TÜRKĐYE CUMHURĐYET MERKEZ BANKASI

Transkript

1 TÜRKĐYE CUMHURĐYET MERKEZ BANKASI Antalya Ticaret ve Sanayi Odası Durmuş YILMAZ Başkan 2 Nisan 29 1

2 Sunum Planı I. Uluslararası Gelişmeler II. III. IV. Küresel Mali Krizin Türkiye Ekonomisine Etkileri Türkiye de Finansal Đstikrar Enflasyon Görünümü V. Para Politikası Duruşu 2

3 I. Uluslararası Gelişmeler 3

4 Küresel Mali Kriz Bu krizin geçmişte yaşanmış bankacılık krizlerinden en önemli farkı, karmaşık ve yüksek hacimli türev ürünlerini kapsamasıdır. 8 Türev Ürünlerin Piyasa Değerleri ( , trilyon ABD doları) Kaynak: BIS, TCMB 4

5 Küresel Mali Kriz Risk algılamalarındaki bozulma ve güven kaybı nedeniyle ortaya çıkan likidite sıkışıklığı, para otoritelerinin aldıkları önlemler sayesinde önemli ölçüde giderilmiştir. 3 Ay Vadeli LIBOR Faiz Oranı ile 3 Ay Vadeli ABD Hazine Bonosu Getirisi Arasındaki Fark (TED Spread) (Ocak 27 Mart 29, baz puan) Merkez Bankaları ve IMF nin likidite önlemleri Riskten Kaçınma Endeksi (Ocak Şubat 29) Riskten kaçınma eğilimi artıyor Kaynak: Bloomberg, TCMB Kaynak: Goldman Sachs, TCMB 5

6 Güven Endeksleri ve Öncü Göstergeler Kredi mekanizmasının işlerliğini kaybetmesi nedeniyle öncü göstergelerde ve güven endekslerinde yaşanan düşüş eğilimi 28 yılının son çeyreğinde daha da belirginleşmiştir. 7 Küresel Satın Alma Yöneticileri Endeksi ve Öncü Göstergeler (Ekim 23 Şubat 29) 8 14, Baltık Kuru Yük Taşımacılık Endeksi (Ocak 22 Mart 29) 65 6 Küresel Satın Alma Yöneticileri Endeksi (sol eksen) 6 12, , 5 2 8, Küresel Öncü Göstergeler (sağ eksen) -2 6, 4, , Kaynak: Bloomberg, Goldman Sachs, TCMB Kaynak: Bloomberg, TCMB 6

7 Küresel Ekonomiye Etkileri 28 yılının son çeyreğinden itibaren küresel mali krizin dünya ekonomileri üzerindeki etkisi çok hızlı ve yıkıcı bir şekilde ortaya çıkmıştır. 29 Yılı GSYĐH Büyüme Tahminleri (yıllık yüzde değişim) Gelişmiş Ülkeler Sanayi Üretimi (Ocak 2 Aralık 28, yıllık yüzde değişim) Euro Bölgesi ABD Japonya -1 9/8 1/8 11/8 12/8 1/9 2/9 3/ Kaynak: Consensus Forecasts, TCMB Kaynak: IMF, TCMB 7

8 II. Küresel Mali KrizinTürkiye Ekonomisine Etkileri 8

9 Türkiye de Finansal Gelişmeler Son dönemde küresel risk algılamalarında gözlenen toparlanma eğilimi ülke risk primine ve yurt içi piyasa faizlerine yansımıştır. Risk Göstergeleri (1 Ocak Mart 29, baz puan) Döviz Kurları (1 Temmuz Mart 29) EMBI+ EMBI+Türkiye Orta ve Doğu Avrupa Endeksi* (sağ eksen) TL / ABD Doları (sol eksen) Kaynak: Bloomberg, TCMB * Orta ve Doğu Avrupa para birimi: Çek Cumhuriyeti, Hırvatistan, Macaristan, Litvanya, Polonya, Romanya, Slovaya ve Ukrayna para birimlerinin basit ortalaması. Kaynak: Bloomberg, TCMB 9

10 Piyasalardaki Gelişmeler Finansal türbülansın belirginleştiği 28 Ekim ayından itibaren, döviz ve hisse senedi piyasalarının tepkisi, ülkelerin sahip oldukları makroekonomik temellere göre farklılık göstermiştir. Döviz Kuru Oynaklığı (Eylül 28 - Mart 29, döviz kurlarının standart sapması) Hisse Senedi Piyasası Oynaklığı (Eylül 28 - Mart 29, endekslerin standart sapması) Şili Kolombiya Meksika Çek Cum. Y.Zelanda Türkiye Macaristan Polonya G.Afrika G.Kore Brezilya Y.Zelanda Şili Kolombiya Polonya G.Afrika Meksika Türkiye Hindistan G.Kore Macaristan Arjantin Çek Cum. Brezilya Rusya Kaynak: TCMB Kaynak: TCMB 1

11 Piyasalardaki Gelişmeler Türkiye nin risk primi, küresel risk algılamalarındaki bozulmaya kredi notunun ima ettiğinden çok daha fazla direnç göstermiştir. Türkiye gibi risk priminde göreli olarak düşük artış yaşanan ülkelerde para otoriteleri yüksek miktarda faiz indirimlerine gidebilmişlerdir. 45 Ülkelerin Kredi Notları ve Risk Primlerindeki Değişim (12 Eylül Mart 29 arası) Rusya 4 Politika Faizlerinde ve Ülkelerin Risk Primlerindeki Değişim (12 Eylül Mart 29 arası) CDS Değişimi (baz puan) Şili Meksika G.Kore Polonya G.Afrika Çek Cumh. Hindistan Macaristan Kolombiya Brezilya CDS Değişimi (baz puan) Şili Hindistan Macaristan Meksika G.Kore Polonya Kolombiya G.Afrika Çek Cumh. Brezilya 15 Türkiye 15 Türkiye S&P Kredi Notları (1=A+, 9=BB-) Faiz Değişimi (Yüzde) Kaynak: Bloomberg, TCMB Kaynak: Bloomberg, TCMB 11

12 Piyasalardaki Gelişmeler 28 yılının Eylül ayından itibaren risk primi daha çok artan ülkelerin para birimlerindeki değer kaybı da daha fazla olmuştur. Cari açığı yüksek veya krize düşük büyüme oranlarıyla giren ülkelerin kurlarındaki değer kayıplarının daha yüksek olduğu görülmektedir. Ülkelerin Risk Primlerindeki Değişim ve Yerel Para Birimlerinin Değer Kaybı (12 Eylül Mart 29 arası) Cari Açık (28 3.Ç) ve Yerel Para Birimlerinin Değer Kaybı (12 Eylül Mart 29 arası, yüzde) 45 Polonya 5 Yerel Paranın Değer Kaybı (yüzde) Türkiye Şili Brezilya G.Afrika Çek Cumh. G.Kore Kolombiya Meksika Macaristan CDS Değişimleri (baz puan) Kurlardaki Değer Kaybı (yüzde) Meksika G.Kore Brezilya Şili Çek Cumh. Kolombiya -2 Hindistan Polonya -4 Cari Açığın GSYIH'ya Oranı Türkiye Macaristan -6 G.Afrika -8 Kaynak: Bloomberg, TCMB Kaynak: Bloomberg, TCMB 12

13 Türkiye Ekonomisi Büyümenin Bileşenleri (25 4.Ç 28 4.Ç, bir önceki yılın aynı dönemine göre, yüzde katkı) Büyümenin Bileşenleri (25 4.Ç 28 4.Ç, bir önceki yılın aynı dönemine göre, yüzde katkı) GSYĐH Net Đhracat 8 6 Tarım Nihai Yurt Đçi Talep -2-4 Sanayi Đnşaat Hizmetler Ç4 26 Ç2 26 Ç4 27 Ç2 27 Ç4 28 Ç2 28 Ç Ç4 26 Ç2 26 Ç4 27 Ç2 27 Ç4 28 Ç2 28 Ç4 Kaynak: TÜĐK, TCMB Kaynak: TÜĐK, TCMB 13

14 Türkiye Ekonomisi 4. Büyümenin Bileşenleri (27 1.Ç 28 4.Ç, bir önceki yılın aynı dönemine göre, yüzde katkı) Devletin Nihai Tüketim Harcamaları Stok Değişmeleri Gayri Safi Sabit Sermaye Oluşumu Makine- Teçhizat Ç1 27 Ç2 27 Ç3 27 Ç4 28 Ç1 28 Ç2 28 Ç3 28 Ç4 Kaynak: TÜĐK, TCMB 14

15 Üretim Gelişmeleri Artan risk algısı ve küresel krizin bankaların finansman imkanları üzerindeki olumsuz etkileri sebebiyle iktisadi faaliyetteki yavaşlama devam etmektedir. Sanayi Üretim Endeksi* (Ocak 26 Ocak 29) ve Kapasite Kullanım Oranı* (Ocak 26 Şubat 29) Đç ve Dış Talep Göstergeleri* (Ocak 27 Şubat 29) 85 8 Kapasite Kullanım Oranı (Sol Eksen) Đç Piyasa Sipariş Miktarı (son 3 ay) 75 7 Sanayi Üretim Endeksi (Sağ Eksen) Dış Piyasa Sipariş Miktarı (son 3 ay) * Mevsimsellikten arındırılmış Kaynak: TÜĐK, TCMB * Đktisadi yönelim anketi, mevsimsellikten arındırılmış Kaynak: TCMB 15

16 Đç Talep Gelişmeleri Yurt içi talebe ilişkin göstergeler bir önceki çeyreğe kıyasla sınırlı bir toparlanma sergilemekle birlikte zayıf seyrini korumaktadır. Yurt Đçine Yapılan Beyaz Eşya ve Otomobil Satışları* (Ocak 27 Şubat 29, Aralık 26=1) Đç ve Dış Talep Göstergeleri* (Ocak 26 Şubat 29) PMI - Yeni Siparişler Endeksi Beyaz Eşya Satışları Otomobil Satışları ĐYA - Gelecek Üç AydaĐç Piyasa Sipariş Beklentisi * Mevsimsellikten arındırılmış. Kaynak: BESD, OSD, TCMB * Đktisadi yönelim anketi, mevsimsellikten arındırılmış Kaynak: TCMB 16

17 Tüketici Güven Endeksi ve Beklentiler Küresel düzeyde yaşanan krizin etkisiyle hızla gerileyen tüketici güven endekslerinde son dönemde toparlanma eğilimi gözlenmektedir. 11 Tüketici Güven Endeksi (Ocak 27 Şubat 29) 6 Büyüme Beklentileri* (Ocak 28 Mart 29, yüzde) Tüketici Güven Endeksi (TCMB) Gelecek yıl 7 6 Tüketici Güven Endeksi (CNBC-e) -1-2 Cari yıl Kaynak: TCMB, CNBC-e * Merkez Bankası beklenti anketi Kaynak: TCMB 17

18 Kredi Gelişmeleri Banka kredilerinde 28 yılının üçüncü çeyreğinden itibaren görülen azalış eğilimi Şubat ayında da devam etmiştir. Kredi Hacmi (Ocak 26 Şubat 29) Şirket ve Tüketici Kredileri Haftalık Değişimleri (Ocak 28 Mart 29, 4 haftalık hareketli ortalama, yüzde) Reel Hanehalkı Kredi Endeksi Tüketici Kredileri Reel Ticari Kredi Endeksi Đşletme Kredileri Kaynak: TCMB Kaynak: BDDK, TCMB 18

19 Dış Ticaret Gelişmeleri Küresel krizin dış talep üzerinde yarattığı olumsuz etki sonucunda 28 yılı Ekim ayında ihracat performansında başlayan gerileme eğilimi, 29 yılı Ocak ayında da artarak devam etmiştir. Đhracat Miktar Endeksi* ve Đhracat Beklentileri** (Ocak 27 Şubat 29) Reel Đhracat ve Đthalat* (Ocak 25 Şubat 29, 25=1) Đhracat Đhracat Miktar (sol eksen) Đhracat Beklentisi (sağ eksen) Đthalat * 3 aylık birikimli yüzde değişim ** Đktisadi yönelim anketi ihracat beklentilerinde artış ile azalış arasındaki fark (bir ay ileri kaydırılmış) Kaynak: TÜĐK, TCMB * Đhracat ve ithalat verileri, ilgili aya ait iş günü sayısına bölünüp fiyat endeksiyle reelleştirildikten sonra mevsimsellikten arındırılmıştır. Kaynak: TÜĐK, TCMB 19

20 Ödemeler Dengesi Gelişmeleri 28 yılının 3. çeyreğinden bu yana cari açıkta önemli gerileme yaşanmaktadır. Cari dengedeki iyileşme sonucu finansman gereksiniminin hızla azaldığı görülmektedir Cari Đşlemler Dengesi (Ocak 25 Şubat 29*, GSYĐH ye oranı, yüzde) Cari Açık Cari Açığın Finansman Kalemlerinin Cari Açığa Oranı (Ocak 26 Ocak 29, 12 aylık hareketli ortalama, yüzde) Banka Dışı Kesim Kredileri Enerji Hariç Cari Açık** 4 Doğrudan Yatırım Banka Kredileri 1 Portföy Yatırımları * Tahmin ** Mineral yakıtlar hariç Kaynak: TÜĐK, TCMB 1 Banka Kredileri: Yurt dışından bankacılık sektörünün kısa ve uzun vadeli net kredi kullanımı 2 Banka dışı Kesim Kredileri: Yurt dışından bankacılık dışı kesimin kısa ve uzun vadeli net kredi kullanımı 3 Doğrudan Yatırım: Yurt içine doğrudan yatırım girişi 4 Portföy Yatırımı: Yurt dışı yerleşiklerin hisse senedi ve borçlanma senedi alımı 2

21 Đstihdam Đş gücü piyasasına dair veriler iktisadi faaliyetteki belirgin yavaşlamayı teyit eder niteliktedir Tarım Dışı Đşsizlik Oranı (Kasım 26 Aralık 28, yüzde) ve Đşsizlik Ödeneğinden Yararlanan Kişi Sayısı (Kasım 26 Şubat 29, bin kişi) Tarım DışıĐşsizlik (sol eksen) Đşsizlik Ödeneği (sağ eksen) Kaynak: TÜĐK, Türkiye Đş Kurumu, TCMB 21

22 III. Türkiye de Finansal Đstikrar Bankacılık Sektörü Hanehalkı Reel Sektör Kamu Sektörü 22

23 Bankacılık Sektörü Türkiye de bankacılık sistemi krize göreceli olarak güçlü bir pozisyonla girmiştir. 14 Yabancı Para Pozisyonu (Ocak 28 Mart 29, milyar ABD Doları) 14 3 Kısa Vadeli Yabancı Para Likidite Yeterlilik Rasyoları (1 Ocak Mart 28, yüzde) Bilanço Dışı gün aya kadar Bilanço Đçi Yasal Sınır: % Kaynak: BDDK, TCMB Kaynak: BDDK, TCMB 23

24 Kredi Gelişmeleri Toplam kredilerin tahsili gecikmiş alacak dönüşüm oranı 28 yılı Eylül ayından itibaren artış eğilimine girmiştir. Takipteki Krediler (Mayıs 25 Şubat 29, yüzde) 12 1 Takipteki Tüketici Kredileri / Tüketici Kredileri Takipteki Ticari Krediler / Ticari Krediler Takipteki Bireysel Kredi Kartları / Bireysel Kredi Kartları Kaynak: BDDK, TCMB 24

25 Reel Sektör Banka dışı kesimin kısa vadeli yabancı para açık pozisyonu 28 yılının son çeyreği itibarıyla 7,3 milyar ABD Dolarıdır Firmaların Yabancı Para Varlık ve Yükümlülükleri ( Ç, milyar ABD Doları) 46 YP Cinsi Varlıklar Ç1 YP Cinsi Yükümlülükler Ç Ç3 Net YP Pozisyonu Ç Ç Ç Ç Ç Firmaların Uzun Vadeli Dış Borçlarının Vade Kompozisyonu* (Ocak 28, milyar ABD Doları) 32,5 18,2 13,4 45, Sonrası Kaynak: TCMB * Vadeye kalan gün sayısı Kaynak: TCMB 25

26 Reel Sektör Reel sektörün borçlarının önemli bir kısmı, son yıllarda Türk Lirası na dönme eğilimi sergilemiş ve vadesi uzamıştır. 9 8 Reel Sektörün Kısa Vadeli Borçlarının Toplam Borçlara Oranı* (2 27, yüzde) Đmalat Sektörü 9 8 Reel Sektörün Borç Dolarizasyonu (2 27, yüzde) Đhracat Payı Yüksek Firmalar Đmalat Sektörü Đmalat Dışı Sektörler Đhracat Payı Düşük Firmalar Đmalat Dışı Sektörler * Vadeye kalan süreye göre Kaynak: TCMB Kaynak: TCMB 26

27 Hanehalkı Hanehalkı borçluluk oranı, Avrupa Birliği ve Doğu Avrupa ülkeleri ile kıyaslandığında, düşük bir düzeydedir Dövize Endeksli Tüketici Kredilerinin Toplam Tüketici Kredilerine Oranı (23 29, yüzde) 7 6 Hanehalkı Yükümlülüklerinin GSYĐH ye Oranı (25 27, yüzde) Avrupa Birliği (AB27) Doğu Avrupa Türkiye Mart Kaynak: TCMB Kaynak: Avrupa Merkez Bankası, TCMB 27

28 Kamu Sektörü Geçmiş dönemlere kıyasla kamu kesimi, dışşoklara karşı daha sağlam bir yapıdadır. Kamu Sektörü Net Borç Stoku ( Ç, GSYĐH ye oranı, yüzde) Merkezi Yönetim Brüt Borç Stokunun Kompozisyonu (2 29*) Toplam Net Borç Stoku Net Đç Borç Net Dış Borç Ç1 28Ç2 28Ç3 28Ç4 1% 8% 6% 4% 2% % 46% 29% 24% 42% 28% 38% 37% 32% 31% 31% 34% 35% 34% 33% 33% 3% 31% 32% 35% 33% 32% Sabit Değişken Döviz Kaynak: Hazine Müsteşarlığı * Şubat 29 itibarıyla. Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 28

29 Merkez Bankası Döviz Rezervleri Güçlü döviz rezerv pozisyonu, ortaya çıkabilecek şokların olumsuz etkilerinin giderilmesine ve ülkeye duyulan güvenin artmasına katkı sağlamaktadır. 8 Merkez Bankası Döviz Rezervleri (22 Mart 29, milyar ABD Doları) 16 Kısa Vadeli Dış Borçların Merkez Bankası Rezervlerine Oranı ( Ç, yüzde) 7 71,3 69,8 67, , , ,7 36, , Kaynak: TCMB Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, TCMB 29

30 IV. Enflasyon Görünümü 3

31 Dünyada Emtia Fiyatları Küresel büyümedeki yavaşlamaya paralel olarak emtia fiyatları düşük seviyelerini korumaktadır. 6 Emtia Fiyatları Endeksi (1 Ocak 26 1 Nisan 29) Tarım 2 Metal Enerji Kaynak: Bloomberg 31

32 Türkiye de Enflasyon Gelişmeleri Şubat ayında enflasyon oranı, 27 yılı Ekim ayından sonraki en düşük seviyesine gerilemiştir. Tüketici Enflasyonu (Ocak 27 Şubat 29, yıllık yüzde değişim) Gıda ve Enerji Enflasyonu (Ocak 27 Şubat 29, yıllık yüzde değişim) Gıda ve Enerji 1 9 TÜFE Gıda ve Enerji Dışı TÜFE Kaynak: TÜĐK, TCMB Kaynak: TÜĐK, TCMB 32

33 Türkiye de Enflasyon Gelişmeleri Hizmet fiyatlarının yıllık artış hızındaki yavaşlamanın belirginleşmesi enflasyonun ana eğiliminin aşağı yönlü olduğuna işaret etmektedir. 14 Mal ve Hizmet Fiyatları (Ocak 27 Şubat 29, yıllık yüzde değişim) 14 Hizmet Fiyatları (Ocak 27 Şubat 29, mevsimsellikten arındırılmış, 2 aylık hareketli ortalama, yıllık yüzde değişim) 12 Hizmet Grubu Mal Grubu Kaynak: TÜĐK, TCMB Kaynak: TÜĐK, TCMB 33

34 Mal Fiyatları Đktisadi faaliyetteki yavaşlamanın sürmesi TL deki değer kaybının dayanıklı tüketim malları fiyatları üzerindeki etkilerini sınırlamaya devam etmektedir. Dayanıklı Mal Fiyatları ve Döviz Kuru* Gelişmeleri (Ocak 26 Şubat 29, yıllık yüzde değişim) Ortalama Birim Maliyet* ve Kur Sepeti (Ocak 27 Şubat 29) Dayanıklı Mal (Altin Hariç) Kur Sepeti Ortalama Birim Maliyet* (sağ eksen) Kur sepeti (sol eksen) * Eşit ağırlıklı ABD Doları ve Euro sepeti Kaynak: TÜĐK, TCMB * Đktisadi yönelim anketi Kaynak: TCMB 34

35 Gıda Fiyatları Mart ayında işlenmemiş gıda fiyatlarındaki hızlı artış nedeniyle yıllık enflasyonun geçici olarak yükselebileceği, sonrasında ise düşüş eğilimine geri döneceği tahmin edilmektedir. 3 Gıda Fiyatları (Ocak 27 Şubat 29, yıllık yüzde değişim) Đşlenmiş Gıda Đşlenmemiş Gıda Kaynak: TÜĐK, TCMB 35

36 Stok ve Maliyet Gelişmeleri Firmaların stok eritme sürecinin hızlanacağı ve bu nedenle TL deki değer kaybının dayanıklı mal fiyatlarına kısmen yansıyabileceği öngörülmektedir. 25 Mamul Stok Seviyesi* (Ocak 27 Mart 29) * Đktisadi yönelim anketinde yer alan normal üstü mamul stok seviyesi ile normal altı stok seviyesi farkıdır. Kaynak: TCMB 36

37 Enflasyon ve Çıktı Açığı Enerji ve gıda fiyatlarındaki düşüş ve hizmet fiyat artışlarındaki yavaşlamanın yıl ortasına kadar enflasyondaki düşüşü destekleyeceği tahmin edilmektedir. Enflasyon ve Çıktı Açığı Tahminleri (28 3.Ç Ç) 37

38 V. Para Politikası Duruşu 38

39 Fiyat Đstikrarı ve Para Politikası Fiyat Đstikrarı Deflasyon Riski Küresel işsizlik oranlarının hızla artması, Yatırımcı ve tüketici güveninin yeniden tesis edilememesi, Küresel talebin zayıflaması, Tüm ülkelerde iç talebin gerilemesi, Beklenen toparlanmanın daha da gecikmesi Süreklilik arz eden fiyat düşüşlerine yol açabilir Enflasyon Riski Reel politika faiz oranlarının aşırı düşürülmesi, Merkez Bankalarının piyasalara aşırı düzeyde likidite vermesi, Küresel genişleyici maliye politikaları, Beklenen toparlanmanın erken başlaması, Maliye ve para politikalarının zamanında sıkılaştırılamaması, Orta vadede enflasyonist etki yapabilir Merkez Bankalarının Para Politikası Duruşu 39

40 Para Politikası Ekonomik krizin, iktisadi faaliyette her defasında daha önce tahmin edilenin ötesinde bir yavaşlamaya neden olacağı endişesi ile enflasyon kaygıları yerini deflasyon riskine bırakmıştır. Enflasyon Oranı (Ocak 2 Aralık 28, yıllık yüzde değişim) Geleneksel Olmayan Para Politikası Uygulamaları 12 Ülke Tedbir 1 8 Gelişmekte Olan Ülkeler 29 yılı içerisinde 1,25 trilyon ABD Doları değerinde ipoteğe dayalı menkul kıymetin alınması 6 ABD 6 aylık dönem içerisinde 3 milyar ABD Doları değerinde uzun vadeli hükümet tahvilinin alınması 4 Gelişmiş Ülkeler Bankaların bilançolarında bulunan toksik varlıkların satın alınması Kaynak: IMF Đngiltere Đsviçre 75 milyar Sterlin değerinde özel sektör kağıtları ile orta ve uzun vadeli hükümet tahvilinin alınması Đsviçre Frangı cinsinden özel sektörün ihraç etmiş olduğu borçlanma enstrümanlarının alınması 4

41 Deflasyon Riski Küresel kriz ortamında, deflasyon riskinin ne derecede belirgin olacağı büyük ölçüde dünya ekonomisinin nasıl ve ne zaman toparlanmaya başlayacağına bağlıdır..8 Deflasyon Kırılganlık Endeksi (29) Japonya ABD Tayvan Norveç Finlandiya Belçika Almanya Đtalya Fransa Lüksemburg Đrlanda Yunanistan Avusturya Çin Rusya Danimarka Hollanda Portekiz Güney Afrika Avustralya Kanada Meksika Yeni Zelanda Kore Đspanya Đngiltere Polonya Kaynak: IMF

42 Para Politikası Başlangıçta döviz kurlarındaki değer kaybı ve finansal istikrar kaygıları nedeniyle temkinli bir tavır sergileyen gelişmekte olan ülkelerin merkez bankaları, enflasyonun endişe kaynağı olmaktan çıkması ile birlikte son dönemde para politikalarını gevşetme eğilimine girmişlerdir. Gelişmekte Olan Ülkelerde Enflasyon ve Para Politikası Faiz Oranları (Ocak 28 Şubat 29, yüzde) 1 9 Enflasyon Oranı (sağ eksen) Politika Faiz Oranı (sol eksen) Kaynak: TCMB, Merkez Bankaları 42

43 Para Politikası Duruşu Benzer bir şekilde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, 28 yılı Kasım ayında bu yana politika faizini 625 baz puan indirmiştir. 18 TCMB Kısa Vadeli Faiz Oranları (Ağustos 28 Mart 29, basit, yüzde) Kaynak: TCMB 43

44 Para Politikası Duruşu Hem risk algılamalarındaki sınırlı iyileşme, hem de Merkez Bankasının faiz indirimlerinin açıklanan enflasyon verileri ile desteklenmesi sonucunda piyasa faizleri hızlı bir düşüş eğilimine girmiştir. Enflasyon Beklentileri (Aralık 25 Mart 29, yüzde) TCMB Kısa Vadeli Faiz Oranları ve Döviz Kuru* Gelişmeleri (Ocak 25 Mart 29) Ay Sonrası Enflasyon Beklentileri Kısa Vadeli Faiz Oranları (sağ eksen) Ay Sonrası Enflasyon Beklentileri Kurdaki Aylık Değişim (sol eksen) Kaynak: TÜĐK, TCMB * Eşit ağırlıklı ABD Doları ve Euro sepeti Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, TCMB 44

45 Para Politikası Duruşu Gerçekleştirilen faiz indirimlerine rağmen finansal koşullardaki ek sıkılık kısmen devam etmektedir. Bununla birlikte son dönemde kredi faizlerinin, küresel mali krizin zirve yaptığı Ekim 28 dönemindeki seviyesine gerilediği dikkat çekmektedir. Bireysel ve Ticari Kredi Faiz Oranları (Ocak 28 Mart 29, yıllık yüzde) Tüketici Kredileri Faiz Oranları (Ocak 27 Mart 29, yıllık yüzde) Bireysel Kredi Faizi Đhtiyaç Taşıt 2 Ticari Kredi Faizi Faiz indirim süreci Konut Faiz indirim süreci * 4 haftalık hareketli ortalama Kaynak: BDDK, TCMB * 4 haftalık hareketli ortalama Kaynak: BDDK, TCMB 45

46 Para Politikası Duruşu Küresel krizin derinleştiği dönemden itibaren politika faizlerindeki değişim miktarı ile iktisadi faaliyetteki eğilim arasında kuvvetli bir ilişki olduğu görülmektedir. 1 Türkiye de Çıktı Açığı (24 4.Ç 28 4.Ç, yüzde) Ç 28 3.Ç Arasında Büyüme Oranındaki Değişim ve Politika Faizi Değişimi 1 Macaristan Mayıs-Haziran 26 Ekim 28 Sonrası Faiz Değişimi (yüzde) Kolombiya Y.Zelanda Türkiye Meksika G.Afrika G.Kore Polonya Hindistan Çek Cumh. Brezilya 4-Ç4 5-Ç2 5-Ç4 6-Ç2 6-Ç4 7-Ç2 7-Ç4 8-Ç2 8-Ç Büyüme Oranı Değişimi (yüzde) Kaynak: TCMB Kaynak: Bloomberg, TCMB 46

47 Para Politikası Duruşu Son dönemde döviz kurlarında faiz kararları sonrası ortaya çıkan hareketler, döviz kurlarının politika faizi esnekliğinin istikrar dönemlerindeki kadar yüksek olmayabileceğini göstermektedir. Politika Faizi Değişimi ve Yerel Para Birimlerinde Değer Kaybı (12 Eylül Mart 29 arası, yüzde) 45 Polonya 4 35 Türkiye Macaristan Kurdaki Değer Kaybı (yüzde) Şili Y.Zelanda Meksika G.Kore Brezilya G.Arrika Çek Cumh. Kolombiya Hindistan Politika Faizi Değişimi (yüzde) Kaynak: Merkez Bankaları, TCMB 47

48 Para Politikası Duruşu 29 yılında kamu kesimi borçlanma gereksiniminin belirgin olarak yükselmesi para politikası kararlarının iktisadi faaliyet üzerindeki olumlu etkilerini zayıflatabilecektir. Kısa vadedeki mali gevşemenin, orta vadede borç dinamiklerinin sürdürülebilirliğini temin eden bir çerçeve ile desteklenmesi gerekmektedir Merkezi Yönetim Vergi Gelirleri ve Faiz Dışı Harcamalar (Mart 27 Şubat 29, yıllık yüzde değişim, 3 aylık hareketli ortalama) Faiz Dışı Harcamalar Vergi Gelirleri Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, TCMB 48

49 Yeni Türk Lirası Likiditesi Merkez Bankası, fiyat istikrarını sağlama temel amacı ile çelişmemek kaydıyla, önümüzdeki dönemde piyasada TL likidite sıkışıklığı arttığı taktirde; 1. Teknik faiz indirimi erkene alınarak operasyonel yapıyı değiştirebilecektir. 2. Likidite sıkışıklığının gelişimine bağlı olarak, a. Repo işlemleri ile fonlama vadesinin uzatılmasını, b. Đkinci el piyasadan doğrudan DĐBS alımlarını gündemine alabilecektir. 3. Likidite sıkışıklığının kalıcı olarak artması ve diğer önlemlerin yeterli olmaması halinde TL zorunlu karşılıkların sınırlı ölçüde indirilmesini gündeme alabilecektir. 49

50 Döviz Likidite Önlemleri Merkez Bankası, her zaman olduğu gibi bundan sonra da döviz piyasasının sağlıklı çalışması ve döviz likiditesinin desteklenmesi amacıyla gerektiği takdirde ilave önlemleri imkanları ölçüsünde ve basiretli bir şekilde almaya devam edecektir. Alınabilecek Önlemler: 1. Uluslararası piyasalardaki sorunların derinleşmesi ve bu durumun ülkemizi de olumsuz yönde etkilemesi halinde, dalgalı döviz kuru rejimi ile çelişmeyecek şekilde döviz piyasasına doğrudan müdahale edilmesi, 2. Bankaların Döviz ve Efektif Piyasalarında işlem yapma limitlerinin artırılması, 3. Döviz Depo Piyasasında borçlanma vadelerinin uzatılması ve borç verme faiz oranlarının düşürülmesi, 4. Yabancı para zorunlu karşılık oranlarının sınırlı bir miktar daha indirilmesi gündeme gelebilecektir. 5

51 TÜRKĐYE CUMHURĐYET MERKEZ BANKASI Antalya Ticaret ve Sanayi Odası Durmuş YILMAZ Başkan 2 Nisan 29 51