AKADEMİK BAKIŞ Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi ISSN: X Sayı: 11 Ocak 2007

Transkript

1 GEÇMİŞTEN GELECEĞE DENİZLİ MİLLETVEKİLLERİ (+) Yrd. Doç. Dr. D. Ali ARSLAN (*) Gaziosmanpaşa Üniversitesi-TÜRKİYE Dr. Mustafa ÇAĞLAYANDERELİ (**) Mersin Üniversitesi -TÜRKİYE ÖZET: Bu çalışmada, Denizli milletvekillerinin sosyolojik profillerini ortaya koymak hedeflendi. Bu amaçla, Türk siyasi elitlerinin oluşturduğu araştırma evreninden, örneklem kümesi olarak yılları arasında, Türkiye Büyük Millet Meclisi çatısı altında görev yapmış Denizli parlamenterleri seçildi. Konumsal Analiz Tekniği kullanılarak, TBMM nin kurumsal kayıtları, yayınları ve meclis albümleri incelenerek, çok partili dönemde Denizli milletvekilliği yapmış siyasi elitlerin toplumsal özgeçmişleri temelinde bir data seti oluşturulacak. Bu veri seti, SPSS ortamında, yaş, cinsiyet, eğitim, mesleksel özgeçmiş, aile yapısı gibi sosyal ve demografik faktörlerden hareketle, çok partili dönem Denizli milletvekillerinin sosyolojik profilleri analiz edilecek. İkinci aşamada, çok partili dönem Türk siyasi elitleri ile ilgili bir değerlendirme verilecek. Son aşamada ise, çok partili dönem siyasi elitleri içinde Denizli milletvekillerinin yeri incelenerek, Türkiye nin genel siyasi yapısı içinde Denizli nin siyasi yapısı irdelenecek. Anahtar Sözcükler: Denizli, Denizli Milletvekilleri, Çok Partili Dönemde Denizli Milletvekilleri, Denizli nin Siyasi Yapısı, Elit, Siyasi Elit, Türk Siyasi Elitleri. ABSTRACT Sociological Profiles of Denizli MP s This study was designed to find general characteristics of Denizli MP s in Multi Party Period (Since 1950 up to Date). Social background characteristics were employed to realise the purposes. Documentary and historical research techniques were used during the study. Key Words: Denizli, Denizli MP s, Denizli MP s in Multi Party Period, Political Structure of Denizli, Elite, Political Elite, Turkish Political Elites. (+) Bu çalışma, Uluslararası Denizli ve Çevresi Tarjh ve Kültür Sempozyumu na bildiri olarak sunulmuştur. (*) Sosyolog ve siyaset bilimci. Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, 600-TOKAT/ TÜRKİYE GSM: , İş Tel: ( ) / 34 19, Faks: ( ) E-posta: arslandali@gop.edu.tr, cimderaslan@hotmail.com (**) Sosyolog. Mersin Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Sosyoloji Bölümü, Mersin/TÜRKİYE. 1

2 1. GİRİŞ: Toplumsal yapı içindeki konumları, kontrol ettikleri kaynaklar ve sahip oldukları güç bakımından toplumsal hiyerarşinin en üst katmanlarını oluştururlar. Birey ve toplum açısından hayati öneme sahip olan elitler, toplumların sosyo-politik yapılarının şekillendirilmesinde de stratejik roller üstlenirler. Siyasi elitler, toplumların siyasi yapıları içinde, en etkin elit gruplarından birini oluştururlar. Milletvekilleri ise, siyasi elitlerin en temel unsurlarındandır. Bu bağlamda, çalışmanın temelini oluşturan elit kavramı üzerinde kısaca durmak gerekir. Elit kavramı Mosca (1939) tarafından keşfedilmiş olmakla birlikte, Pareto tarafından popülerlik kazandırılmıştır. Pareto eliti, belirli hiyerarşik yapılanmalar içinde en üst konumu elinde bulunduranlar veya kendi faaliyet alanının en iyileri, en etkilileri olarak tanımlar (Arslan, 1995: 12). Bir başka deyimle, Pareto ya göre elit, kendi çalışma alanlarında zirvede bulunan insanların oluşturduğu toplumsal sınıftır (Arslan 1997: 22 ve 1995: 4). Daha analitik bir açıdan ele alındığında elit, kurumsal iktidara sahip, toplumsal kaynakları kontrol edebilecek konumda bulunan, karar verme sürecini doğrudan ya da dolaylı olarak ciddi bir şekilde etkileme yetisine sahip (Dahl, 1961), karşıtlarına rağmen istek ve amaçlarını gerçekleştirebilme gücündeki bireyler olarak tanımlanabilir (Arslan, 05-a; Arslan, 04-h). Metodolojik (Gilbert, 1994; Moyser & Wagstaffe, 1987) olarak, konuyu daha anlaşılır hale getirebilmek için elit olgusu, konumcu yaklaşım ya da kararcı yaklaşım (Turhan, 1991) kullanılabilir. Konumcu ve kararcı yaklaşımlardan hareket edildiğinde elitler, önemli toplumsal kurumların en üst ya da karar verme sürecine en yakın konumlarını işgal eden bireylerdir. Önemli toplumsal kurumlar denildiğinde de akla öncelikle siyaset (Arslan, 04- c; Arslan, 04-d), ekonomi (Arslan, 03-e), ordu (Arslan, 04-j), yargı, eğitim, medya (Arslan, 04-ı),... vb. kurumlar gelir. Genel olarak siyasi elitler, siyaset kurumu içinde en üst ya da en üste yakın konumları işgal eden bireyler olarak tanımlanabilir. Bir başka anlatımla, siyasi partiler ile yasama ve yürütme organlarında en etkin ve yetkin konumdaki bireyler, siyasi elit kavramı kapsamına girer. Araştırmanın temelini oluşturan siyasi elitler (Landau, 1980), özellikle de Denizli milletvekilleri, metodolojik açıdan ve konumsal yaklaşım kullanılarak tanımlandı. 2. ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ: Araştırmanın temel hedefi, Denizli milletvekillerini sosyolojik açıdan incelemek, onların sosyolojik profillerini ortaya koymaktır. Bu amaç doğrultusunda, elit sosyolojisinin (Hertz & Imber, 1995; Moyser & Wagstaffe, 1987) yöntem (Gilbert, 1994; Bulmer, 1994) ve teknikleri kullanılarak, Türk siyasi elitlerinin oluşturduğu araştırma evreninden, örneklem kümesi olarak yılları arasında, Türkiye Büyük Millet Meclisi çatısı altında görev yapmış Denizli milletvekilleri seçildi. Konumsal Analiz Tekniği kullanılarak, TBMM nin kurumsal kayıtları ve yayınları özellikle de meclis albümleri (TBMM, 03; TBMM, 00; TBMM, 1997; TBMM, 1994; TBMM, 1992) incelenerek, çok partili dönemde (Arslan, 05-b; Albayrak, 04) Denizli milletvekilliği yapmış siyasi elitlerin toplumsal özgeçmişleri temelinde bir veri seti oluşturuldu. Bu veri setleri SPSS (Healey, 1993; Fielding, 1995; Gilbert, 1997; Altunışık, 04) kullanılarak analiz edildi. 2

3 Oluşturulan veri seti temelinde, çok partili dönem Denizli milletvekillerinin sosyolojik profilleri yaş, cinsiyet, eğitim, mesleksel özgeçmiş, aile yapısı gibi sosyal ve demografik faktörler bazında analiz edildi. İkinci aşamada ise, araştırmacının daha önceki araştırmalarda çok partili dönem (Arslan 03-d) Türk siyasi elitleri (Çağlar & Arslan 00) ile ilgili ortaya koyduğu genel bulgulardan hareketle, çok partili dönem Türk siyasi elitleri içinde Denizli milletvekillerinin yeri ve Türkiye nin genel siyasi yapısı içinde Denizli nin yerinin irdelenmesi amaçlandı DEN GÜNÜMÜZE DENİZLİ MİLLETVEKİLLERİNİN SOSYOLOJİK ANALİZİ Toplumların sosyo-politik yapıları araştırılırken genellikle eşitsizlik olgusundan yola çıkılır ve toplumsal yapı içinde cereyan eden güç ilişkileri incelenir. Bu amaç için sınıf teorisi (Meisel, 1962) ya da elit teorisi (Arslan, 04-a; 04-b; 03) kullanılır. Sınıf teorisi, toplumsal farklılaşmayı açıklarken sahiplik ve kontrol kavramlarını kullanır. Elit teorisi (Etzioni, 1993) ise daha çok sosyo-politik eşitsizlikler üzerinde durur. Elit teorisi (Etzioni, 1995) iktidar (güç) olgusunu temel almakla birlikte, öteki toplumsal kaynaklar üzerinde de durur (Arslan, 1998). En basit anlamıyla elit teorisi toplumu güç sahibi ve yöneten azlar ve yönetilen çoklar olarak iki kategoriye ayırır. Güç büyük ölçüde, elit olarak tanımlanan yöneten azların elinde yoğunlaşmıştır (Arslan, 04-c; 04-d; 03-f). Araştırmada, elit teorisini temel alarak, Türk siyasi elitlerinin (Arslan 01; Frey 1965) önemli bir bileşenini oluşturan Denizli milletvekillerinin sosyolojik profilleri (Arslan, 04-e), 1950 den günümüze uzanan süreç içinde yaş, cinsiyet, eğitim düzeyi ve eğitim türü, meslek, medeni durum gibi temel sosyolojik değişkenler kullanılarak incelendi YAŞ ÖZELLİKLERİ BAKIMINDAN DENİZLİ MİLLETVEKİLLERİ Elitlerin dolaşım süreci denildiğinde, öncelikli olarak akla gelen etkenlerden birisi yaş faktörüdür. Bu etken, dün olduğu gibi bugün de, hem gelişmiş hem de gelişmekte olan toplumlarda, toplumsal ve siyasal yaşam açısından önemini halen sürdürmektedir. Yaş faktörü, Türk toplumunda elitlerin dolaşımı, özellikle de siyasi elitlerin dolaşımı süreci üzerinde oldukça büyük etkiye sahiptir. Çok partili dönemde, Türk siyasi hayatında kilit roller üstlenmiş Türk siyasi elitleri, yaş etkeni temelinde incelendiğinde de, ortaya çıkan bulgular bu sayıtlıyı destekler doğrultudadır. Yapılan çalışmalar, bu dönem Türk siyasi elitlerinin yaş ortalamasının olduğunu ortaya koymaktadır. Bu ise, Türk siyasi hayatında orta yaş grubunun egemen olduğunun göstergesidir (Arslan, 06). Tablo 1 de de görüldüğü gibi 1950 den günümüze Türkiye Büyük Millet Meclisi nde görev yapmış/yapmakta olan Denizli milletvekillerinin yaş ortalaması da, Türkiye ortalamasına oldukça yakındır. Tablo-1 Denizli Milletvekillerinin ve Türk Siyasi Elitlerinin Yaş Ortalaması 1950 den Günümüze Siyasi Elitler Türkiye Geneli Denizli Ortalama Yaş Kaynak: Arslan ın 05 ve 06 yıllarında gerçekleştirdiği araştırmalarda ortaya koyduğu verilerden hareketle düzenlemiştir. 3

4 N Tablo den Günümüze Denizli Milletvekillerinin Yaş Özellikleri Denizli Milletvekillerinin Yaş Özellikleri Geçerli 98 Eksik 98 Ortalama Yaş Minimum Yaş 28 Maksimum Yaş 62 Kaynak: Arslan ın 06 yılında gerçekleştirdiği araştırmada ortaya koyduğu verilerden hareketle düzenlemiştir. Grafik 1: 1950'den Günümüze Denizli Milletvekillerinin, Parlamento Dönemleri Bazında Yaş Ortalamaları 60 Yaş Ortalaması Parlamento Dönemleri On dört parlamento dönemini kapsayan süreçte Denizli milletvekili olarak yasama ve yürütme sürecinde hayati roller üstlenmiş Denizli milletvekillerinin yaş ortalaması dir. Türk Parlamentosu çatısı altında Denizli milletvekili olarak görev yapan Türk siyasi elitlerinin en genci 28 yaşındadır. Bu dönemde görev yapmış en yaşlı Denizli milletvekili ise 62 yaşındadır (Tablo 2). Konu, parlamento dönemleri bazında incelendiğinde de oldukça önemli bulgularla karşılaşılır. En genç Denizli milletvekilleri grubu, 1961 genel seçimleri ile şekillenen 12. dönemde ve 1969 genel seçimleri ile şekillenen 14. dönemde TBMM çatısı altında görev yapmışlardır. Her iki dönemde de Denizli milletvekillerinin yaş ortalaması tür (Grafik 1). En yaşlı Denizli milletvekilleri grubu ise, yılları arasında,. dönem parlamentosunda görev yapmıştır. Bu dönem Denizli milletvekillerinin ortalama yaşı 52 dir. 4

5 3.2. DENİZLİ MİLLETVEKİLLERİNİN MESLEKSEL ÖZGEÇMİŞLERİ: Geçmişte olduğu gibi günümüz toplumlarında da, toplumsal yapı içinde servet, prestij ve siyasal güç gibi toplumsal kaynakların dağılımında önemli rol oynayan faktörlerden biri de meslek etkenidir. Değişen toplumsal koşullara paralel olarak, bu etkin meslekler kategorisinin bileşenleri değişse de, hemen her dönemde toplumsal yaşamda bazı meslekler, diğer mesleklere oranla daha ön planda ve daha etkili durumdadır. Etkin meslekler kategorisinin bileşenlerinin şekillenişinde toplumların içinde bulundukları sosyal, siyasal ve ekonomik koşulların yanı sıra, dünyanın içinde bulunduğu konjonktür de belirleyici rol oynar. Toplumsal yapıdaki baskın meslekler (Landau, 1980), siyasal yapının şekillenişinde ve elit dolaşım süreci üzerinde de büyük ölçüde belirleyici rol oynar. Örneğin, Türk siyasi elitleri içinde hukuk, mühendislik, sivil bürokrasi ve yöneticilik kökenli milletvekillerinin çok önemli bir ağırlığı vardır (Arslan, 05-a; 01-b). Dünden bugüne Denizli milletvekillerinin mesleksel profilleri incelendiğinde ortaya çıkan bulgular da bu türden varsayımları destekler doğrultudadır genel seçimlerinden bugüne Denizli halkını temsilen, Türkiye Büyük Millet Meclisi çatısı altında milletvekili olarak görev yapmış doksan sekiz parlamenterden kırk tanesi, bir başka anlatımla çok partili dönem Denizli milletvekillerinin yüzde 40.8 i hukukçudur (Grafik 2). Özellikle de, 1977 genel seçimleri ile şekillenen 16. dönem Türk parlamentosu içindeki Denizli milletvekillerinin üçte ikisi (Tablo 3) hukukçudur. Tablo den Günümüze Denizli Milletvekillerinin Mesleksel Özgeçmişleri Denizli Milletvekilleri (%) Sayı Sivil Bürokrat & Yönetici.4 Hukukçu Mühendis & Mimar Tıpçı Müteahhit 1 1 Tıp Bilimleri (Vet.-Diş H.-Ecz.) 1 1 Eğitim.2 Asker-Polis Tüccar & Sanayici Sendikalar Ötekiler - - Toplam 0 98 Kaynak: Arslan ın 05 ve 06 yıllarında gerçekleştirdiği araştırmalarda ortaya koyduğu verilerden hareketle düzenlemiştir. 5

6 Grafik 2: 1950'den Günümüze Denizli Milletvekillerinin Mesleksel Profilleri Meslekler Bür.&Yön. Hukukçu Müh.&Mim. Tıpçı Müteahhit Tıp Bil. Eğitim Asker- Polis Tüc.&San. Sendika 19.,. ve. dönem parlamentolarında görev yapan Denizli milletvekilleri arasında da hukukçuların ezici bir üstünlüğü göze çarpar. Her üç dönemde de Denizli milletvekilleri arasında hukukçu milletvekillerinin oranı yüzde 57 yi aşar. Bununla birlikte, 02 genel seçimleri ile ortaya çıkan elitlerin dolaşım sürecinde yaşanan kan değişimi, Türkiye genelinde siyasi elitlerin profilinde olduğu kadar, Denizli milletvekillerinin mesleksel profiline de önemli oranda yansımıştır. Denizli milletvekillerinin profillinde yaşanan bu değişim üzerinde, Denizli ilinin son birkaç on yıldır yaşadığı değişim ve bilim-sanayi kenti olma yolunda gerçekleştirdiği dönüşüm de oldukça önemli rol oynamıştır. 22. dönem Denizli milletvekilleri arasında hukukçuların oranı yüzde 14.3 e düşmüştür (Tablo 3). Buna karşın sivil bürokrat ve yöneticiler, eğitimciler, tüccar ve sanayiciler ise Denizli milletvekilleri arasında daha etkin konuma yükselmişlerdir den günümüze Denizli milletvekillerinin genel analizine geri dönüldüğünde, Denizli li seçmenlerin, kendilerini temsil etmesi için ikinci sırada destek verdiği meslek grubu ise sivil bürokrat ve yöneticilerdir. Bu meslek grubunun bütün dönemler bazında, Denizli milletvekilleri arasında temsil edilme gücü yüzde.4 tür. Sivil bürokrat ve yöneticileri, yüzde.2 ile eğitimciler izler. Denizli milletvekilleri arasında temsil edilme şansı bulan bir başka önemli meslek grubu da tıpçılardır. 19. dönemden itibaren, 1990 lı yıllarda yıldızı parlayan bir başka önemli meslek grubu ise tüccar ve sanayicilerdir DENİZLİ MİLLETVEKİLLERİNİN EĞİTİM DÜZEYLERİ VE YABANCI DİL BİLGİSİ Günümüzde, toplumların toplumsal ve siyasal gelişmişlik düzeylerinin belirlenmesinde kullanılan çok önemli kriterlerden bir tanesi de eğitimdir. Dünyada ve Türkiye de yaşanan değişim ve modernleşmeye paralel olarak, yavaş da olsa, elit dolaşım süreci üzerinde etkili olan faktörler arasında, aristokratik etkenlerin önemi azalmaya, kazanılan bireysel yetenek ve yeterliliklerin önemi ise artmaya başlamıştır. Hem niceliksel ve hem de niteliksel yönleri ile, eğitim de böylesi önemli çağdaş etkenlerden bir tanesidir. 6

7 Dünden bugüne Denizli milletvekilleri bu eğitim kriteri temelinde incelendiğinde önemli bulgularla karşılaşılır. Tablo 4 te de görüldüğü gibi, 98 milletvekilinden 93 tanesi üniversite mezunudur. Durum, oransal açıdan incelendiğinde, Denizli milletvekillerinin yaklaşık yüzde 95 inin üniversite mezunu olduğu görülür. Lise mezunlarının oranı yaklaşık yüzde 3, ortaokul mezunlarının oranı ise yüzde 2 dir. Bu oransal veri ise, Denizli halkının eğitime ve yüksek eğitim gerektiren mesleklere oldukça büyük bir önem atfettiği, üniversite mezunu olmanın, Denizli den milletvekili seçilebilmek için neredeyse bir ön koşula doğru dönüşmekte olduğu görüşünü destekleyici bir kanıt olarak ileri sürülebilir. Tablo-4 Denizli Milletvekillerinin ve Türk Siyasi Elitlerinin Eğitim Düzeyleri Türk Siyasi Elitleri Eğitim Düzeyi Türkiye Geneli (%) Denizli Milletvekilleri (%) Sayı Üniversite Lise Ortaokul İlkokul Toplam Kaynak: Arslan ın 05 ve 06 yıllarında gerçekleştirdiği araştırmalarda ortaya koyduğu verilerden hareketle düzenlemiştir. Grafik 3: 1950'den Günümüze Denizli Milletvekillerinin Eğitim Durumları Eğitim Durumu Ortaokul Lise Üniversite 7

8 Tablo-5 Denizli Milletvekillerinin Yabancı Dil Bilgisi 1950 den Günümüze Denizli Milletvekilleri Sayı (%) Yabancı Dil Bilmiyor.2 Bir Yabancı Dil Bilen İki Yabancı Dil Bilen Üç Yabancı Dil Bilen Dört Yabancı Dil Bilen Toplam 98 0 Kaynak: Arslan ın 06 yılında gerçekleştirdiği araştırmada ortaya koyduğu verilerden hareketle düzenlemiştir. Grafik 4: 1950'den Günümüze Denizli Milletvekillerinin Yabancı Dil Bilgisi Yabancı Dil Bilmiyor Bir Dil İki Dil Üç Dil 4.1 Dört Dil Türk toplumunun, Atatürk ün liderliğinde başlattığı modernleşme sürecinin (Arslan, 05-b; 03-c) bir sonucu olarak, açık toplum olma yolunda hızla ilerlemektedir. Türk toplumu, sahip olduğu dinamikleri etkin bir şekilde, verimli alanlara kanalize etmeyi etkin bir şekilde başarabildiğinde; sosyal, ekonomik ve siyasal anlamda kendi kabuğunu kırma yolunda aldığı mesafeyi katlayarak arttıracak, muasır medeniyetler seviyesini yakalayıp aşmada ve dünya devleri arasında hakkettiği yeri daha kısa süre içinde alacaktır. Bu idealler ve dünya ile entegrasyon doğrultusunda, yabancı dil bilmek oldukça önemli bir avantaj, bununda ötesinde bir zorunluluktur. Denizli milletvekilleri, yabancı dil bilgileri bakımından incelendiğinde ortaya çıkan bulgular da bu argümanı destekler doğrultudadır. Tablo 5 te de görüldüğü gibi, 1950 den günümüze Denizli yi temsilen görev yapmış ve yapmakta olan parlamenterlerin yaklaşık yüzde 90 ı en az bir yabancı dil bilmektedir. Bunun da ötesinde yüzde 11,2 si iki yabancı dil, yüzde 4.1 i üç yabancı dil ve yine yüzde 4.1 i de dört yabancı dil bilmektedir. Denizli milletvekillerinin yabancı dil ortalaması ise 1.2 dir. 8

9 3.4. ALDIKLARI EĞİTİMİN TÜRÜ VE MEZUN OLDUKLARI ÜNİVERSİTELER BAKIMINDAN DENİZLİ MİLLETVEKİLLERİ: Çağdaş toplumlarda, bir önceki bölümde de vurgulandığı gibi, bireylerin eğitim düzeyi kadar, alınan eğitimin niteliği ve türü de çok büyük önem taşır (Arslan, 05-c; 1999; 1995). Öteki toplumlarda olduğu gibi, günümüz Türk toplumunda da üniversite eğitimi kadar, bu eğitimin alındığı üniversite ve hatta üniversite de eğitimin alındığı fakülte ve bölüm de oldukça büyük önem taşımaktadır. Bu etkenler birbirleriyle yakın korelasyon içinde bireylerin toplumsal konumunun ve mesleksel kimliğinin şekillenmesinde belirleyici roller oynamaktadır. Denizli milletvekilleri de, üniversitede aldıkları eğitimin türü bakımından incelendiğinde de, çok önemli bulgularla karşılaşılır. Son yıllarda yaşanan düşüş trendine rağmen, hukuk eğitimi günümüz Türk toplumunda halen büyük önem taşımaktadır. Genel açıdan incelendiğinde, Tablo 6 da da görüldüğü gibi, Denizli milletvekillerinin yüzde 46.9 u hukuk fakültesi mezunudur. Denizli milletvekilleri arasında yaygın ikinci eğitim türü ise, yüzde 11.2 ile tıptır. Bunu yüzde.2 lik oranla sosyal-politik-ekonomik ve Ticari bilimler izlemektedir. Mühendislik ve mimarlık fakültesinde eğitim görmüş bireyler ile eğitim fakültesi mezunları da, Denizli milletvekilleri arasında önemli oranda temsil edilme fırsatı bulan meslek gruplarındandır. Tablo-6 Aldıkları Eğitim Türü Bakımından Denizli Milletvekilleri 1950 den Günümüze Denizli Milletvekilleri Eğitim Türü Sayı (%) Hukuk Mühendislik ve Mimarlık Sosyal-Pol.-Ekon. ve Tic. Bilimler.2 Tıp Askeri Eğitim İlahiyat Tıp Bilimleri (Diş H.-Vet.-Ecz.) 2 2 Öteki 2 2 Üniversite Eğitimi Yok Toplam 98 0 Kaynak: Arslan ın 06 yılında gerçekleştirdiği araştırmada ortaya koyduğu verilerden hareketle düzenlemiştir. 9

10 Grafik 5: 1950'den Günümüze Denizli Milletvekillerinin Eğitim Türü Eğitim Türü Hukuk Müh.&Mim. Sosyal&Tic Tıp Askeri Eğitim İlahiyat Tıp Bil. Öteki Ün.Mez.Değil Tablo-7 Denizli Milletvekillerinin Mezun Oldukları Üniversiteler 1950 den Günümüze Denizli Milletvekilleri Üniversiteler Sayı (%) İstanbul Ankara İTÜ Askeri Balıkesir Yabancı Marmara Diğer Ün. Mezunu Değil Toplam 0 Kaynak: Arslan ın 06 yılında gerçekleştirdiği araştırmada ortaya koyduğu verilerden hareketle düzenlemiştir.

11 Grafik 6: 1950'den Günümüze Denizli Milletvekillerinin Mezun Oldukları Üniversiteler Üniversite İstanbul Ankara İTÜ 4.4 Askeri 3.3 Balıkesir 2.2 Yabancı Marmara Diğer Ün.Mez.Değil Günümüz toplumlarında yaşanan elitlerin deveranı sürecinde, alınan eğitimin türü kadar, bu eğitimin hangi üniversiteden alındığı da büyük ölçüde etkilidir. Bir çok toplumda olduğu gibi, Türk toplumunda da prestiji yüksek elit eğitim kurumları vardır. Hal böyle olunca, Türk siyasi elitlerinin önemli bileşenlerinden birini oluşturan Denizli milletvekillerinin mezun oldukları üniversitelerin incelenmesinden ortaya çıkacak bulguların da önemi artmaktadır. Bu saptamadan hareketle, 1950 den günümüze TBMM de parlamenter olarak görev yapmış ve yapmakta olan milletvekilleri incelendiğinde, İstanbul Üniversitesi mezunlarının Denizli milletvekilleri arasında en büyük grubu oluşturduğu görülür. Bir başka deyişle, Denizli milletvekillerinin yüzde 41.1 i İstanbul Üniversitesi mezunudur (Tablo 7). İstanbul Üniversitesi mezunlarını, yüzde 31.1 ile Ankara Üniversitesi mezunları izler. Yalnızca bu iki üniversiteden mezun olmuş milletvekilleri, Denizli milletvekillerinin yaklaşık dörtte üçünü oluşturur. Parlamentoya Denizli den milletvekili veren bir başka önemli üniversite ise İstanbul Teknik Üniversitesi dir. Askeri eğitim kurumları ve Balıkesir Üniversitesi de, Denizli milletvekillerinin eğitimsel profillerinin şekillenişinde rol oynayan öteki önemli eğitim kurumlarındandır DENİZLİ MİLLETVEKİLLERİNİN CİNSİYETİ, MEDENİ DURUMU VE ÇOCUK SAYISI Cinsiyet faktörü yalnızca geleneksel toplumlarda değil, gelişmekte olan ya da gelişmiş toplumlarda da, bireysel ve toplumsal yaşamda önemli rol oynayan etkenlerden bir tanesidir. Günümüz toplumlarında, toplumsal yaşamda cinsiyete dayalı rol ayrımlaşması, toplumların gelişmişlik düzeyi ile ters orantılı değişmeye başlamış olsa da, hemen her toplumda, az yada çok bu realite gözlemlenebilir. Özellikle de siyaset kurumu incelendiğinde, kadın aleyhine olan cinsiyet ayrımcılığı bütün çıplaklığı ile gözler önüne serilir. Diğer bir çok gelişmiş ya da 11

12 gelişmekte olan ülkede olduğu gibi, Türk siyasi elitleri de erkek egemen bir karaktere sahiptir (Arslan 04-g; 04-h). Bununla birlikte Türk kadını, demokratik toplumsal yaşam içinde öteki bir çok ülke kadınlarından çok daha önce ve etkili bir şekilde yer almaya başlamıştır. Ne var ki, Büyük Önder Atatürk ün öncülüğünde başlatılan bu olumlu gelişme, takip eden süreçte geliştirilerek sürdürülememiştir. Türk kadını ilk kez milletvekili seçilme hakkını kullandığı 1935 genel seçimlerinde elde ettiği yüzde 4 lük temsil edilme oranına yeniden ancak 1999 ve 02 genel seçimlerinde ulaşabilmiştir (Arslan, 06). Çok partili dönem Denizli milletvekilleri, cinsiyet faktörü bağlamında incelendiğinde de çok çarpıcı bulgularla karşılaşılır. Tablo 8 de de görüldüğü gibi, 1950 den günümüze Denizli yi temsilen TBMM de görev yapmış milletvekillerinin tamamı erkektir. Tablo-8 Denizli Milletvekillerinin Cinsiyet Dağılımı Cinsiyet (%) Kadın Erkek Toplam Denizli Milletvekilleri ( ) Kaynak: Arslan ın 05 ve 06 yıllarında gerçekleştirdiği araştırmalarda ortaya koyduğu verilerden hareketle düzenlemiştir. Denizli milletvekillerinin sosyolojik profilleri, medeni durum kriteri baz alınarak incelendiğinde de çok önemli bulgular ortaya çıkar. Türkiye genelinde olduğu gibi, Denizli özelinde de Türk halkı evlilik kurumuna özel bir önem atfeder. Bu realiteyle yakından bağlantılı olarak, incelenen süreçte görev yapmış Denizli milletvekillerinin yüzde 99 unun evli erkeklerden oluştuğu görülür (Tablo 9, Grafik 8). Bir başka anlatımla, bu süreç içinde görev yapmış 98 parlamenterden yalnızca bir tanesi bekârdır. Söz konusu milletvekili de, 02 seçimleri ile şekillenen günümüz 22. dönem parlamentosunda görev yapmaktadır. Grafik 7: 1950'den Günümüze Denizli Milletvekillerinin Cinsiyet Dağılımı Cinsiyet Kadın 0 Erkek 12

13 Tablo den Günümüze Denizli Milletvekillerinin Medeni Durumları Medeni Durum Evli Bekâr Dönem Toplamı Denizli Sayı Milletvekilleri % 99,0% 1,0% 0,0% Kaynak: Arslan ın 06 yılında gerçekleştirdiği araştırmada ortaya koyduğu verilerden hareketle düzenlemiştir. Grafik 8: 1950'den Günümüze Denizli Milletvekillerinin Medeni Durumları Bekâr Medeni Durumları Evli Denizli milletvekillerinin toplumsal profilleri son olarak, çocuk sayısı temelinde hane halkı büyüklüğü açısından incelendiğinde de önemli sonuçlarla karşılaşılır. 56 yıllık dönemi kapsayan süreç incelendiğinde, çok partili dönem Denizli milletvekillerinin ortalama çocuk sayısının 2.32 olduğu görülür. Çok partili dönem Türk siyasi elitlerinin ortalama çocuk sayısının 2.5 olduğu (Arslan, 06) dikkate alındığında, Denizli milletvekillerinin ortalama çocuk sayısının, aynı dönem Türk siyasi elitlerinin daha altında olduğu gerçeği ortaya çıkar. Tablo incelendiğinde de görüleceği gibi, Denizli milletvekillerinin yarısı iki çocuklu, dörtte biri de üç çocukludur. Dört ya da daha fazla çocuklu milletvekillerinin, bütün milletvekilleri arasında oranı ise yüzde 9.3 tür (Grafik 9). Tablo den Günümüze Denizli Milletvekillerinin Çocuk Sayısı Çocuk Sayısı Dönem Toplamı Yok Bir İki Üç Dört Beş, + Denzili Sayı Milletvekilleri % 5,2% 8,2% 50,5% 26,8% 4,1% 5,2% 0,0% 13

14 Grafik 9: 1950'den Günümüze Denizli Milletvekillerinin Çocuk Sayısı Çocuk Sayısı Ç.suz Bir İki Üç Dört Beş, + 4. GENEL DEĞERLENDİRME VE SONUÇ Toplumsal hiyerarşinin en üst pozisyonlarını işgal eden ve toplumsal-siyasal güç pastasından da en yüksek oranda pay alan bireyler konumundaki siyasi elitlerin sosyolojik profillerinin incelenmesi, toplumların siyasi yapısının daha iyi anlaşılabilmesi bakımından büyük önem taşır. Bu realiteden hareketle çalışmada, 1950 den günümüze 56 yıllık süreçte, dünden bugüne, Türk bireylerinin ve toplumun yaşantısına yön vermiş/vermekte olan Türk siyasi elitleri içinde, Denizli ilini temsilen yer almış/almakta olan parlamenterlerin sosyolojik açıdan incelenmesi hedeflendi. Araştırmanın bulguları, Denizli milletvekilleri arasında bazı toplumsal gruplar aşırı şekilde temsil edilirken, bazı toplumsal kesimler toplum içindeki varlıklarına oranla çok daha az oranda temsil edildiğini göstermektedir. Türk siyasi elitlerinin önemli bileşenlerinden biri olan Denizli milletvekilleri özellikle cinsiyet, yaş, mesleksel özgeçmiş, eğitim düzeyi ve görülen eğitimin türü (Boyd, 1973; Macdonald, 1977) gibi temel sosyolojik etkenler bazında incelendiğinde, siyasal gücün toplum kesimleri arasında dengesiz dağılımı daha açık bir şekilde gözler önüne serilir. Denizli milletvekillerinin önemli bir çoğunluğunu ortanın altı yaştaki bireyler ve gençler oluşturmaktadır. On dört dönemin bütün verileri dikkate alındığında, Denizli milletvekillerinin yaş ortalamasının 44.8 olduğu görülür. 45 yaş altı bireylerin milletvekilleri arasında temsil edilme oranı, bütün dönemler genelinde, yüzde 50 den fazladır. Bununla birlikte, 1980 li yılların ikinci yarısından itibaren bu elit grubunun ortalama yaşında önemli bir artış göze çarpar. Öyle ki, 1980 li yılların başında 44 civarında olan yaş ortalaması, 1995 genel seçimleri sonrasında 52 ye kadar yükselir. Hiçbir kadının yer almadığı bu elit grubu içinde özellikle evli ve üniversite mezunu erkeklerin ezici bir üstünlüğü gözlemlenir. İstanbul Üniversitesi ve Ankara Üniversitesi mezunlarının dörtte üçlük bir orana yaklaştığı çok partili 14

15 dönem Denizli milletvekillerinin yarıya yakını hukuk fakültesi mezunudur. Mesleksel açıdan da avukat, hakim ve savcıların oluşturduğu hukukçular en yüksek oranda temsil edilmektedir. Bu meslek grubunu, sivil bürokrat ve yöneticiler ile üniversite hocalarının ve öğretmenlerinin oluşturduğu eğitimciler ve tıpçılar izler. Özetle Denizli milletvekilleri genç ve orta yaşlıların ağırlıkta olduğu, üniversite mezunu, ağırlıklı olarak hukuk eğitimi almış, hukukçu ve sivil bürokrasi-yönetici kökenli, evli erkeklerin egemen olduğu bir elit grubu niteliği sergilemektedir. Klasik demokrasi teorisinin salt eşitlikçilik ilkesi ile çelişir bir görünüm oluşturan bu durum, ancak elit teorisi ile, özellikle de elitist (Etzioni, 1993) elit teorisi ile açıklanabilir. KAYNAKÇA: ALBAYRAK, M. (04), Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti, Ankara: Phoenix Yayınları. ALTUNIŞIK, R., Coşkun, R., (vd.) (04) Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri (SPSS Uygulamalı), Sakarya: Sakarya Kitabevi. ARSLAN, A. (06), Çanakkale Milletvekillerinin Sosyolojik Profilleri, Uluslararası Çanakkale Kongresi, Çanakkale Vakfı-İstanbul Kültür AŞ.-Onsekiz Mart Üniversitesi, İstanbul, Mart 06. ARSLAN, A. (05-a), Tek Partili Dönem Ve Çok Partili Dönem Türk Siyasi Elitlerinin Toplumsal Profillerinin Karşılaştırmalı İncelemesi, İş-Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, cilt: 7, Sayı: 1, 05, ARSLAN, A. (05-b), "The Evaluation Of Parliamentary Democracy In Turkey And Turkish Political Elites". Historia Actual On-Line, (Contemporary History Association Asociacion De Historia Actual) v. 3, n. 6 (05) (Revısta Electrónıca «Hıstorıa Actual On- Lıne», Año III, Nº 6, Invıerno 05), [journal on line] Available from Internet at: < > ARSLAN, A. (05-c), Educational Bases of Turkish Democracy: Educational Backgrounds of Turkish Elites, Sosyoloji Araştırmaları Dergisi (Journal of Sociological Research), Cilt: 8, Sayı: 1, Bahar 05, ss ARSLAN, A. (05-d), 1995 ten Günümüze Türk Siyasi Elitlerinin Sosyolojik Analizi, III. Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimler Kongresi, Kırgızistan Celalabad Kommersiyalık Enstitüsü Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Celalabad-Kırgızistan, 5-9 Haziran 05. ARSLAN, A. (04-a), The Theories on the Power: Elite Theory, İş-Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, cilt: 6, Sayı: 1, 04, 15

16 ARSLAN, A. (04-b), The Theories on the Power 2: Class Theory, İş-Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, cilt: 6, Sayı: 2, 04, ARSLAN, A. (04-c), Türkiye de İktidarın Sosyolojik Anatomisi ve Türk İktidar Seçkinleri, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 1, 1 Ocak-31 Mart 04, ss ARSLAN, A. (04-d), Türk İktidar Seçkinleri, Kırgızistan Kommersiyalık Enstitüsü, Akademik Bakış, Türk Dünyası Celalabad İşletme Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 3, 04, ss.: 1-9, ARSLAN, A. (04-e), Turkish Political Elites (Türk Siyasi Elitleri), International Journal of Human Sciences, Political Science,.12.04, ARSLAN, A. (04-f), Social Anatomy of Turkish Top Political Elites in Contemporary Turkey, International Journal of Human Sciences, Political Science, , ARSLAN, A. (04-g), Cumhuriyet ten Günümüze Türk Siyasi Hayatında Eşitsizlikler, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, Siyaset Bilimi , ARSLAN, A. (04-h), Çağdaş Türk Toplumunun Siyasi Hayatında Kadının Yeri ve Türk Siyasi Elitleri Arasında Kadının Temsil Edilme Durumu, Kadın Çalışmalarında Disiplinlerarası Buluşma Sempozyumu Kitabı, Cilt: 3, Ss.: 1-1, İstanbul: Yeditepe Üniversitesi. ARSLAN, A. (04-i), Türkiye nin Siyasi ve Toplumsal Değişme Sürecinde Ordu ve Türk Askeri Elitleri, Sosyoloji Araştırmaları Dergisi (Journal of Sociological Research), Cilt: 6, Sayı: 1, Bahar 03, ss ARSLAN, A. (03-a), Eşitsizliğin Teorik Temelleri: Elit Teorisi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 03-2, ss ARSLAN, A. (03-b), Elit Teorisi Işığında Günümüz Türk Toplumunun Genel Bir Değerlendirmesi, Sosyoloji Araştırmaları Dergisi (Journal of Sociological Research), Cilt: 6, Sayı: 2, Güz/Autumn 03, ss. 5-30, Ankara, ARSLAN, A. (03-c), A Different Modernisation Experience In the Middle East: The Army And Modernisation In Turkey, Fırat Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Merkezi Orta Doğu Araştırmaları Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 2, Temmuz 03, ss.: , ARSLAN, A. (03-d), Çok Partili Dönem Türk Siyasi Elitlerinin Sosyolojik Profilleri, Jeopolitik Bilimsel Araştırmalar Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 7, Yaz 03, ss , İstanbul. 16

17 ARSLAN, A. (03-e), Emergence Of The Turkish Bourgeoisie And Business-Polıtıcs Relations In Turkey, İş-Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, cilt: 5, Sayı: 2, 03, ARSLAN, A., (03-f) Elit Teorisi Işığında Günümüz Türk Toplumunun Genel Bir Değerlendirmesi, Sosyoloji Araştırmaları Dergisi (Journal of Sociological Research), Cilt: 6, Sayı: 2, ss. 5-30, Güz / Autumn 03. ARSLAN, A. (01-a), Türk Medya Elitleri: Bir Durum Tespiti, Sosyoloji Araştırmaları Dergisi (Journal of Sociological Research), Cilt: 4, Sayı: 2, Kış 01, ss ARSLAN, A., (01-b), Cumhuriyet Dönemi ( )Türk Siyasi Elitlerinin Toplumsal Profili (Sociological Profiles of Turkish Political Elites in Republican Era), Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 2, 01, ss ARSLAN, A. (1998), The Theories On Inequality: Elite Theory and Class Theory, 18 March 1998, Guildford: University of Surrey, Department of Sociology. ARSLAN, A. (1995), Turkish Political Elites: Social Construction of Turkish Political Elites and Top Political Leadership in Turkey, Guildford: University of Surrey, Department of Sociology. BACHRACH, P. & Baratz, M. (1962), "Two Faces of Power", American Political Science Review, vol. LVI. BULMER, M. (1994), Sociological Research Methods, London: Macmillan. ÇAĞLAR, A. & ARSLAN, A. (00), Cumhuriyet ten Günümüze Türk Siyasi Liderleri: Atatürk ten Demirel e Üst Siyasi Elitler, Hacettepe Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, c. 8, s. 2/0, s DAHL, R. (1961), Who Governs?, New Haven, Yale UP. DPT, (06-a), Devlet Planlama Teşkilatı İllerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması 03, , DPT, (06-b), Devlet Planlama Teşkilatı Çanakkale İli Gelişmişlik Performansı, ETZIONI, H. (1993), The Elite Connection, London: Polity Press. FREY, W.F. (1965), The Turkish Political Elite, Massachusetts: MIT Press. GILBERT, N. (1997), Analysing Tabular Data, London: Sage. 17

18 GILBERT, N. (1994), Researching Social Life, London: Sage. JARY, D. & Jary, J. (1991), Dictionary of Sociology, Glasgow: Harper Collins. HEALEY, J. F. (1993), Statistics: A Tool For Social Research, Califonia: Wadsworth. HERTZ, R. & Imber, J. B. (1995), Studying Elites Using Qualitative Methods, London: Sage. KIZILÇELİK, S. &Erjem, Y. (1992) Açıklamalı Sosyoloji Terimler Sözlüğü, Konya: Emre. LANDAU, J. M., Özbudun, E., & Tachau, F. (1980) Electoral Politics in the Middle East, London: Cronm Helm. MACDONALD, M. (1977), The Education of Elites, Milton Keynes: Open University Press. MEISEL, J. (1962), The Myth of the Rulling Class: Gaetano Mosca and Elite, Michigan: University Press. MOYSER, G. & W agstaffe, M. (1987), Research Methods for Elite Studies, London: Allen and Unwin. MOSCA, G. (1939), The Ruling Class, New York: McGraw Hill. PARETO, V. (1968), The Rise and Fall of the Elites, New Jersey: The Bedminster. MILLS, C.W. (1956), The Power Elite, London: Oxford. PRESTHUS, R. (1964), Men at the Top, New York: Oxford University Press. PUTNAM, R. (1976), The Comparative Study of Political Elites, New Jersey: Prentice Hall. TBMM (03), TBMM Albümü 22. Dönem (TGNA-Turkish Grand National Assembly Album), Ankara: TBMM Basımevi. TBMM (00), TBMM Albümü 21. Dönem (TGNA-Turkish Grand National Assembly Album), Ankara: TBMM Basımevi. TBMM (1997), TBMM Albümü. Dönem (TGNA-Turkish Grand National Assembly Album), Ankara: TBMM Basımevi. TBMM (1994), TBMM Albümü (TGNA-Turkish Grand National Assembly Album), Ankara: TBMM Basımevi. 18

19 TBMM (1992), TBMM Albümü 19. Dönem (TGNA-Turkish Grand National Assembly Album), Ankara: TBMM Basımevi. THOENES, P. (1966), Elites in the Welfare State Toronto: Trans Canada Press. TURHAN, M. (1991), Siyasal Elitler, Ankara: Gündoğan Yayınları. YÜCEKÖK, A.N. (1983), Türkiye de Parlamentonun Evrimi (The Evaluation of the Parliament in Turkey), Ankara: Ankara University. 19