ÜNİTE. ERGONOMİ Dr. Ahmet TUMAY İÇİNDEKİLER HEDEFLER BİLGİYE DAYALI İŞYERİ DÜZENLEME

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "ÜNİTE. ERGONOMİ Dr. Ahmet TUMAY İÇİNDEKİLER HEDEFLER BİLGİYE DAYALI İŞYERİ DÜZENLEME"

Transkript

1 HEDEFLER İÇİNDEKİLER BİLGİYE DAYALI İŞYERİ DÜZENLEME Bilişsel Ergonominin Genel Kavramları Bilişsel Ergonomide Yazılım Tasarımı ve Yaklaşımları Bilişsel Ergonomide Arayüz Tasarımı Kullanılabilirliğin Değerlendirilmesi ERGONOMİ Dr. Ahmet TUMAY Bu üniteyi çalıştıktan sonra; Bilişsel ergonomi kavramını tanıyabilecek, Bilişsel ergonomideki tasarım ve yaklaşımı konusunu anlayabilecek, Bilişsel ergonomide arayüz tasarımını bilecek, Arayüz tasarımlarındaki kullanılabilirliğin değerlendirilmesi hakkında bilgi sahibi olabileceksiniz. ÜNİTE 11

2 GİRİŞ Bilişsel ergonomi, geçtiğimiz asırda yaşanan bilgisayar devrimiyle hayat bulan Ergonomi disiplini içerisinde gelişen yeni bir teknolojidir. Bu teknoloji başlıca insanların nasıl düşündüğü ve bilgiyi nasıl işlediğiyle ilgili olduğu için genellikle bilişsel ergonominin ana ürünü olarak görülmektedir. Bilişsel ergonomi günümüzde İnsan- Yazılım uygunluğuna bakmaktadır. Geçtiğimiz yüzyıl Mühendislik Psikolojisi (Engineering Psychology) olarak da adlandırılan Bilişsel Ergonomi, insan-makine sistemleri çerçevesinde insan davranışlarını inceler ve üretim ve güvenlikte artış sağlamak amacıyla alet ve makine tasarımı üzerinde çalışmalar yapmaktadır. İnsanların kullanması için yapılan pek çok aletin gerektirdiği davranışlar, insanların güç, algı ya da tepki zamanı gibi konularda kapasitelerinin ötesinde davranımlarını gerektirir. Oysa bu alan iş çevresini insan becerisi ve yeteneklerine göre düzenlemeyi amaçladığı için bu alana "İnsan Faktörleri Psikolojisi" ya da günümüzde ismiyle "Bilişsel Ergonomi" uğraşmaktadır. Çalışma ve iş biçimleri özellikle bilişim teknolojilerinin de etkisiyle radikal olarak değişmeye başlamıştır. Endüstriyel devrimin bir neticesi olarak ortaya çıkan iş verimliliği emekten çok bilgi ye kayma gösteren işgören niteliği nedeniyle klasik ergonomik yaklaşımlar yerini zihinsel yetenekleri kas gücüne göre daha ön planda bilişsel ergonomik yaklaşımlara bırakmıştır. İnsan Sistem Ara Kesit Teknolojisine (Human System Iteraction Technology, HSIT) a göre Ergonominin beş ana bileşeninden biri Bilişsel Ergonomi, veya Bilişim Ergonomisi (Cognitive Ergonomics) yani Bilgiye Dayalı Ergonomi olarak adlandırılmaktadır. Bilişsel Ergonomi, İnsan Bilgisayar Etkileşimi ile benzer amaçları taşır. Bilişsel Ergonomi, mental (zihinsel, yani beynin yaptığı işle) süreçlerle ilişkilidir. Algılama, bellek, mantık yürütme, motor cevap, gibi ögelerle insan ve sistemin diğer ögelerinin etkileşimi açısından ilgilenir ki, bunların çoğunu Yazılım Ergonomisi içeriğinde görmekteyiz. Mental iş yükünün, karar vermenin yanı sıra, İnsan Bilgisayar Etkileşimi (Human Computer Iteraction, HCI) gibi ana konuları bulunmaktadır. Ayrıca, insan güvenilirliği, iş sistemi, bunları insan sistem tasarımıyla ilişkili becerileri kazandırma gibi konularla da ilgilenmektedir. HCI, insanın düşünme ve bilgiyi işleme şekli ile diyalog kuran yazılımları mümkün kılan, kullanılabilir yazılımı geliştirmek için gerekli yöntem, spesifikasyon, kılavuz ve prensiplerin tasarımından oluşmaktadır. Başlıca uygulamaları özellikle yazılımlarda hata olasılığını en azda tutarak insan performansını artırmaya yönelik olarak kadran, kontrol ve bilgisayar programları geliştirmektir. Mental iş yükünün bileşenleri arasında karar verme, beceri ile ilişkili performans, İnsan Bilgisayar Etkileşimi (HCI), insanın karar güvenilirliği, iş stresi ve eğitimin insan sistem tasarımı ile bağlantısı incelenir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2

3 Bu ünitede, Bilişsel Ergonomi (Bilgiye Dayalı Ergonomi) üzerinde, özellikle büyük rağbet folan, Ergonomik Arayüz tasarımı üzerinde durulacak olup, bilişim teknolojilerinin oluşturduğu yeni iş biçimlerinde verimlilik artışını sağlamaya dönük yaklaşımların esasları incelenmeye çalışılacaktır. Ünitedeki bilgilerin bir kısmı, ISO/IEC 40500:2012 Information Technology ile WCAG 2.0 (User Content Accessibility Guidelines) alınarak hazırlanmıştır. BİLİŞİM ERGONOMİSİ İnsan Bilgisayar Etkileşiminde (Human Computer Iteraction, HCI) yürütülmekte olan faaliyetlerin, bilişim teknolojilerinin gelişimi de göz önüne alındığı takdirde, Bilgiye Dayalı Ergonominin ne denli önem kazandığı anlaşılmaktadır. Bu alan, dünya çapında yeni yeni gelişme gösteren bilişim teknolojilerinin gelişmesiyle, günümüz Ergonomik yaklaşımlarının neredeyse bütününü kapsama eğilimindedir. Kullanıcı Dostluğu Bilişsel Ergonominin amaçlarındandır. Bilişim alanında yürütülen faaliyetlerin standardizasyonunda çalışmalar insan-bilgisayar etkileşiminin uygulamadaki standartlarından faydalanmak suretiyle gerçekleştirilmektedir. Bilişsel Ergonomi, bilişimle ilgili olan özellikle kişinin bilgiyle, araçla, ortamla etkileşimlerini sağlamaya yönelik karmaşık ve ileri teknoloji gerektiren sistemlerin tasarlanması ile ilgilenmektedir. Bilişsel Ergonomi alanında sistemlerin tasarlanması sürecinde İnsan Bilgisayar Etkileşimi de göz önünde bulundurulabilir. İnsan Bilgisayar Etkileşimi, etkileşimli teknolojilerin tasarımı, geliştirilmesi, değerlendirilmesi ve uygulanması ile ilgilenen disiplinler arası bir çalışma alanıdır. İnsan Bilgisayar Etkileşiminin en önemli konusu ise kullanılabilirliktir. Kullanılabilirlik, belirli bir kullanıcı grubunun belirli görevleri belirli bir bağlamda etkili, verimli ve memnuniyet ile yerine getirebilmeleri şeklinde tanımlanmıştır. Yazılım ve arayüz (web gibi sayfası gibi, bilgisayar yazılımlarının kullanıcı tarafından çalıştırılmasını sağlayan, çeşitli resimlerin, grafiklerin, yazıların yer aldığı ön sayfa) tasarımı terimlerinin gelişmesiyle ise kullanılabilirlik, kullanım kolaylığı ve kullanıcı dostluğu terimleriyle eş tutulmaya başlanmıştır. Bilişsel Ergonomi standartlarının oluşturulmasında bazı kriterler bulunmaktadır. İnsan Bilgisayar Etkileşimi standartlarının kullanılması, hedeflere ulaşabilmek için ilk aşamayı oluşturmaktadır. Bu konuda kullanılan bazı kriterler şunlardır: Bildik görünüş ve his uyandıran bir tasarım sağlayın: Bildik görünüş ve his uyandıran bir tasarım sağlamak sureti ile kullanıcıların bir yazılımdaki becerilerini diğer yazılıma transfer etmesini sağlamış olursunuz. Eğitim maliyeti en aza indirgenmiş olur. Tutarlılık sağlayın: Standardizasyon pek çok alanda meydana gelebilir. Örnekler uygulamanın çeşitli bileşenlerini içerir, birlikte kullanılacak Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3

4 uygulamalar, işletim sistemi ve diğer kullanılan tüm yazılımlardır. Daha geniş bir alanda standartlar uygulanırsa daha fazla fayda sağlanır. İnsan faktörleri bulgularını kullanın: Standartlar insan faktörleri bulgularının ve kabul edilmiş uygulamaların sonuçlarından yaralanarak geliştirilebilir. İş akışını geliştirin: Standartlar pek çok karar tasarımını rutinleştirir. İş akışının geliştirilmesi suretiyle daha zor veya kritik kararlar üzerinde tasarımcının daha rahat zaman ayırmasını sağlar. Kullanılabilirliği değerlendirin: Ürünün kullanılabilirliğini ölçmek için bir temel standart sağlayın. İnsan bilgisayar etkileşim standardını karşılayan ürün daha kullanışlı iken diğerlerinin tamamı eşit düzeyde olabilir. Gereksinimlere uyumlandırın: Satın alan (örneğin, pek çok Amerikan hükümetin sözleşmeleri) veya kanun (örneğin, Avrupa da) tarafından yazılımın standartlara uygunluğu zorunlu olabilir. Bilişsel Ergonomide beklentilere uygunluk dikkate alınmalıdır. İkinci aşama beklentilerin yönetimidir, pek çok işletmede olduğu gibi standartların neler yapabileceği konusunda fikirler çok karmaşıklaşmıştır. İlk olarak, standartların bazı genel sınırlandırmalarından haberdar olunmalıdır ve bu doğrultuda beklentiler belirlenmelidir: Garanti değildir: İnsan bilgisayar etkileşimi standartlarını takip etmek ürün veya sistemin kullanışlı olacağını garanti etmez. Standartlar bilgi dizini ve içerik gibi konulara hitap edemez. Değerlendirme: Kullanıcı arayüzü bilgisi ve teknolojisi sürekli gelişmekte ve ilerlemektedir ve pek tabi ki standartlar da gelişmektedir. Buna rağmen, bazı insan karakteristiklerine dayalı ana hatlar aynı kalmaktadır, diğerleri ise yeni gelişime ayak uydurmak durumundadır ve yeni araştırmalara ve geliştirilen tekniklere uygun olarak geliştirilmelidir. Öyle durumlar vardır ki standartlar oluşmadan önce tasarımcı gelişime yönelik çözüm yöntemleri oluşturmalıdır. Genellik: Kullanıcının eğilimleri ve görevleri için tasarıma yardım maksatlı olmamakla birlikte standartlar geniş bir perspektiften yol gösterirler. Bu genellikle görev veya belirli bir sistem tasarımına ilişkin genel yöntemlerin belirlenmesinde faydalıdır. Önde gitmemek: Standartlar tam olarak kabul edilmiş ve durağan ana hat sağlar. Öncülük etmek gibi bir hedefi yoktur. Duruma uygunluk: Uzun geliştirme süreçleri tasarımın tamamlanmasından önce bazı standartların eskimesi ile sonuçlanabilir. İnsan bilgisayar etkileşimi standardı gelişiminde yıllar harcamak alışageldik bir durum değildir. Güçlü olma: Oy birliği süreci iyi düşünülmüş ve çoğu grubun ortak kanıya vardığı standart geliştirme sürecidir. Bununla birlikte, pek çok amaçlanan standartlar tartışmalıdır ve elimine edilmiştir, opsiyonel hâle getirilmiştir veya niteliklendirilmiştir. Platforma özel olma: İnsan bilgisayara etkileşim standartları platform bağımsız olarak tasarlanmıştır. Örneğin, ISO 9241 tüm GUI lere ve karakter Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4

5 tabanlı arayüzlere uygulanabilir. Platform bağımsızlık standartlara patentsiz kullanım ve daha geniş uygulama alanı sağlar; ancak, ana hatlar daha geneldir ve yorumlama güç olabilir. Evrensellik: Dizayn durumları çeşitlidir ve verilen bir öneri her durum için optimum değildir. Standardın uygulanması tasarımcının kararına bağlıdır. Hangi standartların kullanımının gerekli olduğu ve bunların izlenip izlenilmeyeceğine projenin gereksinimlerine bağlı olarak karar verilir. İlk olarak, organizasyonel konvansiyonlar veya daha spesifik ana hatlar veya yüksek dereceli prensipler ile başlanılıp başlanılmayacağı belirlenmelidir. Prensipler kullanıcı arayüzünün karşılaması gereken yüksek dereceli amaçları belirler. Örneğin, hafızaya yükleme süresini en azlamak gibi. Ana hatlar amaçları yerine getirecek teknikleri ve kullanılabilirlik karakteristiklerinin uygunluğunu gösterecek uygunlukta tanımlı olmalıdır. Örneğin; her önemli menü nesnesi için klavye kısa yoları tanımlamak gibi. ISO 9241 gibi standartlar bazen prensipleri sağlar ve genellikle ana hatları belirler. Zıt olarak, konvansiyonlar organizasyonun uygulanabilir dizayn tekniklerinin veya elemanlarının stilini ve bunların ürüne nasıl adapte edileceğini tanımlar. Örneğin; Template menüsü için T harfini kısa yol olarak kullanmak gibi. Organizasyonlar tipik olarak kendi dizayn konvansiyonlarını geliştirirler. İkincil olarak hangi tür standartların kullanılacağı belirlenmelidir: Algı kontrolü renk, sembol vb. birçok faktörü içerir. Uluslararası (örneğin, ISO, ITU) standartlar dünya çapında uygulanabilir. Bölgesel (örneğin, CEN) belirli bölgelerde uygulanabilir özelliktedir; örneğin Avrupa. Ulusal standartlar (örneğin, ANSI, DIN, AFNOR, SIS, BSI, CSA) sadece belirli bir ülkede uygulanabilirler. Askerî veya devlet yönetimi standartları (örneğin, DoD, MIL, NASA, ESA) askerî kuruluşlardaki veya kamu kuruluşlarındaki sistem ve ürünlere uygulanabilecek özelliktedir. Platform (örneğin, Mac OS, CUA, Windows, Motif) stili verilmiş olan işletim çevresinde çalışabilecek uygulamalar için geçerlidir. Bağımsız (örneğin, bağımsız yazarların veya şirkete özel kitaplar) standartlar genel veya yazıldığı yere uygulanabilir olabilirler. BİLİŞSEL ERGONOMİDE YAZILIM TASARIMI İnsan-Bilgisayar Etkileşim standartları hassas deneyleri gerektirmektedir. Yazılımlar açısından insan niteliklerine olan duyarlılık daha belirgin ve tasarımı da daha zordur. Özellikle paket programların ortaya çıkmasıyla beraber kullanıcı arayüzleri bilgi işgörenlerinin iş verimliliğini etkileyen en önemli faktörler arasında yer almıştır. Burada algılama, renk, bilginin görsel olarak sembolizasyonu, grafik tablolama, biçim gibi hususlar kullanıcı açısından anlaşılmada önem arz etmektedir. Geleceğin yaşam ve iş dünyasında bilgi isgöreninin verimlilik sorunu artan bir şekilde yöneticileri meşgul edecektir. Bilişsel Ergonomi yönetim Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5

6 sisteminin ve felsefesinin bütünselliği içinde Toplam Kalite Yönetimi, İnsan Kaynakları Yönetimi, Toplam Bilgi Yönetimi, Beyin Sermayesi ve Toplam Ergonomik Yaklaşımla beraber birlikte ele alınabilecek önemli bir araştırma alanı olmuştur. Amerika da İnsan Yazılım Arakesit Teknolojisi ile ilgili, Bilişsel Ergonominin gelişmesi ve endüstri tarafından uygulamalarına olan talepler, günümüzde işe yerleştirme servisinde boş olan işlerin bulunması, insan yazılım ara kesit teknolojisinin profesyonel bilgisine sahip olan ergonomistlere şu sıralar olan ihtiyacı görülmektedir. Birçok yazılımın, test edilmeden sürümü yapılmaktadır. Yazılım teknolojisi ve uygulamalarında devam eden artış ve kullanılabilir etkili yazılım tasarımına insan yazılım ara kesit teknolojisinin artan önemi nedeniyle, ergonominin bu yönü olan bu disiplin güçlü bir büyüme alanı olarak gelişmeye devam etmektedir. Yazılım tasarlama ve geliştirme sürecinde kullanılan bazı yöntemlerin ve geliştirilen bazı standartların ana hatlarının bilinmesinde yarar vardır. İnsan Bilgisayar Etkileşimi konusunda standartların geliştirilmesi genellikle aşağıda belirtilmiş olan sekiz aşamayı kapsamaktadır: Projenin hedeflerinin belirlenmesi Beklentilerin yönetimi Kullanılacak standartların seçimi Standartların projeye uyarlanması Uygunluk yaklaşımının belirlenmesi Arayüz tasarımında uyumlandırılmış standartların uygulanması Arayüz dizaynının uygunluğunun değerlendirilmesi Kullanılabilirlik testinin gerçekleştirilmesi Bilişsel Ergonomide Durumsallık Yaklaşımı Yazılım uygulamalarının ergonomik ana hatlarını belirleyen durumsallık yaklaşımı bilişim uygulamalarında kullanımı İnsan Faktörleri Birliği, İnsan Bilgisayar Etkileşimi Standartları Komitesi (Human Factors Society Human Computer Interaction Standards Committee) tarafından geliştirilmiştir. Ana hatların belirlenmesinde çok çeşitli değerlendirmeler söz konusu iken, HCI Standartları Komitesi, amaçlanan ergonomik tasarımın temel probleminin belirli bir şablonun çok çeşitli sayıdaki değişkenler setine uyarlanabilmesi olduğunu belirtmiştir. En genel değişkenler kullanıcı tipi (örneğin; uzman veya amatör), tamamlanan görev aktivitesi, kullanılan sistem konfigürasyonu ve çalışma çevresidir. Sonuç olarak, HCI Standartları Komitesi if-then yapısını kullanmaya başlayarak gereken, durumun sağlandığı her bir ana yapıya uygulanabilirliğine bağlı olarak durumlara ilişkin yapıyı oluşturmuştur. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6

7 ISO 9241 in diyalog parçalarının çok sayıdaki başlangıç taslağı Amerikan katkısı olarak HCI Standartları Komitesi tarafından hazırlandı, bu yaklaşım ISO 9241 in yazılım parçaları olarak ilave edildi. Durumsallık yaklaşımı, standardın uygulanabilir olup olmadığının belirlenmesinde kullanılır. Örneğin, eğer uygulama işaretleme araçları (pointing devices) kullanmıyorsa işaretleme araçları kullanımı üzerine geliştirilmiş olan öneriler uygulanmayacaktır. ISO 9241 den sağlanmış olan bilişim parçalarından bazıları durumsallık ifadelerinden şu şekilde çıkarılabilir: Kullanıcı Karakteristikleri: İlgisiz veya ara sıra erişim sağlayan kullanıcılar formlara veri giriyorlarsa, görüntü üzerinde direktifler veya kolayca ulaşılabilen yardım menüsü üzerinden bilgi sağlanmalıdır. Görev Karakteristikleri: Eğer görev kullanıcı tarafından hata yönetimi gerektiriyorsa, diyaloglar yardımıyla kullanıcının göreve devam edebilmesini sağlayacak anlatım (bilgiler ve/veya fonksiyon) sağlanmalıdır. Sistem Karakteristikleri: Eğer sistem veya uygulama kiplere (mode) sahipse (diğer bir ifade ile, sistemin o anki durumuna bağlı olarak kullanıcının belirli eylemlerinin değişik sonuçlar doğurması), kullanıcı mevcut kipi ayırt edebilmelidir. Arayüz Tasarım Karakteristikleri: Opsiyonlar sütunlar, seçenekler ve seçenekler grubu halinde yerleştirilmiş arama zamanını en azlamak için bu seçenekler (option) görsel olarak bir diğerinden ayırt edilebilecek şekilde düzenlenmelidir. Yazılım Standartlarında Uygunluk Yaklaşımları Çoğu standart, özellikle donanım standartları, objektif olarak ölçülmüş veya bir şekilde direkt gözlemlenmiş özellikleri (örneğin, voltaj, boyut, basınç) tanımlar. Bu çeşit standartlara uygunluk ürünün veya aracın standartta belirtilmiş olan ölçütlere uygunluğunun sağlanılıp sağlanılmadığı ile ifade edilir. ISO 9241 Uygunluk kavramını standardize etmektedir. Yazılımın kullanıcı arayüzü standartları nüfuz alanında, neyin gerekli neyin de istenilen olduğunun ortaya konulması hususunda sıklıkla belirsizlik söz konusudur. Çoğu Bilişsel Ergonomi standart ifadelerinin durumsal yapısı çeşitli değişkenler kümesine bağıl spesifik ifadelerin uygunluğunu gerektirmektedir. Bu bilgi göz önüne alındığında, bilişim uygulaması geliştirenler sadece gereksinimlere önem vermekte ve önerileri önemsememektedirler. Standartların geliştirilmesinde oy birliği ile karar veren organizasyonlara da itibar etmek önemlidir (örneğin, ISO ve ANSI); kaldı ki bu çeşit kuruluşlar -meli, malı ifadeleri içeren konular üzerine uzlaşıya varmada daha az gözden geçirme sürecine sahip organizasyonlara (örneğin, kamu kuruluşları) nazaran daha yoğun zaman ayırmaktadırlar. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7

8 Pragmatik yaklaşımın eğilimi standartların ana hatlarına uygunluğu belirlemede organizasyon zamanını ve harcanması gereken eforu minimize etmektir. Pragmatik yaklaşım ISO 9241 in yazılım parçalarını göz önünde bulundurarak uygunluk sağladığı gibi HFES 200 standartlarından da fayda sağlamaktadır. Durumsal yaklaşımın kullanımı ve değerlendirme araçları ile, ISO üzerine yapılan geniş çalışma temel alınarak Bilişsel Ergonomi standartları uygunluğunun belirlenmesi için iki aşamalı bir süreç geliştirildi. Uygulanabilirlik tasarımcının arayüzün elemanlarını belirlediği dizayn aşamasının başlangıcında belirlenebileceği gibi, sonradan tasarımcı ve değerlendiriciler tarafından dizaynın sezgisel değerlendirilmesi aşamasında da sağlanabilir. ISO Standardına Uyumlandırma Yaklaşımı Bu yaklaşım kullanıcıların örnek prosedürleri ve diğer süreçleri standartlaştırmada kullanabilmesini sağlayan iki aşamalı bir süreç içermektedir (uygulanabilirlik ve bağlılık). Uyumluluk kavramının gerçek ifadesi ISO 9241 de şu şekilde ifade edilmiştir: Ürün eğer ki ISO 9241-(14) deki uygulanabilir önerileri karşıladığı iddiasındaysa, geliştirme ve/veya değerlendirme için gereksinimlerin kurulmasında prosedür tanımlanacaktır. İlgili birimler arasındaki meselelerin uzlaşısı prosedürün spesifikasyon düzeyini verir. Uygunluk analizlerinde pragamatik yaklaşımlar kullanmalı Standartların kullanıcısına iki aşamalı süreç; ilk olarak hangi önerilerin uygulanabilir olduğunu ve sonra da uygulanabilir olarak addedilen önerilerin karşılanıp karşılanmadığını belirlenmeyi önermektedir. ISO 9241 e göre belirli önerilere yönelik olarak maliyet yönünden en etkin ve en bağlantılı yöntemler kullanılarak uygulanabilirlik ve bağlılık süreçlerine uygunluk incelenmelidir. Uyumluluğun belirlenmesinde pek çok başka metot tasarlanmıştır. ISO 9241 in donanım bölümlerinin olduğu gibi yazılımın uyumluluğunun değerlendirilmesinde Avrupa da test istasyonları (test houses) (örneğin TUV Rheinland) bulunmaktadır. Bu test istasyonları kullandıkları prosedürleri açıklamadan önce bu değerlendirilmelerin nasıl gerçekleştirildiği bilinmiyordu. Lloyd s Register tarafından ISO 9241 in yazılım alanındaki ergonomi standartları oluşturma yaklaşımı ve diğer bir değerlendirme yaklaşımı olan 9241 değerlendirici Almanya da geliştirildi. Bu değerlendirici sistem geliştirildikten sonra uzmanlarca (en azından prototip aşamasında) etüt edilmek üzere oluşturuldu. İnsan-Bilgisayar Etkileşim (HCI) Yaklaşımları Mevcut kullanılabilirlik şartlarını oluşturmaya yönelik yapılan düzenlemelere alternatif oluşturmak yerine HCI topluluğu geliştirici yönde katkı sağlamayı hedeflemektedir. İnsan Faktörleri ve Ergonomi Topluluğunun İnsan Bilgisayar Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8

9 Etkileşim Standartları Komitesi, İnsan Bilgisayar Etkileşimi Dizayn Süreci üzerine rapor hazırlamıştır. Bu çalışma ile tüm çevrim sürecinde kullanılabilir sistem ile ilgili olarak dokuz temel tasarım aktivitesi tanımlanmıştır. Ancak bu aşamada İnsan Bilgisayar Etkileşim Standartları Komitesi nin ele aldığı çalışma sonuçlarını incelemek yerine KULLANICIuygunluk (USERfit) metodolojisini incelemek daha uygun olacaktır. Kullanıcı odaklı tasarım için KULLANICIuygunluk metodolojisi harmanlanmış tasarım materyali oluşturmaya çalışmaktadır. KULLANICIuygunluk metodolojisi ile aşağıda belirtilen safhalarda şu verilere ulaşılabilir: Problem Tanımlama sürecinde (analiz ve yüksek dereceli tasarım), çevresel kontekstin ve üretim çevresinin değerlendirilmesi, kullanıcı profilinin analizi ve aktivite analiz bilgisi değerlendirilir ve ürün profili geliştirilir. Fonksiyonel Spesifikasyon sürecinde (detailed design), ürün özellikleri matrisleri; gereklilik özetleri ve tasarım özetleri oluşturmayı sağlar. Test süreci ile, kullanılabilirlik değerlendirmesine nihai yardım sağlanır. Kullanılabilirlik kontekst analiz metodu kullanıcı tiplerini, ikincil kullanıcı tiplerini ve organizasyonel yapıları kontekstin bir parçası olarak kullanılabilirlik analizinde kullanır. RESPECT Yaklaşımı ile kullanıcı gereksinimleri iskeleti kullanıcı odaklı gereksinim analizine detaylı bir yaklaşım sunmaktadır. Bu yaklaşım ile gereksinim analizi üç aşamada ele alınmaktadır: Kullanıcı Kontekst Analizi: Bu aşama projenin başlangıç gerekliliklerinin anlaşılmasını içerir. Bu sayede ana kullanıcı gruplarının analizi, görevlerinin analizi ve çalışma çevrelerinin değerlendirilmesi gerçekleştirilir; ve tasarım kısıtları ve tasarıma uygulanacak ilgili standartlar tanımlanır. Fizibilite ve Prototipleme: Mümkün sistem olgusunun karakteristiklerinin olurluğu değerlendirilir ve karşılaştırılır. Kullanıcı Gereksinimleri Sentezi ve Doğrulanması: Bu aşama ise; ilk iki safhada ele alınmış olan kullanıcı gereksinimlerinin dizayn sürecine girdi olarak kullanımında bütünleştirilmesini ve tasarım sürecinde bu gereksinimlerin ana hatlarının kullanımında planlama amaçlı sentezi içerir. OVID, yazılımlarda ergonomikliğe odaklanmıştır. Nesnel Bakış Etkileşim Tasarım Yaklaşımı (IBM Object View Interaction Design, OVID) geleneksel nesne-tabanlı metotları geliştirir ve iteratif ekip iletişimi ve tasarımını kullanarak kullanıcı arayüz spesifikasyonlarını geliştirmede tasarım araçlarını kullanarak geliştirir böylece bilişim alanında ergonomi uygulamasına odaklanır. Görev analizi metotlarını kullanarak tasarımın ötesindeki seçilmiş bazı safhaları (programcıların yürütebilmesi için model geliştirme ve kullanılabilirlik testinin yönetimi) iyileştirmeye yönelik uygulamalara hitap etmektedir. Nesnel Bakış Etkileşim Tasarım Yaklaşımı çevrim hayatına ek bakış açıları ve yeni boyutlar kazandırır, bunun yanı sıra üç değişik model yardımı ile birbirine paralel çeşitli yaklaşımlar sunarak bunları bütünleştirir. Bu üç model şunlardır: Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9

10 Kullanıcının Algı Modeli: Çeşitli kullanıcıların yürütülmekte olan projeye yönelik düşüncelerini ve görevlerin analizine ilişkin fikirlerini içeren kavramları niteler. Kullanıcı Arayüzü Tasarımcısı Modeli: Kullanıcın ifadesi doğrultusunda tasarım nesnelerinin neler olduğunu belirleyen modeldir. Programcı Modeli: Kodlama öncesinde programcıya detaylar hakkında bilgi veren modeldir. BİLİŞSEL ERGONOMİDE ARAYÜZ TASARIMI Kullanıcı arayüz geliştirilmesinde hedef, arayüzünü, engelli kişiler de dâhil mümkün olan en geniş kullanıcı yelpazesinin erişimine açık hâle getirmektir. Kullanıcı arayüzlerinin erişilebilirliği bakımından da önemli olmasına rağmen, erişilebilirliği etraflı bir şekilde kapsamayı hedeflememektedir. Arayüz Tasarımı ile Etkileşim Tasarımı farklıdır. Arayüz, herhangi bir programlama bilgisine sahip olmayan kullanıcıların da bilgisayar programlarını veya bilgisayar programları ve komutları içeren makineleri kullanabilmelerini mümkün kılmak için geliştirilen görsel, işitsel veya dokunsal kumanda araçlarının tümünü ifade eder. Arayüz tasarımı (user interface design) ise, kullanıcı ile makine (bilgisayar) arasında bir iletişim ve etkileşim köprüsü görevi gören kullanıcı arayüzlerinin tasarımı ile ilgili tasarım disiplinidir. Kullanıcı Arayüz Tasarımı disiplininin başlıca amaçları ve amaca ulaşmak için öngördüğü yöntemlerden biri Kullanıcı Odaklı Tasarım (User Centered Design) dır. Bu tasarım yöntemi, kullanıcı arayüzünün, kullanıcının amaçları, alışkanlıkları ve kullanım deneyimi göz önünde bulundurularak tasarlanmasını öngörmekte ve hatta bir adım daha öteye giderek, söz konusu ürünün daha üretim öncesinde bu kullanıcı özellikleri göz önünde bulundurularak tasarlanmasını amaçlamaktadır. Etkileşim Tasarımı (Interaction Design) ise, insan ile makine arasındaki etkileşimin hedeflerinin ve yöntemlerinin tespitidir. Arayüz tasarımı değerlendirilirken takdi değil, normlar esastır. Şekil Eğitimle ilgili kullanıcı arayüzü (web sayfası) tasarımları Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10

11 Estetiklik uygulamalarının kapsamı şunlardır: Kabullenebilirlik: Çalışmalar da göstermektedir ki, kullanıcı arayüzü algılanması ve kullanılabilirliği ile kullanıcılar arasında çok yüksek oranda ilişki tespit edilmiştir. Öğrenilebilirlik: Toh göstermiştir ki; estetik olarak güzel çıktıların, öğrencilerin öğrenme konusundaki motivasyonu üzerinde doğrudan bir etkisi vardır. Kavranılabilirlik: Tullis; telefon hatları sisteminde bir anahtar gösterimin yeniden tasarlanmasıyla, kullanıcıların görüntüleri yorumlamasındaki zamanın %40 azaldığını tespit etmiştir. Tullis; kullanıcıların, hava yolları ya da kiralık görsel bilgilerini elde etmesinde en kötü sistemden en iyisine %128 lik bir fark tespit etmiştir. Üretkenlik: Keister ve Gallaway, bir dizi ekranın yeniden tasarlanması sonrasında toplam işlem zamanı ve hata oranlarında %25 lik bir azalma tespit etmişlerdir. Üretkenliği bu sayede arttırmak mümkün olmuştur. Kullanıcı görevlerinin ve kabiliyetlerinin etkili ekran gösterimi için anahtar olmasına rağmen, ekranın metrik otomasyonu tasarım için gereklidir. Tullis, alfanumerik gösterimler için 4 metrik geliştirmiştir. Bunlar, genel yoğunluk, lokal yoğunluk, gruplama ve çıktı yoğunluğudur. Arayüz estetiğini sağlama maksadıyla kullanılan pencere yapısında dört temel yöntem mevcuttur: Çoklu Pencere Arayüzü: Örnek olarak IBM OS/2 işletim sistemi, UNIX X- Windows uygulamaları ve Microsoft Windows Çoklu Belge Arayüzü: Örnek olarak Microsoft Word ya da Excel Çoklu Pencerelerle Bölümlendirilmiş Arayüz: Microsoft Paint ve Netscape Navigator Çoklu Ekran Arayüzü: Genelde kullanıcı grafik arayüzlerinde ve sihirbazlarda bir defasında ve Çoklu Ortam uygulamalarında bulunur. Çok ekranlı arayüzler; yazı, grafik ve görüntü parçalarının kombinasyonlarından oluşur. Gösterilmiş bir kısım tekniklere modifikasyonlar yapılarak bazı diğer ekran tiplerine kullanılabilirlik sağlanabilir. Estetiklik Ölçütleri Arayüzlerde dengeleme estetiğe verilen önemi göstermektedir. Kullanıcı arayüzü tasarımı için gerekli kılavuz, ekran tasarımları için meselenin ana noktalarına spesifik ve geniş bir liste sunar. Bunların gözden geçirimi ve diğer alakalı işler için, grafik gösterimlere aşağıda verilmiş olan ondört estetik ölçüt bulunmaktadır. Bunlar denge, eşitlik, simetri, ardışıklık, uyuşma, bütünlük, orantı, sadelik, yoğunluk, düzenlilik, ekonomiklik, homojenlik, ritim ve düzen ve karmaşıklıktır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11

12 Denge Denge resimdeki optik ağırlığın dağıtımı olarak tanımlanabilir. Optik ağırlık, bazı objelerin diğerlerinden daha ağır algılanmasıyla ilgilidir. Büyük objeler daha ağır iken, küçük objeler daha hafiftir. Denge ekran elemanların sağ, sol, yukarı ve aşağı ağırlıklarının eşitlenmesiyle sağlanabilir. Şekil 11.2 denge çalışmasının iyi ve kötü uyarlamalarını göstermektedir. Şekil 11.2 (a) da ağırlığın kabaca yarısının ekranın bir tarafına ve diğer yarısının öbür tarafına verilmesi ile dengelenmiş ekran gösterilmektedir. Şekil 11.2 (b) dengelenmemiş görsel çıktıyı göstermektedir (görünüm ağırlığın az tarafına devrilecek gibi durmaktadır). Eşitlik Şekil Denge çalışmasında iyi ve kötü ekranların karşılaştırması (a) Dengelenmiş ekran; (b) Dengelenmemiş ekran Eşitlik asılı duran ekranın ara kesit merkezini durağanlaştırmaktır. Ekranda eşitleme çıktının kendisinin merkezileştirilmesiyle başarılır. Çıktının merkezi çerçeve ile uyuşur (bu tanımdan küçük sapmalar oluşabilir). Eşitleme büyük ölçüde dengeleme ile de ilgilidir. Eşitleme görsel merkezleri ele alır, dengeleme ise görsel ağırlıkları ele alır. Şekil eşitleme çalışmasının iyi ve kötü uyarlamalarını göstermektedir. Şekil 11.3(a) da eşitleme genel görünümün kendisinin merkezileştirilmesiyle başarılır. Şekil 11.3(b) de tasarım çerçeve merkezinden bir şekilde daha aşağıda bulunmaktadır. Şekil Eşitleme çalışmasında iyi ve kötü ekranların karşılaştırması. (a) Durağan ekran; (b) Durağan olmayan ekran Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12

13 Simetri türlerinin uygulamaları arayüz tasarımında kullanılmaktadır. Simetri Simetri eksensel eşleştirmedir: Bir tarafta bulunan bir birimin merkez doğrusuna göre simetriği diğer tarafta da bulunur. Bu kopyalama aynı zamanda dengeleme de oluşturur fakat dengeleme bunu simetri olmadan başarır. Düşey simetri düşey eksende eşitlenmiş denge ayarlarını kapsar, aynı zamanda yatay simetri yatay eksende oluşur. Radial simetri bir merkezde iki ya da daha fazla eksenle kesişen eşit elementlerden oluşur. Şekil 11.4 simetri çalışmasında iyi ve kötü uyarlamaları göstermektedir. Şekil 11.4(a) de ekran orta çizgisinde simetri oluşturulacak şekilde elementler kopyalanır. Şekil 11.4 (b) asimetrik tasarımı göstermektedir. Ardışıklık Şekil Simetri çalışmasında iyi ve kötü ekranların karşılaştırılması. (a) Simetrik ekran; (b) Asimetrik ekran Tasarımda ardışıklık, belirli bir tasarımda düzenlenmiş objelerin bilgi gösterimi için gözün hareketlerini kolaylaştırmasını sağlamaya dayalıdır. Normalde göz üst sol taraftan alt sağ tarafa doğru kayarak okuma ile pratik kazanmıştır. Algı psikologları birçok şeyin gözü etkilediğini belirlemiştir. Bu büyük objelerden küçüklerine doğru kayar. Şekil 11.5 ardışıklık çalışmasının iyi ve kötü uyarlamalarını göstermektedir. Şekil 11.5(a) da ardışıklık, elemanlar yukarıdan aşağıya ve soldan sağa örnekleme ile düzenlenerek başarılmıştır. Göz sol üst köşeden başlayıp sağ aşağıya kayarak gösterimi izler. Bu durumun tersi Şekil 11.5(b) için geçerlidir, buradaki ayarlamada elemanların akışı fark edilememektedir. Şekil Ardışıklık çalışmasında iyi ve kötü ekranların karşılaştırması (a) Ardışıklığın sağlandığı ekran; (b) Rastgele bir ekran Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13

14 Estetik anlayışında yer alan ardışıklık iyi uygulanmalıdır. Uyuşum Ekran tasarımında, benzer bakış yönü oranları uyuşumun gelişmesine yardımcı olur. Bakış yönü oranı genişlik ve yüksekliklerin ilişkisini ifade eder. Kâğıt boyutu genişlikleri daha yüksektir. Bir görsel alanın bakış yönü oranını değiştirmek, göz hareket desenlerinin performans farklarını yeterli ölçüde değerlendirmeyi etkiler. Bir görsel alanın bakış yönü oranı gösterimin taranması esnasında sabit kalmalıdır. Şekil 11.6 uyuşum çalışmasının iyi ve kötü uyarlamalarını göstermektedir. Şekil 11.6(a) da bir görsel alanın bakış yönü oranını korumasıyla uyuşumun sağlandığı görülmektedir. Şekil 11.6(b) de ekran elemanlarında kullanılmış tutarsız bakış yönü oranlarının etkisi görülmektedir. Bütünlük Şekil Uyuşum çalışmasının iyi ve kötü uygulamalarının gösterimi (a) Uyuşumun sağlandığı ekran; (b) Uyuşumsuz ekran Bütünlük görsel olarak tüm elementlerin bir bütünü oluşturacak şekilde toplandığı mantıktır. Bütünlük ile tüm bileşenler birbirine aitmiş gibi gösterilmiş olur, öyle uygun sıralanmışlardır ki tamamıyla bir tek parça gibi algılanırlar. Ekran tasarımında bütünlük eşit ölçülerin kullanımıyla ve bileşenlerin marjinlere olan mesafesine nazaran bileşenler arasına daha az alan bırakılmasıyla sağlanabilir. Şekil 11.7 bütünlük çalışmasında iyi ve kötü uygulamaların gösterimini sağlamaktadır. Şekil 11.7(a) da bileşenlerin marjinlere olan mesafesine nazaran bileşenler arasına daha az alan bırakılmasıyla bütünlük sağlanmıştır. Bileşenler birlikte gruplandırılmıştır ve beyaz alan ile çevrelenmişlerdir. Şekil 11.7(b) deki nesneler ekrandan dışarı taşacakmış gibi gözükmektedir. Şekil Bütünlük çalışmasında iyi ve kötü uygulamaların gösterimi (a) Bütünlüğün sağlandığı durum; (b) Parçalara ayrılmış ekran Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14

15 Estetikte sadelikten ayrılmamalıdır. Orantı Yıllardır devam ede gelen, insanların ve kültürlerin tercihleri orantısal olarak ilişki içermektedir. Bir kültür tarafından estetik ve güzel olarak adlandırılan şeyler bir başka toplum tarafından aynı değerde kabul görmemektedir. Ancak, bazı orantılı şekiller zamana karşın ayakta kalmış ve bugün de geçerliliğini korumaktadır. Marcus belirtilmiş olan şu ebatlardaki şekilleri estetik açıdan memnuniyet verici olarak nitelemektedir: kare (1:1), ikinin kare kökü tabanlı dikdörtgen (1:1.414), altın üçgen (1:1.618), üçün kare kökü tabanlı dikdörtgen (1:1.732), ve çift kare (1:2). Şekil 11.8 orantı çalışmasında iyi ve kötü uygulamaların gösterimini sunmaktadır. Şekil 11.8(a) da oran objeleri memnuniyet veren bir oranda estetik olarak yerleştirme ile sağlanmıştır. Nesneler, Marcus tarafından verilmiş olan orantılı dikdörtgenlere yakın değerlerdedir. Bu oranlar Şekil 11.8(b) de görülmemektedir. Sadelik Şekil Orantı çalışmasında iyi ve kötü uygulamaların gösterimi (a) Orantılı ekran; (b) Orantısız ekran Sadelik formun tekliği ve doğrudanlığıdır, modelin anlamı kapsanırken bileşenlerin bir kompozisyonu sağlanmaktadır. Ekran tasarımında sadelik, noktalar sıraya konulurken ekrandaki bileşenlerin sayısının optimize edilmesiyle sağlanır. Tullis çalışmasında ekranın değişik satır ve sütunlarında yer alan alfanumerik veri nesnelerinin başlangıç pozisyonlarının sayısının değerlendirmesini içermektedir. Bilişim teorisi kullanılarak da bu düzenlemenin karmaşıklığının hesaplanması gerçekleştirilir. Şekil 11.9 sadelik çalışmasında iyi ve kötü uygulamaları ortaya koymaktadır. Şekil 11.9(a) da sıralama noktalarının minimize edilmesi ile tasarımda sadeliğe ulaşılmıştır. Sıralama noktalarının sayısının daha fazla olması nedeni ile Şekil 11.9(b) deki tasarımın sadeliği daha azdır. Şekil Sadelik çalışmasında iyi ve kötü uygulamaların gösterimi (a) Sade ekran; (b) Karmaşık ekran Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15

16 Arayüz tasarımında düzen bozulduğunda duyarlılık azalır. Yoğunluk Yoğunluk ekranın ne kadarına nesnelerin yayılmış olduğu ile ilgilidir. Uygun yoğunluk ekrana konulan nesnelerin yoğunluğunu optimal oranda tutmak ile oluşturulur. Yoğunluğun ölçüsü, Tullis tarafından şu şekilde belirtilmiştir; veri içeren tüm çerçevedeki karakter pozisyonlarının yüzdesidir. Şekil da yoğunluk çalışmasında iyi ve kötü uygulamaların gösterimi sunulmuştur. Şekil 11.10(a) da ekrandaki nesnelerin yoğunluğunu optimal bir düzeyde kısıtlamak sureti ile yoğunluk kriterine uygunluk sağlanmıştır. Şekil 11.10(b) düzensiz yayılımı ve sınırlandırılmış içeriği göstermektedir. Düzenlilik Şekil Yoğunluk çalışmasında iyi ve kötü uygulamaların gösterimi (a) Geniş ekran; (b) Sınırlandırılmış ekran Belirli bir plan veya ilke çerçevesinde birbirine benzerlik düzenliliktir. Ekran tasarımında düzenlilik iş tutarlı boşluklandırma ve bileşenlerin gruplandırılması ile elde edilir. Hem sadelik hem de düzenlilik dikey ve yatay sıralama noktalarının sayısına bağlı iken, sadeliğin aksine düzenlilik ekrandaki elementlerin sayısına daha az duyarlıdır. Şekil düzenlilik çalışmasında iyi ve kötü uygulamaların gösterimini vermektedir. Şekil 11.11(a) da düzenlilik standardize edilmiş tutarlı boşluklandırma ve bileşenlerin gruplandırılması ile elde edilmiştir. Şekil 11.11(b) de nesneler eşit olmayan bir düzende boşluklandırılmıştır. Şekil 11. Düzenlilik çalışmasında iyi ve kötü uygulamaların gösterimi (a) Düzenli ekran tasarımı; (b) Düzensiz ekran tasarımı Homojenlik, nesne sayısının denkliği ile ilgilidir. Ekonomiklik Mesaj aktarımın mümkün olduğunca basit gerçekleştirildiği tedbirli ve temkinli görsel eleman kullanımı ile ekonomiklik oluşturulur. Ekonomiklik mümkün en az alan büyüklüğü kullanımı ile elde edilir. Şekil de ekonomiklik çalışmasında iyi ve kötü uygulamalar ortaya konulmuştur. Şekil 11.12(a) ekonomiklik eşit alan kullanımı ile sağlanmıştır. Şekil 11.12(b) daha az ekonomiklik değerine sahiptir, çünkü daha çeşitli alan büyüklükleri kullanılmıştır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16

17 Şekil Ekonomiklik çalışmasında iyi ve kötü uygulamaların gösterimi Homojenlik (a) Ekonomik ekran; (b) Girifit ekran Homojenlik kompozisyonunun bağıl derecesi ekranın dört bir köşesinin arasına nesnelerin ne kadar düzgünce dağıtıldığı ile belirlenir. Düzgünlüğün derecesi nesnelerin sayısının hemen hemen eşit veya fazla olması ile ilgilidir. Şekil te homojenlik çalışmasında iyi ve kötü uygulamaların gösterimi verilmiştir. Şekil 11.13(a) da homojenlik ekranın dört bir köşesinin ortasına nesnelerin düzgünce dağıtılması ile sağlanmıştır. Şekil 11.13(b) de nesneler düzgünce dağıtılmamıştır. Ritim Şekil Homojenlik çalışmasında iyi ve kötü uygulamaların gösterimi (a) Homojen ekran; (b) Eşit olmayan ekran Dizaynda ritim, bileşenlerdeki değişimin düzenli şablonuna işaret eder. Bu çeşitlilikteki düzenleme görünüşü heyecan verici bir forma dönüştürür. Ritim düzenlemenin çeşitliliği, boyut, sayı ve bileşenlerin yapısı aracılığı ile elde edilir. Ritmin oluşturulduğu bileşenler grubunda boyut karmaşıklığa (bileşenlerin sayısı ve farklılığı) bağlıdır. Ritim çalışmasında iyi ve kötü uygulamaların gösterimi Şekil teki gibidir. Şekil (a) da ritim sistematik sıralama ile sağlanmıştır. Şekil 11.14(b) deki bileşenler kaotik, kafa karıştırıcı ve organize olmamış bir görünüme neden olmaktadır. Şekil Ritim çalışmasında iyi ve kötü uygulamaların gösterimi (a) Ritmik ekran; (b) İyi organize edilmemiş ekran Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 17

18 Düzen ve karmaşıklık Arayüz tasarımında Kullanılabirlilik ISO tarafından açıklanmıştır. Düzen ve karmaşıklığın ölçüsü yukarıda listelenmiş olan kriterlerin tümünün yerine getirilme derecesine bağlıdır. Bu kriterin bir ucunda düzen varken diğer ucunda da karmaşıklık vardır. Bu ölçek maksimum karmaşıklık ile minimum karmaşıklık (düzen) arasında derecelendirilmiş bir yapıdadır ve karmaşıklık ölçeği olarak da adlandırılabilir. KULLANILABİLİRLİĞİN DEĞERLENDİRİLMESİ Ana yazılım kullanılabilirlik standardı olan ISO Standardının Kullanılabilirliğin Ana Hatları nda, kullanılabilirliğin ana hatlarını şu şekilde belirtmektedir: Kullanıcı arayüz tasarımlarında engelliler önceliklidir. Kullanım konteksti, kullanıcılar, ekipman, çevre, amaçlar, görevler Kullanılabilirlik ölçütleri, etkinlik, verimli çalışma, tatminiyet Tasarım sürecinde kullanılabilirliğin tanımlaması ve değerlendirilmesi Ergonomist, kullanılabilirlik ölçütünü sağlayabilmek için bağımsız bileşenleri tasarlamanın yanı sıra bu bağımsız bileşenlerinin ne şekilde etkileşim içinde olduklarını da göz önünde bulundurmalıdır. Kullanılabilirlik kombine bir şekilde tüm fonksiyonel sistem bileşenlerini içerir. Kullanılabilirlik tüm bileşenler ne kadar uyum içinde çalışırsa o kadar yüksektir, bu uyum sayesinde elde edilen sinerjiden ekstra fayda sağlanır. Arayüz içeriği kullanılabilirlik kriteri, günümüzdeki ve gelecekteki farklı arayüz teknolojilerinde yaygın olarak uygulanmak üzere ve otomatik test ve insanlar tarafından yapılan değerlendirmenin bir bileşimi ile test edilebilir şekilde geliştirilmiştir. Prensipler: En üstte arayüz kullanılabilirliği için temel teşkil eden dört prensip mevcuttur: algılanabilirlik, çalıştırılabilirlik, anlaşılabilirlik ve dayanıklılık. Başarı kriterleri: Her bir ana esas için, gereklilikler ve uygunluk testinin gerekli olduğu, tasarım spesifikasyonu, satın alma, düzenlemeler ve sözleşmeli anlaşmalar gibi yerlerde arayüz içeriği kullanılabilirlik kriterinin kullanılmasına olanak tanımak için test edilebilir başarı kriterleri verilmiştir. Farklı grupların ve farklı durumlardaki ihtiyaçların karşılanması maksadıyla üç seviyede uygunluk tanımlanmaktadır: A (en düşük), AA ve AAA (en yüksek). A düzeyindeki isterler genel olarak daha çok kitleye hitap eder ve kullanıcılar açısından algılanabilirlik, çalıştırılabilirlik, anlaşılabilirlik ve dayanıklılık prensiplerinde belli bir kalitenin sağlanmasını hedefler. AA ve AAA düzeyleri daha özel durumlar ve şartlarda kullanıcılar için algılanabilirlik, çalıştırılabilirlik, anlaşılabilirlik ve dayanıklılık prensiplerinde daha üst seviyeyi hedefler ve Arayüz Sayfaları için daha detaylı özellikleri ve teknolojileri gerektirir. A düzeyi: Arayüz sayfası, A düzeyinde (asgari uygunluk düzeyi) uygunluk için, tüm A düzeyi başarı kriterlerini karşılar ya da uygunluk sağlayan alternatif bir model sağlanır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 18

19 Ödev Bilgiye Dayalı İş Yeri Düzenleme Arayüz tasarımı, kullanıcı yelpazesini genişletmelidir. AA düzeyi: Arayüz sayfası AA düzeyinde uygunluk için, tüm A düzeyi ve AA düzeyi başarı kriterlerini karşılar ya da AA düzeyinde uygunluk sağlayan alternatif bir model sağlanır. AAA düzeyi: Arayüz sayfası AAA düzeyinde uygunluk için, tüm A düzeyi, AA düzeyi ve AAA düzeyi başarı kriterlerini karşılar ya da AAA düzeyinde uygunluk sağlayan alternatif bir model sağlanır. Projenin yöneticisine ve kısıtlara göre belirli bir seçim yapılmak durumundadır. Müteakiben (devamında) aktarılacak olan metotlar insan faktörleri literatüründeki değerlendirme tekniklerini kapsamaktadır: İçerik Analizi: Bu yöntem kullanıcı arayüzü ve sistemin belirli veya genel özelliklerinin dokümantasyonunun analizini betimlemektedir. Belgelenmiş Gösterim: Burada, görev gösterimleri veya karakteristikleri, iş akışı, kullanıcı becerileri, kullanıcı kabiliyetleri, mevcut kullanıcı konvansiyonları veya eğilimleri, benzer sistemlerin tasarımından test verileri, vb. hakkındaki bilgilerden oluşan ilgili dokümantasyon kastedilmektedir. Gözlem: Belli başlı gözlemlenebilen özelliklerden (örneğin, uygulanabilirlik gözleme dayalıdır) mevcut olanlar için kullanıcı arayüz bileşenlerinin incelenmesini veya sınanmasını kapsar. Analitik Değerlendirme: Özellikler ile ilgili uzman kullanıcının farkındalık yargısını kapsayan bir değerlendirme yöntemidir. Bu metot tipik olarak diğer bilgi veya malumatlara göre değerlendirilebilen özelliklerin değerlendirilmesidir. Deneysel Değerlendirme: Nihai kullanıcının test kullanımı süreci ile standartların veya önerilerin uygun olup olmadığının belirlenmesidir. Yukarıda belirtilmiş olan metotlar Bilişsel Ergonomi standartlarının uygunluğunun değerlendirilmesinde kullanılabilir. Buna rağmen yapılması gerekenler yerine getirilirken yapılmalı olarak değerlendirilmiş bazı unsurların ne denli yerine getirildiği de göz önüne alınarak bu kriterleri de sağlayacak optimal yaklaşımlar geliştirilmelidir. Bunlara ilaveten, bazı yazılım sahibi organizasyonlar tüm gereksinimlerin karşılanmış olmasını istediği gibi tüm önerilerin de yerine getirilmesini isteyebilirler. "Bilişsel Ergonomi"nin, günümüz iş dünyasındaki yeri ve önemini açıklayınız. Kullanageldiğiniz arayüzlerin Bilişsel Ergonomi testlerinin yapılıp yapılmadığını araştırınız. En çok kullandığınız arayüzlerin analizini yapınız. Hazırladığınız ödevi sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan ödev bölümüne yükleyebilirsiniz. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 19

20 Özet Bilgiye Dayalı İş Yeri Düzenleme İnsan Bilgisayar Etkileşiminde (Human Computer Iteraction, HCI) yürütülmekte olan faaliyetlerin, bilişim teknolojilerinin gelişimi de göz önüne alındığı taktirde, Bilgiye Dayalı Ergonominin ne denli önem kazandığı anlaşılmaktadır. Bilişsel Ergonomi, dünya çapında yeni yeni gelişme gösteren bilişim teknolojilerinin gelişmesiyle, günümüz ergonomik yaklaşımlarının neredeyse bütününü kapsama eğilimindedir. Günümüzde yazılım ve arayüz (web gibi sayfası gibi, bilgisayar yazılımlarının kullanıcı tarafından çalıştırılmasını sağlayan, çeşitli resimlerin, grafiklerin, yazıların yer aldığı ön sayfa) tasarımı terimlerinin gelişmesiyle kullanılabilirlik, kullanım kolaylığı ve kullanıcı dostluğu terimleriyle eş tutulmaktadır. Bugünün Bilişsel Ergonomisi, yönetim sisteminin ve felsefesinin bütünselliği içinde Toplam Kalite Yönetimi, İnsan Kaynakları Yönetimi, Toplam Bilgi Yönetimi, Beyin Sermayesi ve Toplam Ergonomik Yaklaşımla beraber birlikte ele alınabilecek önemli bir araştırma alanı olmuştur. Kullanıcı Arayüz Tasarımı disiplininin başlıca amaçları ve amaca ulaşmak için öngördüğü yöntemlerden biri Kullanıcı Odaklı Tasarım (User Centered Design) 'dır. ISO 9241 in diyalog parçalarının çok sayıdaki başlangıç taslağı Amerikan katkısı olarak HCI Standartları Komitesi tarafından hazırlandı. Sonradan bu yaklaşıma yazılım parçaları ilave edilmiştir. ISO 9241 de, Uyumluluk, ürün eğer ki ISO 9241-(14) teki uygulanabilir önerileri karşıladığı iddiasındaysa, geliştirme ve/veya değerlendirme için gereksinimlerin kurulmasında prosedür tanımlanacaktır" şeklinde tanımlanmıştır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 20

21 DEĞERLENDİRME SORULARI Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan bölüm sonu testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. 1. Bilişsel Ergonomi, geçmişte hangi kavramın içinde değerlendiriliyordu? a) Bilgi ve Teknoloji Bilimi b) Bilgi ve Mühendislik Bilimi c) Bilişsel ve Psikolojik Yaklaşımlar d) Mühendislikte Bilişsel Modelleme e) Mühendislik Psikolojisi 2. İnsanların kullanması için yapılan alet ve ekipmanların gerektirdiği davranışlar, insanların güç, algı ya da tepki zamanı gibi konularda kapasitelerinin ötesinde davranışlarındaki kapasite ve becerileri hangi alanda değerlendirilmektedir? a) Bilişsel Ergonomi b) Bilgi Düzeyi Faktörleri c) İnsan-Ekipman Analizi d) Davranış ve Ekipman Bilimi e) Kapasite ve Beceri Değerlendirmeleri 3. İnsan Faktörleri Psikolojisi nin diğer ismi nedir? a) Psikolojik Deneysel Çalışma b) Arayüz ve Ekipman Psikolojisi c) Bilişsel Ergonomi. d) İnsan ve Çevre Analizi e) Psikolojik Tasarım Ergonomisi 4. HFES 200 Komitesinin günümüzdeki yönelimi, nerede belirtilmiş olan uyumlululuğun sağlanmasında daha pratik yaklaşımları geliştirmektir? a) ISO 310 b) ISO c) ISO d) ISO 9241 e) ISO Kullanıcı arayüzü tasarımında aşağıdakilerden hangisi bir estetiklik ölçüsü değildir? a) Denge b) Hiyerarşı c) Simetri d) Ardışıklık e) Karmaşıklık Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 21

22 6. Nesnel Bakış Etkileşim Tasırım Yaklaşımında, çeşitli kullanıcıların yürütülmekte olan projeye yönelik düşüncelerini ve görevlerin analizine ilişkin fikirlerini içeren kavramlarının nitelenmesi, hangi modeli açıklamaktadır? a) Kullanıcı Arayüz Tasarımcısı Modeli b) Programcı Modeli c) Kullanıcının Algı Modeli d) Nesnel Algı Modeli e) Düşsel Algılama Modeli 7. Herhangi bir programlama bilgisine sahip olmayan kullanıcıların da bilgisayar programlarını veya bilgisayar programları ve komutları içeren makineleri kullanabilmelerini mümkün kılmak için geliştirilen görsel, işitsel veya dokunsal kumanda araçlarının tümü ile hangi kavram ifade edilmektedir? a) Görsellik ve Dokunsallık b) Arayüz c) Bilgisayar Ekranı d) Web Araçları e) Ara-Bul-Geliştir Döngüsü 8. IBM OS/2 işletim sistemi, UNIX X-Windows uygulamaları ve Microsoft Windows gibi uygulamalar, hangi arayüzlere örnek olarak verilebilir? a) Çoklu Pencere b) Çoklu Belge c) Çoklu Ekran d) Çoklu Sihirbaz e) Çoklu Menü 9. Asılı duran ekranın ara kesit merkezini durağanlaştırılması aşağıdaki kavramlardan hangisi estetiklik ölçütlerinden biri olarak tanımlamaktadır? a) Sadelik b) Düzenlilik c) Homojenlik d) Orantı e) Eşitlik 10. ISO 9241, yazılımlarda hangi tür standardı oluşturmaktadır? a) Kullanılabilirlik Teknik Detayları b) Kullanılabilirlik Analizinin Temelleri c) Kullanılabilirlik Felsefesi d) Kullanılabilirliğin Ana Hatları e) Kullanılabilirlik Prosedür ve İşlem Analizi Cevap Anahtarı 1.E, 2.A, 3.C, 4.D, 5.B, 6.C, 7.B, 8.A, 9.E, 10.D Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 22

23 YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK DİĞER KAYNAKLAR Alexander, D. C., The Practice and Management of Industrial Egonomics, Prentice Hall Inc., Bailey, R.W., Human Performance Engineering, Prentice Hall, 2006 Bridger, R. S., Introduction to Ergonomics, McGraw-Hill, Brüel&Kjaer, Environmental Noise, Brüel&Kjær Sound & Vibration Measurement A/S., Chaffin D., Anderson G., Occupational Biomechanics, New York: John Wiley&Sons Chapanis, A., Introduction To Human Factors Considerations in System Design, (Eds. M. Mitchell, P. Van Balen, K. Moe), NASA Pub., Washington, USA, Charles, A., Ergonomics and Safety in Hand Tool Design, Lewis Publishers, Corlett, E. N., Clark, T. S., The Ergonomics of Workspaces and Machines-A Design Manual, Taylor and Francis, Bristol, Corlett, E., Wilson, J., Manenica, I.,, The Ergonomics of Working Postures, Taylor & Francis, Cushman, H., Nielson, S., Weim, W., 1983, Ergonomic Design for People at Work Vol. 1, Kodak Human Factor, USA, Das, B., Sengupta, Arijit K., Industrial Workstation Design: A Systematic Ergonomics Approach, Applied Ergonomics, Vol 27 (3), Elsevier Science, Dizdar,. E. N., Taşıt Ergonomisi, Z.K.Ü., Karabük Teknik Eğitim Fakültesi (Ders Notları), Karabük, Eylül, Dizdar, E. N., Antropometrik Optimizasyon, Z.K.Ü., Fen Bilimleri Enstitüsü (Ders Notları), Karabük, Şubat, Dizdar, E. N., Ergonomik İş İstasyonu Tasarımında İlk Adım: Antropometri, Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, (14) s , Haziran, Dizdar, E. N., İş Güvenliği, ZKÜ, Karabük TEF (Lisans Ders Kitabı), Alver Matbaası, Ankara, Ekim, Dizdar, E. N., İş Güvenliği, Murathan Yayınevi, (4. Baskı), Dizdar, E. N., Üretim Sistemlerinde Olası İş Kazaları İçin Bir Erken Uyarı Modeli, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Endüstri Mühendisliği (Doktora Tezi), Ankara, Dul, J., Weerdmeester B. A., Ergonomics For Beginners: A Quick Reference Guide, Taylor & Francis; 2nd Ed., Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 23

FTR 331 Ergonomi. Bilgiye Dayalı İş Yeri Düzenleme. emin ulaş erdem

FTR 331 Ergonomi. Bilgiye Dayalı İş Yeri Düzenleme. emin ulaş erdem FTR 331 Ergonomi Bilgiye Dayalı İş Yeri Düzenleme emin ulaş erdem GİRİŞ Bilişsel ergonomi, geçtiğimiz asırda yaşanan bilgisayar devrimiyle hayat bulan Ergonomi disiplini içerisinde gelişen yeni bir teknolojidir.

Detaylı

FTR 331 Ergonomi. yrd. doç. dr. emin ulaş erdem

FTR 331 Ergonomi. yrd. doç. dr. emin ulaş erdem FTR 331 Ergonomi yrd. doç. dr. emin ulaş erdem ERGONOMİDE KULLANILAN MODELLER Modelleme, farklı öğeler arasındaki ilişkilerin tanımlanmasında kullanılan bir yöntemdir. Modeller, kullanıldıkları alanlara

Detaylı

KULLANILABİLİRLİK TESTLERİ VE UYGULAMALARI

KULLANILABİLİRLİK TESTLERİ VE UYGULAMALARI 6 İnternet sitelerinin kullanıcıların ihtiyaç ve beklentilerini karşılayıp karşılamadığının ve sitenin kullanılabilirliğinin ölçülmesi amacıyla kullanılabilirlik testleri uygulanmaktadır. Kullanılabilirlik

Detaylı

Ergonomi (EÜT 232) Ders Detayları

Ergonomi (EÜT 232) Ders Detayları Ergonomi (EÜT 232) Ders Detayları Ders Adı Ders Kodu Dönemi Ders Saati Uygulama Saati Laboratuar Saati Kredi AKTS Ergonomi EÜT 232 Bahar 3 0 0 3 3 Ön Koşul Ders(ler)i - Dersin Dili Dersin Türü Dersin Seviyesi

Detaylı

Tasarım Psikolojisi (GRT 312) Ders Detayları

Tasarım Psikolojisi (GRT 312) Ders Detayları Tasarım Psikolojisi (GRT 312) Ders Detayları Ders Adı Ders Kodu Dönemi Ders Saati Uygulama Saati Laboratuar Saati Kredi AKTS Tasarım Psikolojisi GRT 312 Bahar 2 0 0 2 3 Ön Koşul Ders(ler)i Dersin Dili

Detaylı

25.10.2011. Arayüz Nedir? Arayüz Çeşitleri Arayüz Tasarım Yöntemleri Arayüz Tasarım Hataları. Ömer Faruk MIZIKACI 2008639402

25.10.2011. Arayüz Nedir? Arayüz Çeşitleri Arayüz Tasarım Yöntemleri Arayüz Tasarım Hataları. Ömer Faruk MIZIKACI 2008639402 Arayüz Tasarımı ve Programlama Neleri Konuşacağız Arayüz Nedir? Arayüz Çeşitleri Arayüz Tasarım Yöntemleri Arayüz Tasarım Hataları Ömer Faruk MIZIKACI 2008639402 Arayüz Nedir? Bilgisayar ve uygulamalarının

Detaylı

İnsan Bilgisayar Etkileşimi (SE 212) Ders Detayları

İnsan Bilgisayar Etkileşimi (SE 212) Ders Detayları İnsan Bilgisayar Etkileşimi (SE 212) Ders Detayları Ders Adı Ders Kodu Dönemi Ders Saati Uygulama Saati Laboratuar Saati Kredi AKTS İnsan Bilgisayar Etkileşimi SE 212 Bahar 3 0 0 3 5.5 Ön Koşul Ders(ler)i

Detaylı

YZM 2108 Yazılım Mimarisi ve Tasarımı

YZM 2108 Yazılım Mimarisi ve Tasarımı YZM 2108 Yazılım Mimarisi ve Tasarımı Yrd. Doç. Dr. Deniz KILINÇ Celal Bayar Üniversitesi Hasan Ferdi Turgutlu Teknoloji Fakültesi Yazılım Mühendisliği 1 BÖLÜM - 1 Yazılım Tasarımına Giriş Bu bölümde;

Detaylı

TS EN ISO/IEC 9241-151 Kullanılabilir Arayüz Sertifikası Verilmesi Süreci

TS EN ISO/IEC 9241-151 Kullanılabilir Arayüz Sertifikası Verilmesi Süreci TS EN ISO/IEC 9241-151 Kullanılabilir Arayüz Sertifikası Verilmesi Süreci Nihan Ocak 1, Feride Erdal 2, Prof. Dr. Kürşat Çağıltay 3 1 Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Bilişim Sistemleri Bölümü, Ankara 2

Detaylı

WEB KULLANILABİLİRLİĞİ

WEB KULLANILABİLİRLİĞİ WEB KULLANILABİLİRLİĞİ FATMA BODUR 2008638500 *(8) Kullanılabilirlik Nedir? Bir ürünün potansiyel kullanıcıları tarafından, belirli bir kullanım bağlamı içinde, amaçlanan kullanım hedeflerine ulaşmak için,

Detaylı

İnsan Bilgisayar Etkileşimi (SE 212) Ders Detayları

İnsan Bilgisayar Etkileşimi (SE 212) Ders Detayları İnsan Bilgisayar Etkileşimi (SE 212) Ders Detayları Ders Adı Ders Kodu Dönemi Ders Saati Uygulama Saati Laboratuar Saati Kredi AKTS İnsan Bilgisayar Etkileşimi SE 212 Bahar 3 0 0 3 5.5 Ön Koşul Ders(ler)i

Detaylı

Ergonomi (IE 316) Ders Detayları

Ergonomi (IE 316) Ders Detayları Ergonomi (IE 316) Ders Detayları Ders Adı Ders Kodu Dönemi Ders Saati Uygulama Saati Laboratuar Saati Kredi AKTS Ergonomi IE 316 Güz 2 2 0 3 5 Ön Koşul Ders(ler)i Dersin Dili Dersin Türü Dersin Seviyesi

Detaylı

Hızlı Uygulama Geliştirme (SE 340) Ders Detayları

Hızlı Uygulama Geliştirme (SE 340) Ders Detayları Hızlı Uygulama Geliştirme (SE 340) Ders Detayları Ders Adı Ders Kodu Dönemi Ders Saati Uygulama Saati Laboratuar Saati Kredi AKTS Hızlı Uygulama Geliştirme SE 340 Her İkisi 2 2 0 3 5 Ön Koşul Ders(ler)i

Detaylı

Yazılım Mühendisliği 1

Yazılım Mühendisliği 1 Yazılım Mühendisliği 1 HEDEFLER Yazılım, program ve algoritma kavramları anlar. Yazılım ve donanım maliyetlerinin zamansal değişimlerini ve nedenleri hakkında yorum yapar. Yazılım mühendisliği ile Bilgisayar

Detaylı

Bilişim Sistemleri. Modelleme, Analiz ve Tasarım. Yrd. Doç. Dr. Alper GÖKSU

Bilişim Sistemleri. Modelleme, Analiz ve Tasarım. Yrd. Doç. Dr. Alper GÖKSU Bilişim Sistemleri Modelleme, Analiz ve Tasarım Yrd. Doç. Dr. Alper GÖKSU Ders Akışı Hafta 5. İhtiyaç Analizi ve Modelleme II Haftanın Amacı Bilişim sistemleri ihtiyaç analizinin modeli oluşturulmasında,

Detaylı

Ders Adı Kodu Yarıyılı T+U Saati Ulusal Kredisi AKTS

Ders Adı Kodu Yarıyılı T+U Saati Ulusal Kredisi AKTS DERS BİLGİLERİ Ders Adı Kodu Yarıyılı T+U Saati Ulusal Kredisi AKTS İnsan-bilgisayar Etkileşimi BIL429 7 3+0 3 5 Ön Koşul Dersleri Yok Dersin Dili Dersin Seviyesi Dersin Türü Türkçe Lisans Seçmeli / Yüz

Detaylı

Emotional Desgin in Multimedia Learning

Emotional Desgin in Multimedia Learning Emotional Desgin in Multimedia Learning Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Yakup Selçuk YILDIRIM 2015 İçerik Çoklu Ortam Emotional Design Araştırma Çoklu Ortam Metin, resim, ses ve hareketli resimlerin

Detaylı

BİT in Temel Bileşenleri (Yazılım-1)

BİT in Temel Bileşenleri (Yazılım-1) Ders 4 BİT in Temel Bileşenleri (Yazılım-1) BİLGİ & İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ 1 Yazılım, değişik ve çeşitli görevler yapma amaçlı tasarlanmış elektronik araçların, birbirleriyle haberleşebilmesini ve uyumunu

Detaylı

Kurumsal Kullanılabilirlik Eğitimi

Kurumsal Kullanılabilirlik Eğitimi Kurumsal Kullanılabilirlik Eğitimi Kullanıcı Dostu Arayüzler Oluşturun www.userspots.com 1 Kurumsal Kullanılabilirlik Eğitimi Nedir? Kurumsal Kullanıcı Deneyimi Eğitimleri ile markanızın tasarım süreçlerinize

Detaylı

Bilgi ve İletişim Teknolojileri (JFM 102) Ders 7. LINUX OS (Sistem Yapısı) BİLGİ & İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ. LINUX Yapısı

Bilgi ve İletişim Teknolojileri (JFM 102) Ders 7. LINUX OS (Sistem Yapısı) BİLGİ & İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ. LINUX Yapısı Ders 7 LINUX OS (Sistem Yapısı) BİLGİ & İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ 1 LINUX Yapısı LINUX işletim sisteminin diğer işletim sistemleri gibi kendine özgü bir yapısı vardır. LINUX yapısı ve bileşenleri aşağıdaki

Detaylı

PERFORMANS YÖNETĐMĐ. Hedefe Odaklı Çalışma ve Yetkinlik Yönetimi.

PERFORMANS YÖNETĐMĐ. Hedefe Odaklı Çalışma ve Yetkinlik Yönetimi. PERFORMANS YÖNETĐMĐ Kurumların yapısına uygun performans yönetimi sistemini esnek yapı sayesinde Đnsan Kaynakları uygulaması içinde tanımlayarak takip edebilme Performans kayıtlarını yöneticilere e-posta

Detaylı

Bilişim Teknolojileri Test ve Belgelendirme Hizmetleri. Mustafa YILMAZ mustafayilmaz@tse.org.tr

Bilişim Teknolojileri Test ve Belgelendirme Hizmetleri. Mustafa YILMAZ mustafayilmaz@tse.org.tr Bilişim Teknolojileri Test ve Belgelendirme Hizmetleri Mustafa YILMAZ mustafayilmaz@tse.org.tr Türk Standardları Enstitüsü tarafından yapılan Bilişim Teknolojileri Test ve Belgelendirme Hizmetleri Yazılım

Detaylı

9.DERS Yazılım Geliştirme Modelleri

9.DERS Yazılım Geliştirme Modelleri 9.DERS Yazılım Geliştirme Modelleri 1 Yazılım Geliştirme Yaşam Döngüsü ve Modeller Herhangi bir yazılımın, üretim aşaması ve kullanım aşaması birlikte olmak üzere geçirdiği tüm aşamalar olarak tanımlanabilir.

Detaylı

Enerji Yönetimi 11 Aralık 2015. Ömer KEDİCİ

Enerji Yönetimi 11 Aralık 2015. Ömer KEDİCİ Enerji Yönetimi 11 Aralık 2015 Ömer KEDİCİ Tanım Enerji yönetimi ; Planlama, Koordinasyon ve Kontrol gibi birbirinden bağımsız olduklarında etkisiz kalabilecek işlevlerin bir araya gelerek oluşturdukları

Detaylı

5.DERS PROJEDE YÜRÜTMENİN PLANLANMASI

5.DERS PROJEDE YÜRÜTMENİN PLANLANMASI 5.DERS PROJEDE YÜRÜTMENİN PLANLANMASI 1 1. PROJENİN PLANLANMASI? Proje planlaması yapılmadan iyi bir proje önerisi hazırlanması mümkün değildir. Bu nedenle planlama ile ilgili sorunları ortaya koymanın

Detaylı

ISSAI UYGULAMA GİRİŞİMİ 3i Programı

ISSAI UYGULAMA GİRİŞİMİ 3i Programı ISSAI UYGULAMA GİRİŞİMİ 3i Programı 3i Programme Taahhütname ARKA PLAN BİLGİSİ Temel denetim alanları olan mali denetim, uygunluk denetimi ve performans denetimini kapsayan kapsamlı bir standart seti (Uluslararası

Detaylı

Sistem Geliştirme Yaşam Döngüsü (The Systems Development Life Cycle) (SDLC)

Sistem Geliştirme Yaşam Döngüsü (The Systems Development Life Cycle) (SDLC) Sistem Geliştirme Yaşam Döngüsü (The Systems Development Life Cycle) (SDLC) Sistem analistlerinin ve kullanıcı faaliyetlerinin spesifik döngüsünün kullanılmasıyla En iyi geliştirilmiş sistemin oluşmasını

Detaylı

Site Türleri ve Yapıları. Web Teknolojileri ve Programlama ODTÜ-SEM

Site Türleri ve Yapıları. Web Teknolojileri ve Programlama ODTÜ-SEM Site Türleri ve Yapıları Web Teknolojileri ve Programlama ODTÜ-SEM Site Türleri Halka açık Web Siteleri: Belirli bir sınıfın erişimine kapalı olmayan İnternet sayfalarıdır. İç İnternet, intranet. Bir kuruluşa

Detaylı

İnsan Bilgisayar Etkileşimi (IBE) nedir? İnsan Bilgisayar Etkileşimi Araştırma ve Uygulama Labaratuvarı

İnsan Bilgisayar Etkileşimi (IBE) nedir? İnsan Bilgisayar Etkileşimi Araştırma ve Uygulama Labaratuvarı İçindekiler Giriş İnsan Bilgisayar Etkileşimi (IBE) nedir? Kullanılabilirlik nedir? Kullanılabilirlik Testi nedir? İnsan Bilgisayar Etkileşimi Araştırma ve Uygulama Labaratuvarı İnsan Bilgisayar Etkileşimi

Detaylı

Ders Adı : Nesne Tabanlı Programlama-I Ders No : Teorik : 3 Pratik : 1 Kredi : 3.5 ECTS : 4. Ders Bilgileri.

Ders Adı : Nesne Tabanlı Programlama-I Ders No : Teorik : 3 Pratik : 1 Kredi : 3.5 ECTS : 4. Ders Bilgileri. Image not found http://bologna.konya.edu.tr/panel/images/pdflogo.png Ders Adı : Nesne Tabanlı Programlama-I Ders No : 0690130114 Teorik : 3 Pratik : 1 Kredi : 3.5 ECTS : 4 Ders Bilgileri Ders Türü Öğretim

Detaylı

Kılavuzu ; bir ürün veya sistemin kullanımıyla ilgili açıklamaların olduğu dokümantasyon olarak tanımlayabiliriz.

Kılavuzu ; bir ürün veya sistemin kullanımıyla ilgili açıklamaların olduğu dokümantasyon olarak tanımlayabiliriz. DÖKÜMANTASYON HELP USER INTERFACE DOCUMENTATION Belgeleme, bir çalışma için gerekli belgeleri arama ve sağlama, belgelere dayandırma Dökümantasyon sürecini 4 kısımda inceleyebiliriz ALİCEM GÜRBOSTAN 2008638004

Detaylı

Prof.Dr. Kürşat Çağıltay ODTÜ

Prof.Dr. Kürşat Çağıltay ODTÜ Prof.Dr. Kürşat Çağıltay ODTÜ İnternet sitelerinin pek çoğu kolay kullanılabilir olmadığı için kullanıcılarca eleştirilmektedir Zaman, Emek ve Mali Kayıplar Web sitelerinin kalitesini uluslararası standartlara

Detaylı

Dersin Yürütülmesi Hakkında

Dersin Yürütülmesi Hakkında Ders Kodu Teorik Uygulama Lab. İnsan Bilgisayar Etkileşimi Ulusal Kredi Öğretim planındaki AKTS 482031100001203 2 0 0 2 5 Dersin Yürütülmesi Hakkında Bu dersten en iyi şekilde faydalanmak ve başarılı olmak

Detaylı

Mobil Kullanılabilirlik ve Kullanıcı Deneyimi Eğitimi

Mobil Kullanılabilirlik ve Kullanıcı Deneyimi Eğitimi Mobil Kullanılabilirlik ve Kullanıcı Deneyimi Eğitimi Kullanıcı Dostu Arayüzler Oluşturun www.userspots.com 1 Mobil Kullanılabilirlik ve Kullanıcı Deneyimi Eğitimi Nedir? Mobil kullanılabilirlik ve kullanıcı

Detaylı

Yavaş Kapanma / Kolay Açılma

Yavaş Kapanma / Kolay Açılma ÇEKMECE SİSTEMLERİ Stil ve Konfor Modern mobilya dünyasının dekorasyona katacağı farklılık, yaratıcı vizyonla tasarlanmış fonksiyonlardır. SAMET, sahip olduğu tecrübe ve yüksek teknoloji olanaklarını SAMET

Detaylı

Kullanılabilirlik ve Kullanıcı Deneyimi Tasarımı Eğitimi

Kullanılabilirlik ve Kullanıcı Deneyimi Tasarımı Eğitimi Kullanılabilirlik ve Kullanıcı Deneyimi Tasarımı Eğitimi Kullanıcı Dostu Arayüzler Oluşturun www.userspots.com 1 Kullanılabilirlik Eğitimi Nedir? Kullanıcı Deneyimi Eğitimleriyle tasarım süreçlerinize

Detaylı

Öğretim içeriğinin seçimi ve düzenlenmesi

Öğretim içeriğinin seçimi ve düzenlenmesi Öğretim içeriğinin seçimi ve düzenlenmesi Öğretim hedefleri belirlendikten sonra öğrencileri bu hedeflere ulaştıracak içeriğin saptanması gerekmektedir. Eğitim programlarının geliştirilmesinde ikinci aşama

Detaylı

Yaz.Müh.Ders Notları #6 1

Yaz.Müh.Ders Notları #6 1 YAZILIM MÜHENDİSLİĞİ Prof.Dr. Oya Kalıpsız GİRİŞ 1 YAZILIM YETERLİLİK OLGUNLUK MODELİ Olgunluk Seviyeleri: Düzey 1. Başlangıç düzeyi: Yazılım gelişimi ile ilişkili süreçlerin tanımlanması için hiçbir sistematik

Detaylı

KONUT MUTFAKLARINDA ERGONOMİK VE ANTROPOMETRİK YAKLAŞIMIN BİREY YAŞAMINA ETKİLERİNİN ARAŞTIRILMASI

KONUT MUTFAKLARINDA ERGONOMİK VE ANTROPOMETRİK YAKLAŞIMIN BİREY YAŞAMINA ETKİLERİNİN ARAŞTIRILMASI MYO-ÖS 2010- Ulusal Meslek Yüksekokulları Öğrenci Sempozyumu 21-22 EKİM 2010-DÜZCE KONUT MUTFAKLARINDA ERGONOMİK VE ANTROPOMETRİK YAKLAŞIMIN BİREY YAŞAMINA ETKİLERİNİN ARAŞTIRILMASI İbrahim PINARCI 1 Bilecik

Detaylı

Bilgisayara ve Bilişim Sistemlerine Giriş (COMPE 105) Ders Detayları

Bilgisayara ve Bilişim Sistemlerine Giriş (COMPE 105) Ders Detayları Bilgisayara ve Bilişim Sistemlerine Giriş (COMPE 105) Ders Detayları Ders Adı Bilgisayara ve Bilişim Sistemlerine Giriş Ders Kodu COMPE 105 Dönemi Ders Uygulama Saati Saati Laboratuar Kredi AKTS Saati

Detaylı

GİRDİALIMI. Sistemin işleyişinde gereksinim duyulan verilerin sisteme girişinin yapılabilmesi için öncelikle toplanmaları gerekmektedir.

GİRDİALIMI. Sistemin işleyişinde gereksinim duyulan verilerin sisteme girişinin yapılabilmesi için öncelikle toplanmaları gerekmektedir. GİRDİ TASARIMI GİRDİ TASARIMI Geliştirilenyazılımın güvenilir ve geçerli bir yazılım olabilmesi iyi bir girdi tasarımı ile olanaklıdır. Diğer taraftan geliştirilen yazılımlar için kullanışlılık sahip olunması

Detaylı

Veritabanı Yönetimi Bilgisayarların. Keşfi Hedefler. Veritabanı, Veri ve Bilgi. Veritabanı, Veri ve Bilgi. Veritabanı, Veri ve Bilgi

Veritabanı Yönetimi Bilgisayarların. Keşfi Hedefler. Veritabanı, Veri ve Bilgi. Veritabanı, Veri ve Bilgi. Veritabanı, Veri ve Bilgi Hedefler Veritabanı Yönetimi Bilgisayarların Discovering Keşfi 2010 Computers 2010 Living in a Digital World Dijital Dünyada Yaşamak Veritabanı terimini tanımlamak ve bir veritabanının veri ve bilgi ile

Detaylı

KURUMSAL RİSK YÖNETİMİ. Yrd. Doç. Dr. Tülay Korkusuz Polat 1/37

KURUMSAL RİSK YÖNETİMİ. Yrd. Doç. Dr. Tülay Korkusuz Polat 1/37 KURUMSAL RİSK YÖNETİMİ Yrd. Doç. Dr. Tülay Korkusuz Polat 1/37 Risk kültürü (1/5) Etkin bir risk yönetimi için çok boyutlu düşünme kültürü geliştirilmeli, farklılıklar ve riskler fırsatlara dönüştürülmelidir.

Detaylı

T. C. KAMU İHALE KURUMU

T. C. KAMU İHALE KURUMU T. C. KAMU İHALE KURUMU Elektronik İhale Dairesi KALİTE YÖNETİM SİSTEMİ BT Strateji Yönetimi BT Hizmet Yönetim Politikası Sürüm No: 6.0 Yayın Tarihi: 26.02.2015 444 0 545 2012 Kamu İhale Kurumu Tüm hakları

Detaylı

Ekonometri. yöneylem araştırması ile ilgili temel kavramları öğrenebilecekler. bazı yöneylem araştırması tekniklerini uygulamayı öğrenebilecekler.

Ekonometri. yöneylem araştırması ile ilgili temel kavramları öğrenebilecekler. bazı yöneylem araştırması tekniklerini uygulamayı öğrenebilecekler. Ekonometri Amaç: Öğrencilere gerçek yaşam problemlerini modelleme ve rasyonel ve optimal çözüm metotları sunmaktır. Dersin sonunda öğrenciler problemleri anlama, modelleme, temel algoritmalarla çözme ve

Detaylı

ISO/IEC 20000-1 BİLGİ TEKNOLOJİSİ - HİZMET YÖNETİMİ BAŞ DENETÇİ EĞİTİMİ. Terimler Ve Tarifler. www.sisbel.biz

ISO/IEC 20000-1 BİLGİ TEKNOLOJİSİ - HİZMET YÖNETİMİ BAŞ DENETÇİ EĞİTİMİ. Terimler Ve Tarifler. www.sisbel.biz ISO/IEC 20000-1 BİLGİ TEKNOLOJİSİ - HİZMET YÖNETİMİ BAŞ DENETÇİ EĞİTİMİ Terimler Ve Tarifler 1 Kapsam 1.1 Genel Terimler Ve Tarifler Bu standart, bir hizmet yönetimi sistem (HYS) standardıdır. Bir HYS

Detaylı

UE.18 Rev.Tar/No:09.05.2011/03 SAYFA 1 / 5

UE.18 Rev.Tar/No:09.05.2011/03 SAYFA 1 / 5 UE.18 Rev.Tar/No:09.05.2011/03 SAYFA 1 / 5 1. AMAÇ Türksat İnternet ve İnteraktif Hizmetler Direktörlüğü nün bilgi güvenliğini yönetmekteki amacı; bilginin gizlilik, bütünlük ve erişilebilirlik kapsamında

Detaylı

İş Etüdü ve Tasarımı (IE 411) Ders Detayları

İş Etüdü ve Tasarımı (IE 411) Ders Detayları İş Etüdü ve Tasarımı (IE 411) Ders Detayları Ders Adı Ders Kodu Dönemi Ders Saati Uygulama Saati Laboratuar Saati Kredi AKTS İş Etüdü ve Tasarımı IE 411 Seçmeli 3 0 0 3 5 Ön Koşul Ders(ler)i Dersin Dili

Detaylı

Akdeniz Üniversitesi

Akdeniz Üniversitesi F. Ders Tanıtım Formu Dersin Adı Öğretim Dili Akdeniz Üniversitesi Bilgi Teknolojileri Kullanımı Türkçe Dersin Verildiği Düzey Ön Lisans ( ) Lisans (x) Yüksek Lisans( ) Doktora( ) Eğitim Öğretim Sistemi

Detaylı

FEF LİSANS PROGRAMLARI DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ

FEF LİSANS PROGRAMLARI DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ FEN, EDEBİYAT, FEN - EDEBİYAT, DİL VE TARİH - COĞRAFYA FAKÜLTELERİ ÖĞRETİM PROGRAMLARI DEĞERLENDİRME VE AKREDİTASYON DERNEĞİ FEF LİSANS PROGRAMLARI DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ FEDEK FEN, EDEBİYAT, FEN-EDEBİYAT,

Detaylı

YAZILIM ERGONOMİSİ VE BİR İŞLETME YAZILIMI ÜZERİNE UYGULANMASI* * Software Ergonomics And Application On An Enterprise Software

YAZILIM ERGONOMİSİ VE BİR İŞLETME YAZILIMI ÜZERİNE UYGULANMASI* * Software Ergonomics And Application On An Enterprise Software YAZILIM ERGONOMİSİ VE BİR İŞLETME YAZILIMI ÜZERİNE UYGULANMASI* * Software Ergonomics And Application On An Enterprise Software Bihter PEKCAN Endüstri Mühendisliği Anabilim Dalı S.Noyan OĞULATA Endüstri

Detaylı

Bilişim Sistemleri. Modelleme, Analiz ve Tasarım. Yrd. Doç. Dr. Alper GÖKSU

Bilişim Sistemleri. Modelleme, Analiz ve Tasarım. Yrd. Doç. Dr. Alper GÖKSU Bilişim Sistemleri Modelleme, Analiz ve Tasarım Yrd. Doç. Dr. Alper GÖKSU Ders Akışı Hafta 10-11. Nesneye Yönelik Sistem Analizi Haftanın Amacı Bilişim sistemleri geliştirmede nesneye yönelik sistem analizi

Detaylı

KPSS/1-EB-CÖ/ Bir öğretim programında hedefler ve kazanımlara yer verilmesinin en önemli amacı aşağıdakilerden hangisidir?

KPSS/1-EB-CÖ/ Bir öğretim programında hedefler ve kazanımlara yer verilmesinin en önemli amacı aşağıdakilerden hangisidir? 82. Belgin öğretmen öğrencilerinden, Nasıl bir okul düşlerdiniz? sorusuna karşılık olarak özgün ve yaratıcı fikir, öneri ve değerlendirmeleri açıkça ve akıllarına ilk geldiği şekilde söylemelerini ister.

Detaylı

Bilişim Sistemleri Değerlendirme Modeli ve Üç Örnek Olay İncelemesi

Bilişim Sistemleri Değerlendirme Modeli ve Üç Örnek Olay İncelemesi Bilişim Sistemleri Değerlendirme Modeli ve Üç Örnek Olay İncelemesi Özet Dr. Sevgi Özkan ve Prof. Dr Semih Bilgen Enformatik Enstitüsü, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara Tel: (312) 210 3796 e-posta:

Detaylı

Sade ve tam ekran masaüstü kullanımının temel çıkış noktası, aranılan özelliğe çabuk erişimi sağlayan yenilikçi kullanıcı deneyimidir.

Sade ve tam ekran masaüstü kullanımının temel çıkış noktası, aranılan özelliğe çabuk erişimi sağlayan yenilikçi kullanıcı deneyimidir. Netsis 3 Netsis 3 Netsis 3, Netsis ERP ürün ailesinin 3. Boyuta taşınmış yeni arayüz ve işlevleriyle karşımıza çıkan yeni yüzüdür. 3. Boyut, Logo ürün ailesi için ortak bir hedefi işaret eder, çünkü yapılan

Detaylı

BİLİŞİM SİSTEMLERİNİN PRENSİPLERİ

BİLİŞİM SİSTEMLERİNİN PRENSİPLERİ BİLİŞİM SİSTEMLERİNİN PRENSİPLERİ Derleyen: Prof. Dr. Güngör BAL Bölüm 09 Bilişim ve Karar Destek Sistemleri Prensipler ve Öğrenme Hedefleri İyi karar-verme ve problem çözme yetenekleri etkin bilişim ve

Detaylı

TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ

TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ SAKARYA ÜNİVERSİTESİ TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ Hafta 2 Yrd. Doç. Dr. Semra BORAN Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Sakarya Üniversitesi ne aittir. "Uzaktan Öğretim" tekniğine uygun olarak hazırlanan

Detaylı

Java Programlama (COMPE 438) Ders Detayları

Java Programlama (COMPE 438) Ders Detayları Java Programlama (COMPE 438) Ders Detayları Ders Adı Ders Kodu Dönemi Ders Saati Uygulama Saati Laboratuar Kredi AKTS Saati Java Programlama COMPE 438 Her İkisi 2 2 0 3 5 Ön Koşul Ders(ler)i COMPE 225

Detaylı

BİÇİMSEL YÖNTEMLER (FORMAL METHODS) Betül AKTAŞ Suna AKMELEZ

BİÇİMSEL YÖNTEMLER (FORMAL METHODS) Betül AKTAŞ Suna AKMELEZ BİÇİMSEL YÖNTEMLER (FORMAL METHODS) Betül AKTAŞ 14011021 Suna AKMELEZ 14011050 Biçimsel Yöntemler Nedir? Nerede Kullanılır? Biçimsel Tasarım Biçimsel Yöntemlerin Yararları Biçimsel Yöntemlerin Zayıf Yönleri

Detaylı

Akdeniz Üniversitesi

Akdeniz Üniversitesi F. Ders Tanıtım Formu Dersin Adı Öğretim Dili Akdeniz Üniversitesi Bilgi ve İletişim Teknolojisi Türkçe Dersin Verildiği Düzey Ön Lisans (x) Lisans ( ) Yüksek Lisans( ) Doktora( ) Eğitim Öğretim Sistemi

Detaylı

Mimari Anlatım Teknikleri II (MMR 104) Ders Detayları

Mimari Anlatım Teknikleri II (MMR 104) Ders Detayları Mimari Anlatım Teknikleri II (MMR 104) Ders Detayları Ders Adı Ders Kodu Dönemi Ders Saati Uygulama Saati Laboratuar Saati Kredi AKTS Mimari Anlatım Teknikleri II MMR 104 Bahar 2 2 0 3 6 Ön Koşul Ders(ler)i

Detaylı

SPORDA STRATEJİK YÖNETİM

SPORDA STRATEJİK YÖNETİM SPORDA STRATEJİK YÖNETİM 6.Ders Yrd.Doç.Dr. Uğur ÖZER 1 STRATEJİNİN UYGULANMASI ÖRGÜTSEL YAPI Stratejik yönetim sürecinde; Analiz ve teşhisler aşamasında genel çevre, uluslararası çevre, endüstri çevresi

Detaylı

Proje Yaşam Döngüsü. Doç. Dr. Hakan YAMAN

Proje Yaşam Döngüsü. Doç. Dr. Hakan YAMAN İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü * İPY ABD İnşaat Projeleri Yönetimi YL Programı İPY 501 İnşaat Projelerinin Yönetimine Giriş Dersi İçerik Neler öğreneceksiniz? P roje Yaşam Döngüsü Nedir? P roje vs Operasyonel

Detaylı

o IBE alanındaki pratik ve teorik çalışmalar, bilgi ve

o IBE alanındaki pratik ve teorik çalışmalar, bilgi ve İnsan Bilgisayar Etkileşimi (ALINTI)-Önerilen Bölüm ile Alakası YOK yunus.hacettepe.edu.tr/~htuzun/courses İBE Nedir? H a z ı r l a y a n : H a ş i m N ı z a r S A L T I K E r d a l K I Z I L TA Ş İnsan

Detaylı

Öğrenim Kazanımları Bu programı başarı ile tamamlayan öğrenci;

Öğrenim Kazanımları Bu programı başarı ile tamamlayan öğrenci; Image not found http://bologna.konya.edu.tr/panel/images/pdflogo.png Ders Adı : TEMEL BİLGİ TEKNOLOJİSİ Ders No : 0010130005 Teorik : 2 Pratik : 0 Kredi : 2 ECTS : 2 Ders Bilgileri Ders Türü Öğretim Dili

Detaylı

Amaç. Octopus Program, InoTec Akademi uzmanlarının on yılı aşan tecrübesi ile hazırladığı, bir uzmanlık seviyesi belirleme ve geliştirme programıdır.

Amaç. Octopus Program, InoTec Akademi uzmanlarının on yılı aşan tecrübesi ile hazırladığı, bir uzmanlık seviyesi belirleme ve geliştirme programıdır. Tanıtım Sunumu 1 Amaç Octopus Program, InoTec Akademi uzmanlarının on yılı aşan tecrübesi ile hazırladığı, bir uzmanlık seviyesi belirleme ve geliştirme programıdır. 1 Amaç Kendine güveniyor musun? Uzmanlık

Detaylı

4.1. Grafik Sihirbazını kullanarak grafik oluşturma

4.1. Grafik Sihirbazını kullanarak grafik oluşturma BÖLÜM14 4. EXCEL DE GRAFİK Excel programının en üstün özelliklerinden bir diğeri de grafik çizim özelliğinin mükemmel olmasıdır. Excel grafik işlemleri için kullanıcıya çok geniş seçenekler sunar. Excel

Detaylı

Erma Yazılım EBYS Sistemi. (Elektronik Belge Yönetim Sistemi) Dijital Arşivleme. Otomasyonu

Erma Yazılım EBYS Sistemi. (Elektronik Belge Yönetim Sistemi) Dijital Arşivleme. Otomasyonu Erma Yazılım EBYS Sistemi (Elektronik Belge Yönetim Sistemi) ve Dijital Arşivleme Otomasyonu ERMA YAZILIM ELEKTRONİK BELGE YÖNETİM SİSTEMİ EBYS Otomasyonumuzun genel özellikleri; Kaysis web servislerinden

Detaylı

İmalat. Hizmet. Ofis işleri. Ev işleri ve boş zaman aktiviteleri. Tüketici ürünleri. Ergonominin prensipleri: 1. Nötral pozisyonlarda çalış

İmalat. Hizmet. Ofis işleri. Ev işleri ve boş zaman aktiviteleri. Tüketici ürünleri. Ergonominin prensipleri: 1. Nötral pozisyonlarda çalış Ergonomi, insan ve sistemler arasındaki ilişkileri optimize etmek üzere alet, ekipman ve görev dizayn etmek alanında yapılan çalışmalardan oluşur. Ergonominin konusuna giren sektörler: İmalat Hizmet Ofis

Detaylı

1-PROJE YÖNETİMİNE GİRİŞ

1-PROJE YÖNETİMİNE GİRİŞ 1-PROJE YÖNETİMİNE GİRİŞ Y R D. D O Ç. D R. K E N A N G E N Ç O L PROJE NEDİR Proje; benzersiz, özgün bir ürün, hizmet veya sonuç üretmek amacıyla yürütülen geçici faaliyetler bütünü bir girişimdir. (PMI

Detaylı

Programın Adı: Eğitim ve Öğretim Yöntemleri Proje/Alan Çalışması. Diğer Toplam Kredi AKTS Kredisi

Programın Adı: Eğitim ve Öğretim Yöntemleri Proje/Alan Çalışması. Diğer Toplam Kredi AKTS Kredisi Dersin Adı Kodu: Bilgisayar II Yarıyıl Teori Uyg. Lab. Programın Adı: Eğitim ve Öğretim Yöntemleri Proje/Alan Çalışması Krediler Diğer Toplam Kredi AKTS Kredisi I (Güz) 28 28 56 3 6 Ders Dili Türkçe Zorunlu

Detaylı

Stratejik Performans Yönetimi ve Dengeli Sonuç Kartı (Balanced Scorecard-BSC)

Stratejik Performans Yönetimi ve Dengeli Sonuç Kartı (Balanced Scorecard-BSC) Stratejik Performans Yönetimi ve Dengeli Sonuç Kartı (Balanced Scorecard-BSC) Kontrol Fonksiyonu Gerçekleştirilmek istenen amaçlara ne ölçüde ulaşıldığını belirlemek, planlanan amaçlar (standartlar), ile

Detaylı

Akdeniz Üniversitesi

Akdeniz Üniversitesi F. Ders Tanıtım Formu Dersin Adı Öğretim Dili Akdeniz Üniversitesi Bilgisayar I Türkçe Dersin Verildiği Düzey Ön Lisans ( ) Lisans (x) Yüksek Lisans( ) Doktora( ) Eğitim Öğretim Sistemi Örgün Öğretim (x)

Detaylı

Bilgi Güvenliği Risk Değerlendirme Yaklaşımları www.sisbel.biz

Bilgi Güvenliği Risk Değerlendirme Yaklaşımları www.sisbel.biz ISO/IEC 20000-1 BİLGİ TEKNOLOJİSİ - HİZMET YÖNETİMİ BAŞ DENETÇİ EĞİTİMİ Bilgi Güvenliği Risk Değerlendirme Yaklaşımları E1-yüksek seviye bilgi güvenliği risk değerlendirmesi Yüksek seviye değerlendirme,

Detaylı

Bilgisayar ve Bilgi Sistemleri (COMPE 107) Ders Detayları

Bilgisayar ve Bilgi Sistemleri (COMPE 107) Ders Detayları Bilgisayar ve Bilgi Sistemleri (COMPE 107) Ders Detayları Ders Adı Bilgisayar ve Bilgi Sistemleri Ders Kodu COMPE 107 Dönemi Ders Uygulama Saati Saati Laboratuar Saati Kredi AKTS Bahar 3 0 0 3 3 Ön Koşul

Detaylı

ISO 9001:2009 KALİTE YÖNETİM SİSTEMİ STANDARDININ AÇIKLAMASI

ISO 9001:2009 KALİTE YÖNETİM SİSTEMİ STANDARDININ AÇIKLAMASI 0. GİRİŞ ISO 9001:2009 KALİTE YÖNETİM SİSTEMİ STANDARDININ AÇIKLAMASI Dr. Mürsel ERDAL Sayfa 1 Kalite yönetim sisteminin benimsenmesi, kuruluşun stratejik bir kararı olmalıdır. Bir kuruluşun kalite yönetim

Detaylı

Varlık davranış modeli: Bu aşama her entity ye etki eden durumların tanımlandığı, modellendiği ve dokümante edildiği süreçtir.

Varlık davranış modeli: Bu aşama her entity ye etki eden durumların tanımlandığı, modellendiği ve dokümante edildiği süreçtir. Yapısal Sistem Analiz ve Tasarım Metodu SSADM waterfall model baz alınarak uygulanan bir metottur. İngiltere de kamusal projelerde 1980 lerin başında kullanılan sistem analizi ve tasarımı konularındaki

Detaylı

T. C. KAMU İHALE KURUMU

T. C. KAMU İHALE KURUMU T. C. KAMU İHALE KURUMU Elektronik İhale Dairesi KALİTE YÖNETİM SİSTEMİ Bilgi Güvenliği Bilgi Güvenliği Yönetim Sistemi Politikası Sürüm No: 4.0 Yayın Tarihi:11.05.2014 444 0 545 2012 Kamu İhale Kurumu

Detaylı

Power BI. Neler Öğreneceksiniz?

Power BI. Neler Öğreneceksiniz? Power BI Kendi kendinize iş zekasını keşfedin. Verilerinizi analiz edin, etkileşimli raporlar oluşturun ve bulgularınızı firmanız genelinde paylaşın. Neler Öğreneceksiniz? Bu iki günlük eğitim, güçlü görseller

Detaylı

Bilgisayara ve Bilgi Sistemlerine Giriş (CMPE105) Ders Detayları

Bilgisayara ve Bilgi Sistemlerine Giriş (CMPE105) Ders Detayları Bilgisayara ve Bilgi Sistemlerine Giriş (CMPE105) Ders Detayları Ders Adı Ders Kodu Dönemi Ders Saati Uygulama Saati Laboratuar Kredi AKTS Saati Bilgisayara ve Bilgi Sistemlerine Giriş CMPE105 Güz 1 2

Detaylı

Yazılım Mühendisliğinin Temelleri (SE 100) Ders Detayları

Yazılım Mühendisliğinin Temelleri (SE 100) Ders Detayları Yazılım Mühendisliğinin Temelleri (SE 100) Ders Detayları Ders Adı Ders Dönemi Ders Kodu Saati Uygulama Saati Laboratuar Kredi AKTS Saati Yazılım Mühendisliğinin Temelleri SE 100 Güz 1 2 0 2 2 Ön Koşul

Detaylı

Nagios XI Günümüzün talep gören kurumsal gereksinimleri için en güçlü BT altyapısı gözetim ve uyarı çözümüdür.

Nagios XI Günümüzün talep gören kurumsal gereksinimleri için en güçlü BT altyapısı gözetim ve uyarı çözümüdür. Nagios Enterprises, kurumsal ölçekte, BT altyapı gözetiminde endüstri standardı olan Nagios için resmi ürünler, hizmetler ve çözümler sunuyor. Dünya çapında yüz binlerce kullanıcıyla Nagios bilgi teknolojileri

Detaylı

Tasarım Raporu. - Projemizde detaylı bir şekilde ulaşmak istediğimiz amaçların belirlenmesi,

Tasarım Raporu. - Projemizde detaylı bir şekilde ulaşmak istediğimiz amaçların belirlenmesi, Grup EHEM Tasarım Raporu Emre TÜRKER Hüseyin SERİN Eray KILIÇ Musa CÖCE Kısa Özet Tasarım Raporumuzda: - Projemizde detaylı bir şekilde ulaşmak istediğimiz amaçların belirlenmesi, - Projenin hedeflerinin

Detaylı

Yaz Stajı II (IE 499) Ders Detayları

Yaz Stajı II (IE 499) Ders Detayları Yaz Stajı II (IE 499) Ders Detayları Ders Adı Ders Kodu Dönemi Ders Saati Uygulama Saati Laboratuar Saati Kredi AKTS Yaz Stajı II IE 499 Güz 0 0 0 0 6 Ön Koşul Ders(ler)i IE 399 Dersin Dili Dersin Türü

Detaylı

Elektrik Mühendisliğine Giriş (EE 234) Ders Detayları

Elektrik Mühendisliğine Giriş (EE 234) Ders Detayları Elektrik Mühendisliğine Giriş (EE 234) Ders Detayları Ders Adı Ders Dönemi Ders Kodu Saati Uygulama Saati Laboratuar Kredi AKTS Saati Elektrik Mühendisliğine Giriş EE 234 Her İkisi 2 2 0 3 5 Ön Koşul Ders(ler)i

Detaylı

Uzman Sistemler (IE 416) Ders Detayları

Uzman Sistemler (IE 416) Ders Detayları Uzman Sistemler (IE 416) Ders Detayları Ders Adı Ders Kodu Dönemi Ders Saati Uygulama Saati Laboratuar Saati Kredi AKTS Uzman Sistemler IE 416 Her İkisi 3 0 0 3 5 Ön Koşul Ders(ler)i Dersin Dili Dersin

Detaylı

BÖLÜM 8 B- SUNU PROGRAMI 1. MICROSOFT POWERPOINT NEDİR? 2. POWERPOINT PROGRAMININ BAŞLATILMASI

BÖLÜM 8 B- SUNU PROGRAMI 1. MICROSOFT POWERPOINT NEDİR? 2. POWERPOINT PROGRAMININ BAŞLATILMASI BÖLÜM 8 B- SUNU PROGRAMI 1. MICROSOFT POWERPOINT NEDİR? Microsoft Office Paketi ile birlikte kullanıcıya sunulan Powerpoint Programı, etkileşimli sunular (Presentation) hazırlamaya yarayan metin tabanlı

Detaylı

SİSTEM ANALİZİ VE TASARIMI

SİSTEM ANALİZİ VE TASARIMI SİSTEM ANALİZİ VE TASARIMI BİLGİ SİSTEMİ GELİŞTİRME SÜRECİ Sistem Geliştirme Süreci ve Modelleri Sistem Geliştirme Yaşam Döngüsü Bilgi sistemlerinin geliştirilmesi için izlenen sürece Sistem Geliştirme

Detaylı

Ergonomi (ICM 241) Ders Detayları

Ergonomi (ICM 241) Ders Detayları Ergonomi (ICM 241) Ders Detayları Ders Adı Ders Kodu Dönemi Ders Saati Uygulama Saati Laboratuar Saati Kredi AKTS Ergonomi ICM 241 Güz 1 2 0 2 3 Ön Koşul Ders(ler)i Dersin Dili Dersin Türü Dersin Seviyesi

Detaylı

Yazılım Mühendisliğine Giriş

Yazılım Mühendisliğine Giriş Yazılım Mühendisliğine Giriş Ders Notu II 2018 GÜZ 1 Geleceğimizi Planlamak Günümüz ekonomisinde bilgisayar endüstrisi en hızlı büyüyen sektör olmaya devam etmektedir. Bu bağlamda: Rekabet edilebilirliği

Detaylı

Çalışma Alanı Çevre Düzenlemesi (IE 512) Ders Detayları

Çalışma Alanı Çevre Düzenlemesi (IE 512) Ders Detayları Çalışma Alanı Çevre Düzenlemesi (IE 512) Ders Detayları Ders Adı Ders Dönemi Ders Uygulama Laboratuar Kredi AKTS Kodu Saati Saati Saati Çalışma Alanı Çevre Düzenlemesi IE 512 Her İkisi 3 0 0 3 7.5 Ön Koşul

Detaylı

Java Temel Özellikleri

Java Temel Özellikleri Java Temel Özellikleri Java Programlama Dili Java programlama dili şu anda dünyadaki en popüler programlama dillerinden biri haline gelmiştir. Java SUN bilgisayar şirketince elektrikli ev aletlerinin birbiriyle

Detaylı

Öğrenim Kazanımları Bu programı başarı ile tamamlayan öğrenci;

Öğrenim Kazanımları Bu programı başarı ile tamamlayan öğrenci; Image not found http://bologna.konya.edu.tr/panel/images/pdflogo.png Ders Adı : Grafik ve Animasyon-I Ders No : 0690130054 Teorik : 2 Pratik : 1 Kredi : 2.5 ECTS : 3 Ders Bilgileri Ders Türü Öğretim Dili

Detaylı

TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ

TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ KISA ÖZET KOLAYAOF DİKKAT Burada ilk 4 sayfa gösterilmektedir. Özetin tamamı için sipariş veriniz www.kolayaof.com 2 Kolayaof.com 0 362 2338723 Sayfa 2 İÇİNDEKİLER 1. ÜNİTE- TEDARİK

Detaylı

PROJE TEKNİĞİ DERSİ. PEYZAJ TASARIM ÖĞELERİ ve TASARIM İLKELERİ. Öğr. Gör. Hande ASLAN

PROJE TEKNİĞİ DERSİ. PEYZAJ TASARIM ÖĞELERİ ve TASARIM İLKELERİ. Öğr. Gör. Hande ASLAN PROJE TEKNİĞİ DERSİ PEYZAJ TASARIM ÖĞELERİ ve TASARIM İLKELERİ Öğr. Gör. Hande ASLAN 1. PEYZAJ TASARIM ÖĞELERİ ÇİZGİ Tüm tasarım oluşumlarının temelidir. Peyzaj tasarımında bütün fikirler bir proje düzeni

Detaylı

Esra G. Kaygısız Gaziantep Üniversitesi kaygisiz@gantep.edu.tr

Esra G. Kaygısız Gaziantep Üniversitesi kaygisiz@gantep.edu.tr Kamu Kurumlarıİnternet Siteleri Standartlarına göre: Millî Eğitim Bakanlığı, Millî Kütüphane, İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Ankara Valiliği İnternet Sitelerinin Bilgi Sunma Etkinliklerinin Turkiye. gov.tr

Detaylı

MUHASEBE VE FİNANSMAN MUHASEBEDE WEB TABANLI PROGRAM KULLANMA GELİŞTİRME VE UYUM EĞİTİMİ MODÜLER PROGRAM (YETERLİĞE DAYALI)

MUHASEBE VE FİNANSMAN MUHASEBEDE WEB TABANLI PROGRAM KULLANMA GELİŞTİRME VE UYUM EĞİTİMİ MODÜLER PROGRAM (YETERLİĞE DAYALI) T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü MUHASEBE VE FİNANSMAN MUHASEBEDE WEB TABANLI PROGRAM KULLANMA GELİŞTİRME VE UYUM EĞİTİMİ MODÜLER PROGRAM (YETERLİĞE DAYALI) 2014 ANKARA 1

Detaylı

MerSis. Bilgi Teknolojileri Bağımsız Denetim Hizmetleri

MerSis. Bilgi Teknolojileri Bağımsız Denetim Hizmetleri MerSis Bağımsız Denetim Hizmetleri risklerinizin farkında mısınız? bağımsız denetim hizmetlerimiz, kuruluşların Bilgi Teknolojileri ile ilgili risk düzeylerini yansıtan raporların sunulması amacıyla geliştirilmiştir.

Detaylı

1.Yazılım Geliştirme Metotları 1

1.Yazılım Geliştirme Metotları 1 1.Yazılım Geliştirme Metotları 1 1.1 Klasik Çevrim(Waterfall) 1.2 V Modeli 1.3 Prototipleme/Örnekleme 1.4 Spiral Model 1.5 Evrimsel Geliştirme 1.6 Evrimsel Prototipleme 1.7 Artımlı Geliştirme 1.8 Araştırmaya

Detaylı

Kullanıcı Arayüzü Analiz ve Tasarımı (SE 440) Ders Detayları

Kullanıcı Arayüzü Analiz ve Tasarımı (SE 440) Ders Detayları Kullanıcı Arayüzü Analiz ve Tasarımı (SE 440) Ders Detayları Ders Adı Ders Kodu Dönemi Ders Saati Uygulama Saati Laboratuar Saati Kredi AKTS Kullanıcı Arayüzü Analiz ve Tasarımı SE 440 Seçmeli 3 0 0 3

Detaylı