yapmıştır ve Basic Cave Diving: A Blueprint for Survival and Caverns Measureless

Transkript

1 TEKNİK DALIŞ Geçtiğimiz 10 yıl SCUBA dalış endüstrisinde büyük gelişmeler ve yeniliklere sahne oldu. Ekipman ve eğitim sistemlerindeki gelişme, aletli dalışın daha geniş kitlelere yaygınlaşması, dalış merkezlerinin sunduğu ürün ve hizmetlerin yelpazesinin genişlemesi ve kalitelerinin artması bu gelişmeler arasında sayılabilir. Ancak bunların arasında bir alan en çok dikkati çeken gelişmeler arasında düşünülebilir. Rekreasyonel dalış limitlerinin çok ötesinde yapılan ancak ticari ya da askeri kaygılar olmaksızın düşünülen, keşif ve araştırma hedeflerinin ön plana çıktığı, farklı gaz kompozisyonlarının kullanılabildiği ve basınçatım yapmanın çoğu zaman mecburi olduğu bir dalış şekli karşımıza çıkmakta. Teknik dalış ya da daha havalı söyleniş şekliyle tec diving her geçen gün daha fazla gündemimize giriyor ve neredeyse tüm dalış eğitim dizgeleri teknik dalışla ilgili eğitim programlarını portföylerine katıyorlar. Özellikle yurtdışında, uzak doğu ve Amerika da pek çok dalış merkezleri teknik dalış ekipman ve yöntemleriyle yapılan dalış turları düzenliyor. Yerli ve yabancı dalışla ilgili dergi ve internet sitelerinde teknik dalış eğitimi, ekipmanı ve turlarıyla ilgili reklam ve haberlere rastlamak artık mümkün. Bu noktada hemen çok önemli olduğunu düşündüğüm bir kaç hususa değinmek istiyorum. Bu yazıda incelenecek olan dalış türü herkese uygun bir dalış türü olmayabilir. Riskleri fazla, prosedürleri karmaşık ve ekipman konfigürasyonu gerekleri rekreasyonel dalış ekipmanına göre daha üst seviyede ve pahalıdır. Bu itibarla teknik dalış yapmayı düşünen kişilerin bu dalışın gereklerini ve risklerini çok iyi anlayarak kabul etmesi ve bu alanda eğitim veren bilinir ve saygın kuruluşlardan tam kapasiteli bir eğitim alması gerekmektedir. 1/22

2 Hele ki bu yazıyı bir referans olarak kabul etmek yapılabilecek en büyük hatadır. Lütfen bu yazıyı okuduktan sonra kendinizi teknik dalış yapmaya hazır hissetmeyiniz. :) Tanım ve Tarihçe Bu girişten sonra yavaş yavaş teknik dalışı tanımlamaya başlayabiliriz. Bir araştırma yapıldığında çok farklı tanımlamalar ve sınıflandırmalar olduğunu görebilmekle birlikte şu yalın tanımın genel anlamda teknik dalışı anlatmak için iyi bir başlangıç olacağı kanaatindeyim: Teknik dalış, rekreasyonel scuba dalış kapsam ve limitlerinin dışında kalan, ileri düzeyde eğitim, büyük tecrübe, özelleşmiş ekipman ve çoğu zaman kuru hava ve Nitrox dışında gazların da solunabildiği bir dalış türüdür. 1 Daha önce de ifade ettiğim gibi teknik dalışın genel tanımı ile ilgili farklı farklı düşünceler vardır. Bugün teknik dalış olarak adlandırılan bu tür dalışın öncüleri, kendi yaptıkları dalışlara göre tanımlamalar getirmektedir. Mağara dalgıçları bir dalışın teknik dalış sayılabilmesi için penetrasyon (mağaralara girmek ve içeride ilerlemek) olması gerektiğini savunurlarken, buzaltına dalan, derin batıkları inceleyenlerin ya da çok derinlere uzun süreli ya da rekor amaçlı yapılacak dalışların da teknik dalış olduğunu ileri sürmektedirler. Genel olarak bakıldığında, teknik dalışları rekreasyonel dalışlardan ayıran en önemli kavram ise yapılan dalışların büyük çoğunluğunun basınçatım duraklamaları gerektirdiğidir. Bu durumu da göz önüne alacak olursak aslında teknik dalışın belki de en önemli özelliğinin doğrudan çıkışa izin vermeyen bir karakterde olmasıdır. İster mağara, buz altı ya da batık dalışı yapın (ki bunlar gerçekten üstü kapalı overhead ortamlardır) ya da 60 m'ye 20 dk'lık bir dalış planlayın, durum pek farklı olmayacaktır. Her iki durumda da dalışın herhangi bir anında şu veya bu sebeple dalışı noktalayıp, doğrudan çıkışa geçemezsiniz. Mağara ya da batıkta üzeriniz kapalıdır ama basınçatım gerektiren bir dalış yapıyorsanız o zaman da gerekli basınçatım duraklamaları yapma zorunluluğu beklemeden çıkışınıza engel oluşturacaktır. Bu halde, tanımı kendimizce yeniden oluşturacak olur isek şöyle dememiz hatalı olmayacaktır: Teknik dalış, rekreasyonel dalış limit ve prosedürlerinin ötesinde, ileri derecede eğitim, tecrübe, konsantrasyon gerektiren, acil durumlarda doğrudan çıkışa izin vermeyen, karmaşık ekipman dizilimlerine ihtiyaç duyulan ve herkese uygun olmayabilecek bir dalış türüdür. Herkese uygun olmama durumunu biraz açmakta fayda görüyorum. Teknik dalışın yüksek risk taşımasının yanında diğer bazı başka hususları da vardır ki her dalıcı bunlardan hoşnut olmayabilir. Örneğin o kadar malzeme, tüp, ağır ekipman, 1 2/22

3 karmaşık prosedürlerle uğraşmaktan hoşlanmayacak insanlar olabilir. Ya da kapalı ortamlardan hoşlanmayan, klostrofobisi olan kimseler olacaktır. Teknede güneşlenmek yerine m'lerde ar dakika basınçatım duraklaması yapmayı tercih edecek çok fazla kişi olmayabilir. Teknik dalış, rekreasyonel dalıştan fazlasını arayan, kaşif ruhlu, araştırmacı, soğukkanlı, konsantrasyon derecesi yüksek, sportif fiziksel özelliklere sahip ve zihnen de bu işi yapmaya hazır kişiler için çok daha uygundur. Teknik dalış Amerika ve Avrupa da 1960 lı yıllardan beri yapılmaktadır. Büyük çoğunlukla mağara sistemlerinin keşfi ve batık araştırmaları amaçlı olan bu dalışlar günümüzde pek çok yeni keşfin ve bulgunun sağlanması için öncülük etmişlerdir. Özellikle yeraltı tatlı su kaynaklarının incelenmesi ya da tarihi bilmecelerin çözülebilmesi için çok önemli dalışlar yapılmıştır. Üzülerek ifade etmek gerekir ki bu çalışmalarla ilgili çok fazla kaynak bulunmamaktadır ve bu yazıda da bu nedenle fazla yer veremiyorum. Öte yandan mağara keşifleriyle ilgili önemli makalelere ve çalışmalarla ilgili açıklamalara Global Underwater Explorers ın web sitesi adresinden ulaşılabilir. Teknik Dalış Alt Türleri Yukarıda da ifade edildiği üzere, teknik dalışın kendi içinde alt türleri vardır. Bunların genel olarak kabul görmüş olanlarından bahsetmek gerekirse aklımıza şu fantastik dörtlü gelir: 1. Mağara Dalışı: Teknik dalışın anası diyebileceğimiz bu tür dalışların geçmişi 1935 lere kadar dayanmaktadır. 2 Mağara dalışı teknik dalış türleri arasında belki de en yüksek riske sahip ancak bir o kadar da çekici olanıdır. Uygun eğitim ve tecrübeye sahip olmadan mağara dalışları yapmaya çalışan onlarca kişi her yıl hayatlarını kaybetmektedirler. Mağara dalgıçları arasında yayılmış bir özlü söz ise şöyle demektedir: Mağara dalışı kendinizi öldürmenin en pahalı yoludur! Efsane mağara dalgıcı Sheck Exley nin 1965 yılından ölümüne kadar mağara dalışları yapmıştır ve Basic Cave Diving: A Blueprint for Survival and Caverns Measureless 2 3/22

4 to Man, (ISBN ) kitabında mağara dalışları hakkında bilinmesi gereken önemli konuları yazarak mağara dalgıçları için bir başucu kitabı hazırlamıştır. Günümüzde Guiness tarafından kayıt altına alınmış bilinen en derin mağara dalışı 1996 senesinde Nuno Gomes tarafından Güney Afrika daki Bushmansgat Mağara sına yapılmıştır. Dalışın derinliği m'dir! 3 Mağara dalışlarının zorluğu ve riski sadece derine yapılan dalışlar olmasından değildir. Üzeri fiziksel olarak kapalı bir ortam olması, güneş ışığın bir yerden sonra hiç olmaması, çökeltilerin kolayca kalkarak görüşü sıfıra indirgemesi, labirent gibi mağara sistemlerinde yolunu kaybetme, çökmeler, yeraltı ırmakları gibi akıntı sistemlerine kapılmak ve daha pek çok akla gelmeyen risk sayılabilir. Peki, bunca riske rağmen neden yüzlerce, binlerce insan mağara dalışı yapmak ister? Bu sorunun yanıtını ülkemizin belki de tek ve en derin mağara dalışlarını gerçekleştirmeyi başarmış kadın mağara dalgıcı olan, Sualtı Araştırmaları Derneği üyesi Güzden Varinlioğlu nun ifadelerinde bulmaya çalışalım: Mağara dalgıçlarının karşı koyamadığı bu keşif duygusuna Star Trek Sendromu (Uzay Yolu Sendromu) denir. Kimsenin olmadığı yerde olmak, kimsenin gidemediği yere gitmek, kimsenin göremediği şeyleri görmek! 2. Batık Dalışı: Dalış yapmakta olan pek çok kişi zaman zaman ülkemizde ve yurtdışındaki dalış noktalarında batıklara dalış yapmışlardır. Ancak burada bahsedeceğimiz batık dalışları rekreasyonel dalış limitlerinin dışında kalan, derinlerde, çok büyük, penetrasyon teknikleri kullanılarak ve yüksek risk taşıyan dalışlardır. Bir örnekle açıklarsak, dalışın neden teknik dalış sınıfına girdiği daha iyi anlaşılacaktır. Dünya En Derin Batık Dalışı Rekoru 2005 yılında M/V Yolanda batığına yapılan dalıştır. Leigh Cunningham ve Mark Andrews tarafından gerçekleştirilen dalış 205 m'ye gerçekleştirilmiştir. 4 Dalışın anatomisini inceleyecek olursak; Maksimum derinlik : 205 metre Toplam dalış zamanı : 205 dk Batıkta geçirilen zaman : 6 dk Dipte kullanılan gaz : Tx 7/66 Yolda kullanılan gaz : Tx 16/ Gomes/video/326053/7691.html 4 4/22

5 Yolda kullanılan / basınçatım gazı : Tx 52/15 Basınçatım gazı : 80% EANx Tam kapalı devre dalış sistemleriyle (CCR) yapılan en derin batık dalış rekoru 2008 yılında Pim van der Horst, Mario Marconi ve Alessandro Scuotto tarafından 236 m.de yatmakta olan Milano batığına yapılan dalışla kırılmıştır. Bu aynı zamanda en derin batık dalışı ünvanını da elinde tutmaktadır. 5 Kadınlarda en derin batık dalışı rekoru ise 2007 senesinde Nina Preisner m'ye yapılmıştır. 6 farklı gaz ile yapılan dalış 157 dk sürmüş ve batıkta toplam 4 dk zaman harcanmıştır. Batık dalışlarında da alınan risklerin ilk akla gelenleri, üzeri fiziksel olarak kapalı ortamda dalış yapmak, karmaşık batık yapısında yolunu kaybetmek, sivri metal maddelere çarparak yaralanmak ya da ekipmanı çaparız etmek olarak sayılabilir. Tahmin edebileceğiniz gibi bu gibi dalışların altında yatan motivasyon keşif ve tarihe olan merak olabilir. 3. Buz Altı Dalışları Üzeri fiziksel olarak kapalı ortamlar olmasından dolayı buzaltı dalışları da riskli teknik dalış türlerinden biri olarak kabul edilir. Suyun dondurucu soğuk olmasının dışında, navigasyonun çok zor olması, kılavuz ip olmaksızın çıkış noktasının (deliğinin) bulunmasındaki zorluklar, thermocline (iki farklı ısıdaki su tabakasının karşılaştığı seviyede bulanıklaşma) nedeniyle görüşün bozuk olması gibi riskler taşır. Akdeniz in ya da Kızıldeniz in pırıl pırıl sıcacık suları dururken buralarda dalış yapmaya ne gerek var diye düşünebilirsiniz. Ancak bu tip dalışlarda alınmış görüntülere bakıldığında dalgıçları neyin çektiğini anlamak mümkün. (Bknz: You Tube : search/ice diving) 4. Teknik Derin Dalış Bu dalış türü teknik dalışın en temel dalış türü olmasına rağmen en sona bırakmayı uygun gördüm. Teknik derin dalış diğer dalış türlerine geçmek isteyen teknik dalgıçların mutlaka bilmek zorunda oldukları yöntem ve prosedürlerin kullanıldığı 5 5/22

6 dalış türüdür. Üzeri fiziksel olarak kapalı ortamlarda yapılmamasına rağmen, dalışı güvenle bitirebilmek için mutlaka basınçatım durakları yapılması gerekliliğinden dolayı kritiktir. Özellikle de çok derine yapılacak dalışlarda helyum gibi gazları içeren karışımlar kullanıldığından basınçatım prosedürleri daha da karmaşıklaşmaktadır. Tipik bir teknik dalgıç çiftlenmiş tüpleri, kanatlı BC ve semer/koşum (backplate/harness) yüzerlilik ekipmanı, yedekli regülatörler, en az bir adet tercihen oksijen yönünden zenginleştirilmiş basınçatım tüpü, basınçatım şamandırası, yedekli ışıkları, zamanlayıcı ve pusulasıyla dalış yapacaktır. Dalış profilini sadece bileğindeki dalış bilgisayarına bakarak değil, yüzeyde kağıt kalem ve bilgisayar destekli basınçatım hesaplama yazılımları da kullanarak oluşturacak, alternatifli dalış profilini sualtında da takip ederek inmek istediği derinliğe inecek, hedefine ulaşacak ve uzun basınçatım süreçlerini tamamlayarak yüzeye güvenli bir şekilde varacaktır. Gelin buna örnek bir planlama yapalım. Kalkan daki Sakarya Resifi'nin açık deniz tarafında kalan dev yük gemisi batığına bir dalış planlayalım. Batığın tepesi 49 m'de dibi ise 65 m'den daha derinlere inmektedir. İlk etapta karışım gaz kullanmayacağız, bu nedenle dalışı maksimum 60 m derinlik ile sınırlandıralım. Deco2000 dalış tablosuna baktığımızda basınçatım duraklaması olmaksızın burada geçirebileceğimiz zaman sadece 3 (yazı ile ÜÇ) dakika. Kime yeter? :) Biz batık çevresinde biraz araştırma yapmak ve çeşitli görüntüler almak istiyoruz, bu nedenle en az 15 dk'ya gereksinim duymaktayız. İniş zamanını da ekleyecek olursak toplam 20 dk'lık bir dip süresine ihtiyacımız var. Sırtımızdaki 2x12 lt tüplerde kuru hava kullanacağız ve imkanlarımız doğrultusunda çıkışta %50 lik bir Nitroks ile basınçatım yapabilecek şekilde bir de küçük basınçatım tüpümüz var. Elimizdeki bu verileri HLPlanner basınçatım hesaplama yazılımına girdiğimizde bize şöyle bir dalış planı çıkarıyor: 6/22

7 Görüldüğü üzere, rekreasyonel bir dalıcı için imkansız ya da riskli olabilecek bir derin dalış bir teknik dalgıç için doğru planlama, uygun süreçler ve yeterli/yedekli ekipmanlarla son derece normal bir dalış gibi yapılabilir. Dalış boyunca kullandığımız gazların kısmi basınçlarını yukarıdaki tabloda görebilirsiniz. Dikkat edilecek olursa 60 m'ye geldiğimizde oksijenin kısmi basıncı 7/22

8 1.60 seviyesinin altında kalırken, nitrojenin kısmi basıncı 5.53 e tırmanmıştır. Bu nitrojen narkozunun çok fazla hissedileceği anlamına gelmektedir. 6 Saygın teknik dalış eğitim kuruluşları kuru hava ile yapılan teknik dalışların 50 m ile sınırlandırmayı tavsiye etmektedirler. 7 Bu nedenle yukarıdaki dalış bir de üçlü karışım gazla (trimix) deneyelim. (Karışım Gazlarla Dalış ile ilgili daha fazla bilgi almak için lütfen 2006 senesinde yazıp yayınlamış olduğum Karışım Gaz Dalışları makalemi okuyunuz Oksijenin kısmi basıncını 1.20 atm. olarak ve Eşdeğer Narkoz Derinliği olarak 35 m'yi geçmeyecek şekilde hesap edecek olursak kullanmamız gereken Tx17/32 olabilir. Basınçatım gazı olarak da EAN50 yi kullanmaya devam edelim. HLPlanner ile elde edilen dalış planı şöyle olacaktır; Bu planı önceki dalışla karşılaştırdığımızda toplam dalış süresi 5 dk kısalırken nitrojen kısmi basıncı ise 3.57 atm'de kalacak ve narkoz etkisi azalacaktır. Aslında bu yazıda bu kadar detaya girmek doğru olmamakla birlikte bir teknik dalgıcın ekipman ve dalış prosedürleri dışında başka nelerle ilgilenmesi gerektiğini göstermek açısından bu örnekleri vermek istedim. Üstelik bilinmesi gereken daha çok fazla şey vardır. 6 Bu grafik V-Planner yazılımıyla oluşturulmuştur /22

9 (Lütfen bunların örnek olduğunu unutmayın. Eğitim almadan teknik dalış yapmak hayati tehlike oluşturur. Bu örnekleri referans alarak dalış planlamayın, eğitim almadan teknik dalış yapmayın!!!) Ekipman Düzeni Teknik dalışlar rekreasyonel dalışlar için kurgulanmış ve üretilmiş dalış ekipmanları ile yapılmaz. Teknik dalışların koşulları daha talepkar olduğundan, özellikle de yedeklilik konusu en üst düzeyde önemli iken kullanılacak ekipmanın seçimi ve kuşanımı ile ilgili bir takım teknikler ve düzenlemeler vardır. Bazı ekipmanın tüm teknik dalış dünyasında standartlaşmış olan bir takım kuşanımları olmakla beraber bu konuda rekreasyonel dalış kadar geniş kabul görmüş bir standart bulmak malesef zor. Burada bahsedeceğim düzenek ise uzun yıllar boyu en ağır ve zor koşullarda güvenli mağara dalışları yapmış olan Global Underwater Explorers grubunun önerdiği DIR teknik dalış ekipman düzeneğidir. 8 (DIR ile ilgili daha fazla bilgi sonraki bölümde özetle verilecektir.) DIR ekipman düzeni, DIR felsefesinin bir çıktısı olarak zaman içerisinde gelişmiştir ve temeli Bill Hogarth isimli ünlü mağara dalgıcının minimalist mantığıyla 1980'li yıllara dayanmaktadır lı yıllarda Jarod Jablonski nin katkılarıyla rafine edilmiştir ve bugün hala GUE nin ve pek çok teknik dalgıcın dalışlarında kullanılmaktadır. DIR ekipman düzeni basit, standart ve sadece gerektiği kadar ekipman kuşanmaktır. Çok karmaşık ve uzun mağara penetrasyonlarında bile bir kaç ekstra malzeme almak yeterlidir. Önemli olan, DIR dalışı yapan tüm dalgıçlarda ekipman ve diziliminin birebir aynı olmasıdır. Böylece, dünyanın neresine gidilirse gidilsin, DIR dalgıçlar birbirleriyle rahatlıkla dalış yapabilirler. Ekipman farklılığından kaynaklanan sorunlar yaşanmaz. Gelin bu ekipman listesine bir göz atalım /22

10 1. Çiftlenmiş Tüpler: Ortadan manifold ile birbirine bağlanır. Her iki tüpün vanası ve ortadaki manifoldun izolatör vanası teknik dalgıcın erişimine uygun olmalıdır. Tercihen alüminyum tüpler kullanılır. 2. Kanatlı (Wing) BCD, Semer ve Koşum (backplate/harness): DIR ekipman düzeninde, rekreasyonel dalışlarda kullanılan önden ve omuzdan şişen klasik yelek tipi BCD ler kullanılmaz. Bunun yerine sadece sırttan şişen kanat tipi taşıyıcı semere monte edilir ve semer de koşumlar ile dalgıcın sırtına takılır. Omuzlardaki ve kalçalardaki D-ringlerin adetleri ve yerleri standarttır. Apış arası bağı kanat sisteminin yukarı kaçmasına engel olur ve bu kayışın üzerindeki önde bulunan standart D-ring e scooter (sualtı motorsikleti) bağlamak mümkündür. Kalçanın hemen üzerinde tüplerin biraz altında kalan D-Ring ise yedek scooter ya da tüp taşımak için kullanılabilir. 3. Regülatör Sistemi: Yedeklilik gereği dalgıç iki adet 1. kademe ve iki adet 2. kademe taşımaktadır. İsimleri, birincil hava kaynağı ve ikincil ya da yedek hava kaynağı olarak değişmiştir. Bunlara ek olarak, basınçatım ve seyahat/evre gazı tüpleri üzerindeki regülatörler, kuru elbisede kullanılan argon gazı tankının regülatörü vardır. Basınçatım ya da seyahat gazlarının oksijen yüzesine göre bu regülatörlerin yağdan arındırılmış (O 2 -clean) olması gerekecektir. Derin dalışlarda DIN tipi regülatörler tercih edilmektedir. 10/22

11 4. Hortumlar ve 2. Kademeler: DIR sisteminde hava paylaşımı birincil hava kaynağı ile yapılmaktadır. Bu nedenle birincil hava kaynağı 1.5 ya da 2 m uzunluğunda hortumların ucuna bağlanır. Yedek hava kaynağı standart bir hortumdan da kısa olur ve maps esnek bir bağ ile (surgical tubing ya da bungee) boyna asılır. Hava paylaşılması durumunda uzun hortum karşıya verilir, boyundaki kısa olan ağza alınır. Bunun nedenleri DIR sisteminin anlatıldığı bölümde daha kapsamlı açıklanacaktır. Basınçatım tüpleri üzerindeki manometreler çok kısa yüksek basınç hortumlarına bağlanır. 5. AB- ama C yok: Düşük hacimli maskeler sürtünmeyi azaltır ve tahliyeyi kolaylaştırır. Siyah ya da koyu renk tercih edilmesi yansımalardan etkilenmemek içindir. Paletler kısa, ağır olanlardan seçilir, kayışlar yerine yaylı sistem kullanılır. Kopmalar ve çapariz engellenmiş olur. Şnorkel DIR dalış sisteminde kullanılmayan, çaparize neden olduğu düşünülen bir malzemedir ve taşınmaz. Yedek maske cepte taşınır ve maske kayışları sağlam ve uzun ömürlü materyalden seçilir. 6. Dalış Işıkları: Genelde bataryanın ayrı, ışık kafasının ayrı olduğu canister tip ışıklar tercih edilir ve dalgıcın sağ kalçasındaki koşuma takılır. Uzun hortum bunun altından geçirilerek salınımı önlenir. Işık kafası yeterli uzunluktaki kablo sayesinde sol elde taşınır ve elin kullanılmasını engellemeyecek kare ya da diktörtgen bir tutamakla (Goodman Handle) ele geçirilir. Sağ omuzda mutlaka yedek fener olur. Mağara dalışı yapılıyorsa üçüncüsünün de alınması tavsiye edilir. Ana ışık kaynağı şarj edilebilir bataryalardan tercih edilirken, yedek ışıklar klasik alkalin pillerle çalıştırılır. Bunlar NiMH ya da NiCd piller gibi bir anda sönmezler. 7. Zamanlayıcı, Geyçler ve Pusula: DIR sisteminde dalış bilgisayarı tercih edilmez. Neden tercih edilmediğine dair 13 maddelik bir liste vardır. Bunun yerine dalgıç dalışını yüzeyde planlar ve kolundaki derinlik ve zaman göstergeleri yardımı ile dalışını yapar. Pusula ile görüş olmayan yerlerde navigasyonunu sağlar. Dalış bilgisayarı, tercihe bağlı olarak yedekleme anlamında taşınabilir. 8. Diğer Malzemeler: Bunlara ek olarak dalış bıçakları, basınçatım ve seyahat tüpleri, kuru elbise kullanımı, ağırlıklar, not levhaları, yüzey işaretleme balonları, makaralar, buna benzer pek çok ekipmanla ilgili öneriler vardır. Okuyucu verilen bağlantılar ile internette araştırma yapabilir. 11/22

12 Ekipman düzeni için söylenebilecek son bir not şudur: DIR ekipman düzeni de dünyaca kabul görmüş ve standart kabul edilmiş bir sistem değildir. Ancak pek çok eğitim dizgesinin ekipman dizilimine baktığınızda bu ekolden esinlendiğini görmemiz mümkündür ve DIR düzeni herhangi bir markayı işaret etmemektedir. Tavsiye niteliğinde bazı markalar dile getirilse de DIR standartlarını karşılayan tüm marka ve modeller kabul görecektir. 9 DIR Dalış Ekolü Yaklaşık iki yıldır sadece bu başlığa yönelik bir yazı yazmak amacıyla araştırma yapmaktayım. Ancak bu işi enine boyuna ve rafine bir şekilde anlatabilmek için daha çok çalışmak gerektiğini düşünmekteyim. Yine de yukarıda bahsedilen ekipman düzeninin oluşum felsefesini anlayabilmek açısından, DIR düzenine burada özetle değinmeyi gerekli buluyorum. Belki daha kapsamlı bir makale ileriki zamanlarda hazırlanabilir. Ne demek bu DIR? DIR Doing It Right Doğrusunu Yapmak anlamına gelmektedir li yıllarda, Florida daki Woodwille Karst Plain Project in çalışmalarını başlatan Bill Gavin ve Bill Hogarth Main adlı kişilerin başlattıkları bu ekol bugün güvenli teknik dalışın temel felsefesini oluşturmaktadır. Biraz daha inceleyecek olursak DIR sisteminin teknik dalışa bütüncül (holistic) bir yaklaşım olarak tanımlandığını görürüz. 10 Bununla birlikte 3 temel ve alt başlıklarıyla birlikte toplam 6 kavramın birarada uygulandığı temel bir dalış yöntem önermesi olduğu da düşünülebilir. Kişisel düşüncem DIR önermelerinin güvenli dalış için temel bir felsefe olarak alılanabileceği ve bir anlamda rekreasyonel dalışa bile uygulanabilir olduğu yönündedir. Şimdi bu altı kavramı kısa kısa inceleyelim. Bütünleşik Bir Takım Oyunu 9 Bu bölümdeki fotolar GUE nin internet sitesinden alınmıştır jablonski 12/22

13 Bir dalış ekibi gelişigüzel seçilmiş ve farklı ilgi alanları olan bireylerden müteşekkil olmamalıdır. Bununla beraber takımın tüm elemanlarının eğitim, tecrübe ve ekipman durumu birbirine denk olmalıdır. Zincirin en zayıf halkası kadar güçlü olabileceğinden yola çıkarak bunun ne demek olduğu kolayca anlaşılabilir. Zorlu teknik dalış koşullarında dalış ekibinin tecrübe ve bilgi birikimi acil ve beklenmedik durumlarda daha da önem kazanacaktır. Hazırlık Dalış Öncesi Hazırlık Dalış öncesi hazırlıklar dalıştan değil saatler belki de günler ya da aylar öncesinden başlar. Teknik hazırlıkların ötesinde fikren ve zihinsel odaklanma, fiziksel uygunluk ve dalış tecrübesi bu hazırlıkların arasında sayılabilir. Hazırlıksız bir dalıcı zor şartlar altında stres yaşayabilmektedir. Zihinsel Odaklanma Bir dalışa zihnen hazır olmayan bir dalgıç çevresel ya da dalış eşinden gelebilecek sinyallere tepkisiz kalacaktır. İyi bir zihinsel odaklanma güvenliği arttırdığı kadar dalıştan daha çok zevk alınmasını da sağlayacaktır. Bu, dalışa farkındalık olarak da yorumlanabilir. Odaklanmamış bir dalış ekibi duraklamaları ya da gaz değişimlerini de rahatça kaçırabilir. Fiziksel Uygunluk Fizik kondisyon, sağlıklı olmak, hastalıklardan uzak yaşayabilmek ve alkol/sigara gibi kötü alışkanlıklardan arınabilmek dalışlara da uygun bir vücut gelişimi sağlayacaktır. Dalışa özel bir takım rahatsızlıklar (Basınçatım Hastalıkları gibi) fiziksel olarak fit olmayan insanlar için daha büyük risk oluşturmaktadır. Teknik dalgıçların sürekli egzersiz yapmaları ve sağlık ve kondisyonlarına dikkat etmeleri tavsiye edilmektedir. DIR Ekipman Düzeni Önceki bölümde bahsettiğimiz DIR ekipman düzeni, DIR felsefesinin en önemli ayaklarından birini oluşturmaktadır. Ekipman düzeninin standart olması tüm dünyada DIR cı ların birbirleriyle hemen dalabilecek şekilde hazır olmaları anlamına da gelmektedir. Ayrıca teknik dalış gibi zorlu süreçlerde bir de ekipman düzeni farklılıklarından dolayı sıkıntı yaşama riski de ortadan kalkmış olacaktır. Önceki bölümden buraya gönderme yaptığımız bir konu da uzun hortum kullanımı ve hava bitmesi durumunda ana hava kaynağının kullandırılması konusuydu. Bu konunun üzerinde biraz duracak olursak DIR felsefesinin mükemmeliğini de daha iyi anlamış oluruz. DIR cılar yıllar boyu kaza istatistiklerini takip etmişler ve bir hava bitmesi (OOA Out-of-air) durumu yaşandığında, kazazedenin ilk etapta dalış eşinin ağzındaki ikinci kademeye saldırdığını izlemişlerdir. Kim ne derse desin, acil bir durumda karşısındakinin ahtapotunu aramakla (ki rekreasyonel dalışlarda çeşit çeşit ekipman dizilimi görüyoruz; kimbilir nerde durmaktadır) vakit kaybetmeyecek ve doğrudan karşısındakinin ağzındakine saldıracaktır. 13/22

14 Bu durumda havayı veren kişinin de paniğe kapılması ya da bu ikinci kademeyi paylaşmamak adına o anda sualtında bir çekişme yaşanması durumu da ihtimal dahilindedir. Bununla beraber, pek çoğumuz ekipman bakımlarımızı yaparken ahtapotumuza yeterli özeni göstermeyiz. Üstelik çoğu zaman tutturulduğu yerden çeşitli sebeplerle kurtulan bir ahtapot yerlerde sürünmekte, içine kum dolmakta ve başına daha pek çok şey gelmektedir. Kişisel olarak şahit olduğum bir örnekte, Saros ta bir dalışta havası azalan bir arkadaşımız daliş eşinin ahtapotunu kullanmaya başlar. Ancak tekneye döndüklerinde, dudakları sanki arı sokmuş gibi gibi şişmiştir ve ağrı ve yanma ile kıvranmaktadır. Sonradan anlaşılmıştır ki, yerinden kopan ahtapotun mapsı yerde sürünürken bir anemonun içine de girmiş ve anemonun zehirli sıvısı mapsa bulaşmıştır. Ahtapotu kullanan arkadaşımız da anemonla öpüşmüş gibi olmuştur. :) Bir başka yaklaşım da acil bir durumda yedek hava kaynağının havayı veren kişi tarafından kullanılacak olması, regülatör sahibinin bu ikincil hava kaynağına daha fazla ilgi göstermesini sağlayacaktır. Gerekçeler artırılabilir. Son olarak uzun hortumun mantığını da aktaralım ve bu bölümü noktalayalım. Özellikle mağara dalışlarında dalgıçlar sık sık tek bir dalgıcın ancak sığabilecekleri genişlikte kanallardan geçmek zorunda kalmaktadırlar. Havası bitmiş bir dalgıca yedek hava kaynağı verdiğinizde eğer kısa bir hortum kullanıyorsanız böyle kanallardan birlikte geçmeniz imkansız ya da çok zor olacaktır. Uzun hortumla hava paylaşan iki dalgıç böyle boşluklardan önlü arkalı sıralı düzenle rahatlıkla geçebilecektir. Öte yandan, mağara ortamı olmasa da uzun hortumdan hava paylaşmak hem daha kolay hem de daha rahat olacaktır. DIR la ilgili daha detaylı bilgiyi belki ileride başka bir yazıda sizlerle paylaşabilirim. Şimdilik bu kadarı yeterli... Teknik Dalış Eğitim Sistemleri Daha önce de ifade etmiş olduğumuz gibi aslında teknik dalışların eğitim dizgeleri rekreasyonel dalış kadar standarlaşmış sayılmaz. Rekreasyonel dalışta hangi sistemden eğitim alırsanız alın, temel seviyede, ileri seviyede ve liderlik seviyelerinde aşağı yukarı aynı tip bilgiler farklı cümlelerle ifade edilmektedir. Ancak teknik dalışta bu durum nispeten farklıdır. Aşağıda bazı teknik dalış eğitim dizgesi oluşturmuş kuruluşların bilgilerini ve eğitim sistemlerinin nasıl sınıflandırıldığını inceleyeceğiz. Elbette bu eğitimlerin içeriklerini buraya yazmak mümkün olmamakla birlikte aşağı yukarı hangisinde ne bulunabileceği de görülebilecektir. 1. DSAT TecRec DSAT (Diving Science & Technology) PADI nin bir kuruluşudur. Yıllardır PADI için AR&GE yapan ve eğitim materyalleri hazırlayan bu yan şirket, 2000 den bu yana bir teknik dalış dizgesi de geliştirmiş ve uygulamaktadır. Bugün sektörün belki de en 14/22

15 yaygın eğitim dizgesi olan PADI nin teknik dalış eğitimleri de önümüzdeki yıllarda pek çok kişiye dalışın ekstrem yönlerini öğreteceğe benziyor. DSAT ın teknik dalış eğitimlerine katılabilmek için önşartlar 18 yaşını doldurmuş olmak, olgun ve sorumluluk sahibi bir kişi olmak, eğitimde gösterilen prosedürlere harfiyen riayet etmek ve teknik dalışın getirdiği riskleri almayı kabul etmektir. DSAT ın teknik dalış eğitimleri şu kategorilerde yapılmaktadır 11 : Discover Tec Diving Tec Diver Level One Tec Deep Diver Tec Trimix Diver Yukarıdakilerden bağımsız olarak, Tec Gas Blender Daha sonrasında çeşitli başka önşartları da tamamlayarak teknik dalış eğitmeni ve teknik dalış eğitmen yetiştiricisi olmanız mümkündür. Ülkemizde halen iki adet aktif teknik dalış eğitmen yetiştiricisi bulunmaktadır. Discover Tec Diving, adından da anlaşılacağı üzere teknik dalışın nasıl bir şey olduğunu tatmak isteyenlere eğitmen eşliğinde birebir uygulanan ve tecrübe sonunda sadece anı niteliğinde bir belge verilen tek deneme bir dalışından ibarettir. İşin hoş olan tarafı PADI Open Water Diver brövesine sahip ve 10 adet dalışı olan herhangi biri bu tecrübeye katılabilmektedir. Standart scuba ekipmanı kullanılmakla beraber teknik dalış ekipmanları da denetilecektir. Tec Deep Level One da 40 m'ye kadar sadece kuru hava kullanarak ve basınçatımsız dalışlar yapılabilir ve temel teknik dalış ekipmanları kullanılabilinir. Bu kursun pek çok ön şartı vardır ve en az 50 dalış (bazıları derin) yapmış olmak gerekmektedir. Nitroks ve Derin Dalış Uzmanlık Eğitimleri istenmektedir. Tec Deep Diver kursundan sonra teknik dalgıçlar 50 m'ye kadar sadece kuru havayla ve zenginleştirilmiş hava ile basınçatım prosedürlerini de kullanarak dalışlar yapabilirler. Önceki seviyenin önşartlarına ek olarak adayın PADI Kurtarma Dalgıcı ya da denk bir belgeye sahip olması ve en az 100 dalış yapmış olması beklenmektedir /22

16 Tec Trimix Diver bir sonraki seviyedir ve bröve sahipleri 75 m'ye kadar üçlü gaz karışımları (oksijen, nitrojen ve helyum) ile basınçatımlı dalışlar yapabilmekte ve hava, zenginleştirilmiş hava ve oksijen ile basınçatım süreçlerini planlayıp uygulayabilmektedirler. En az 150 dalış yapmış olma önşartı aranmaktadır. Gas Blender kursunda teknik dalışlarda kullanılacak gazların uygun şekilde belirlenmesi ve doldurulması gibi konular öğrenilmektedir. Herhangi bir önşartı yoktur. İsteyen herkes katılabilir. Eğitmen ve eğitmen yetiştiricisi seviyelerini açıklamaya gerek görülmemiştir. 2. TDI Technical Diving International, dünyanın en bilinir ve saygın teknik dalış eğitim dizgelerinden biridir. Karışım gazlarlar ve kapalı devre soluma sistemleri (rebreather) ile dalış eğitimleri vermenin yanı sıra, TDI dalgıçları yıllardır dünyanın pek çok mağara sistemlerini ve batıklarını keşfetmişlerdir. TDI in önerdiği eğitim sınıfları şöyle sıralanabilir 12 : Teknik Dalış Öğrenci Kursları o Açık Devre Teknik Dalış Kursları o Kapalı Devre Kursları o Üstü Kapalı Ortam Kursları o Gaz Karıştırma ve Ekipman Servis Kursları Teknik Dalış Lideri Kursları Teknik Dalış Eğitmen Kursları Teknik Dalış Eğitmen Yetiştiricisi Kursları Bu kurslar, adlarından da anlaşılacağı gibi, her seviyede açık ve kapalı devre soluma sistemleriyle teknik dalış eğitimleri vermektedirler. TDI ın ülkemizde bilinen bir resmi ofisi yoktur, resmen TDI eğitimi verildiğine dair bir kaynağa ulaşılamamıştır. TDI eğitimi verdiği iddia edilen kişilerin varlığı bilinmektedir. 3. IANTD International Association of Nitrox and Technical Divers kuruluşu 1985 yılından beri Nitroks ve diğer gaz karışımlarıyla çeşitli türlerde teknik dalış eğitimleri düzenlemekte ve eğitim materyalleri geliştirmektedir. Aynı zamanda teknik olmayan dalış eğitimleri de sunmaktadır. IANTD nin teknik dalış eğitimleri şu başlıklar altında sınıflandırılmıştır 13 ; Technical Diver /22

17 Introductory Cave Diver Cave Diver Technical Cave Diver Trimix Mixing Technician Rebreather Diver Normoxic Trimix Diver Trimix Diver Bu seviyeleri tek tek açıklamaya gerek duyulmamıştır. Kursların isimleri ne işe yaradıklarına dair ipuçları vermektedir. Bunlara ek olarak IANTD de de eğitmenlik ve eğitmen yetiştiriciliği seviyeleri bulunmaktadır. Yukarıdaki seviyelerle ilgili daha detaylı bilgiyi sitesinde bulabilirsiniz. IANTD nin ülkemizde varlığı tespit edilememiştir. 4. NAUI National Association of Underwater Instructors 1960'lı yılların başlarından beri aletli dalış eğitimleri veren bir Amerikan kuruluşudur. Rekreasyonel dalış eğitimleri kadar teknik dalış eğitim dizgesiyle de bilinen bir kuruluştur. Ülkemizde NAUI eğitimleri verilmektedir. Ancak resmi bir irtibat ofisi bulunmamaktadır. NAUI nin teknik dalış eğitimleri şöyledir 14 : Basınçatım Teknikleri Batık Penetrasyon Dalgıcı Buz Dalgıcı Gaz Karıştırma ve Oksijen Teknisyeni Heliair Dalgıcı Helitrox Dalgıcı Kapalı Devre Karışım Gaz Dalgıcı Kapalı Devre Solunum Aygıtı Dalgıcı Kovuk Dalgıcı Mağara Dalgıcı (Seviye 1,2,3) Teknik Batık Penetrasyon Dalgıcı Teknik Dalışa Giriş Teknik Destek Lideri Teknik Nitroks Dalgıcı Üçlü Karışım Dalgıcı (Seviye 1,2) Yarı Kapalı Devre Solunum Aygıtı Dalgıcı Ülkemizde NAUI nin teknik dalış eğitimleri veren en az bir eğitmeni olduğu bilinmektedir. 5. PSAI /22

18 Belki de en eski teknik dalış eğitim dizgelerinden biri olan Professional Scuba Association International, 1962 yılından beri faal durumdadır. Rekreasyonel dalış eğitimleri de sunan kuruluş bu eğitimler aracılığı ile teknik dalış öğrenci potansiyel yetiştirmeyi hedeflemektedir. Narkoz Yönetimi adında kendilerine tescilli bir eğitim seviyesi vardır ve pek çok teknik dalış kursuna ön şart olarak verilmiştir. PSAI nin teknik dalış eğitimleri şöyledir 15 : Mağara Dalgıcı Batık Dalgıcı Narkoz Yönetimi Seviye 1,2,3,4 İleri Seviye Nitroks ve Üçlü Karışım Seviye 1,2,3 Kapalı Devre ve Kapalı Devre Karışım Gaz Eğitimleri Bunlara ek olarak eğitmen, eğitmen yetiştiricisi, gaz karıştırıcı ve ekipman teknisyeni kursları da mevcuttur. Dünyanın pek çok bölgesinde varlığı gözlenen PSAI nin de ülkemizde herhangi bir temsilcisi bulunmamaktadır. 6. CMAS Bilindiği üzere CMAS ın da teknik dalış ve karışım gazlarla ilgili standartları belirlenmiştir. Ancak bu eğitimlerin dünyada nerelerde ve kimler tarafından verildiğine dair ciddi kaynaklara ulaşılamamıştır. Ülkemizde TSSF nin temsil ettiği CMAS ın teknik dalış eğitim dizgesinin henüz eğitimlerinin verileceği duyurulmamıştır. CMAS standartlarında teknik dalış eğitimi verdiği söylenen kimseler duyulmaktadır. CMAS ın teknik dalış eğitim standartları şu kategorilere ayrılmıştır; Trimix Dalgıcı Normoxic Trimix Dalgıcı İleri Seviye Trimix Dalgıcı Mağara Dalgıcı Yarı ve Tam Kapalı Devre Soluma Aygıtları Eğitmen ve Eğitmen Yetiştiricisi Seviyeleri 7. PATD Ülkemizde kurslarının verildiği bilinen Alman kökenli teknik dalış eğitim dizgesi Professional Association of Technical Diving, çok değişik ve karmaşık bir teknik dalış eğitim yelpazesi sunmaktadır /22

19 Mağara, Açık Devre Nitroks ve Karışım Gaz, Yarı ve Tam Kapalı Devre Soluma Aygıtı, Tam Yüz Maske ve Başlık Dalışları ile ilgili eğitimler vermekte olduğu anlaşılmaktadır SSI Dünyanın önde gelen dalış eğitim sistemlerinden birinin geliştiricisi olan SSI - Scuba Schools International her seviyede dalgıç yetiştiren eğitim seviyelerine sahiptir. SSI Technical Extended Range eğitimi de SSI ın teknik dalış eğitimlerine yaklaşımı olarak gözlemlenmiştir. SSI ın TXR sistemi kapsamında vermekte olduğu teknik dalış eğitimleri şu şekilde listelenmiştir. İleri seviye Nitroks Teknik Temeller Basınçatım prosedürleri İleri basınçatım Normoksik Trimiks SSI bu eğitimlerin eğitmenlerini yetiştiren bir dizgeye de sahiptir GUE Bu yazıda bahsedilmiş olan DIR dalış ekolünün yaratıcısı ve uygulayıcısı olan Global Underwater Explorers, teknik dalış kursları da düzenlemektedir. Ülkemizde henüz bir temsilcisi bulunmamaktadır. DIR prensiplerini uygulayarak dalış yapan kimseler olduğu ise bilinmektedir. GUE nin eğitim dizgesi şu sınıflardan oluşmaktadır 18 : Rekreasyonel o GUE Başlangıç o GUE Rekreasyonel Dalgıç 1 o Çiftlenmiş Tüp Kursu o Kuru Elbise Kursu o GUE Temelleri o Rekreasyonel TriOx o Scooter Seviye 1 Teknik o Teknik Dalış Seviye 1 o Teknik Dalış Seviye 2 o Teknik Dalış Seviye 3 o Kapalı Devre Soluma Aygıtı Kursu Mağara o Mağara Dalışı Seviye 1 o Mağara Dalışı Seviye /22

20 o Mağara Dalışı Seviye 3 Eğitmen o Rekreasyonel Dalgıç Eğitmen Kursu o Teknik Dalgıç Eğitmen Kursu o Mağara Dalgıcı Eğitmen Kursu Bunların dışında da teknik dalış eğitimleri veren kuruluşlar vardır. Ancak burada hepsine yer vermek mümkün değildir. Türkiye de Teknik Dalış Ülkemizde halen teknik dalış eğitim ve faaliyetleri yürütülmektedir. Pek çok dalış merkezi ve üniversite dalış toplulukları hava, nitroks ve karışım gazlarla dalış eğitimleri vermekte ve rekreasyonel, keşif ve bilimsel araştırma amaçlı teknik dalışlar yapılmaktadır. Ancak işin yasal boyutuna, Türkiye Sualtı Sporları Federasyonu nun yayınlanmış en güncel yönetmelik ve talimatnamesine baktığımızda, düzenlemelerde bir takım açıklarla karşılaşıyoruz. Federasyonumuzun geçerli yönetmeliğinde rekreasyonal ya da sportif anlamda teknik dalışla ilgili herhangi bir tanımlama, yetkilendirme, izin ya da yasak bulunmamakta. Buna mukabil aşağıdaki bazı maddelere yakından bakalım. TSSF Donanımlı Dalış Yönetmeliği ( tarihinde yayınlanmış haliyle) Madde 4 (n) Donanımlı dalış: Sıkıştırılmış hava ya da oksijen oranı arttırılmış sıkıştırılmış hava solumaya olanak veren ve yüksek basınca dayanıklı taşınabilir tüp ve buna ilişkin donanım kullanılarak sualtında yapılan dalışı, Madde 19 (3) Sportif dalışlarda çıkışta zorunlu beklemeli dalış düzenlenemez ve yapılamaz. Madde 5 (1) Dalış kuruluşları, yetki belgesi almak şartıyla Federasyonun talimatlarındaki kural ve şartlar ile bu Yönetmelik hükümlerine uygun olarak, dalış eğitimi vermeye, eğitim dalışı, sportif dalış ve tanıtım dalışı yaptırmaya yetkilidirler. TSSF Donanımlı Dalış Talimatı ( tarihinde yayınlanmış haliyle) Madde 11 (b) ve (c) En çok 30 metre derinliğe kadar dalış yapabilir ve yaptırabilir. Dalış eğitmeni eşliğinde ve eğitim amacıyla en çok 42 metreye kadar dalış yapabilir. Yönetmeliğin 4. maddenin (n) fıkrası donanımlı dalışın sadece kuru hava ve Nitroks ile yapılan bir faaliyet olduğunu tanımlamış. 19. maddenin (3.) fıkrası ise basınçatım beklemeli sportif dalışlar yapılmasını kesinlikle yasaklamış. Talimatnamenin 11. maddesinin (b) ve (c) fıkralarında 2 yıldız ve 3 yıldız dalıcı yetkileri açıklanırken dalışların en çok 30 m. derinliğe kadar yapılabileceği, ancak 20/22

21 eğitmen eşliğinde ve eğitim amaçlı maksimum 42 m.ye inilebileceği anlaşılmaktadır. Yönetmeliğin 5. maddesinin (1.) fıkrası dalış kuruluşlarının ancak Federasyonumuzdan yetki belgesi alması kaydıyla ve talimatnamelerindeki kurallara uygun olarak faaliyet göstermesi gerekliliğini hüküm altına almıştır. Basit bir muhakeme ile yukarıdakilerden çıkartılabilecek sonuç şudur. Ülkemizde federasyonumuzdan yetki belgesi almış bir dalış kuruluşu teknik dalış kapsamına giren 30 m.yi geçen derin dalış, basınçatım beklemeli dalış, karışım gaz dalışları yaptıramaz. Üzeri kapalı ortam ve batık dalışlarıyla ilgili ise herhangi bir net düzenlemeye rastlanmamıştır. Yeni yeni belirginleşmeye başlayan uzmanlık eğitim kurslarında tahminen rekreasyonel sınırlar içinde kalınacak şekilde eğitimler verilecektir. Aslında net bir şekilde yasaklama getirmeyen yönetmelik ve talimatların yorumlanması şu şekilde olabilir mi? Yukarıda bahsedilen kapsam ve limitlerin dışında kalan dalış türleri federasyonumuzun yetki ve sorumluluğu dışında mıdır? Eğer öyle ise düzenlemeler kimin yetkisindedir? Profesyonel Sualtı Adamları Yönetmeliği ne (PSAY) bağlı olarak Denizcilik Müsteşarlığı tarafından mı düzenlenmelidir? Ancak bu yönetmelik incelendiğinde dalış amaçlarının ticari, sınai ya da askeri amaçlı yapıldığını düşündürmektedir ve rekreasyonel teknik dalışın bu yönetmeliğin kapsamına girmesi doğru mudur? Bu yönetmeliğin yürütücüleri rekreasyonel teknik dalgıçlarla ilgilenecekler midir? Eğer PSAY ne bağlı olarak dalınacak ise teknik dalışlar eğitimlerini kimden almalıdırlar ve ne seviyeler kabul görecektir. PSAY 4. maddesisin geçerli gördüğü yeterlilik dereceleri; Madde 4- (Değişik: RG.15/2/ ) Bu Yönetmeliğe göre verilecek yeterlik belgeleri yeterlik seviyesine göre aşağıda belirtilmiştir. 1) Birinci sınıf dalgıç (first class diver) 2) Balıkadam gaz karışım (mix gas diver with scuba) 3) İkinci sınıf dalgıç (air diver) 21/22

22 4) Balıkadam (scuba diver) Bu durumda karışım gazla teknik dalış yapmak isteyenlerin Balıkadam gaz karışım ya da Birinci Sınıf Dalgıç yeterliliklerine mi sahip olmaları gerekecektir? Dalış noktalarında yasaların uygulanmasını gözeten kolluk kuvvetleri, Sahil Güvenlik, Jandarma, Polis ve Deniz Polisi gibi birimler çiftlenmiş tüplerinde karışım gazlar bulunan, yanlarda basınçatım amaçlı %80 oksijen ihtiva eden tüpleri olan ve derinlik göstergesi en derin 88 m.yi gösteren, yüzünde mutlu bir ifadeyle sudan çıkmış bir rekreasyonel teknik dalgıçla karşılaştığında nasıl bir uygulama yapmalıdırlar? Bir diğer dikkat çeken husus ise, TSSF nin dalış standartlarını almış olduğu CMAS ın teknik dalışla ilgili standartları ve eğitim dizgesi mevcuttur. Ancak bu tür dalışlar henüz federasyonumuz tarafından kapsam altına alınmamıştır. Ümit ederiz ki, gelecekte bu eksikler de tamamlanır ve yukarıda sorulan pek çok soruya cevap almış oluruz. Yasal düzenlemelerden şimdilik biraz uzaklaşalım ve ülkemizde teknik dalışla uğraşan bazı önemli isimleri hatırlayalım. Sadi Tanman, uzun yıllardır teknik dalış ve karışım gazlarla haşır neşir olmuş bir ustadır. Gökhan Türe, Levent Yüksel ve Zafer Kızılkaya gibi diğer bazı önemli isimlerle birlikte ülkemizde daha sportif dalış emeklerken teknik dalışta öncülük etmiş ve ülkemiz sualtı araştırmaları için önemli katkılarda bulunmuştur. Gökhan Türe, ülkemizde mağara dalışı konusunda en önemli isimlerden biri olup ODTÜ SAT bünyesinde yürütülmekte olan özgün mağara dalgıçlığı eğitim dizgesinin hazırlayıcılarındandır. Dünyanın önce gelen teknik dalış ustalarıyla birlikte ülkemizdeki sualtı mağaralarının araştırılmasında görev almıştır. Zafer Kızılkaya ile katıldıkları Karst Dive projesinde Kırkgöz Suluin mağaralarının keşif çalışmalarında Jarrod Jablonski ve Todd Kinkaid gibi önemli isimlerle birlikte görev almışlardır. 19 Levent Yüksel yine bu listede unutulmaması gereken isimlerdendir. Struma batık araştırması projesinin yürütülmesinde büyük katkıları vardır ve aynı zamanda sualtı görüntüleme konusunda da uzmandır. Atila Kara da ODTÜ SAT kökenli ve MADAG üyesi önemli mağara dalıcılarımızdandır. MADAG ın neredeyse tüm ekspedisyonlarında görev almıştır ve sualtı görüntülerini de çekmektedir. Güzden Varinlioğlu ülkemize gurur yaşatan bir mağara dalgıcıdır ve Türkiye nin ilk ve belki de tek aktif kadın mağara dalgıcıdır. MADAG tarafından gerçekleştirilen /22

23 karışım gazla yapılan ülkemizdeki en derin mağara dalışının takım üyelerindendir. Yurtiçi ve yurtdışında pek çok araştırma projesinde görev almaktadır. Rıza Birkan rekreasyonel teknik dalışla ilgilenmekte olan tecrübeli bir dalgıçtır. Aynı zamanda sualtı görüntüleme ve fotoğraf konusunda da uzmanlıkları vardır. Bu zorlu uğraşı Karadeniz de yürüten az sayıda kişiden biridir. Erhan Öztürk PADI DSAT Teknik Dalgıcıdır ve çeşitli derinliklere rekreasyonel teknik dalışlar yapmaktadır. Asutay Akbayır ve Nejat Coşkun, PADI kurs direktörü ve aynı zamanda Teknik Dalış eğitmen yetiştiricisi ünvanına sahiptirler. Bu kişiler de hava, zenginleştirilmiş hava ve karışım gazlarla zaman zaman teknik derin dalışlar gerçekleştirmektedirler. Burada daha ismi sayılmayan onlarca önemli kişi teknik dalışla ilgilenmektedirler. Ancak bu spor daha resmen yürütülebilen bir dal olmadığından yasallığı yukarıda da ifade edildiği gibi tartışmalıdır. Bu yüzden dalışta belki de bir sonraki adım olarak tanımlanabilecek bu yan dalın gelişimi yavaştır ve teknik dalışla ilgilenenlerin sayısı hala ancak onlarla ifade edilebilmektedir. Sonsöz 2007 senesinin sonlarına doğru tamamlamış olduğum Karışım Gaz Dalışları başlıklı yazımın beklediğimden çok daha fazla ilgi gördüğünü sevinerek fark ettim. Öncesinde ve sonrasında hala Karışım Gazlar la ilgili Türkçe referans hazırlanmamış olmasından dolayı olsa gerek o yazı güncel olarak hala okunmakta ve camia içerisinde kaynak olarak paylaşılmaktadır. Bu durum benim için son derece gurur verici olmakla beraber şu notu eklemek zorunluluğunu hissediyorum. Karışım Gazlar la hiç dalış yapmadım. Teknik dalışla ilgili resmi bir eğitim almış değilim. Bu dalışlardan herhangi birini yapmış da değilim. Sadece bu konulara ilgi duyuyorum ve araştırmalarımı paylaşmaktan imtina etmiyorum. Yazılarımın her noktasında verdiğim bilgilerin eğitim mahiyetinde olmadığının altını çizerken kaynaklarımı göstermeyi de ihmal etmiyorum. Yazılarım popüler makaleler niteliğindedir. Bundan sonrası ise okuyucunun inisiyatifine kalmıştır. Teknik dalış ve karışım gaz gibi konularda okumaya, araştırmaya ve paylaşmak amacıyla yazmaya devam edeceğim Kasım 2009 Yener Çeltikci PADI / CMAS / EFR Eğitmeni Kontrol Okuması ve Düzeltmeler Dr. Doruk Salancı Dalgıç 20 Yazıda kullanılan resimler internette çeşitli web sitelerinden alınmıştır. İstenmesi halinde referans gösterilebilir. 23/22

24 24/22