümüş İmtiyaz Madalyası, 15 Şevval 1305 (25 Haziran 1888) tarihinde 1. Rütbeden Mecidi Nişanı ve 12 Ramazan 1307 (1 Mayıs 1890) tarihinde de Altın İmtiyaz Madalyası almaya hak kazanmıştır 73. Dersiâm tayin edilmeden önce askeriyeden aldığı maaşın dışındaki bütün maaşlarını ilmiye ve vakıflardan almıştır. 50 Kuruşla başlayan bu maaşlar, en son tarik-i ilmîden 5650, müsteşarlıktan 6000 olmak üzere toplam kuruşa kadar çıkmıştır 74. İbrahim Hakkı Efendi, Şeyhülislâm Müsteşarı görevini yürütürken 21 Haziran 1310 (3 Temmuz 1894) tarihinde vefat etmiş 75 ve Beşiktaş taki Yahya Efendi Dergâhına defnedilmiştir İstanbul Müftülüğü Şeriyye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No: Alak, Meşihat Müsteşarı Eğinli İbrahim Hakkı Efendi ve Vaz İlmine Dair Risâlesinin Tahkik ve Tahlili, s İstanbul Müftülüğü Şeriyye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No: Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmani, C. II, s. 56. Bu eserde ölüm tarihi olarak 28 Zilhicce 1311 (2Temmuz 18) verilmektedir

65 İBRAHİM RÜŞDİ EFENDİ Tercüme-i Hâl Varakası İsmi İbrahim, mahlası Rüşdi dir. Babasının ismi Mustafa Efendi olup ailesi Terzizadeler diye anılmaktadır. 13 Nisan 1259 (25 Nisan 1843) tarihinde Erzincan da Camii Kebir ile Kurşunlu Camii arasında bulunan Benderli mahallesinde doğmuştur. Erzincan da müfti dairesi müderrislerinden tahsile başlayarak Arapça ve Farsça derslerini tamamlayan İbrahim Rüşdi Efendi H (1874) senesinde icazetname almıştır. Bu tarihten itibaren ilim ve öğrenci yetiştirme faaliyetlerinde bulunarak Muharrem 1321 (Mart 1903) tarihine kadar değişik sınıflardan kırk kadar öğrencinin eğitimi ile iştigal etmiş ve 15 Muharrem 1321 (13 Nisan 1903) tarihinde bu öğrencilerden üç tanesine icazet vermeğe muvaffak olmuştur senesinden itibaren Erzincan da Cuma mahallesindeki cami ve medresenin yanında bulunan Müfti Abdullah Efendi Umumi Kütüphanesinde hıfz-ı kütüb (kütüphane görevlisi) olarak göreve başlamış ve yine eğitim faaliyetlerine devam etmiştir. Bu görevde iken 3 Kânunuevvel 1324 (3 Aralık 1908) tarihinde hükümet tarafından yapılan seçim sonucunda 64 yaşında Erzincan Müftülüğüne tayin edilmiştir. 9 Zilkade 1326 (3 Aralık 1908) tarihinden 11 Teşrinievvel 1326 (24 Ekim 1910) tarihine kadar Erzincan Müftülüğünü fahri olarak yürüten İbrahim Rüşdi Efendi, 20 Şevval 1328 (25 Ekim 1910) tarihinde asaleten atandığı bu görevinde 700 kuruş maaş almıştır. Tercüme-i Hâl Varakası

66 Mevcut kanunlara göre altmış beş yaşını tamamladığında emekli edilmesi gerekirken görevine devam ettirilen 77 İbrahim Rüşdi Efendi, Ağustos 1916 tarihine kadar görevinde bulunmuş ve 7 yıl 8 ay 28 gün hizmet ettikten sonra 1 Eylül 1332 (14 Eylül 1916) tarihinde 72 yaşında vefat etmiştir 78.. Tercüme-i Hâl Varakası 77 Ulema görevlilerinin altmış beş yaşını tamamladıklarında emekli edilmeleri kanun hükmü iken, şeyhülislamın tezkeresi üzerine 23 Ekim 1910 tarihinde Meclis-i Vükelada gerçekleştirilen görüşmede, bazı müftülerin emeklilik yaşları gelmiş olmasına rağmen görevlerine devam etmelerine karar verilmiştir. Esra Yakut, Şeyhülislamlık. Yenileşme Döneminde Devlet ve Din, İstanbul 2004, s Diyanet İşleri Başkanlığı Arşivi, Dosya No: Tercüme-i Hâl Varakası

67 İBRAHİM ZÜHDİ EFENDİ GÖREV TARİHLERİ YIL AY GÜN GÖREV YERİ MAAŞI 3 Kanunuevvel Teşrinievvel 1326 (16 Aralık Ekim 1910) 12 Teşrinievvel 1326-Ağustos 332 (25 Ekim 1910-Ağustos 1916) TOPLAM İsmi ve Şöhreti Terzioğlu Müderris İbrahim Efendi EŞKÂL Boy Göz Sima Vefatı: 1 Eylül 332 ( 14 Eylül 1916) DEVLET-İ ALİ-İ OSMANİ TEZKERESİ Tarih ve Mahal-i Pederi İsmi Sınıfı Veladeti Müteveffa Mustafa Efendi Alamet-i Farika 1259 Erzincan Erzincan Sancağı Müftülüğü Erzincan Sancağı Müftülüğü Müderris 700 Müteehhil Müteehhil SİCİL-İ NÜFUSA KAYD OLUNAN MAHAL Vilayeti Kazası Mesken No Orta Ela Buğday Tam Erzurum Erzincan 192 Çiftçi Ömer Ağa nın oğlu olup aile unvanları Ömer Beşeoğlu dur. Eğin kazasının Hiğdar köyünde H (1848) senesinde doğmuştur. Kendi köyünde Kuran-ı Kerim, nahiv ve ilmihal bilgilerini aldıktan sonra H (1865) senesinde İstanbul a giderek Rüstem Paşa Medresesine girmiştir. Bayezid dersiamlarından Balıkesirli Hafız Ahmed Nureddin Efendi nin ders halkasına dahil olarak burada mutat dersleri talim etmiş ve Cemaziyelahir 1301 (Şubat 1884) tarihinde icazetname almıştır. Bab-ı Vala-yı Fetva-Penahi de ruus imtihanına girerek başarılı olmuştur. Şevval 1301 (Temmuz 1884) tarihinde Ayasofya Camii Dersiamlığına tayin edilmiş ve burada beş sene görev yaptıktan sonra 5 Safer 1306 (11 Ekim 1888) tarihinde İbtida-i Hariç İstanbul Müderrisliği derecesine terfi etmiştir. Eğitim faaliyetlerine devam eden İbrahim Zühdi Efendi nin ilmi rütbesi 25 şevval 1314 (29 Mart 1897) tarihinde Hareket-i Hariç ve Zilkade 1320 (Ocak 1903) tarihinde de İbtida-i Dahil derecesine yükseltilmiştir. Dersiamlık vazifesi sırasında 1317 (1899) senesinde okuttuğu öğrencilerine icazet vermeye muvaffak olmuştur senesinde 95 kuruş maaşla başladığı görevinde maaşı Eylül 1325 (Eylül 1909) tarihinde 800 kuruşa çıkmıştı. 14 Ağustos 1324 (27 Ağustos 1908) tarihinde 1500 kuruş maaşla Meclis-i Mesalih Talebe Azalığına tayin olunmuştur. Bu görevi takiben de Eylül 1325 (Eylül 1909) tarihinde 2000 kuruş maaşla Tedkik-i Mesahif ve Müellefat-ı Şeriye Meclisi Azalığına tayin olunmuştur Kendi nüfus tezkeresinde bu görevin adını Teftiş-i Mesahif ve Tedkik-i Müellefat-ı Şeriye Meclis Azalığı olarak yazıyor. Oysa 1914 senesine kadar bu kurum Tedkik-i Mesahif-i Şerife ile Tedkik-i Müellefat adlarıyla iki ayrı müesseseydi. Daha sonra bunlar birleştirilerek Tedkik-i Mesahif ve Müellefat-ı Şeriye Meclisi adını aldı. Bkz: Yakut, Şeyhülislâmlık. Yenileşme Döneminde Din ve Devlet, s

68 1328 (1912) senesinden 1341 (1925) senesine kadar Huzur Derslerinde muhatap olarak bulunan İbrahim Zühdi Efendi yi tanıyanların ifadesine göre zahit, mütteki, haluk ve hayırhah bir zat imiş 80. İlmiye teşkilatında önemli dereceler alıp yüzlerce talebe okutan İbrahim Zühdi Efendi, müderrislik görevine ölümüne kadar devam etmiş ve 40 yıl 3 ay 3 günlük hizmetin ardından 4 Teşrinievvel 1341 (4 Ekim 1925) tarihinde Süleymaniye mahallesindeki evinde vefat etmiştir 81. Tercüme-i Hâl Varakası 80 Ebul Ula Mardin, Huzur Dersleri, I-III, s İstanbul Müftülüğü Şeriyye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No: Tercüme-i Hâl Varakası

69 İbrahim Zühdi Efendi bin Ömer Ağa 1265 Tarih-i Tevellüd 1 Temmuz 1301 Hizmete Duhulü 7 Teşrinievvel 1341 İstida Tarihi GÖREV TARİHLERİ YIL AY GÜN GÖREV MAAŞ GÖREV 1 Temmuz 1301-Şubat 1304 (13 Ağustos 1885 Şubat 1889) 1 Mart Haziran 1307 (13 Mart Haziran 1891) 1 Temmuz 1307-Şubat 1309 (13 Temmuz 1891-Şubat 1894) 1 Mart 1310-Ağustos 1310 (13 Mart 1894-Ağustos 1894) 1 Eylül 1310-Nisan 1313 (13 Eylül 1894-Nisan 1897) 1 Mayıs 1313-Temmuz 1316 (Mayıs 1897-Temmuz 1900) 1 Ağustos Ağustos 1316 (14 Ağustos 1900-Eylül 1900) 7 Ağustos Teşrinievvel 1319 (20 Ağustos Ekim 1903) 16 Teşrinievvel Kanunuevvel 1322 (29 Ekim Aralık 1906) 18 Kanunuevvel Ağustos 1324 (31 Aralık Ağustos 1908) 14 Ağustos 1324-Teşrinisani 1324 (27 Ağustos 1908-Kasım 1908) 1 Kanunuevvel 1324-Temmuz 1325 (14 Aralık 1909-Temmuz 1909) 1 Ağustos 1325-Ağustos 1325 (14 Ağustos 1909-Eylül 1909) 1 Eylül 1325-Temmuz 1326 (14 Eylül Temmuz 1910) 1 Ağustos Mart 1330 (14 ağustos Mart 1914) Ayasofya Dersiamı Bu müddetteki memuriyetinden dolayı tekaüdi icra edilemediğinden 22 Mart 332 tarihli kanun mucibince bir defaya mahsus olarak yedi bin dokuz yüz doksan kuruş mükafat ita olunmuştur Dersiamlık 496 (Dersiam Maaşı) 550 (Dersiam Maaşı) 800 (Dersiam Maaşı) 800 (Dersiam Maaşı) 1000 (Dersiam Maaşı) Son Memuriyeti 1500 (Meclis-i Mesalih-i Tabiyye Azalığı Maaşı) 1500 (Meclis-i Mesalih-i Tabiyye Azalığı Maaşı) 1500 (Meclis-i Mesalih-i Tabiyye Azalığı Maaşı) 2000 (Tedkik-i Mesahif-ı Şerife ve Tedkik-i Muellefat Meclis Azalığı Maaşı) 2000 (Arpalık) 13 Mart Ağustos 1331 (26 Mart 1914-Ağustos 1915) 1 Teşrinievvel 1331-Mart 1332 (14 Ekim 1915-Mart 1916) 1 Nisan 1332-Şubat 1332 (14 Nisan 1916-Şubat 1917) 1 Mart 1333-Ağustos 1333 (1 Mart 1917-Ağustos 1917) 1 Eylül 1333-Kanunuevvel 1333 (1 Eylül 1917-Aralık 1917) 1 Kanunusani 1334-Mayıs 1334 (1 Ocak 1918-Mayıs 1918) 1 Haziran 1334-Nisan 1335 (1 Haziran 1918-Nisan 1919) 1 Mayıs 1335-Şubat 1336 (1 Mayıs 1919-Şubat 1920) 1 Mart 1336-Mart 1339 (1 Mart 1920-Mart 1923) 1 Nisan Kanunuevvel 1339 (1 Nisan 1923-Aralık 1923) 1 Kanunusani Teşrinisani 1341 (1 Aralık Ekim 1925) Vefatı 4 Teşrinievvel 1341 (4 Ekim 1925) TOPLAM GENEL TOPLAM (Dersiam Maaşı) 1500 (Dersiam Maaşı) 1500 (Dersiam Maaşı) 1200 (Dersiam Maaşı) 1200 (Dersiam Maaşı) 1500 (Dersiam Maaşı) 1500 (Dersiam Maaşı) 1000 (Süleymaniye Müderrisliği Maaşı) 1000 (Süleymaniye Müderrisliği Maaşı) 2000 (Süleymaniye Müderrisliği Maaşı) 2300 (Süleymaniye Müderrisliği Maaşı) 2800 (Süleymaniye Müderrisliği Maaşı) 2500 (Süleymaniye Müderrisliği Maaşı)

70 İDRİS FAİK EFENDİ Kemah kazası Üskübürt köyü ahalisinden Eyüp Efendi nin oğludur. Aile olarak Eyüpgil unvanıyla anılırlardı 82. H (1854) senesinde Kemah kazasının Üskübürt köyünde doğmuştur. İlk tahsilini köyünde aldıktan sonra İstanbul a giderek eğitimini burada tamamlamıştır. 7 Zilhicce 1313 (20 Mayıs 1896) tarihinde İbtida-i Hariç, 21 Rebiülevvel 1321 (17 Haziran 1903) tarihinde İstanbul Ruusu Hareket-i Hariç derecesine nail olmuştur (1914) senesinde Huzur Dersleri muhataplığına atanmış ve 1334 (1916) senesine kadar muhataplığı devam etmiştir Cemaziyelevvel 1334 (16 Mart 1916) tarihinde Mahreç Mevleviyeti terfisini alan İdris Faik Efendi, 1950 yılında Manyas da vefat etmiştir Yusuf Odabaşı, Tarih Dönemlerinde Üskübürt (Yücebelen), (Tarih Yok), s. 24, Menekşe, Kemah Alimleri, s Ebu l-ula Mardin, Huzur Dersleri, I-III, s Menekşe, Kemah Alimleri, s

71 MEHMED İHSAN EFENDİ H (1874) senesinde Kemah ta doğmuştur. İlk görevi 17 Nisan 1316 (30 Nisan 1900) tarihinde 400 kuruş maaşla tayin edildiği Rakka Niyabetidir. Bu görevinde 6 Kanunusani 1317 (19 Ocak 1902) tarihine kadar hizmet etmiştir. 22 Ağustos 1318 (4 Eylül 1902) tarihinde bu defa Feke Niyabetine tayini gerçekleşmiştir. 675 kuruş maaşla tayin edildiği bu görevini de 15 Mayıs 1319 (28 Mayıs 1903) tarihine kadar sürdürmüştür. Toplam 2 yıl 5 ay 14 gün görev yaptıktan sonra 16 Mayıs 1319 (29 Mayıs 1903) tarihinde görevinden ayrılmıştır İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No:

72 İSMAİL ZİHNİ EFENDİ Memurinin İsmi ve Şöhreti Tevellüd Tarihi Hizmete Duhul Tarihi Müstahdemin-i Nevaiden Kemahlı İhsan Efendi Nisan 316 MÜDDET-İ GÖREV TARİHLERİ MEMURİYETİ YIL AY GÜN YIL AY GÜN 17 Nisan Kanunusani 1317 (30 Nisan Ocak 1902) 7 Kanunusani Ağustos 1318 (20 Ocak Eylül 1902) 22 Ağustos Mayıs 1319 (4 Eylül Mayıs 1903) İnfisali: 16 Mayıs 1319 (29 Mayıs 1903) Son Memuriyeti Feke Niyabeti MÜDDET-İ MAZULİYETİ MEMURİYETİ MAAŞI Rakka Niyabeti Feke Niyabeti 675 TOPLAM GENEL TOPLAM İsmi İsmail, mahlası Zihni dir 87. Erzincan da esnaflık ile iştigal eden Hüseyin Ağa nın oğlu olup aile unvanları Davudzade dir. 8 Kânunuevvel 1279 (20 Aralık 1863) tarihinde Erzincan sancağının Şaban Ağa mahallesinde doğmuştur. İlk eğitimini Erzincan Kurşunlu Camii sıbyan mektebinde aldıktan sonra rüştiyeye devam etmiş ve bu okuldaki alması gereken dersleri tamamlayarak 20 Haziran 1294 (2 Temmuz 1878) tarihinde şahadetname almıştır. 1 Teşrinievvel 1294 (13 Ekim 1878) tarihinde Erzincan Camii Kebir Medresesine girerek burada dört yıl ilim tahsil etmiştir. 15 Teşrinisani 1298 (27 Kasım 1882) tarihinde bu defa Elazığ vilayetinin Harput kazasında bulunan Kamil Paşa Medresesi Müderrisi ulemadan Abdülhamid Efendi nin ders halkasına dahil olmuş ve burada beş sene dört ay kadar eğitim aldıktan sonra 3 Nisan 1303 (15 Nisan 1887) tarihinde hocasından icazet almaya muvaffak olmuştur. İcazetini takiben Sivas vilayeti Gürün kazasında bulunan İrfaniye Medresesi Müderrisliğine atanarak bir müddet medresede hem ikamet etmiş hem de ders okutmuştur yılında Gürün de ilk defa ilim halkasında bulunan on kişiye icazetname vermiştir. Gürün Kazası Müftüsünün vefatı üzerine otuz bir yaşında iken 19 Temmuz 1310 (31 Temmuz 1894) tarihine kadar bir yıl süreyle müftülüğe vekâlet etmiştir. 22 Mart 1313 (3 Nisan 1897) tarihinden 13 Nisan 1313 (25 Nisan 1897) tarihine kadar yine ilave memuriyet olarak 375 kuruş maaşla Gürün Kazası Niyabeti vekâletine tayin edilmiş ve bu görevinde 23 gün çalıştıktan sonra niyabet göre İsmail Zihni Efendi nin ismi konusunda bir karışıklık vardır. Öyle ki, Diyanet İşleri Başkanlığı Arşivi nde kayıtlı dosya adı bile İsmail Zühtü Efendi şeklindedir. Hatta şahısla ilgili ölümünden sonra yapılmış yazışmalarda İsmail Fehmi, İsmail Zühtü şeklinde isimler kullanılmıştır. Ancak şahsın kendi el yazısıyla yazdığı ve takdim edilen hal tercümesinde mahlas olarak Zihni mahlasını kullandığı açık olarak yer almaktadır.

73 vine atanan kişinin gelip göreve başlamasıyla vekaleti sona ermiştir. Bu tarihten 22 Teşrinievvel 1321 (4 Kasım 1905) tarihine kadar asıl görevi olan müderrislik ve müftü vekilliği vazifesine devam etmiştir. 23 Teşrinievvel 1321 (5 Kasım 1905) tarihinden 21 Şubat 1321 (6 Mart 1906) tarihine kadar tekrar ilave memuriyet olarak 325 kuruş maaşla kaza niyabeti görevine vekalet etmiştir. Bu görevini, kaza naibinin gelip vazifesine başlamasına kadar sürdüren İsmail Zihni Efendi hakkında, müftülük görevi esnasında, halk üzerinde büyük nüfuz sahibi olduğu ve buna dayanarak bölgedeki Müslümanlar ile Hristiyanlar arasında anlaşmazlıklara sebebiyet verdiği iddiaları üzerine, Sivas savcı yardımcısının bu konuda bir tahkikat yapması istenmişti. Yapılan tahkikatın sonucunda verilen raporun bu iddiaları desteklemesiyle, Sivas Valisi tarafında Meşihata yazılan bir yazı ile İsmail Zihni Efendi nin müftülük görevine son verilmesi istenmiştir. Bunun üzerine, Meşihat idaresi tarafından Müftü İsmail Zihni Efendi nin fahri olarak yürüttüğü görevine 2 Kanunusani 1322 (6 Şubat 1907) tarihinde son verilmiş ve 28 Kânunusani 1322 (10 Şubat 1907) tarihinde müderrislik görevinden istifa etmiştir. İstifa sonrası Mayıs 1323 (Mayıs 1907) tarihine kadar Gürün de kalarak ailesinin işleri ile meşgul olduktan sonra bu tarihte İstanbul a giderek Çorlulu Ali Paşa Medresesinde ikametle Meşihat Mülazemet Dairesi ne devam etmiş ve nihayet 28 Nisan 1324 (11 Mayıs 1908) tarihinde 1125 kuruş maaşla Mamüratülaziz vilayeti Dersim sancağına bağlı Ovacık Kazası Niyabetine tayin edilmiştir. Ancak Dersim bölgesindeki isyan ve asayişsizlikten dolayı seyahat güvenliği sağlanamadığından görev bölgesine ancak 5 Eylül 1324 (18 Eylül 1908) tarihinde giderek görevine başlayabilmiştir. 11 Mayıs 1908 tarihinde atandığı Ovacık Kazası Niyabetinde 12 Teşrinisani 1326 (25 Kasım 1910) tarihine kadar görev yapmıştır. 29 Haziran 1327 (12 Temmuz 1911) tarihinde ise 1500 kuruş maaşla Besni Kazası Kadılığına tayini yapılmıştır. Buradaki görevini de 29 Ağustos 1332 (11 Eylül 1916) tarihine kadar sürdüren İsmail Zihni Efendi, 1 Teşrinievvel 1332 (14 Ekim 1916) tarihinde Sivas vilayeti Gürün Kazası Müftülüğüne tayin edilmiştir. Daha önce vekâleten baktığı bu vazifesini on beş yıldan fazla devam ettiren İsmail Zihni Efendi, 23 yıl 4 ay 11 günlük bir görev süresinden sonra 28 Mayıs 1932 tarihinde vefat etmiştir 88. Tercüme-i Hâl Varakası 88 İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No. 995, Diyanet İşleri Başkanlığı Arşivi, Dosya No: Tercüme-i Hâl Varakası

74 BULUNDUĞU MEMURİYETLER Ovacık Kazası Niyabeti MAAŞI (LİRA) 10 Besni Kadılığı 15 Gürün Müftülüğü 10 GÖREV TARİHLERİ 28 Nisan Teşrinisani 1326 (11 Mayıs Kasım 1910) 29 Haziran Ağustos 1332 (12 Temmuz Eylül 1916) 1 Teşrinievvel Mayıs 1932 (14 Ekim Mayıs 1932) MÜDDET-İ HİZMETİ MÜDDET-İ MAZULİYETİ AY GÜN YIL AY GÜN YIL MÜLA- HAZAT Mumaileyh İsmail Fehmi Efendi, tarihinde vefat etmiştir. TOPLAM GENEL TOPLAM DEVLET-İ ALİ-İ OSMANİ TEZKERESİ İsmi Babasının İsmi Şöhreti Doğum Tarihi R. Hizmet-i Devlete Duhulü Sebeb-i infisali Vilayeti Kazası İsmail Zihni Hüseyin Davutzade 1279 (1884) 28 Nisan 1324 (11 Mayıs 1908) Vefat 2 Haziran 1932 Sivas Gürün Türkiye Cumhuriyeti Tezkeresi

75 KASIM EFENDİ Ulemadan Eğinli İbrahim Efendi nin kardeşinin oğludur 89. Seyyid unvanıyla anılırdı. Müderris ve dersiamdır. Huzur Derslerine H ( ) tarihleri arasında muhatap, ( ) tarihleri arasında da mukarrir olarak iştirak etmiştir. Kudüs Mollası, Meclis-i Maarif Azası, Mekke ve İstanbul payelerine nail olmuştur 90. Uysal ve fazıl bir kişi olarak tanınan Kasım Efendi H (1880) senesinde vefat etmiştir Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmani, C. III, s. 874 de İbrahim Efendi nin oğlu olduğu yazılıdır. 90 Ebu l-ula Mardin, Huzur Dersleri, I-III, s Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmani, C. III, s

76 KASIM ZÜHDİ EFENDİ Kemahlı Abdullah Efendi nin oğludur. H (1825) senesinde Kemah ta doğmuştur. Kendi bölgesindeki mekteplerde eğitimini aldıktan sonra İstanbul a giderek ruus imtihanını kazanmış ve 1 Teşrinievvel 1280 (13 Ekim 1864) tarihinde Dersiam Mevleviyeti unvanını almıştır 92. Kasım Zühdi Efendi, 29 Rebiülahir 1280 (14 Ekim 1863) tarihinde İbtida-i Hariç İstanbul Müderrisliğine nail olmuş, sırasıyla 3 Rebiülevvel 1282 de (26 Ağustos 1865) Hareket-i Hariç, 12 Cemaziyelahir 1282 de (4 Kasım 1865) İbtida-i Dahil, 12 Rebiülevvel 1284 de (14 Temmuz 1867) Hareket-i Dahil, 7 Şevval 1285 de (21 Ocak 1869) İbtida-i Altmışlı, 23 Receb 1285 de (9 Kasım 1868) Musıla-i Sahn Müderrisliğini elde etmiştir. 13 Rebiülahir 1287 de (12 Temmuz 1870) Musıla-i Süleymaniye, 3 Şaban 1289 da (6 Ekim 1872) Hamise-i Süleymaniye ve 9 Şevval 1292 de (9 Kasım 1875) Medaris-i Erbaai Süleymaniye payelerini alan Kasım Zühdi Efendi, 23 Zilkade 1304 de (14 Ağustos 1887) müderrisliğin en yüksek derecesi olan Darül-Hadis-i Süleymaniye müderrisliğini elde etmiştir 93. Müderrisler arasında en itibarlı görevlerden olan Huzur Derslerine H (1868) tarihinde Tekirdağlı Ömer Efendi nin mukarrirliğinde muhatap olarak katılmış ve bu durum vefatına kadar devam etmiştir. H Ramazanında (Haziran 1886) ise baş muhataplığa getirilmiş ve Tikveşli Hafız Yusuf Efendi nin mukarrirliğinde baş muhatap olarak bulunmuştur 94. H (1864) tarihinde başladığı görevinde 25 yıl 2 ay 4 gün hizmet ettikten sonra 5 Kanunuevvel 1305 (17 Aralık 1889) tarihinde vefat etmiştir İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No: Menekşe, Kemah Alimleri, s Ebu l Ula Mardin, Huzur Dersleri, I-III, s İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No:

77 Kemahlı Kasım Zühdi Efendi bin Abdullah Tarih-i Tevellüdü: 1240 Hizmete Duhulu: 1280 GÖREV TARİHLERİ YIL AY GÜN GÖREVİ MAAŞI 1 Teşrinievvel 1280-Temmuz 1281 (13 Ekim 1864-Temmuz 1865) 1 Ağustos 1281-Kanunusani 1282 (13 Ağustos 1865-Ocak 1867) 1 Şubat 1282-Temmuz 1283 (13 Şubat 1867-Temmuz 1867) 1 Ağustos Eylül 1284 (13 Ağustos Eylül 1868) 15 Eylül Teşrinievvel 1284 (27 Eylül Ekim 1868) 5 Teşrinievvel Teşrinisani 1284 (17 Ekim Kasım 1868) 15 Teşrinisani Mart 1285 (27 Kasım Mart 1869) 3 Mart 1285-Eylül 1287 (15 Mart 1869-Eylül 1871) 1 Teşrinievvel Temmuz 1288 (13 Ekim Temmuz 1872) 8 Temmuz 1288-Şubat 1288 (20 Temmuz 1872-Şubat 1873) 1 Mart 1289-Temmuz 1289 (Şubat 1873-Temmuz 1873) 1 Ağustos 1289-Ağustos 1295 (13 Ağustos 1873-Ağustos 1879) 1 Eylül 1295-Şubat 1295 (13 Eylül 1879-Şubat 1880) 1 Mart 1296-Ağustos 1296 (13 Mart 1880-Ağustos 1880) 1 Eylül Teşrinievvel 1298 (13 Eylül Ekim 1882) 18 Teşrinievvel 1298-Mayıs 1301 (30 Ekim 1882-Mayıs 1885) 1 Haziran 1301-Mart 1304 (13 Haziran 1885-Mart 1888) 1 Nisan Kanunuevvel 1305 (13 Nisan Aralık 1889) TOPLAM GENEL TOPLAM Vefatı: 5 Kanun-ı Evvel 1305 (17 Aralık 1889) Dersiam Mevleviyeti MAHMUD NEDİM EFENDİ 100 İsmi Mahmud, mahlası Nedim dir. Çiftçilikle uğraşan Ömer Lütfi Efendi nin oğlu olup aile unvanları Dedeoğlu dur. R (1875) senesinde Kemah kazasının Dedek köyünde doğmuştur. İlk tahsilini köyünde tamamladıktan sonra 20 Teşrinisani 1303 (2 Aralık 1887) tarihinde İstanbul a giderek Fatih semtindeki Bahri Siyah Çifte Ayak Kurşunlu Medresesine kayıt yaptırmıştır. Burada dersiam Alasonyalı Hacı Ali Zeynelabidin Efendi den tefsir, hadis, kelam, nahv, sarf, usul, mantık, belagat, hikmet ve edebiyat derslerini ikmal ederek 15 Cemaziyelahir 1318 (10 Ekim 1900) tarihinde icazet almıştır. Ders vekâletince imtihan olunarak 16 Safer 1320 (25 Mayıs 1902) tarihinde ders okutma ruhsatnamesi almış ve 1 Kanunuevvel 1320 (14 Aralık 1904) tarihinde Fatih Camiinde kürsüye çıkmıştır. Yeni kabul edilen medreseler nizamnamesi gereğince 1 Teşrinisani 1330 (14 Kasım 1914) tarihinde Medaris-i İlmiyye Üçüncü Sınıf Birinci Şube Müdürlüğüne tayin olunmuştur. 1 Mart 1331 (14 Mart 1915) tarihinde de aynı medresenin İkinci Sınıf Müdürlüğüne atanmıştır. Mahmud Nedim Efendi nin bundan sonraki görev tarihleri ile görevlerini şöyle sıralamak mümkündür: 1 Nisan 1332 (14 Nisan 1916) tarihinden Ağustos 1333 (Ağustos 1917) tarihine kadar 200 kuruş maaşla Medaris-i Aliyye İkinci Sınıf Müdürlüğü, 1 Eylül 1333 (1 Eylül 1917) tarihinden 28 Teşrinisani 1333 (28 Kasım 1918) tarihine kadar 1000 kuruş maaşla Dersiamlık ve Sahn Medresesi Dahiliye Müdürlüğü, 18 Şubat 1335 (18 Şubat 1919) tarihinden 1 Teşrinisani 1335 (11 Kasım 1919) tarihine kadar 1000 kuruş maaşla Dersiamlık ve Süleymaniye Dahiliye Müdürlüğü, 12 Teşrinisani 1335 (12 Kasım 1919) ta- 96 Soyadı Kanununun kabulünden sonra Güldedeoğlu soyadını almıştır

78 rihinden Kanunusani 336 (Ocak 1920) tarihine kadar 1000 kuruş maaşla Dersiamlık ve Fatih İmaret Memurluğu, 1 Şubat 1336 (1 Şubat 1920) tarihinden Kanunuevvel 1336 (Aralık 1920) tarihine kadar 500 kuruş maaşla İbtida-i Dahil Medresesi Arabi Müderrisliği, 3 Kanunuevvel 1336 (3 Aralık 1920) tarihinden 14 Kanunuevvel 1336 (14 Aralık 1920) tarihine kadar 500 kuruş maaşla Dersiamlık ve İbtida-i Dahil Medresesi Mantık Müderrisliği, 15 Kanunuevvel 1336 (15 Aralık 1920) tarihinden Ağustos 1337 (Ağustos 1921) tarihine kadar 500 kuruş maaşla tekrar Dersiamlık ve İbtida-i Dahil Medresesi Arabi Müderrisliği ve 1 Eylül 1337 (1 Eylül 1921) tarihinden Teşrinievvel 1338 (Ekim 1922) tarihine kadar da terfi ederek 1000 kuruş maaşla Sahn Medresesi Tefsir Müderrisliği görevine atanmıştır. 1 Zilhicce 1325 (5 Ocak 1908) tarihinde uhdesine İbtida-i Hariç İstanbul Müderrisliği ruusu tevcih olunmuştur. H.1339 (1921) senesinde Huzur Dersleri VIII. meclisinde muhatap olarak derse iştirak etmiş, H (1922) senesinde Ermenekli Mustafa Saffet Efendi nin mukarrirliği döneminde baş muhatap olarak ve H (1923) senesinde de muhatap olarak bulunmuştur Teşrinisani 1338 (1 Kasım 1922) tarihinde TBMM Hükümetinin İstanbul da kurulması ile son görevi olan Sahn Medresesi Tefsir Müderrisliğinden mecburi olarak ayrılmıştır 98. Mahmud Nedim Efendi, bugünkü Büyükşehir Belediyesi binasının arkasındaki Fatih devri yapılarından Hoşkadem Camiinde Buhari-i Şerif okutmuş, cumartesi günleri Cihangir Firuzağa Camiinde vaaz etmiştir. Son zamanlarında Karagümrük de Muhtesip İskender Mahallesi nde kabakulak hanesi 9 numarada ikamet ederken Yalova da tapu kadastro memurluğu yapan oğlunun yanına gitmiş ve orada tarihinde vefat etmiştir. Kabri Yalova dadır Ebu l-ula Mardin, Huzur Dersleri, I-III, s. 598, 601, İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No:3718; Diyanet İşleri Başkanlığı Arşivi, Dosya No: Menekşe, Kemah Alimleri, s. 68. Tercüme-i Hâl Varakası

79 MEHMED ARİF EFENDİ İsmi ve Şöhreti Mahmud Efendi Pederinin İsmi Ömer EŞKÂL Boy Göz Sima DEVLET-İ ALİ-İ OSMANİ TEZKERESİ Validesi İsmi Ayşe Alamet-i Farikası Orta Ela Buğday Tam Mahmut Nedim Efendi Tarih ve Mahal-i Veladeti 1291 Kemah Milliyeti Sınıfı Müteehhil ve Zevcesi Olup Olmadığı İslâm Talebe Müteehhil SİCİLL-İ NÜFUSA KAYD OLUNAN MAHAL Vilayeti Dersaadet Mesken 8/7 Çifte Ayak Kurşunlu Bahri Siyah Medresesi Kemah müftüsü Mehmed Şerif Efendi nin oğlu olup aile unvanları Müftizade dir. H (1844) senesinde Kemah kazasında doğmuştur. İlk eğitimini Kemah ta Mektebönü mahallesinde bulunan sıbyan mektebinde aldıktan sonra İstanbul a giderek Süleymaniye Çifte Salis Medresesinde ikamet ederek burada Arapça, nazari ilimler, mantık, hadis, tefsir ve usul dersleri okumuştur. 15 Zilkade 1296 (31 Ekim 1879) tarihinde Hemşinli Salim Efendi den icazetname almıştır. 21 Recep 1299 (8 Haziran 1882) tarihinde Hamidiye imtihanına girerek başarılı olmuş ve diploma almıştır (1876) senesinde Kemah halkının verdiği dilekçe üzerine Kemah Müftülüğüne tayin edilmiştir. Ancak bazı hususi işlerini halletmek üzere İstanbul a gitmesi ve burada bir müddet kalması gerektiğinden Kemah Müftülüğü görevinden istifa etmiştir. İşlerini hallettikten sonra tekrar Kemah a dönmüştür. 5 Cemaziyelevvel 1300 (14 Mart 1883) tarihinde gerek Kemah Müftülüğü görevinde bulunmuş olmasından ve gerekse Süleymaniye Çifte Salis Medresesinde gördüğü ilimlerden dolayı kendisine mükâfat olarak bir kıta Devriye-i Müderrislik verilmiştir. 29 Muharrem 1307 (25 Eylül 1889) tarihinde bu unvanında terfi ederek bir kıta ruus verilmiştir. Ayrıca kendisine 25 Rebiülevvel 1301 (24 Ocak 1884) tarihinde İbtida-i Hariç Müderrisliği tevcih olunmuştur. Kemah a döndükten sonra yine halkın isteği ve kaza meclis idaresinin de arzusu üzerine 8 Muharrem 1303 (17 Ekim 1885) tarihinde yeniden Kemah Müftülüğü görevine tayin edilmiştir. Bu görevde iken, Kemah Niyabeti görevine tayin edilmiş olan Ahmed Hilmi Efendi nin şiddetli kış nedeniyle Kemah a gelememesinden dolayı yerine yarım maaşla dört ay vekalet etmiştir. Daha sonra niyabet görevinde bulunan Mehmed Tevfik Efendi nin vefatı üzerine de yeni naib tayin edilinceye kadar iki ay yirmi gün yine yarım maaşla vekalet etmiştir İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No: 353,

80 MEHMED ARİF EFENDİ Erzincan Müftüsü Mustafa Asım Efendi nin oğlu olup aile unvanları Müfti Alizade dir H (1820) tarihinde Erzincan da doğmuştur. Erzincan sıbyan mektebinde okuduktan sonra babasından ilim tahsil edip icazet almıştır. Türkçe ve Arapça bilmektedir. R (1847) senesinde bir yılı aşkın bir müddetle babasının yanında kâtiplik hizmetinde bulunduktan sonra babasının vefatı üzerine R (1849) senesinde maaş almadan fetva hizmetine tayin edilmiştir. R (1855) tarihinde ayrıldığı bu görevine R (1857) tarihinde müftü olarak tayin edilmiştir. Yedi sene bu görevde kaldıktan sonra R (1864) senesinde tekrar görevden ayrılmıştır. İki ay sonra Meclis-i Deâvi görevine 400 kuruş maaşla tayin edilmiştir. 1 Haziran 1283 (13 Haziran 1867) tarihine kadar üç yıl süreyle bu görevini sürdüren Mehmed Arif Efendi, bu tarihte, bu defa 333 kuruş maaşla Erzincan Müftülüğü görevine tayin edilmiştir. Bu görevini, 23 Ağustos 1310 (4 Eylül 1894) tarihine kadar toplam 27 yılı aşkın bir süre sürdürmüştür. Bu dönemdeki maaşında azalmalar olmuş ve nihayetinde 250 kuruşa kadar düşmüştür. Mehmed Arif Efendi, Erzincan Müftülüğü görevini sürdürürken 24 Ağustos 1310 (5 Eylül 1894) tarihinde vefat etmiştir. Üçüncü dereceden Mecidi Nişanı bulunmakta idi 101. Tercüme-i Hâl Varakası Tercüme-i Hâl Varakası 101 İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No:

81 İsmi Erzincanlı Müfti Mehmed Arif Efendi bin Mustafa Asım Efendi Tarih-i Tevellüdü Son Memuriyeti 1235 Erzincan Müftülüğü GÖREV TARİHLERİ YIL AY GÜN GÖREV YERİ MAAŞI ( ) ( ) Erzincan Müftülüğü Meclis-i Deâvi Üyeliği Haziran 1283-Mayıs 1285 (13 Haziran 1867-Mayıs 1869) Erzincan Müftülüğü Haziran 1285-Ağustos 1289 (13 Haziran 1869-Ağustos 1873) Erzincan Müftülüğü Eylül 1289-Teşrinisani 1299 (13 Eylül 1873-Aralık 1883) Erzincan Müftülüğü Kanunuevvel Ağustos 1310 (13 Aralık Eylül 1894) Erzincan Müftülüğü 205 Vefat Tarihi: 24 Ağustos 1310 (5 Eylül 1894) TOPLAM GENEL TOPLAM Tercüme-i Hâl Varakası

82 MEHMED CEMALEDDİN EFENDİ Erzincanlı Ebu l-hayr Efendi nin oğlu olup aile unvanları Abdurrahim Efendizade dir. H (1848) senesinde Erzincan da doğmuştur. 8 Temmuz 1270 (20 Temmuz 1854) tarihinde 135 kuruşluk tarik maaşına nail olmuştur. Bu maaşını Eylül 1283 (Eylül 1867) tarihine kadar aldıktan sonra bu tarihte resmi hizmete başlamış sayılmıştır. 1 Nisan 1290 (13 Nisan 1874) tarihinde tarik maaşı devam ederken 167 kuruş maaşla Fetvahane ye girmiş ve bir ay görev yaptıktan sonra 12 Mayıs 1290 (24 Mayıs 1874) tarihinde maaşı 317 kuruşa çıkarılarak İlamat-ı Şeriyye Mümeyyizliği görevine tayin edilmiştir. 3 Eylül 1292 (22 Ağustos 1876) tarihinde yine tarik maaşı ile birlikte Fetvahane-i Aliyye Müsevvidliği görevine atanmıştır. 24 Ağustos 1296 (5 Eylül 1880) tarihinde ise niyabet göreviyle ve 2000 kuruş maaşla Silivri Niyabetine tayini gerçekleşmiş ve bu görevinde 22 Nisan 1298 (4 Mayıs 1882) tarihine kadar hizmet etmiştir. Bu görevinin sona ermesinden sonra tekrar Fetvahane-i Aliyye Müsevvidliği görevine dönmüş ve Şubat 1302 (Şubat 1887) tarihine kadar dört yıl görev yapmıştır. Bir yıllık boşta geçen süreden sonra 2 Kanunusani 1304 (14 Ocak 1889) tarihinde Selanik Mevleviyeti görevine tayin edilmiştir. 21 Kanunusani 1304 (2 Şubat 1889) tarihine kadar bu görevde kaldıktan sonra 29 Temmuz 1313 (10 Ağustos 1896) tarihinde Bursa Mevleviyetine tayini gerçekleşmiştir. Şubat 1312 (Şubat 1897) tarihinde de bu görevini tamamlamıştır. Mehmed Cemaleddin Efendi nin son görevi 20 Eylül 1318 (3 Ekim 1902) tarihinde atandığı Erzincan Niyabeti görevidir. Bu görevinde iken 25 Kanunusani 1320 (7 Şubat 1905) tarihinde vefat etmiştir İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No:

83 MEHMED EFENDİ 100 H (1832/1833) senesinde Eğin de doğmuştur. İstanbul medreselerinde okuyarak tahsilini tamamlamış ve icazet almıştır. Ruus imtihanını kazanarak Fatih dersiamları arasına katılmıştır. 23 Şubat 1295 (6 Mart 1880) tarihinde Fatih Camiinde ders okutmak suretiyle öğrenci yetiştirmiştir 103. H (1897) senesinde Huzur Dersleri muhataplığına getirilmiş ve vefatı olan H (1904) senesine kadar bu derslere devam etmiştir 104. İlmi rütbesi Musıle-i Sahn İstanbul Müderrisliğine kadar yükselmiştir. 29 Kanunuevvel 1320 (11 Ocak 1905) tarihinde vefat etmiştir Albayrak, Son Devir Osmanlı Uleması, C. 2, s Ebu l-ula Mardin, Huzur Dersleri I-III, s Albayrak, Son Devir Osmanlı Uleması, C. 2, s

84 MEHMED EFENDİ 100 H (1833) senesinde Eğin kazasında doğmuştur. İlk görevine 23 Şubat 1295 (6 Mart 1880) tarihinde başlamıştır. R (1879/1880) senesinde müderris olmuştur. İstanbul kadısı ve Huzur Dersleri muhataplarından idi 106. Huzur Derslerine H ( ) tarihleri arasında muhatap olarak katılmıştır. İstanbul Müderrisliği ruusunun Musıla-i Sahn rütbesinde idi Kanunuevvel 1320 (11 Ocak 1905) tarihinde vefat etmiştir İstanbul Müftülüğü Şeriyye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No: Ebu l Ula Mardin, Huzur Dersleri, I-III, s İstanbul Müftülüğü Şeriyye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No:

85 İstanbul Kadılarından ve Huzur-u Hümayun Ders-i Şerif Muhataplarından Eğinli el-hac Mehmed Efendi Fatih Camii Şerif Dersiamı Tarih-i Veladeti 1248 Hizmete Duhulü 23 Şubat 1295 GÖREV TARİHLERİ 23 Şubat 1295-Nisan 1296 (6 Mart 1880-Nisan 1880) 1 Mayıs 1296-Ağustos 1296 (13 Mayıs 1880-Ağustos 1880) 27 Ağustos 1296-Teşrinisani 1296 (8 Eylül 1880-Kasım 1880) 1 Kanunuevvel 1296-Mayıs 1298 (13 Aralık 1880-Mayıs 1882) 1 Haziran 1298-Teşrinievvel 1298 (13 Haziran 1882-Ekim 1882) 18 Teşrinievvel 1298-Mart 1301 (30 Ekim 1885-Mart 1885) 1 Nisan 1301-Teşrinisani Nisan 1885-Kasım 1887) 1 Kanunuevvel 1303-Nisan 1305 (13 Aralık 1887-Nisan 1889) 1 Mayıs 1305-Eylül 1308 (13 Mayıs 1889-Eylül 1892) 1 Teşrinievvel 1308-Ağustos 1310 (13 Ekim 1892-Ağustos 1894) 1 Eylül 1310-Teşrinievvel 1310 (13 Eylül 1894-Ekim 1894) 1 Teşrinisani Temmuz 1314 (13 Kasım Temmuz 1898) 16 Temmuz 1314-Ağustos 1316 (28 Temmuz 1894-Ağustos 1900) 7 Ağustos Haziran 1319 (20 Ağustos Haziran 1903) 16 Haziran Kanunuevvel 1320 (29 Haziran Aralık 1904) MÜDDET-İ MEMURİYETİ YIL AY GÜN YIL AY GÜN MÜDDET-İ MAZULİYETİ GÖREVİ MAAŞI Müderris MEHMED ENVER EFENDİ İsmi Mehmed, mahlası Enver dir. Mahreç Mevalisi ve Eğin kazası müftülerinden Mehmed Refik Efendi nin oğludur. Eğin kazasına bağlı Salihli köyünde doğmuştur. Salihli köyü sıbyan mektebinde Kuran-ı Kerim, tecvid, dini ilimler, imla ve hüsn-ü hat derslerini tahsil ettikten sonra R (1896) senesinde İstanbul a gitmiştir. Şehzadebaşı civarında Bozdoğan Kemerinde Ataullah Efendi Mekteb-i İbtidaiyesinde temel dersleri okuyarak 19 Safer 1315 (20 Temmuz 1897) tarihinde şahadetname almıştır. 21 Teşrinievvel 1314 (2 Kasım 1898) tarihinde Şeyh Ebul Vefa yakınındaki Yahya Güzel Medresesine kaydını yaptırarak tahsil görmüş ve sonrada R (1897) senesinde Bayezid Rüştiyesine devamla üç yıl eğitim aldıktan sonra Ağustos 1316 (Ağustos 1900) tarihinde şahadetname almıştır. R (1901) senesinde Bayezid dersiamlarından Mustafa Efendi nin ders halkasına girerek sarf, tecvid ve mantık derslerini almışken hocasının vefatı ile icazetname alamadan tahsilini yarım bırakmak zorunda kalmıştır. Eğin kazasına dönerek Eğin Medresesi Müderrisi Mehmed Talad Efendi den ders alarak tahsilini tamamlamıştır. 5 Rebiülahir 1319 (22 Temmuz 1901) tarihinde uhdesine Bursa Devriye Müderrisliği tevcih edilmiş, 15 Cemaziyelahir 1319 (29 Eylül 1901) 109 tarihinde 38 kuruş tarik maaşı ile göreve başlamıştır 110. Vefatı: 29 Kanunuevvel 1320 (11 Ocak 1905) TOPLAM GENEL TOPLAM Hal tercümesinde 1309 (1891/1892) tarihini vermektedir. Ancak bu tarihlerde henüz İstanbul a bile gelmemiş olduğu düşünülürse doğru tarihin 1319 (1901) olması gerekir. 110 İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No:

86 MEHMED FEVZİ EFENDİ Tercüme-i Hâl Varakası İsmi Mehmed mahlası Fevzi dir. Babası, Kemah rüşdiye muallim-i saniliğinden ayrılmış, ilmiyeden ve medrese-i kiramdan Vaiz Hoca Mehmed Hamdi Efendi olup 12 Mart 1304 (24 Mart 1888) tarihinde vefat etmiştir. Aile unvanları Hocazade dir. H (1863) yılında Kemah kazasının Çarşı mahallesinde doğmuştur. Kemah da bulunan sıbyan mektebine devam ederek alması gereken dini ve ilmi bilgileri almış ve tecvid okuyarak hafızlık eğitimini ikmal etmiştir. R (1873) senesinde on yaşında iken rüşdiye mektebine kaydedilmiştir. Buradaki ilmi ve fenni tahsilini 23 Haziran 1293 (5 Temmuz 1877) tarihinde tamamlayarak şahadetname almıştır. Kemah ta bulunan Camii Kebir yakınındaki Gülabibey Medresesi ne kayıt yaptırarak burada babası Müderris Mehmed Hamdi Efendi den hat, sarf, nahiv, mantık ve diğer ilimlerden ders okumuştur. Bu eğitimini de tamamlayan Mehmed Fevzi Efendi, 15 Eylül 1301 (27 Eylül 1885) tarihinde İstanbul a giderek Fatih semtindeki Bahri Siyah Çifte Ayak Kurşunlu Medresesi ne kaydını yaptırmıştır. Meşahir-i ilmiyeden ve medrese-i kiramından el-hac Hafız İbrahim Hakkı Efendi nin eğitim halkasına dahil olmuş ve on iki sene eğitim görerek ilmini tamam etmiştir. Teşrinisani 1312 (Kasım 1896) tarihinde, hocasının da bulunduğu bir komisyondan icazet almıştır. Medrese tahsilini tamamlayan Mehmed Fevzi Efendi, otuz beş yaşında iken memleketine dönmüştür. İlk görev olarak 12 Ağustos 1313 (24 Ağustos 1897) tarihinde 75 kuruş maaşla vekaleten tayin edildiği Kemah Rüşdiyesi Üçüncü Muallimliği görevine 1 Temmuz 1314 (13 Temmuz 1898) tarihinde asaleten tayin edilmiş ve maaşı Tercüme-i Hâl Varakası

87 da 150 kuruşa çıkarılmıştır. 12 yıllık bir hizmetten sonra 27 Mart 1327 (9 Nisan 1911) tarihinde 400 kuruş maaşla Kemah Müftülüğü ne tayin olunmuştur. 10 Eylül 1328 (23 Eylül 1912) tarihinde hac görevi için Hicaz a hareket eden Mehmed Fevzi Efendi, 3 Kanunuevvel 1328 (16 Aralık 1912) tarihinde hac esnasında Tur-ı Sina civarında vefat etmiştir. Toplam görev süresi, 15 yıl 1 ay 19 gündür İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No: 305; Diyanet İşleri Başkanlığı Arşivi, Dosya No: Tercüme-i Hâl Varakası Erzurum Maarif İdaresi Kemah Rüşdiye Muallim-i Salisi Fevzi Efendi nin Kemah Kaymakamlığının Talebi Üzerine Tanzim Olunan Müddet-i Hizmet Cetveli

88 İsmi ve Künyesi Müddet-i Hizmeti Açıkta Kaldığı Hizmet-i Maarife Tarih-i Duhulu 12 Ağustos 1313 Tarih-i Tevellüdü 1279 GÖREV TARİHLERİ YIL AY GÜN MEMURİYETİ MAAŞI Kemah Kazası Rüşdiye 12 Ağustos Haziran Muallim-i (24 Ağustos 1897-Haziran 1898) Salisliği 75 Vekaleten 1 Temmuz Mart 1327 (13 Temmuz Nisan 1911) 27 Mart Kanunuevvel 1328 (9 Nisan Aralık 1912) TOPLAM GENEL TOPLAM İsmi ve Şöhreti Vaaz Hocazade Mehmed Fevzi Efendi Pederinin İsmi Mahal-i İkameti Mehmed Hamdi Efendi Kemah EŞKÂL Boyu Göz Sima DEVLET-İ ALİ-İ OSMANİ TEZKERESİ Valide İsmi Mahal-i İkameti Ayşe Kemah Alamet-i farika 1279 Vilayeti Tarih ve Veladeti Milliyeti Sınıfı Kemah Kazası Rüşdiye Muallim-i Salisliği Asaleten Kemah Kazası Müftülüğüne Asaleten Müteehhil Olup Olmadığı Derecat-ı Vuzuf ve Askeriyesi İslâm Müderris Bermüteehhil İhraç SİCİLL-İ NÜFUSA KAYD OLUNAN MAHAL Kazası Mahalle ve Kariye Mekteb Numarası Nev-i Mesken Orta Ela Esmer Tam Erzurum Kemah Çarşı 17 Hane TAŞRA RÜŞDİYELERİ İÇİN ŞEHADETNAME Arabi Farisi Hendese Coğrafya Hesab Hatt-ı rika Ceman MEHMED HULUSİ EFENDİ 100 İsmi Mehmed mahlası Hulusi dir. Aile unvanları Eşrefzade Hacı Dervişoğlu dur 112. Ticaretle uğraşan ve Seyyit Yahya Şirvani sülalesine mensup olan 113 Hacı Ömer Şaban Efendi nin oğludur. 8 Rebiyülevvel 1264 (13 Şubat 1848) tarihinde Eğin kazasının Geşo köyünde doğmuştur. Sıbyan mektebinde Kuran-ı Kerim i hıfz edip güzel yazı derslerini tamamladıktan sonra H 1283 (1866) senesinde İstanbul a giderek medreseye kaydolmuştur. Şeyhülislamlık Müsteşarı İbrahim Hakkı Efendi den bilumum dini dersleri tahsil ederek H (1880) senesinde icazetname almıştır. Ayrıca kıraat ilminden İstanbul tariki ve Mısır tarikinden Ataullah mesleğini, mahir ve şevaz tariklerini değişik ilim erbabından okuyarak bunlardan da icazetnameler almıştır 114. İkinci Abdülhamid in baş imamı 115 Hafız Raşid Efendi den kıraat icazetnamesi almıştır. Cemaziyelevvel 1289 (Mayıs 1872) tarihinde tedris için imtihana girmiş ve Hamidiye Medresesi Müderrisliğini kazanarak mülazemet tezkeresi almıştır. H 1297 (1880) senesinde otuz iki yaşında iken Bayezid Camisinde ilim tedrisine başlamış ve 4 Cemaziyelahir 1310 (24 Aralık 1892) tarihinde ilk olarak 43 talebesine icazet vermiştir. İcazet verdiği toplam talebe sayısı seksen beştir 116. Muharrem 306 (Eylül 1888) tarihinde Meşihatta Teftiş-i Mesahif-i Şerife Meclisi Azalığına tayin ve Mart 1306 (Mart 1890) tarihinden itibaren 130 kuruş azalık maaşı tahsis edilmiştir. Matbaa-i Osmaniye Müdiriyeti nin talebine istinaden ve meşihat makamının da uygun görmesiyle Muharrem 1309 (Ağustos 1891) tarihinde 112 İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No: Ebul ula Mardin, Huzur Dersleri, I-III, s İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No: Ebul ula Mardin, Huzur Dersleri, I-III, s Ebul ula Mardin, Huzur Dersleri, I-III, s

89 300 kuruş maaş ile Matbaa-i Osmaniye Musahhihliğine atanmıştır. Bu görevle birlikte Darü l-muallimde Akaid-i İslamiye derslerini okutmak üzere Maarif-i Umumiye Nezareti tarafından muallim olarak tayin edilmiştir. Bir şubesi rüşdiye ve diğer şubesi edebiyat olarak düzenlenen iki sınıfta verdiği derslerin karşılığında ayrı ayrı 200 kuruş olmak üzere toplam 400 kuruş maaş almıştır. Şubat 1309 (Şubat 1894) tarihinde Darü l-muallimim Müdürlüğüne tayini gerçekleşmiştir. Şubat 1316 (Şubat 1901) tarihinde Meclis-i Maarif Azası olması üzerine bu müdürlükten ayrılmış ve azalık görevini Ağustos 1325 (Ağustos 1909) tarihine kadar sürdürmüştür 117. Ağustos 1325 (Ağustos 1909) tarihinde azalıktan ayrılmış ve sadece Bayezid dersiamlığı ve Huzur Derslerine devam etmeye başlamıştır. Mart 1308 (Mart 1892) tarihinde 150 kuruş maaş ile Hamidiye Türbesinde Buharii Şerif Kıraatı tevcih edilmiştir. H 1304 (1886) senesinde Huzur Derslerine muhatap olarak kabul edilmiş ve sekizinci dersten birinci derse kadar yükselmiş, muhatap ve baş muhatap olarak bulunduğu huzur derslerine 1918 yılında ölümüne kadar devam etmiştir. 7 Rebiülevvel 1303 (14 Aralık 1885) tarihinde İbtida-i Hariç İstanbul Müderrisliği ruusuna nail olmuş ve Zilhicce 1307 (Temmuz 1890) da Hareket-i Hariç e, Cemaziyelahir 1309(Ocak 1892) de Hareket-i Dahil e, 5 Rebiülevvel 1310 (27 Eylül 1892) tarihinde Musile-i Sahn a, Zilhicce 1310 (Haziran 1893) tarihinde Sahn a, Şaban 1311 (Şubat 1894) tarihinde ibtidai Altmışlı ya ve Safer 1316 (Haziran 1890) tarihinde de Hamise-i Süleymaniye ye terfi etmiştir 118. MEHMED RAHMİ EFENDİ İsmi Mehmed, mahlası Rahmi dir. El-Hac Ahmed Nazif Efendi nin oğludur. Aile unvanları Paçacızade dir. Muharrem 1272 (Eylül 1855) tarihinde Eğin kazasında doğmuştur. Kaza rüşdiye mektebinde üç yıl ilim tahsil ettikten sonra Eğin deki Orta Camiinde (Kiremitçi Mustafa Ağa Camii) imamlık ve vaizlik yapmıştır. Daha sonra İstanbul a giderek Hasanzade Medresesi nde dersleri takip etmiş ve icazet almıştır. Hocaları arasında Ahaveyn Hâce Efendi anılmaktadır. Medresede alınan rutin derslerin yanında iyi derecede Arapça ve Farsça öğrenmiş ve İmam-ı Azam hazretlerinin divanını Türkçe ye çevirmiştir. H (1885) senesinde Mekteb-i Nüvvab a girerek burayı H (1888) senesinde birincilikle bitirmiştir. Fatih camisinde talebelere ders vermek üzere tayin edilen Mehmed Rahmi Efendi 7 Kanunuevvel 1325 (20 Aralık 1909) tarihinde vefat etmiştir. Bir dönem hâfız-ı kütüb olarak çalışan ve birçok eser kaleme alan Mehmed Rahmi Efendi nin tercüme-i hal evrakında isimleri bulunan eserleri; Usaratü l Fünun Enmüzecü l-fıkh Hacelatü l Rehin Tafcirut-Tesnim Tab olunan eserleri ise şunlardır: Mevhibetü l-mabud Ravhatü l-kanadil an Tuhfetü l-avamil İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No: Albayrak, Son Devir Osmanlı Uleması, C. 3, s İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No: 180,

90 MEHMED REFİK EFENDİ İsmi Mehmed, mahlası Refik tir. Eğin kazasına bağlı Salihli köyü ahalisinden Mustafa Efendi nin oğludur. Şubat 1266 (Şubat 1851) tarihinde Eğin kazasının Salihli köyünde doğmuştur. Köyünün sıbyan mektebinde Kuran-ı Kerim, tecvid, dini ilimler, imla ve hat eğitimi aldıktan sonra H (1861) senesinde İstanbul a giderek Hocabaş semti civarında bulunan Mustafa Ağa Medresesine kayıt yaptırmış ve orada ikamet etmeye başlamıştır. Bu medresede Bayezid dersiamlarından ve kendisi de Erzincanlı olan eski Şeyhülislam Müsteşarı İbrahim Hakkı Efendi den Arapça dersleri almış ve 4 Cemaziyelevvel 1298 (4 Nisan 1881) tarihinde icazet almaya muvaffak olmuştur. Eğin kazası ahalisinin seçimi ve meclis-i idarenin mazbatasıyla 22 Cemaziyelevvel 1313 (10 Kasım 1895) tarihinde maaşsız olarak aidat karşılığı kaza müftülüğüne tayin olunmuştur. Ahmed Refik Efendi nin bütün memuriyet hayatı bu görevde geçmiştir. Hatta Osmanlı Devleti nde ulema sınıfının emeklilik yaşının altmış beş olması hasebiyle, R (1915) senesi sonunda altmış beş yaşında olmasından dolayı emekliye sevk edilmesi gerekirken kaza halkının isteği ve bölge yöneticilerinin de olumlu yaklaşımıyla birer yıl uzatılmıştır. Son olarak yine istek üzerine Şeyhülislâmlık tarafından 15 Teşrinisani 1336 (15 Kasım 1920) tarihinde görevinin bir yıl daha uzatılması uygun görülmüştür. Mehmed Refik Efendi bu görevi sırasında, 11 Cemaziyelevvel 1306 (13 Ocak 1898) tarihinde İbtida-i Hariç Devriye Müderrisliği, 13 Rebiülevvel 1309 (17 Ekim 1891) tarihinde Musile-i Sahn-ı Süleymaniye Devriye Müderrisliği, 17 Şaban 1310 (6 Mart 1893) tarihinde Hareket-i Altmışlı İstanbul Müderrisliği, 25 Şevval 1314 (29 Mart 1897) tarihinde Musile-i Sahn-ı Süleymaniye İstanbul Müderrisliği ve 17 Muharrem 1317 (28 Mayıs 1899) tarihinde de Kudüs-ü Şerif Payesi unvanlarını almıştır İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No: 1253.

91 MEHMED REŞAD EFENDİ İsmi Mehmed, mahlası Reşad dır. Babasının ismi Hoca Hüseyin Rüşdi Efendi olup aile unvanları Hocazade dir. 29 Teşrinisani 1284 (11 Aralık 1868) tarihinde Eğin kazasına bağlı Ağın nahiyesinde doğmuştur. Sıbyan mektebini Ağın kasabasında okuduktan sonra 15 Mayıs 1303 (27 Mayıs 1887) tarihinde İstanbul a giderek Dökmeci-i Sani Medresesinde eğitim görmüş, 1305 (1889) senesinde İstanbul Mahkeme-i Şeriye Kaleminde mülazemet kaydını yaptırmış ve burada çalışmaya başlamıştır. Eylül 1308 (Eylül 1884) tarihinde Ağın a dönerek Hacı Ali Bey Medresesinde tahsiline devam etmiş ve müderris Sabit Efendi den ders okuyarak icazetname almıştır 121. Hacı Ali Bey Medresesinde bir müddet maaşsız olarak eğitim ve öğretim faaliyetlerine devam eden Mehmed Reşad Efendi, aralarında Hacı İzzet Paşa Medresesi Müderrisi, Merkez Müftü Muavini, eski müftü ve Merkez Naibi nin de bulunduğu bir heyet tarafından imtihan edilmiştir. Bu imtihanda yeterli notu alması üzerine Mehmed Reşad Efendi Ağın Kasabası Niyabetine tayin edilmiştir 122. Tercüme-i Hâl Varakası 121 İlginç bir vesika olması hasebiyle, imtihan soru ve cevaplarını ihtiva eden belgenin günümüz Türkçesine çevirisi ektedir. 122 İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No:

92 DEVLET-İ ALİ-İ OSMANİ TEZKERESİ İsim ve Şöhreti Pederinin İsmi Validesinin İsmi Tarih ve Mahal-i Veladeti Milliyeti Sınıfı Zevcesi Hocazade Mehmed Efendi Müteveffa Hüseyin Efendi Ayşe Hanım 1284 Ağın Kasabası İslam İmamet ve Tedris Bir zevcesi vardır. SİCİLL-İ NÜFUSA KAYD OLUNAN MAHAL Vilayeti Kazası Mahalle ve Kariyesi Mesken No Nev-i Mesken Mamüratülaziz Eğin Ağın 4/1 Hane İŞARETLER ALA EVASIT.. ORTA. SIFIR LA S 1 İbare mani mefhum C Mümeyyiz efendilerin merzilerine mutabıktır S 2 Vekâlet neye derler? C Bir kimse kendi umurunu başkasına tefviz etmiş ve o şeyde kendi makamını ikame etmekten ibarettir S 3 Vekaletin rüknü nedir? C İcab ve kabuldür Badelicab vekil red ederse ne S 4 olur? C Vekalet sahih olmaz. S 5 Bir kimse vekil olmaksızın ahiren malını satsa, sonra mal sahibi razı olsa bu vekalet olur mu? C Tasrifi sahih olmazsa olur. Çünkü icazet-i sabıka vekalet-i sabıka hükmünde ve fakıha avdet eder. Çünkü böyle bir şey icarına mevkufa münakıd olmazsa olur. S6 Vekâlet bir kayıdla takayyüd olunursa o kayıd muteber midir? C Evet muteberdir. Şu malımı beş yüz kuruşa birini vekil ettim diye müvekkil takayyüd etse bundan aşağı satmamakla mukayyed bulunduğundan aşağı satarsa sahih olmaz... Tercüme-i Hâl Varakası S 7 Müvekkilin ifadesinden ziyadeye satsa olur mu? C Olur çünkü beş yüzden noksan satmakla mukayyed idiyse de ziyade de müvekkilin beş yüz kuruş rahne-dâr ve mamafih müvekkil için de nısfı mahzı vardır

93 S 8 Vekâlet şartları nedir? S 9 Vekâletin hükmü nedir? S 10 S 11 S 12 S 13 S 14 S 15 S 16 Bir kimse bir hususta vekil olunca diğerini tevkil edebilir mi? Vekil ücrete ne zaman müstahak olur? Tereceme de Zeyd diyor bir kimse veya bir rical demiyor? Malları üzerine kaydı vukuu mudur ihtirazi midir? Muhalaa istemeyen kaydı nedir? Vekâlet-i mezbureye binaen kaydı nedir? Müvekkilin vekilini azl edememesi olur mu? C C C C C C C C C Müvekkilin müvekkelün-bih yapmaya ehil ve muktedir olması şarttır. Gayri mümeyyiz ve mecnunun tevkili caiz değildir. Mamafih vekilin dahi akl ve mümeyyiz olması şarttır. Mebaliğ olması şart değildir. Heba ve iade ve rehn-i kebir-i ukudda vekilin akdı müvekkiline mizan kılması lazımdır. Şer ve icara kebir-i ukudda şart değildir ve şer ve emsaline vekilin yedindeki makbuz ve vesika hükmündedir. Edemez fakat aherini tevkile mezunsa eder ve müvekkil onun vekili olur Ücret şart edilib de vekaleti ifa ederse müstehak olur ve şart edilmez ise vekil ücretle hizmet eder. Makuleden ise ücretli olur. Değil ise müteberri olur. Davada müddei ve müddea aleyhin malum olması şarttır. Bulunduğuna işarettir. Vukuudur. Çünkü başka mal üzerine dahli olabilir. İhtirazidir çünkü muhalaadan sonra azl eylese hal olmaz zira vekil ile müvekkil mütekellim ve ahd hükmündedirler zevç rücu edemez. İhtirazidir çünkü bedel-i halin gayrı mal üzerine tevkil olunmuş ise veyahut badelazline tevkil etmiş olsa ve diğer vekalete binaen hal eylese sahih olur. Olur. Eğer vekâlet devriye ile tevkil etmiş ise veyahut azil hakkı taalluk ederse azl edemez. Vekalet müvekkilin hakkı olduğundan azl S 17 Elcevab olmaz niçin olmaz? C salahiyeti bulunduğundan hakkını iptal etmek kendisine aiddir. S 18 Terceme bu naklin neresinden alınmıştır? C Velilvekli en yezilel-vekile felehu en yubtilehu ibaresinden. Zeyd mecliste Hind muvacehesinde uruk S 19 Tasvir-i murafaa ediniz? C huzuruyla itaati taleb ve Hind cevabında Amr ve mihri üzerine hâlâ vekil olub ila LA YEKUN 43 MEHMED SAİD EFENDİ Hafız Osman Efendi nin oğlu olup aile unvanları Debbağzade dir. 1 Haziran 1286 (13 Haziran 1869) tarihinde Erzincan da Gerek Gerek mahallesinde doğmuştur. Erzincan sıbyan mektebinde din ilimlerini tahsil ettikten sonra yine Erzincan da rüşdiye eğitimini tamamlayarak 1300 (1884) senesinde icazetname almıştır. Bu eğitimine ilave olarak Arapça ve Farsça eğitimi de almıştır. 12 Şevval 1303 (14 Temmuz 1886) tarihinde on sekiz yaşında olduğu halde Erzincan Belediye Çavuşluğuna tayin edilmiş ve maaşı 31 Cemaziyülevvel 1305 (13 Mart 1888) tarihinde 90 kuruşa çıkarılmıştır. 2 Cemaziyülevvel 1308 (14 Aralık 1890) tarihinde yeni görev olarak Belediye Sandık Eminliğine tayin edilmiştir. 12 Zilkade 1317 (14 Mart 1900) tarihinde 450 kuruş maaşla bu defa Erzincan Sancağı Sandık Eminliğine tayini gerçekleşmiştir. 3 Zilhicce 1319 (13 Mart 1902) tarihinde maaşında kesintiye gidilerek 350 kuruş maaşla Erzincan Belediyesi Kitabet Sandık Eminliği görevine tayin edilmiştir. Mehmed Said Efendi nin Erzincan merkezdeki son görevi, 14 Cemaziyülahır 1327 (3 Temmuz 1909) tarihinde, eski görevine ilave olarak Sandık Eminliği vazifesini de üzerine almasıdır. 24 Recep 1327 (11 Ağustos 1909) tarihinde ikramiyesi verilmek suretiyle işten el çektirilmiştir. Bir müddet açıkta kalan Mehmed Said Efendi, 12 Rebiülevvel 1328 (23 Nisan 1910) tarihinde Erzincan kazasına bağlı Esesi Nahiye Müdür Vekâletine 200 kuruş yarım maaşla tayin edilmiş ve bu görevini takiben yeni görev olarak 4 Receb 1328 (12 Temmuz 1910) tarihinde de 350 kuruş maaşla Pülümür Eytam Müdürlüğüne tayin edilmiştir İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No:

94 İsim ve Şöhreti Debbağzade Said Efendi Pederi İsmi Müteveffa Hafız Osman Efendi DEVLET-İ ALİ-İ OSMANİ TEZKERESİ Validesi İsmi Mahbube Hanım Tarih-i Veladeti Erzincan R Milliyeti Sınıfı Müteehhil İslâm Türkçe Okur Yazar Belediye Katibi Müteehhil EŞKÂL Boy Göz Sima Alamet-i Farika SİCİLL-İ NÜFUSA KAYD OLUNAN MAHAL Vilayeti Kaza Mahalle ve Kariye Orta Ela Buğday Tam Erzurum Erzincan Ula Kariyesi Tercüme-i Hâl Varakası

95 MEHMED SAİD EFENDİ Babası Abdulgafur Efendi, medreseden ve Erzincanlı olup Erzincan Bidayet Mahkemesi azası iken vefat etmiştir. Aile unvanları Müftizade dir. R 1287 (1871) senesinde Erzincan da Hafızlı mahallesinde doğmuştur. Temel dini ve ilmi bilgileri tahsil ederek Muharrem 1320 (Nisan 1902) tarihli icazetname almıştır. 28 Mart 1326 (10 Nisan 1910) tarihinde otuz dokuz yaşında iken 200 kuruş maaşla Erzincan Müfti Müsevvidi olarak tayin edilmiştir İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No:

96 İsmi ve Şöhreti Müftizade Mehmed Said Efendi Pederi İsmi Müteveffa Abdulgafur Efendi DEVLET-İ ALİ-İ OSMANİ TEZKERESİ Valdesi İsmi Esma Hanım Tarihi ve Mahal-i Veladeti Erzincan 1287 Sınıfı Müderris-i Kiramdan Müteehhil Müteehhil EŞKÂL Boy Göz Sima Alamet-i Farika SİCİL-İ NÜFUSA KAYD OLUNAN MAHAL Vilayeti Kazası Mahalle ve Kariyesi Orta Ela Buğday Tam Erzurum Erzincan Hafızlı Mahallesi Tercüme-i Hâl Varakası

97 MEHMED ŞEVKİ EFENDİ 129 İsmi Mehmed, mahlası Şevki dir. Çiftçilikle uğraşan Hasan Ağa nın oğlu olup aile unvanları Kadızade dir. R (1881) senesinde Erzincan a bağlı Refahiye kazasının Başgercanis köyünde doğmuştur. Temel eğitimini köyündeki sıbyan mektebinde Kuran-ı Kerim, tecvid, ilmihal ve hesap dersleri alarak tamamlamış ve rüştiye eğitimini Refahiye ve Erzincan da ikmal etmiştir. Kayseri ye giderek Müderris Hamurcuzade Osman Efendi nin ders halkasına katılarak tahsiline devam etmiştir. Eğitiminde son durak İstanbul olmuştur. Fatih semti civarında el-hac Osman Efendi Medresesine kayıt yaptırarak Şevket Efendizade el-hac Abdullah Münib Efendi den ilim ve fen derslerini tahsil etmiştir. Daha sonra öğrencisi olduğu Fatih dersiamlarından Mustafa Efendi den tahsilini tamamlayarak Cemaziyelahir 1318 (Eylül 1900) tarihinde icazetname almaya muvaffak olmuştur. Medrese tahsilini bitirdikten sonra memleketi Refahiye ye dönen Hoca Şevki Efendi, 19 Haziran 1318 (2 Temmuz 1902) tarihinden 5 Kanunuevvel 1323 (18 Aralık 1907) tarihine kadar fahrî Refahiye Müderrisliği yapmıştır 126. Şevki Efendi nin ilk resmî hizmeti, 5 Kanunuevvel 1323 (18 Aralık 1907) de tayin edildiği Refahiye Şer iyye Başkâtipliği görevidir. Bu görevinin yanında cami ve muhtelif toplantılarda vaaz ve nasihatlerde de bulunmuştur. Konuşmalarında öne sürdüğü fikirler, ülkenin içinde bulunduğu şartlardan habersiz olan halkın düşüncelerine uymadığından şikâyet edilmiş ve beyanlarından dolayı bir soruşturma geçirmiştir. Bu soruşturma sebebiyle 21 Kanunusani 1325 (3 Şubat 1910) tarihinde Erzurum/Narman Şer iyye Başkâtipliği görevine tayin edilmiştir. Bunun üzerine 11 Mart Soyadı Kanunu ile Yurtbaşı soyadını almıştır Ağustos 1336 (17 Ağustos 1920) tarih ve 191 nolu belge. Belgede 7-8 sene ifadesi bulunmakta ise de doğrusu 5 yıldır

98 (24 Mart 1910) günü Refahiye den ayrılmıştır 127. Narmân Taharrî-i Şer iyye Baş Ketâbeti görevine atanan Hoca Şevki, 20 Şubat 1326 (5 Mart 1911) tarihinde bu görevine başlamış ve Narman da 21 Mayıs 1329 (3 Haziran 1913) tarihine kadar çalışmıştır. Erzincan 1918 yılına kadar Erzurum Vilâyeti nin Bağımsız Sancağı dır. Vilâyet Azalığı, vilâyetin geneline şâmil o günkü usuller ile seçilerek tesbit edilmektedir. Şevki Efendi, Erzurum Vilâyet-i Umûmî Azalığı na Erzincan/Refahiye temsilcisi olarak 17 Haziran 1330 (30 Haziran 1914) tarihinde seçilerek vilâyet yönetiminde görev almıştır. Bu görev sebebiyle Narman Şer iyye Başkâtipliği nden ayrılıp 26 Temmuz 1330 (8 Ağustos 1914) tarihine kadar Erzurum Vilâyet-i Umûmî Azalığı nı yürütmüştür. Rusların Doğu Anadolu yu Erzincan a kadar istilâ etmeleri üzerine, düşman istilâsı altında kalmamak için muhtemel istilâ edilecek yerlerdeki halk, Anadolu nun daha batısına göç ettirilmiştir. Devletin bu kararı üzerine Refahiye nin de İç Anadolu Bölgesi ne tehcîri uygun görülmüştür. Ailesiyle birlikte 15 Teşrinievvel 1332 (28 Ekim 1916) günü Akdağmadeni ne giden Mehmed Şevki Efendi, burada 500 kuruş maaş ile Dâr ül-mesaî görevine getirilmiştir. Erzincan ın 13 Şubat 1918 tarihinde Ermenilerden geri alınması üzerine, yer ve yurtlarından başka bölgelere göç eden insanların büyük bir kısmı geri dönmüştür. Hoca Şevki de 29 Temmuz 1334 (29 Temmuz 1918) tarihinde muhâcir olarak gittikleri Akdağmadeni nden memleketi Refahiye ye geri gelmiştir. Seferberlik dönüşü Mehmed Şevki Efendi ye Erzincan Sancağı Mutasarrıflığı görevi verilmiş, kısa bir süre sonra 24 Teşrinievvel 1334 (24 Ekim 1918) de Kuruçay Müftülüğü ne tayin edilmiştir. Milli Mücadele nin başlaması üzerine bu mücadeleye aktif olarak katılan Mehmed Şevki Efendi, Erzurum kongresi için yapılan seçimlerde Erzincan delegesi olarak seçilmiştir. Erzurum Kongresi nin 23 Temmuz 1919 günü açılış ve kongre başkanlığı seçiminden sonra Kongre Divanı için iki reis vekîli seçimi yapılmış bu seçimde Mehmed Şevki Efendi bir rey alarak Re is Vekilliği ne seçilememiştir 128. Kongrenin ikinci günkü çalışmalarında, her vilâyet adına bir murahhas seçilip itimatnâmelerin tedkîki için bir komis- 127 Göreve başlama ve ayrılış tarihleri, Şevki Hoca nın kendisinin verdiği Hâl Tercümesi ile Diyanet İşleri Başkanlığının Sicil Dosyasındaki tarihler birbirini doğrulamamaktadır. Bu sebep ile Diyanet İşleri Başkanlığı nın tarihleri esas alınmıştır. 128 M. Fahrettin Kırzıoğlu, Bütünüyle Erzurum Kongresi, Ankara 1993, s. 22. yon oluşturulması benimsenmiş Erzincan adına Mehmed Şevki bu komisyona seçilmiştir 129. Şevki Efendi, Kongredeki bu görevlerinin yanında ayrıca Tedkîk-i Vesâik Komisyonu nda Erzincan Bağımsız sancağını temsilen görev yapmıştır 130. Hey et-i Temsiliye azalığı için her vilâyetten gelen kongre mümessilleri aday teklifinde bulunmuşlardır. Bu adaylardan oluşturulan listedeki kişilerin alacakları en çok reye göre ilk 9 kişi Hey et-i Temsiliye de yer alacaktır. Erzincan Müstakil Sancağı mümessilleri Ahmed Fevzi, Mehmed Şevki, Tâhâ Kemaleddin ve Abbâs Ali imzalarını taşıyan 7 Ağustos 335 (7 Ağustos 1919) tarihli takrîr de Osman Fevzi Efendi ve Şeyh Hacı Ahmed Fevzi Efendi namzet gösterilmiştir. Bu iki adaydan Şeyh Fevzi Efendi 40 rey alarak altıncı sırada Sivas Kongresi nde Doğu Vilâyetleri ni temsil edecek olan Hey et-i Temsiliye A zâlığı na seçilmiştir 131. Mehmed Şevki Efendi, Kuva-yı Millîye Teşkilatı nın Ankara da kurulduğu günlerde Kuruçay Müftüsü görevinde bulunduğu sırada Dâhiliye Vekâleti nin ısrârı üzerine Ankara ya gidip halkın irşâd edilmesinde önemli gayret göstermiştir. Bu sebep ile Mustafa Kemal Paşa kendisini takdir edip teşekkürde bulunan 2 Temmuz 1336 (2 Temmuz 1920) tarihli yazıyı göndermiştir. Mustafa Kemal Paşa nın takdirine mazhâr olduğu ve ehliyeti dolayısıyla de Refahiye Kadılığı na atanmıştır. Erzincan Mutasarrıfı iken 29 Temmuz 1336 (29 Temmuz 1920) tarihinde Refahiye Kadılığı na getirilmiştir. Mehmed Şevki Efendi, Refahiye Kadılığı nı 1 Mayıs 1340 (1 Mayıs1924) yılına kadar devam etmiştir 132. Adliye atamalarındaki usûl değişikliği üzerine kadıların artık mahkemelerde görev alamayacakları hükmü üzerine kadılık müessesesi lağvedilmiştir 133. Bu sebep ile Mehmed Şevki Efendi nin Refahiye Kadılığı da 22 Mayıs 1340 (22 Mayıs 1924) tarihinde sona ermiştir. 129 Kırzıoğlu, a.g.e, s Kırzıoğlu, a.g.e, s Kırzıoğlu, a.g.e. s. 233, İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No: Tanzîmat ile getirilen Şir iyye mahkemelerini yürüten kadılar, 1924 de kabul edilen169 sayılı Mehâkim-i Şer iye nin İlgasına ve Mehâkim Teşkilatına Ait Ahkam-ı Muaddil Kanun ile lağvedilmiştir

99 Hâkim ve savcı atamalarındaki bu değişiklik ile memuriyet görevi sona eren Mehmed Şevki Efendi, 17 Haziran 1924 tarihinde Mustafa Kemal Paşa ya telgraf göndererek mevcut durumunu izâh etmiştir. Kadılık görevinin sona ermesi üzerine kendisinin 18 yıl hizmetinin olduğunu, bu hizmet ile emekli olması veya bir başka görev tevcîh edilmesi talebinde bulunmuştur. Kadızâde Şevki Bey in geçmişteki hizmetleri, Erzurum Kongresi nde Mustafa Kemal Paşa nın takdirini kazanan icra atları sebebiyle, tenzîli görev de olsa yeniden me mûr olması uygun bulunmuş ve mahkeme azalığı görevi verilmiştir. Zara Kazası Mahkeme-i Asliye Azası Mülâzımlığı na 7 Temmuz 1340 (7 Temmuz 1924) tarihinde 25 Lira maaş ile tayin edilmiştir. Bu tarihte Mehmed Şevki Efendi, Refahiye de olduğu için, tayin tebliği ayrıca Erzincan Müdde-i Umûmiliği ne de yazılarak kendisine tebliğ edilmesi istenmiştir Zara ya tayin edilen Hoca Şevki Efendi ye 229 Lira harcırah tahakkuk ettirilmiş ise de 1340 (1924) yılı bütçesinde bu paranın olmaması sebebiyle harcırahının bir sonraki yılın bütçesinden karşılanılacağının kendisine bildirilmesi istenmiştir. Kendisine harcırah verilmeden Zara ya gidecek imkânının bulunmadığını belirten Şevki Efendi, bunun üzerine gitmediği takdirde Zara Mahkeme-i Asliyesi nin hakkında tahkikat başlatılacağının Vekâlet-i Celile ye bilgi verileceği hususunda dikkati çekilmiştir. Zara Kazası Mahkeme-i Asliye Azası Mülâzımlığı ndan Gürün Kazası Mahkeme-i Asliye Azası Mülâzımlığı na tayin edilmiş ise de bu göreve gitmeyip 18 Eylül 1340 (18 Eylül 1924) tarihinde istifa etmiştir. Müstafî durumda iken tekrar Karahisar-ı Şarkî (Şebin Karahisar) Mahkeme-i Asliye Azası Mülâzımlığına 30 Teşrin-i evvel 1926 tarihinde atanmış ancak bu görevde de fazla kalmayıp 1 Haziran 1927 tarihinde Adilcevaz Hâkimliği ne tayini sebebiyle bu görevden ayrılmıştır. 1 Haziran 1927 günü Adilcevaz Adliye Sulh Hâkimliği ne tayin edilen Şevki Bey, göreve başlamak için 3 Aralık 1927 günü Refahiye den ayrılmıştır. Adilcevaz Hâkimi iken Refahiye ye izinli olarak gelip üç gün içinde iki çocuğunu kaybeden Şevki Hoca, izin bitiminde Adilcevaz a dönmediği için müstafî addedilmiştir. Sekiz ay açıkta kalıp tekrar münhâl olan Refahiye Hakimliği ne atanmak için müracaatta bulunmuştur. Şevki Hoca nın işine geri dönmemesi Adilcevaz da da sıkıntıya yol açmış, önemli adlî işlerin yapılmadığı Adilcevaz Adliyesi tarafından Ankara ya bildirilmiştir Refahiye Hâkimliği talebinin kabul edilmemesi üzerine, Adilcevaz daki görevine izin dönüşü gitmediği için müstafî durumuna düşün Şevki Bey, yeniden görev talebinde bulununca, bu defa daha önce de çalıştığı Narman Kurrâ-i Şer iyye Baş Kâtipliği ne 5 Şubat 1928 tarihinde tayin edilmiştir. Rus istilası sırasında Narman Hükûmet binası Ruslarca yakıp yıkıldığı için resmî evraklar da kaybolmuştur. Bu sebep ile bu görev sırasındaki bilgilerin detayına ulaşılamamıştır. Narman Kurrâ-i Şer iyye Baş Kâtipliği görevinde iken daha önce Refahiye Hâkimliği ne yapılan müracaatın kabulü 21 Eylül 1929 tarihinde Erzincan Müdde-i Umûmiliği ne ve Mehmed Şevki Efendi ye bildirilmiştir. Ancak 1924 yılında çıkarılan Mehâkim-i Şer iye nin İlgasına ve Mehâkim Teşkilatına Ait Ahkâm-ı Muaddil Kanun sebebiyle Kadı artık mahkemelerde görev yapamayacağı şikayetleri üzerine, yeniden Müftülük görevine dönmek durumunda kalmıştır. Bunun için münhâl olan Erzincan/Kuruçay Müftülüğü görevine atanması talebinde bulunmuştur. Kuruçay Müftülüğü için müftülerin tayinleriyle ilgili kanunun 38. Maddesi gereği, Erzincan Müftülüğü uhdesinde istekliler arasında seçim yapılmış, seçimde kullanılan 12 reyin dokuzunu alan Mehmed Şevki Efendi nin atanma teklifi yapılmıştır. 26 Mart 1935 günü Kuruçay Müftülüğü ne atanan Mehmed Şevki Efendi, 7 Mayıs 1935 günü görevine başlamış İse de gözlerindeki ve kalbindeki rahatsızlıklardan dolayı İstanbul da tedavi gördüğünden dolayı görevinin başında bulunamadığı için 16 Şubat 1937 tarihinde Kuruçay Müftülüğü nden kendi isteğiyle istifa etmiştir. Bu tarihte Kuruçay ile Kemah Müftülüğü de boş bulunmaktadır. Diyanet İşleri Başkanlığı söz konusu bu iki kaza için kanun gereği seçim yapılıp sonucun bildirilmesini Erzincan Valiliği nden talep etmiştir. Valilik tarafından yazılan cevabi yazıda, uzun senelerden beri Refahiye Müftüsü olan Bekir Efendi nin Kemah Müftülüğü ne, böylece boşalacak olan Refahiye Müftülüğü ne de Kadı Şevki Bey in atanmasını tavsiye etmiştir. Diyanet İşleri Reisliği bu teklifi uygun bularak Bekir Bey i Kemah a, Şevki Bey i de Refahiye Müftülüğü ne 26 Nisan 1937 tarihinde atamıştır. Refahiye Müftülüğü nü vefat edinceye kadar sürdüren Kadızâde Mehmet Şevki Efendi, 21 Nisan 1946 günü vefat etmiştir. Mezarı doğduğu köy olan Erzincan/Refahiye/ Başgercânis köyü mezarlığındadır İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No: 575, Diyanet İşleri Başkanlığı Arşivi, Dosya No:

100 MEHMED TAHİR EFENDİ Kemah ve köylerinde Zahir Hoca adıyla da bilinen Mehmed Tahir Efendi, Ali bin Osman Efendi nin oğlu olup aile unvanları Molla Mehmedoğulları dır. 20 Cemaziyelevvel 1290 (16 Temmuz 1873) tarihinde Kemah kazasının Hudu köyünde doğmuştur. 1 Teşrinievvel 1298 (13 Ekim 1882) tarihinden itibaren beş yıl süreyle köyündeki ilk mektepte okumuş, daha sonra amcası imam Muhammed Efendi den Arapça öğrenmiştir. R (1890) senesinde Kemah Gülabibey Medresesi nde dört sene Hacı Rüşdi Efendi nin ders halkasına dahil olarak Arabi ilimleri tahsil etmiştir. 20 Kanunusani 1309 (1 Şubat 1894) tarihinde tahsil için İstanbul a gitmiş ve Mayıs 1310 (Mayıs 1894) tarihinde Süleymaniye Rabi Medresesine kayıt yaptırarak üç sene müderris Ömer Efendi den ve dört sene de o günün kuzat reisi bulunan Eğinli Muhammed Rahmi Efendi den ilim tahsil ederek 27 Eylül 1317 (10 Ekim 1901) tarihinde Fatih Camii Şerifinde icazetname almıştır. 1 Mart 1318 (14 Mart 1902) tarihinde 150 kuruş maaşla Kemah kazasının Hudu köyündeki medreseye müderris olarak atanmıştır. Bu görevini Eylül 1327 (Eylül 1911) tarihine kadar ifa ettikten sonra 7 Teşrinievvel 1327 (20 Ekim 1911) tarihinde Ovacık Kazası Müftülüğüne tayin edilmiştir. R (1918) senesinde Ovacık ta baş gösteren isyanlar nedeniyle orada görev yapma imkânı bulamadığından Hozat ilçesinde göreve devam etmiş, iki yıl sonra Kemah kazasına dersiam olarak tayin edilmiştir. Bu görevinde iken Tevhid-i Tedrisat Kanunu nun yürürlüğe girmesiyle 1 Mart 1926 tarihinde 600 kuruş maaşla Dersim Vilayeti Vaizliğine atanmıştır. 7 ay burada görev yaptıktan sonra 3 Ekim 1926 tarihinde Kemah Kazası Vaizliğine tayin edilmiştir. Bu görevinde iken 22 Şubat 1934 tarihinde vefat etmiş olup kabri Koçkar köyündedir 135. Tercüme-i Hâl Varakası 135 Menekşe, Kemah Alimleri, s

101 MEHMED TALAT EFENDİ 100 Eğin kazası eski müftüsü Ömer Lütfi Efendi nin oğlu olup aile unvanları Sünnetçizade dir. H (1860) senesinde Eğin kazasının Şehsuvar mahallesinde doğmuştur. Kaza sıbyan ve rüşdiye mekteplerindeki dersleri tamamlayarak şahadetname almıştır. H (1877) senesinde İstanbul a giderek Fatih semti civarında Hasanzade Medresesine kaydını yaptırmış ve buradaki derslerine devam ederek icazet almaya muvaffak olmuştur. 20 Şevval 1313 (4 Nisan 1896) tarihinde Biga sancağına bağlı Karlı nahiyesinde bulunan ve halk tarafından inşa olunan medreseye müderris olarak tayin edilmiştir. Beş adet hücre evi ve önünde yarım dönüm avlu şeklinde olan bu medresede öğrencilerin ders okumaları için halk tarafından yöneticilere başvuru yapılmıştır. Bölgenin sözü dinlenir kişilerinden Hasan Efendi nin, şeri ilimlerden mezun ve Arapçada muktedir olduğu yönündeki tavsiye ve desteği üzerine Mehmed Talat Efendi nin tayini gerçekleşmiştir. Bir müddet buradaki görevine devam ettikten sonra ayrılarak Eğin e geri dönmüş ve burada maaşsız ve fahri olarak öğrenci okutmaya başlamıştır. Eğin müderrisliğinin boşalması üzerine 5 Kanunusani 1328 (18 Ocak 1913) tarihinde seçim yapılmış ve Mehmed Talat Efendi nin bu tarihten itibaren müderrislik görevine atanması uygun görülmüştür İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No:

102 DEVLET-İ ALİ-İ OSMANİ TEZKERESİ İsmi ve Şöhreti Pederinin İsmi Validesi İsmi Tarih ve Mahal-i Veladeti Sınıfı Müteehhil ve Zevcesi Olup Olmadığı Sünnetçizade Mehmed Talat Efendi Müteveffa Ömer Lütfi Efendi Müteveffiye Emine Eğin 1276 Müderris Müteehhil EŞKÂL Boy Göz Sima Alamet-i farikası SİCİLL-İ NÜFUSA KAYD OLUNAN MAHAL Vilayeti Kazası Mahalle ve Kariyesi Nev-i Mesken Orta Ela Buğday Tam Mamüratülaziz Eğin Kazası Şehsuvar Mahallesi Hane 24/1 Tercüme-i Hâl Varakası

103 MUHAMMED SADIK EFENDİ Erzincanlı Mustafa Efendi nin oğludur. Aile unvanları Müftizade olup Müftizade Muhammed Sadık Erzincani ismiyle bilinirdi. Müderris ve dersiamdır. R (1802) senesinde Huzur Derslerine mukarrir olarak katılmıştır 137. Âlet ilimleri olarak adlandırılan sarf, nahiv, gramer, belagat ve mantık ilimlerine hakkıyla vakıf olan birisiydi. Şerhi Alel Hüseyniye Eladab, Haşiye Aleltasavvurat Minel Mantık, Haşiye Aleltasdikat Minel Mantık, Haşiye Ala İstiareti İsam matbu eserlerinden bazılarıdır. Aşir Efendi Kütüphanesi nde Sure-i Fatiha Haşiyesi vardır 138. R (1809) tarihinde vefat etmiş olup mezarı Üsküdar da İnadiye den Karacaahmet e giden caddenin sağ tarafındadır Ebu l-ula Mardin, Huzur Dersleri, I-III, s Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri, C. 1, s Ebu l-ula Mardin, Huzur Dersleri,II-III, s. 143, Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmani, C. V, s

104 MUSTAFA EFENDİ Eğin kazasının Ağın nahiyesinden Süleyman Efendi nin oğludur. H (1874/1875) senesinde Ağın nahiyesi Uzungöl mahallesinde doğmuştur. Temel eğitimini Ağın da tamamladıktan sonra, Eğin e giderek Eğin Medresesi Müderrisi Naci Ali Efendi den yüksek tahsil derecesi ile icazet almıştır. Uzun yıllar Keban kazasında Yusuf Ziya Paşa Camiinde imamlık yapmıştır. İlk resmi görev yeri, 25 Haziran 1328 (8 Temmuz 1912) tarihinde kuruş maaşla atandığı Çemişgezek kazası Kermik Nahiyesi Müderrisliğidir. Buradaki görevini, medreselerin kapatıldığı 18 Nisan 1338 (1 Nisan 1922) tarihine kadar sürdürmüş ve bu tarihten itibaren görevinden ayrılmış sayılmıştır. Boşta kalması üzerine yeni bir göreve atanması için talepte bulunmuş ve 1 Nisan 1339 (1 Nisan 1923) tarihinde 600 kuruş maaşla Keban Kazası Niyabetine atanmıştır. Bu görevinden Haziran 1340 (Haziran 1924) tarihinde ayrılmış ve hemen akabinde 10 Haziran 1340 (10 Haziran 1924) tarihinde Keban Kazası Vaizliği görevine getirilmiştir. Bu görevinde iken, boşalan Keban Kazası Müftülüğü görevi için 12 Mayıs 1936 tarihinde seçim yapılmış, seçime katılan üç aday arasında en az oyu Mustafa Efendi nin almasına rağmen diğer adaylar değişik nedenlerle müftülüğe ehil görülmeyince Keban Kazası Müftülüğü görevine 1500 kuruş maaşla 13 Temmuz 1939 tarihinde ataması yapılmıştır. Ağın Kaymakamlığı nın Diyanet İşleri Başkanlığı na yazdığı ve Mustafa Efendi nin görevini yapamayacak kadar yaşlı olduğu hususundaki yazısı üzerine 23 Aralık 1949 tarihinde emekliye sevk edilmiş ve 1 Ocak 1951 tarihinde de vefat etmiştir Diyanet İşleri Başkanlığı Arşivi, Dosya No:

105 MUSTAFA SIDKI EFENDİ MEMURİYETİ MAAŞ GÖREV TARİHLERİ Çemişgezek Kazası Kermik Nahiyesi Müderrisliği Haziran Nisan 1338 (8 Temmuz Nisan 1922) Keban Müderrisliği 600 Keban Vaizliği Nisan Haziran 1340 (1 Nisan 1923-Haziran 1924) 10 Haziran Haziran 1924) Keban Müftülüğü Temmuz 1939 Emeklilik 23 Kasım 1949 İsmi ve Şöhreti Mustafa Efendi Pederinin İsmi ile Mahal-i Veladeti Süleyman Ağın Kasabası DEVLET-İ ALİ-İ OSMANİ TEZKERESİ Validesi İsmi Tarih ve Mahal-i Veladeti Milliyeti Sınıfı Müteehhil Fatıma 1291 İslâm Talebe Bir zevcesi vardır İsmi Mustafa mahlası Sıdkı dır. Babası Hacı Süleyman Efendi olup aile unvanları Şeyh Efendi dir. H (1840) senesinde Eğin de doğmuştur. Eğin de sıbyan mektebini okuduktan sonra 1280 (1864) senesinde İstanbul a giderek Şehzadebaşı nda bulunan Ebül Fadıl Mahmud Efendi Medresesine kayıt yaptırmıştır. Hafız Nasuh Efendi nin derslerine devam etmiş ve onun vefat etmesi üzerine Hafız Şükri Efendi nin ders halkasına dahil olarak ondan icazet almıştır. Ancak evinde meydana gelen yangında diğer eşyaları ile birlikte icazetnamesi de yanmıştır. Bodrumlu Şeyhülislâm Ömer Efendi zamanında Devriye Müderrisliği payesi verilmiştir. Ayrıca 23 Safer 1318 (22 Haziran 1900) tarihinde İbtida-i Hariç Bursa Ruus-u Hümayunu ve 18 Recep 1320 (11 Kasım 1900) tarihinde de Hareket-i Hariç Bursa Ruus-u Hümayunu terfilerini almıştır. Şehzade Camii Şerifinde ramazanlarda vaaz ve nasihatler vermiş otuz seneden daha fazla bir süre de kürsüde vaaz ve dini nasihatlerin yanında hasta ve düşkünlere dualar okumuştur 141. EŞKÂL Boy Göz Sima Alamet-i Farikası SİCİLL-İ NÜFUSA KAYD OLUNAN MAHAL Vilayeti Kazası Mahalle ve Kariyesi Orta Ela Esmer Tam Mamüratülaziz Eğin Uzungöl 141 İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No:

106 MUSTAFA TEVFİK EFENDİ 146 İsmi Mustafa, mahlası Tevfik tir. Şöhreti İshak Paşa Müderrisi dir. Terzilik mesleğini icra eden Ali Efendi nin oğludur. Babasının mesleğinden dolayı aile unvanları Terzizade olarak anılmaktadır. Mustafa Tevfik Efendi, 10 Rebiülevvel 1271 (1 Aralık 1854) tarihinde Erzincan ın Kurşunlu mahallesinde doğmuştur. Sıbyan mektebini okuduktan sonra 14 Cemaziyelevvel 1292 (18 Haziran 1875) tarihinde Harput a giderek orada bulunan İbrahim Paşa Medresesinde müderris Hacı Ali Efendi nin ders halkasına dâhil olmuştur. Buradaki eğitim hayatında sarf, nahiv, mantık ve tecvid derslerini alarak 29 Kanunusani 1310 (10 Şubat 1895) tarihinde derslerini tamamlamış ve icazetname almıştır. Yine aynı yıl Kamil Paşa Medresesi Müderrisi Hamdi Efendi den de ders alarak mezun olmuştur. H (1898) senesinde önce Çukur Medrese ye 143 müderris tayin edilen Mustafa Tevfik Efendi daha sonra 13 Haziran 1316 (26 Haziran 1900) tarihinde yine Harput ta bulunan İshakiye Medresesinde müderris olarak görevlendirilmiştir. Müderrislik görevinde 1911 yılı Nisan ayı sonuna kadar kalmış, 2 Mayıs 1327 (15 Mayıs 1911) tarihinde 400 kuruş maaşla Mazgird Kazası Müftülüğüne tayin edilmiştir. Buradaki görevi boyunca maaşı toplamda 700 kuruşa çıkarılmıştır. Çevre şartlarının kendisinde sağlık problemleri yaratması üzerine kendisinin de muvafakatiyle Pertek Kazası 144 Müftüsü ile görev değişimi yaparak 5 Tercüme-i Hâl Varakası 142 Tercüme-i hal kâğıtlarında isim olarak Mehmed Tevfik olarak geçmektedir. Ancak 1935 senesinde Erzincan Asliye Hukuk mahkemesi kararıyla Terzi Ali Oğlu Hacı Mustafa olarak isim tashihi yapılmış ve bu tarihten sonraki evraklar bu şekilde düzenlenmiştir. 143 İsmi Zahiriye Medresesi olan bu medrese halk arasında Çukur Medrese olarak bilinmektedir. 144 Belgede Çarsancak olarak geçmektedir. Çarsancak, 1926 yılında nahiye konumuna dönüştürülüp Pertek İlçesi teşkil edilerek Pertek e bağlanmıştır

107 Şubat 1337 (5 Şubat 1921) tarihinde Mazgird Müftülüğü görevinden ayrılmış ve 7 Şubat 1337 (7 Şubat 1921) tarihinde Pertek Müftülüğü görevine başlamıştır. Maaşı 1000 kuruşa yükseltilen Mustafa Tevfik Efendi, Pertek Müftülüğü görevini ölüm tarihi olan 2 Ağustos1933 tarihine kadar sürdürmüştür Diyanet İşleri Başkanlığı Arşivi, Dosya No: Tercüme-i Hâl Varakası

108 NUMAN EFENDİ DEVLET-İ ALİ-İ OSMANİ TEZKERESİ İsmi ve Şöhreti Pederi İsmi Validesi İsmi Erzincanlı Hacı Mehmed Tevfik Efendi EŞKÂL Boy Göz Sima Tarih ve Mahal-i Veladeti Sınıfı Müteveffa Ali Firdevs 1270 Yoktur Alamet-i Farika Mustafa Tevfik Efendi SİCİL-İ NÜFUSA KAYD OLUNAN MAHAL Vilayeti Kazası Orta Ela Esmer Tam Mamüratülaziz Harput Mahalle ve Kariyesi Medrese Mahallesi Müteehhil Bir Zevcesi Vardır Mesken No 1 Ulemadan Osman Efendi nin oğlu olup aile unvanları Molla Numanzade dir. Teşrinisani 1282 (Kasım 1866) tarihinde Eğin kazasının Ağın kasabasında doğmuştur. Memleketinde ilk tahsilini tamamladıktan sonra İstanbul a giderek Bayezid dersiamlarından Çarşambalı el-hac Ahmed Hamdi Efendi nin ders halkasına girmiştir. Burada alması gereken dersleri tamamlayan Numan Efendi, Teşrinisani 1310 (Kasım 1894) tarihinde icazetname almıştır. İcazetini aldıktan sonra imtihanla Mekteb-i Nüvvab a girmiştir 146. Buradaki derslerinde başarılı olarak Eylül 1313 (Eylül 1897) tarihinde pekiyi derece 147 ve 239 numaralı şahadetname ile mezun olmuştur. H (1896) senesinde yapılan ruus imtihanında da başarılı olarak tedrisat için intihabname almaya hak kazanmıştı. Ancak gelir durumunun zayıf olmasından dolayı eğitim faaliyetleri ile ilgilenememiştir. Numan Efendi, Türkçe nin yanı sıra medresede ve Trablusşam görevi esnasında öğrendiği Arapça bilmekte olup ayrıca Farsça ya da aşinadır. 31 yaşında iken 1325 kuruş maaşla 27 Temmuz 1314 (8 Ağustos 1898) tarihinde Kemah Kazası Kadılığına tayin olunmuştur. İki yıldan fazla bir müddetle bu görevini sürdüren Numan Efendi, 7 Teşrinievvel 1316 (20 Ekim 1900) tarihinde görevinden istifa ederek İstanbul a gitmiş, Teşrinievvel 1316 (Ekim 1900)-Mart 1318 (Mart 1902) tarihleri arasında İstanbul da bulunmuştur. Mart 1318 (14 Mart 1902) tarihinde yine 1125 kuruş maaşla Akşehir Kazası Kadılığına tayin edilmiştir. Akşehir Kazası Kadılığını 7 Şubat 1319 (20 Şubat 1904) tarihine kadar sürdürdükten sonra bu tarihte göre- 146 İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No: Albayrak, Son Devrin Osmanlı Uleması, C. 4, s

109 vinden ayrılmıştır. Bir süre yeni görev için bekleyen Numan Efendi 20 Mart 1322 (2 Nisan 1906) tarihinde 2000 kuruş maaşla Trablusşam Kadılığına tayin edilmiştir. Osmanlı kadılarının rutin görevde kalma süresi olan yirmi aylık müddetini 13 Teşrinisani 1323 (26 Kasım 1907) tarihinde tamamlayan Numan efendi bu defa da 2500 kuruş maaşla Kıbrıs Kadılığına atanmıştır. Buradaki görevine 14 Teşrinisani 1323 (27 Kasım 1907) tarihi itibariyle başlayan Numan Efendi nin görev süresinin normalde Teşrinisani 1325 (Kasım 1909) tarihinde bitmesi gerekiyordu. Ancak görev süresinin uzatılması hususunda mahalli halkın merkeze yoğun müracaatları üzerine Numan Efendi nin Kıbrıs Kadılığında kalma süresi uzatılmış ve maaşına 2500 kuruş zam yapılarak maaşı 5000 kuruşa çıkarılmıştır. Böylece on üç ay daha Kıbrıs Kadılığına devam ederek nihayetinde 27 Kasım 1907 tarihinde başladığı bu görevini üç yıldan fazla sürdürerek 27 Teşrinievvel 1326 (9 Kasım 1910) tarihinde ayrılmıştır. Numan Efendi ye, Akşehir Kadılığı esnasında gösterdiği başarılı hizmetlerden dolayı H (1902) senesinde Devriye Müderrisliği ve 20 Safer 1320 (29 Mayıs 1902) tarihinde İzmir Payesi tevcih edilmişti. Ayrıca kadıların tayinleriyle ilgilenen Meclis-i İntihab-ı Hükkam ın 23 Temmuz 1325(5 Ağustos 1909) tarihli ve 2046 numaralı kararnamesi gereğince de sınıf-ı saniye terfi ettirilmiştir. Numan Efendi, 11 Aralık 1910 tarihinde (28 Teşrinievvel 1326) vefat etmiştir İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No: Tercüme-i Hâl Varakası

110 Numan Efendi Tarih-i Veladeti 1282 Duhul-u Vazife 27 Temmuz 1314 GÖREV TARİHLERİ MÜDDET-İ MEMURİYETİ MÜDDET-İ MAZULİYETİ YIL AY GÜN YIL AY GÜN 27 Temmuz Teşrinievvel 1316 (8 Ağustos Ekim 1900) 8 Teşrinievvel 1316-Mart 318 (21 Ekim 1900-Mart ) 1 Mart 118-Şubat 1319 (14 Mart 1902-Şubat 1904) 7 Şubat Mart 1322 (20 Şubat Nisan ) 20 Mart Teşrinisani 1323 (2 Nisan Kasım ) 14 Teşrinisani 1323-Teşrinisani 1325 (27 Kasım 1907-Kasım 1909) 1 Kanunuevvel Teşrinievvel 1326 (14 Aralık Kasım ) Vefatı: 28 Teşrinisani 1326 (11 Aralık 1910) TOPLAM GENEL TOPLAM Son Memuriyeti Kıbrıs Kadısı MEMURİYETİ Kemah Kazası Naibi İstida Tarihi 13 Kanun-ı evvel 326 MAAŞI Akşehir Naibi 1125 Trablusşam Naibi Kıbrıs Kadılığı 2500 Kıbrıs Kadılığı (İbka) 2500 İsim ve Şöhreti Molla Numan Oğlu Numan Efendi Pederinin İsmiyle Mahal-i İkameti Osman Efendi Ağın Kasabası EŞKÂL Boy Göz Sima Alamet-i Farika DEVLET-İ ALİ-İ OSMANİ TEZKERESİ Validesi İsmi Ayşe Tarih ve Mahal-i Veladeti 1282 Ağın Kasabası Milleti Sınıfı Zevcesi Müslim Niyabet Zevcesi Yoktur SİCİL NÜFUSUNA KAYD OLUNAN MAHAL Vilayeti Orta Ela Esmer Tam Mamüratülaziz Kazası Eğin Kazası Mahalle ve Kariyesi Ağın Kasabası Mesken No Nev-i Mesken 13/3 Hane

111 OSMAN NURİ EFENDİ Ulemadan Hacı Mehmed Efendi nin oğludur. H (1820) senesinde Eğin kazasında doğmuştur. Eğin sıbyan mektebinde Kuran-ı Kerim, tecvid ve ilmihal dersleri ile birlikte Birgivi Risalesi ni okumuştur. Üç sene Kemah kazasında medreseye devam ettikten sonra H (1838) senesinde İstanbul a giderek Fatih semtindeki Selvili ve Efdalzade medreselerinde ikametle Hace-i Şehriyari Akşehirli Hasan Fehmi Efendi den nahiv, mantık ve usul-i kelam, Gürcü İsmail Efendi den ilim adabını, Hacı Şakir ve Kerim efendilerden tefsir derslerini okumuş ve Gürcü Ahmed Efendi nin derslerinde hazır bulunarak icazet almıştır. H (1863) senesinde Hacı Halid Efendi nin maiyetinde Sivas a bağlı Yıldızeli Nahiyesi Niyabetinde bir yıl çalıştıktan sonra 1281 (1864) senesinde Emlak Nahiyesi Niyabetinde bir sene ve sırasıyla Tanus, Hafik ve Kangal nahiyelerinde üç yıl görev yapmıştır. H (1869) senesinde Koçgiri Sancağı Niyabetine tayin edilmiştir. Bu görevinde üç yıl kaldıktan sonra Safer 1288 (Nisan 1871) tarihinde Karahisar-ı Şarki Niyabetine, Rebiülahir 1289 (Mayıs 1872) tarihinde Zile Niyabetine ve H (1875) senesinde Hafik Kazası Niyabetine tayin edilmiştir. Buradaki görev süresinin sona ermesi üzerine H (1880) senesinde Eğin Kazası Niyabetine tayini gerçekleşmiştir. Otuz aylık görev süresinin sonunda yöre halkının isteği üzerine süresi üç ay daha uzatılmıştır. 15 Şubat 1300 (27 Şubat 1885) tarihinde Hafik Kazası Niyabetine tayin edilmiş ve halkın umumi isteği üzerine 15 Şubat 1305 (27 Şubat 1890) tarihinde yeniden Hafik Kazası Niyabetine tayini gerçekleşmiştir. Buradaki görevinin sona ermesinden sonra 15 Şubat 1308 (27 Şubat 1893) tarihinde Kemah kazasına tayin edilmiştir. Osman Nuri Efendi, H (1846) senesinde Şeyhülislâm Arif Hikmet Efendi zamanında Sultan Bayezid-i Veli Medresesinde derslerde hazır bulunup mülazemet tezkeresi almıştır. Ayrıca 11

112 Rebiülevvel 1288 (31 Mayıs 1881) tarihinde İstanbul ruusu ile taltif edilmiştir. Bunlara ilave olarak İbtida-i Hariç ve Hareket-i Hariç terfilerini de almıştır İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No: Tercüme-i Hâl Varakası

113 ÖMER EFENDİ Ahmed Efendi nin oğlu olup Seyyid Ömer efendi olarak anılmaktadır. Müftizade unvanıyla meşhur olan aileye mensuptur. Müderristir. H (1786/1787) senesinde Erzurum Mollası olmuştur 150. H ( ) yılları arasında Huzur Derslerinde mukarrirlik etmiştir 151. Sultan III. Selim (1789/1807) döneminin başlarında vefat etmiştir Mehmed Süreyya Sicill-i Osmani, C.4, s Ebu l-ula Mardin, Huzur Dersleri, I-III, s Mehmed Süreyya Sicill-i Osmani C.,4, s

114 ÖMER FEYZİ EFENDİ Babası, Kıbrıs naibi olarak görev yapmış olan Mehmed Efendi dir. Aile unvanları Sünnetçizade dir. H (1809) senesinde Eğin kazasında doğmuştur. On yaşından on altı yaşına kadar Eğin sıbyan mektebinde tahsilini tamamladıktan sonra beş sene de Arapça ve Farsça okumuştur. H (1829) senesinden itibaren üç yıl Erzincan da eğitimine devam ettikten sonra H (1832) senesinde Amasya ya giderek Arapça, tefsir, hadis ve feraiz derslerini ikmal etmiş ve icazetname almıştır. Daha sonra Eğin e dönerek on sene ilimle iştigal etmiş ve talebelere ders okutmuştur. H (1852) senesinde Eğin Kazası Müftülüğüne tayin edilmiştir. İki sene bu görevini sürdürdükten sonra istifa ederek Amasya ya gitmiştir. Amasya da da iki yıl ilimle meşgul olmuş ve H (1856) senesinde Eğin Müftülüğüne yeniden seçimle atanmıştır. Müftülük görevinde yedi yıl hizmet ettikten sonra H (1863) senesinde görevinden tekrar ayrılmıştır. Üç yıl yine ilim alanıyla meşgul olduktan sonra H (1866) senesinde üçüncü kez Eğin Müftülüğüne tayin edilmiştir. 3 Recep 1290 (27 Ağustos 1873) tarihinde dua-gu (duacı) olarak 90 kuruşla başladığı görevine Eğin Müftüsü olarak 165 kuruş maaşla devam etmiştir İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No:

115 DEVLET-İ ALİ-İ OSMANİ TEZKERESİ İsim ve Şöhreti Pederinin ismi ve Mahall-i İkameti Sini Sınıf Tarih-i Veladeti Mezhebi Sünnetçizade Müfti Ömer Efendi Mehmed Eğin 78 Müfti 1223 İslam EŞKÂL SİCİLL-İ NÜFUSA KAYD OLUNAN MAHAL Boy Göz Sima Alamet-i Nev-i Memleketi Daire Mahalle Sokak Farika Mesken Orta Ela Ak Tam Eğin Kasaba Şehsuvar Yukarı Kahve Hane Tercüme-i Hâl Varakası

116 ÖMER VECİHÜDDİN EFENDİ Abdül Muhsin Efendi nin oğludur. Kars da doğmuştur ancak aslen Erzincanlı olduğu için Ömer Vecihüddin Erzincani unvanıyla anılmıştır. Musannifler Zümresi olarak bilinen hadisleri konularına göre sınıflayıp kitaplarda toplayan hadis âlimlerinden idi. Maveraünnehir e giderek meşhur fakih Sadrüs Şeria dan tahsilini ikmal etmiştir. Hadis ilimlerinden meşhur Meşariku l-envar ı Hadaiku l-ezhar ismiyle şerh ettiği gibi usul-ı fıkıh ilminden olup bir nüshası Edirne de Sultan Selim Kütüphanesi nde bulunan Keşf-i Pezdevi yi de şerh etmiştir ki her ikisi de o ilimlerde olan ihtisasının birer delilidir. Bunların dışında Tebyinü l-maarif isimli bir risalesi de vardır. H. 843 (1439/1440) senesinde vefat etmiştir. Oğlu Şerafeddin Muhammed de fazilet sahiplerinden bir zat olup mezarı Amasya da bulunmaktadır. Babasının da Amasya da medfun olduğu tahmin edilmektedir Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri, C. 1, s

117 SÜLEYMAN HAMDİ EFENDİ Çiftçilikle uğraşan Ahmed Efendi nin oğlu olup aile unvanları Beyoğlu dur. 15 Temmuz 1286 (27 Temmuz 1870) tarihinde Kemah kazasının Urfat köyünde doğmuştur. İlk eğitimini köyündeki sıbyan mektebinde tamamladıktan sonra R (1886) senesinde Kemah kazasında bulunan Gülabibey Camii Medresesinde tahsiline devam etmiştir. Buradaki eğitimini tamamladıktan sonra R (1888) senesinde İstanbul a giderek Fatih semtinde bulunan Bahri Sefid Kurşunlu Medresesinde Eğinli Hacı Ahmed Efendi nin ders halkasına dahil olarak Şubat 1318 (Şubat 1903) tarihinde icazetname almıştır. 18 Temmuz 1318 (31 Temmuz 1902) tarihinde otuz beş yaşında iken 150 kuruş maaşla Urfat köyü din dersleri hocalığına tayin edilmiştir. Eylül 1325 (Eylül 1909) tarihine kadar bu görevini sürdürdükten sonra 1 Teşrinievvel 1325 (14 Ekim 1909) tarihinde Kemah Kazası Müderrisliğine atanmıştır. Bu görevde iken maaşı 500 kuruşa yükseltilen Süleyman Hamdi Efendi, 3 Mart 1924 tarihinde Tevhid-i Tedrisat Kanunu nu ile medreselerin kapatılması üzerine bu defa 5 Mart 1340 (5 Mart 1924) tarihinde Kemah Vaizliği görevine tayin edilmiştir. 14 Temmuz 1935 tarihinde 65 yaşını doldurmuş olmasından dolayı emekliye sevk edilmiştir Şubat 1950 Cuma günü vefat etmiş olup kabri Urfat köyündedir İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No: 579; Diyanet İşleri Başkanlığı Arşivi, Dosya No: Menekşe, Kemah Alimleri, s

118 ŞEVKET EFENDİ MEMURİYETİ MAAŞI GÖREV TARİHLERİ SEBEPLERİ Kemah ta Muallimlik 150 Müderrislik 200 Müderrislik 500 Vaizlik 500 Tercüme-i Hâl Varakası 5 Ağustos Eylül 1325 (18 Ağustos 1902-Eylül 1909) 1 Teşrinievvel Kanunusani 1338 (14 Ekim Ocak 1922) 15 Kanunusani Mart 1340 (15 Ocak Mart 1924) 5 Mart Mayıs 1928 (5 Mart 1924-Mayıs 1928) Müderrisliğe tayini üzerine Müderrisliğe tayini üzerine 4. Ordu 27. Alay Miralayı Osman Bey in oğludur. Cemaziyelevvel 1277 (Ağustos 1861) tarihinde Eğin kazasının Naib mahallesinde doğmuştur. Eğin sıbyan mektebinde temel eğitimini aldıktan sonra rüştiyeye devam etmiş ve dördüncü seneye kadar tüm dersleri almasına rağmen şahadetname alamadan okuldan ayrılarak İstanbul a gitmiştir. Fatih civarında Hasanzade Medresesi ne kaydını yaptırarak derslere devam etmiş ancak babasının vefatı üzerine tahsilini yarıda bırakarak Eğin e dönmüştür. R (1904) senesinde Meclis-i İdare Azalığına seçilmiştir. R (1905) senesinde yapılan nüfus sayımında üç aylık süreyle kurulan komisyon başkanlığına 500 kuruş maaşla tayin edilmiştir. R (1909) senesinde ise eytam müdürlüğüne Kaza Meclis-i İdaresi tarafından tayin edilmiş ve 11 Nisan 1325 (24 Nisan 1909) tarihinde göreve başlamıştır Temmuz yaşını doldurmasından dolayı emekli edilmesine 157 İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No:

119 İsmi ve şöhreti Pederinin İsmi Mahal-i İkameti DEVLET-İ ALİ-İ OSMANİ TEZKERESİ Valdesi İsmi Mahal-i İkameti Tarih ve Mahal-i Veladeti Milliyeti Sınıfı Zevcesi Osman Beyzade Şevket Bey Müteveffa Osman Bey Eğin Naib Mahallesi Aliye Hanım Eğin Naib Mahallesi 1277 Eğin Naib Mahallesi İslâm Meclis-i İdare Azası Bir Zevcesi Vardır. EŞKÂL Boy Göz Sima Alamet-i Farika SİCİLL-İ NÜFUSA KAYD OLUNAN MAHAL Vilayeti Kazası Mahalle ve Kariyesi Mesken Numarası Hane Orta Ela Buğday Vechesinde çıban alaimi olduğu Mamüratülaziz Eğin Naib Mahallesi 60/1 Hane Tercüme-i Hâl Varakası

120 ÜVEYS VEFA EFENDİ Erzincanlı Muhammed Efendi nin oğludur. R (1861/1862) senesinde Erzincan da doğmuştur. İlk tahsilini memleketinde yapıp hafızlığını aldıktan sonra İstanbul a giderek Bayezid Camii Şerifinde zamanın büyük âlimlerinden Üstâzülküll Muhammed Atıf Efendi nin ders halkasına dahil olarak tahsilini tamamlamış ve 11 Cemaziyelahir 1311 (20 Aralık 1893) tarihinde icazet almıştır. Bu tarihten sonra Bayezid Camii Şerifi dersiamları arasına girmiş, eğitime başlayarak talebesine icazet vermiştir. 3 Recep 1317 (7 Kasım 1899) tarihinde İbtida-i Hariç derecesiyle İnâyetullah Efendi Medresesi Üçüncü Müderrisliği tevcih edilmişti. Ayrıca Hareket-i Hariç derecesiyle Cedide-i Fethullah Efendi Medresesi Müderrisliği tevcih olunmuş ve Darül Hilafetil Aliyye Medresesi Kısm-ı Âli Edebiyat-ı Arabiyye Müderrisliğinde bulunmuştur. 9 Şaban 1333 (22 Haziran 1915) tarihinde Huzur Derslerine muhatap olarak tayin edilmiş ve H (1922/1923) tarihine kadar bu vazifesi devam etmiştir. 9 Zilkade 1337 (6 Ağustos 1919) tarihinde Darül Hilafeti l Aliyye Süleymaniye Medresesi Usul-ı Fıkıh Müderrisliği ne tayin edilmiş, aynı sene 24 zilhicce 1337 (20 Eylül 1919) tarihinde de Meclis-i Mesalih-i Talebe Azalığına seçilmiştir. Üveys Vefa Efendi, zamanının büyük alimlerinden idi. Arapça, Farsça ve Fransızca dillerine hakkıyla vakıftı. Tasavvuf, edebiyet, tarih ve felsefe ile meşgul olur, ayrıca ilm-i nücum ve tıp alanında da çalışmaları mevcuttu. Veliahd Yusuf İzzettin Efendi ye hocalık etmiştir. Sebilürreşâd dergisinde dini, ahlâki ve edebi makaleleri neşredilmiştir. İmam Maverdi nin Edebü d-dünya Veddin adlı eserini Minhâcü l Yakıyn Şerhü Edebü d-dünya Veddin adıyla şerh edip 1328 (1912) senesinde kitap olarak neşretmiştir Ebu l-ula Mardin, Huzur Dersleri, I-III, s

121 YUSUF BAHRİ EFENDİ Mehmed Efendi nin oğlu olup aile unvanları İmamzade dir. H (1860) senesinde Eğin kazasının Ağın kasabasında doğmuştur. İlk bilgileri kendi kasabasında aldıktan sonra İstanbul a giderek Süleymaniye Camii dersiamlarından Rizeli Kamil Efendi den ders görüp icazet almıştır. Zilhicce 1293 (Aralık/Ocak 1876/1877) senesinde uhdesine İbtida-i Hariç Edirne Müderrisliği tevcih olunmuştur. Bir yıl sonra İstanbul Bab Mahkemesi ne katip tayin edilmiştir. Haziran 1298 (Haziran 1882) tarihinde Meclis-i İmtihan-ı Kurrâ Mukayyidi olmuştur. Temmuz 1305 (Temmuz 1889) tarihinde niyabete kabul edilerek Palu Kazası Naibi olmuştur. Daha sonra sırasıyla Gümüşhacıköy, Darende, Osmancık, Avanos, Arapgir ve Keban Madeni kazalarında niyabet hizmeti ifa ettikten sonra Kanunuevvel 1322 (Aralık 1906) tarihinden Haziran 1325 (Haziran 1909) tarihine kadar Eğin Niyabeti görevinde bulunmuştur. Kanunuevvel 1325 (Aralık 1909) tarihinde Çarsancak Niyabetine ve Haziran 1326 (Haziran 1910) tarihinde de Harput Niyabetine tayin edilmişti. 8 Eylül 1330 (21 Eylül 1914) tarihinde Harput taki görevinden ayrılmış ve bu tarihten itibaren görev almamıştır. Rebiulahir 1302 (Ocak 1885) tarihinde İbtida-i Altmışlı Bursa Müderrisliğine ve Safer 1326 (Mart 1908) tarihinde İzmir Payesine terfi olunmuştur Albayrak, Son Devir Osmanlı Uleması, C. 4, s

122 YUSUF ZİYA EFENDİ İsmi Yusuf mahlası Ziya dır. Baba adı Ali olup aile unvanları Acemoğulları dır. 20 Zilkade 1285 (4 Mart 1869) tarihinde Tercan kazasında doğmuştur. Memleketinde ilk eğitimini aldıktan sonra H (1888) senesinde İstanbul a giderek H (1895) senesine kadar burada tahsil görmüştür. Daha sonra Çorum a giderek Alaybeyizade Medresesi nde Müderris Hacı Mustafa Efendi den Arapça ve diğer dersleri okumuş ise de icazetname alamamıştır. İcazetnameyi, ilm-i feraiz tahsil ettiği Osman Necatizade Hafız Mustafa Efendi den almıştır. Yusuf Ziya Efendi, 6 Teşrinievvel 1336 (6 Ekim 1920) tarihinde ilmiye sınıfına 175 kuruş maaşla dahil olarak memuriyet hayatına başlamıştır. Bu görevini 14 Mayıs 1340 (14 Mayıs 1924) tarihine kadar sürdürdükten sonra bu tarihte on lira maaşla Çorum Müfti Müsevvidliğine tayin edilmiştir. Bu görevinde 30 Temmuz 1934 tarihine kadar kalan Yusuf Ziya Efendi, emekli yaşı olan 65 yaşını doldurduğu için 14 Temmuz 1934 tarihinde emekli edilmiştir. Emekli ikramiyesi olarak bir defaya mahsus 400 lira ödenmiştir Diyanet İşleri Başkanlığı Arşivi, Dosya No:

123 Yusuf Ziya Efendi DEVLET-İ ALİ-İ OSMANİ TEZKERESİ İsim ve Şöhreti Pederinin İsmi Validesinin İsmi Tarih ve Mahal-i Veladeti Sınıfı Müteehhil Derecat ve Sınıf-ı Askeriyesi Yusuf Efendi Müteveffa Ali Müteveffa Nazife 30 Zilkade 1285 Tercan Talebe Bir zevcesi vardır Redif EŞKÂL SİCİL-İ NÜFUSA KAYD OLUNAN MAHAL Boy Göz Sima Alamet-i Farikası Vilayeti Kazası Mahalle ve Kariyesi Mesken No Nev-i Mesken Orta Ela Esmer Tam Ankara Çorum Hacı Nasrullah 18 Hane Tercüme-i Hâl Varakası

124 YUSUF ZİYA EFENDİ İsmi Yusuf Ziya dır 161. Bayezid dersiamlarından Yusuf Ziya olarak anılmaktadır. Babasının ismi Ahmed Efendi olup Erzincan Merkez Hastanesi nde marangoz olarak çalışmıştır. H (1871) senesinde Erzincan da doğmuştur. Erzincan sıbyan mektebinde okuduktan sonra medreselerde tahsil görerek H (1889) senesinde İstanbul a gitmiştir. Burada medrese derslerini tamamlamış ve H (1896) senesinde Bayezid dersiamlarından İstanbullu Atıf Efendi den icazet almıştır 162. H (1898) senesinde ders vermeye başlamış ve bir yıl sonra kendisine 95 kuruş maaş bağlanmıştır. H (1906) senesinde Hareket-i Hariç derecesiyle Said Bey Medresesi Müderrisliğine tayin olunmuştur Şubat 1330 (27 Şubat 1915) tarihinde dersiamlık görevi üzerinde olduğu halde Darü l Hilâfe Medresesi Kısmı Tali Sekizinci Sınıf İkinci Şube Müdürü olarak 900 kuruş maaşla görevlendirilmiştir 164. Yine dersiamlık ve müderrislik görevlerine ek olarak 16 Mart 1336 (16 Mart 1920) tarihinde ibtidai Dahil Medresesi ve İlmi Kelam Müderrisliği görevine 500 kuruş ek maaşla atanmış ve bu görevini Temmuz 1338 (Temmuz 1922) tarihine kadar sürdürmüştür Milli Mücadele nin kazanılıp İstanbul Hükümeti nin ilga edilmesinden sonra 161 Ebul ula Mardin in Huzur Dersleri II-III, s. 928 isimli eserinde isim olarak Yusuf Ziyaeddin Efendi olarak verilmiş ise de, kendi özlük dosyasındaki bilgilerde ve kendisi tarafından hazırlanan hal tercümesinde ismini Yusuf Ziya olarak vermektedir. 162 Diyanet İşleri Başkanlığı Arşivi, Dosya No: Ebul ula Mardin, Huzur Dersleri I-III, s Diyanet İşleri Başkanlığı Arşivi, Dosya No:

125 müderrislik görevi sona ermiş ve 1 Ağustos 1338 (1 Ağustos 1922) tarihinden itibaren dersiam olarak görevine devam etmiştir 165. Yusuf Ziya Efendi, H ( ) tarihleri arasında, Osmanlı uleması için oldukça itibarlı bir faaliyet olan Huzur Derslerinde muhatap olarak katılmıştır 166. İbtidai Hariç ve Hareketi Hariç ruusları da bulunan Yusuf Ziya Efendi, 18 Eylül 1931 tarihinde vefat etmiştir 167. MEMURİYETİ MAAŞI BAŞLADIĞI TARİH AYRILDIĞI TARİH SEBEPLERİ Dersiamlık ve Darülhilafe Şube Mudürlüğü Şubat 1330 (27 Şubat 1915) Zam Dersiamlık ve Darülhilafe Şube Mudürlüğü Mayıs 1331 (14 Mayıs 1915) Zam İbtidai Dahil Medresesi ve İlmi Kelam Müderrisliği Mart 1336 (16 Mart 1920) İşbu müderrisliğe 500 kuruş maaşla tayininden dolayı dersiam maaşı olbabdaki kanun mucibince ücret olunmuştur. İbtidai Dahil Medresesi ve İlmi Kelam Müderrisliği Eylül 1337 (1 Eylül 1921) Dersiamlık maaşı ile tevhiden Dersiamlık: 1000 Müderrislik: 1000 Dersiamlık Ağustos 1338 (1 Ağustos 1922) Temmuz 1338 (Temmuz 1922) İstanbul Hükümetinin ilgası üzerine gayri faal memurlar arasında kalarak müderrislikten infisal etmiştir. Uhdesinde yalnız dersiam maaşı kalmıştır. Dersiamlık Nisan 1339 (1 Nisan 1923) Zam Vefatı 18 Eylül Diyanet İşleri Başkanlığı Arşivi, Dosya No: Ebul ula Mardin, Huzur Dersleri I-III, s Diyanet İşleri Başkanlığı Arşivi, Dosya No:

126 YUSUF ZİYAEDDİN EFENDİ Kemah Kazasında eğitim faaliyetleri ile meşgul olurken vefat eden Mehmed Efendi nin oğludur. Aile unvanları Hocazade dir. Hicri 1266 (1850) senesinde Kemah kazasının Çarşı mahallesinde doğmuştur. Kemah rüştiyesinde temel bilgileri okuduktan sonra İstanbul a giderek Sultanahmet semtinde bulunan Çiftebaş Kurşunlu Medresesinde tahsil hayatına başlamış ve buradan icazet almıştır. 1 Temmuz 1290 (13 Temmuz 1874) tarihinde yirmi beş yaşında iken, meşihat makamının emri ile İzmid sancağı Şahinler Nahiyesi Kadılığına aidatla tayin olmuştur. Daha sonra görev yeri değiştirilerek Ertuğrul sancağına tayini gerçekleşmiştir. Buradaki görevi devam ederken bu defa meşihat makamının emriyle 14 Safer 1320 (23 Mayıs 1902) tarihinde Domaniç Nahiyesi Kadılığına tayin edilmiştir. Mehmed Ziyaeddin Efendi nin son görev yeri ise İnönü Nahiyesi Kadılığıdır. Burada görev yaparken, daha önceki kadı Süleyman Efendi ile bir anlaşmazlık yaşamış ve yapılan muhakeme neticesinde 10 Teşrinisani 1327 (23 Kasım 1911) tarihinde açığa alınmıştır. Bu kararın düzeltilmesi ve tekrar göreve iadesinin sağlanması hususunda Yusuf Ziyaeddin Efendi nin yaptığı itirazlar kabul edilmemiş ve nihayetinde göreve iadesinin mümkün olmadığı, eğer kanun müsaitse emekliye sevkine karar verilmiştir İstanbul Müftülüğü Şeriye Sicilleri Arşivi, Sicill-i Ahval Dosya No:

127 DEVLET-İ ALİ-İ OSMANİ TEZKERESİ İsmi ve Şöhreti Pederinin İsmiyle Mahal-i İkameti Validesi İsmi Tarih-i Veladeti Sınıfı Zevcesi Müderrisinden Hocazade Ziya Efendi Mehmed Remzi Efendi Yarhisar Müteveffa Aişe 1266 Müderris Zevcesi var EŞKÂL Boy Göz Sima Alamet-i Farikası SİCİLL-İ NÜFUSA KAYD OLUNAN MAHAL Vilayeti Kazası Mahalle ve Kariyesi Orta Ela Buğday Tam Bursa Yenişehir (Bilecik) Yarhisar Nahiyesinin İlyasbey Kariyesi Tercüme-i Hâl Varakası

128 ZEYNELABİDİN MEHMED EFENDİ Eğin kazasında doğmuştur. Oğulları ve sülalesinden birçok alim yetiştiği için kendi isminden dolayı bunlara Zeynizade denilmiştir. Bunlar arasında Ruhi Efendi, Afif Efendi ve Şemsi Efendi bulunmaktadır. Afif Mehmed Efendi, Anadolu Kazaskerliği görevine kadar yükselmiştir. Amcası Mahmud Vehbi Efendi bin Zeynelabidin Efendi Bilad-ı Hamse mollalığında bulunmuştur. Şemsi Efendi bin Cemaleddin Efendi ise Şehremaneti nde ve Tophane-i Amire Mübayaat-ı Müstacele Komisyonu nda aza ve Askeri İdadi de baştabip idi 169. Reiszade Aşir Efendi nin imamı olup müderris ve kassam-ı askeri görevlerinde bulunmuştur. Recep 1326 (Nisan 1821) tarihinde İmam-ı Sani-i Sultani olmuştur. Muharrem 1241 (Eylül 1825) tarihinde imam-ı evvel olup molla, Mekke ve H (1826) senesinde İstanbul ve 1243 (1827) senesinde Anadolu payelerini almıştır. Muharrem 1246 (Temmuz 1830) tarihinde Anadolu Kazaskeri ve Şevval 1249 (Şubat 1834) tarihinde de Rumeli Kazaskeri olmuştur. Ramazan 1251 (Ocak 1836) tarihinde oldukça itibarlı bir görev olan şehzadelerin muallimi görevine atanmıştır. H (1837) senesinde imamlık görevinden ayrılmıştır. İşinde marifetli bir imam, hoşsohbet bir kişi ve alimlik yönü kuvvetli olan Zeynelabidin Mehmed Efendi 24 Cemaziyelevvel 1255 (5 Ağustos 1839) tarihinde vefat etmiştir. Kabri Üsküdar da Duvardibi mevkiindedir Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmani, C. V, s Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmani, C. V, s