MADE in KAZAKHSTAN-ды қашан киеміз?

Transkript

1 24 (250) 17 ақпан сәрсенбі 2010 жыл Республикалық қоғамдық-саяси ақпараттық газет MADE in KAZAKHSTAN-ды қашан киеміз? 148,08 201,34 4,90 ДАТ! Әбдімәлік ӘШІРОВ: Әлемнің тепе-теңдігін бұзуға қақымыз жоқ 6-бетте 21,67 «Ванкувер-2010» Олимпиадасының төртінші күні Қазақстан спортшылары үш спорт түрінде бақ сынады. Уистлерде 9 спортшымыз сынға түссе, Ванкуверде жалғыз желаяғымыз бәйгеге түсті. 1, ,1 1400,62 Шаңғышылар сәтсіздігіне қар кінәлі ме? 1774,37 73, Жеңіс жалаң ұранның жалауы емес Нұрғазы САСАЕВ, спорт бөлімінің редакторы арнайы Уистлерден САЛАЛЫҚ МИНИСТРЛІК КЕРЕК «Авгийдің ат қорасындай» қазақ эстрадасы Жалғасы 3-бетте Жүрегінің оң жақта екенін 47 жыл бойы білмепті ҚҰБЫЛЫС 5-бет Жылдам сүндеттейтін құрал сынақтан өтті 90-жылдарға дейін еліміздегі 11 аяқкиім фабрикасы жылына 50 миллион дана өнім шығарып, сіз бен біздің жалаңаяқ қалмауымызды қамдастырған-тын. Халықты сапалы аяқкиіммен қамтамасыз еткен фабриканың бүгінде бесеуі-ақ қалған. Алтауы өз арбасын өрге сүйреуге шамасы жетпей, металлоломға айналып тынды. Оған нарық деген қыспақтың да аз үлес қоспағаны белгілі. Кезінде көпшілікке арнап, төзімді де талапқа сай келетін аяқкиім шығарып келген фабрикалардың бүгінде мемлекеттік тапсырысқа күні түсіп отыр. Олардың еркін саудаға өнім шығаруға жүректері дауаламайды. Себебі түсінікті де... Алғашында балалар аяқкиімін шығарып бастаған ақтаулық «Ақбөбек» акционерлік қоғамы бүгінде тек тапсырыспен ғана жұмыс істейді. Аяқкиімге арналған таза былғарыны Ресейден сатып алады екен. Шығарған өнімдерін құрылысшыларға, мұнайшыларға сатады. Алматыдағы «Жетісу» фабрикасы кезінде атағы алысқа кеткен алыптардың бірі болатын. «Жүрегі оң жақта орналасыпты» дегенді күнде есіте бермейсің. Медициналық мәліметтер мұндай құбылыстың 100 млн адамның бірінде ғана кездесетіндігін көрсетеді. Құдайдың құдіретімен қасиетті Отырар ауданына қарасты Арыс ауылының тұрғыны, ердің жасы 55-ке келген Сарыбай Байкенжеевтің жүрегі оң жағында орналасыпты. Мұны Сәкеңнің өзі «47 жасымда бір-ақ білдім» дейді. Алғаш рет Сәкеңнің жүрегі оң жақта орналасқанын анықтап, әбден тексеруден өткізген дәрігер оған: «Сіздің жүрегіңіз оң жақта орналасқан екен. Бұл аса сирек кездесетін жағдай. Қазіргі ауырып отырғаныңыздың себебі де сол. Бауыр мен жүректің бір жақта болғаны адамға салмақ түсіреді. Оның үстіне жасыңыз да келіп қалған. Бүгіннен бастап біздің қатаң бақылауымызда боласыз», деді. Міне, сол оқиғадан кейін сегіз жыл өткен. Қазір сонда «жәрдемдесеміз» деген дәрігердің атын да ұмытып қалыпты. Көп қимылдаса, жү- регіне салмақ түсіп, мазасы қашады екен. Бір жағы, көңілге алғандықтан да болар. Егер ол кісі жүрегінің оң жақта орналасқандығын білмегенде, алаңсыз жүре берер ме еді, кім білсін, бәрі де бір Аллаға ғана аян... Сарыбай ағаның жұбайы Перизат жеңгейдің айтуынша, екі жақтың төркін-тегінде мұндай ауытқулар болмаған көрінеді. Неден бұлай болғаны қарапайым халыққа жұмбақтау боп тұр. АРНАЙЫ РЕПОРТАЖ Аяқкиім нарығы туралы әңгіме туа қалғанда, ауызды қу шөппен сүртуге тура келетіні рас. Әсіресе отандық өнім тұрғысында, ауыздың буылатыны да осы тұс. Бүгінде жұрт жалаңаяқ жүрген жоқ. Бірақ табалдырығымызда сырттан әкелінетін «топылидың» тайраңдап жүргені ақиқат. Қаншама қаржының Қазақстанның қамбасына емес, өзге елдің экономикасына жұмыс істейтініне қынжылмасқа шара жоқ. 2-бет Әуелде біздің бұл саладағы әлеуетіміз жаман емес еді. Кеңес кезінде алматылық «Жетісу» аяқкиім фабрикасының табиғи таза былғарыдан жасалған, дизайны да сол кез үшін жаман емес аяқкиімдерін 5 жыл киетінбіз. Аяқтан суық өту, буын ауыруы дегенді білмеппіз. Оның өнімі тіпті экспортқа шығып жататын. Ал бүгінгі қытайлық аяқкиімдердің сапасын білесіз ғой. Сондықтан да біздегідей шикізат бар, мамандар бар, білікті жұмыс күші бар, технология мен техника бар жерде жеңіл өнеркәсіпті өркендетуге барлық мүмкіндіктер табылады. Тек отандық өнімге деген сұранысты қалыптастыра білу керек. Негізінде, Елбасы алға қойған индустриялықинновациялық бағдарламаны жүзеге асыру үшін бізде мамандар жетіспей жатыр. Мамандар болғанда да, офистік, кабинеттік «қайраткерлер» емес, өндірістік тәжірибесі бар майталман ұйымдастырушы, нақты, реалды өндірістен хабары бар мамандар, инженерлік ақыл-ой иелері керек. Жалпы, осы саладағы әлеуетімізді бір арнаға бағыттап, мақсатты түрде саланы дамытамыз десек, бізге салалық министрлік құру да артық болмайтын тәрізді. Ілияс ИСАЕВ, экономист Бұл жолы «бүгін қайда барғанымыз дұрыс» деп, бас ауыртқан жоқпыз. Көпшілік азшылықты жеңеді, Уистлерде қалдық. Ертерек шығып, автобуспен шаңғышылар бәйгеге түсетін жерге бардық. Жол-жөнекей даңқты шаңғышымыз Владимир Смирновпен кездесіп, шүйіркелестік. Владимир Михаилұлы өзі жалғыз емес, зайыбымен бірге жүр екен. Шаңғышылар сөреден шығатын стадионға дейін бірге жеттік. Есімі төрткүл дүниеге мәшһүр спорт жұлдызымен қатар жүрген қандай жақсы десеңші. Себебі Смирновты танымайтын адам кемде-кем. Бәрі бас изеп амандасып, бәйек болады да қалады. Жарыс жолына бірінші қыздар шықты. Сөреден жарты минут сайын бірінен соң бірі шығып отырған 78 қыз 10 шақырымды лезде еңсеріп тастады. Бір сағаттан астам уақыттан соң жігіттер 15 шақырымға жарысулары керек. Оған дейін алдын ала сөз байласқан келісіміміз бойынша қайтадан Смирновпен жолыққанбыз. Сол жерде ҚР Туризм және спорт министрлігі Спорт комитетінің төрағасы Анатөлі Құлназаровпен және ҚР Штаттағы ұлттық командалар дирекциясының басшысы Елсияр Қанағатовпен кездестік. Басшылар тәптіштеп жағдайымызды сұрап жатыр. «Ештеңеден қиналып жүрген жоқсыңдар ма? Ондай болса, қысылмай айтыңдар» деп, бірнеше қайта сұрады. Әжептәуір марқайып қалдық. «Жо-жоқ, бәрі жақсы, уайымдамаңыздар», дейміз. Содан соң «микс-аймаққа» таяу жердегі жақсы орындарға тұрып алу үшін ішке қарай кеттік. Обалы нешік, бұл жолы Светлана Малахова да, Алексей Полторанин де тәп-тәуір нәтиже көрсетті. Негізі, «Үйеңкі жапырақтылар» елінде үкілеп қосқан қызжігіттеріміз тым осал емес. Бірақ олар әлі де болса, өз мүмкіндіктері мен қабілеттерін толық жүзеге асыра алмай келеді. Бақтарын ашар бапкерге тап болмай жүрген сияқты. Соңғы үш жылда ерлер арасындағы да, әйелдер арасындағы да ұлттық құрамамыздың бапкерлері екі рет ауысты. Мұның өзі оларға моральдық тұрғыда әсер етпеді дейсіз бе? Әсер етті, әрине. Жалғасы 7-бетте Жалғасы 6-бетте ОЙ-КӨКПАР Банктердің қызметін қайталайтын шағын несие ұйымдарының керегі бар ма?...дедiм-ай, ау! 8-бет Филипп КИРКОРОВ, ресейлік әнші: Өзгеріс уақыты таяды. Биыл мен жұрттың бәрін таңғалдырамын. Көресіздер, бала туамын әлі... «Экспресс газета» басылымына берген сұхбатынан. ИӘ Ізбасар БОЗАЕВ, Алматы сауда палатасының төрағасы: Керегі бар. Халықаралық тәжірибе көрсеткендей, шағын несиелеу кедейшілік деңгейін төмендетуге арналған тиімді құралға айналды. Кәсіпкерлікті дамыту арқылы экономикалық өсімге қол жеткізуге болады. Шағын несие ұйымдары дағдарыс кезінде банк несиесіне қол жеткізе алмаған шағын және орта бизнес иелеріне, ауыл кәсіпкерлеріне, үй шаруашылықтарындағы мыңдаған адамдарға өз ісін және өздері құрған жұмыс орындарын сақтап қалуға жағдай жасады. Қажет болған жағдайда шағын несие ұйымдарынан кез келген адам да, кәсіпорын да ақша ала алады. Оның тіркеу, есеп жүйесі оңай. Сол себепті де азғантай уақыттың ішінде ШНҰ елімізде үлкен орынға ие болды. Банктерге қарағанда ресмияттары оңай, ақша алу жылдам. Өткен жылы күзде Қаржылық бақылау және қадағалау агенттігінің басшысы Елена Бахмутова шағын несие мекемелерінің қызметін шектеу жөніндегі пікірін білдірген еді. Оның айтуынша, мұндай ұйымдар тек өндіріс орындарын, шаруа қожалықтарын қаржыландырумен ғана айналысуы тиіс. «Біз шағын несие ұйымдарының және несие серіктестіктерінің тұрғындарға банк қызметі секілді қызмет көрсетуіне қарсымыз», деп еді агенттік басшысы. Сондықтан олар тұтынушыларды несиелеуге қатысты заңнама әзірлеп, жоғары жаққа жіберген. Ұлттық банктің төрағасы Григорий Марченко Бахмутова ханымның айтқанын қолдап, «қазір шұғыл түрде шара қолданбасақ, таяу арада жаңа көлеңкелі банк жүйесі туындауы мүмкін» деген болатын. Жуырда бас банкир осы мәселеге қайта оралып, елімізде өсімқорлық (роствощичество) туралы заң қабылдауды ұсынды. «Егер мұндай мекемелер, шынында да, ауылды жерлерде жұмыс істеп, ақшаға мұқтаж жандарға несие берсе, оларға елдің бәрі алғыс айтар еді», деді ол. Әйтсе де Марченко мырза шағын несие мекемелерінің көбі өз қызметін ойдағыдай атқарып, пайда келтіріп жүргенін мойындады. Айта кету керек, жуырда Мәжіліс депутаты Аманжан Жамалов та шағын несиелеуге қатысты депутаттық сауал жолдады. Осы орайда бізге банк қызметін қайталайтын шағын несие ұйымдарының керегі бар ма деген сауал туындайды. 3-бетте ЖОҚ Бастапқыда елімізде халықаралық тәжірибеге сүйенген шағын несиелеу жүйесін құру идеясы ауыл заемшыларын кепілдемесіз, төмен мөлшерлемемен қажетті несие қорымен қамтамасыз етуді көздеген болатын. Осылайша қосымша жұмыс орындарын көбейту арқылы әлеуметтік мәселелерді шешуге, ауылдағы табыс көлемін ұлғайтып, кедейшілік деңгейін төмендетуге септігін тигізуі ке рек-тұғын. Мемлекет тарапынан қолдауға ие болған осы идеяның нәтижесінде қалалар мен ауылды жерлерде шағын несие ұйымдары жұмыс істей бастады. Өкінішке қарай, ШНҰ күткендегідей нәтиже берген жоқ. Қазіргі кезде шағын қаржы ұйымдарының қызметі шашыраңқы әрі айқын емес. Аманжан ЖАМАЛОВ, Мәжіліс депутаты:

2 (250) жыл, сәрсенбі САЯСИ БЮРО ЫҚПАЛДАСТЫҚ Премьер-министр Еуропалық банктің басшысын қабылдады Премьер-министр Кәрім Мәсімов Еуропалық қайта құру және даму банкінің Оңтүстік- Батыс Еуропа және Орталық Азия жөніндегі бас директоры Оливье Декамппен кездесті. Жүздесуде Қазақстанның жылдарға арнал ған үдемелі ин дустриалды-инновациялық даму бағдарламасының жүзеге асырылуы мен екіжақты қарым-қатынастың болашағы талқыланды. Сонымен қатар Еуропалық қайта құру және даму банкі бас шыларының жыл сайынғы бас қосуы жайлы да әңгімелесті. Себебі банк басшыларының кезекті 20-сын шы отырысы келесі жылы Аста на да өткізіледі. Кез десу со ңын да Үкімет басшысы Кәрім Мә сімов пен аталған банк өкілі Оливье Де камп Қазақ стан мен ЕҚДБ ара сын дағы ынтымақтастық одан әрі жалғасын табатынына сенім біл дірді. ЕҚЫҰ 2010 ЕҚЫҰ елдері саммит өткізу идеясын мақұлдады Кеше еліміздің Мемлекеттік хатшысы-сыртқы істер министрі Қанат Саудабаев Армения сыртқы істер министрі Эвард Налбандянмен кездесті. Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйы мы ның төрағасы Қазақстан ай мақтық қақтығыстарды рет теу ді өзінің төрағалық мін деттерінің бірі ретінде қа растырып, дипломатия лық жұ - мыстарды жүргізуде. Ар ме ния сыртқы істер ми нистрі Эвард Налбандянмен кез - де суі нен кейін Қанат Сау дабаев «Қа - зақстан Таулы-Қа рабах те кетіресін рет теу мәселесін оң тайлы шешіледі деп се неді», деп мәлімдеді. Оның ай туын ша, жағдайды қалып қа келтіруге ба ғыт талған кез кел ген шара қол дау таба ды жә не іске асыры луы тиіс. «Біз реттеу про це сіне барынша күш ті дем беруге дайынбыз. Бірақ қақтығыстың нүктесін қою тараптардың өз қолында. Сон дықтан Қарабах текеті ре сін реттей міз деген үмітіміз бар», деген ЕҚЫҰ төр аға сы «Қазақстанның ЕҚЫҰ сам ми тін өткізу идеясын бар лық ел дер ма құл дады. Біз сам митте қамтылатын та қы рып тар мен оны өткізу мер зім дерін тал қылауды бастап та кет тік», деді. БЕЗБЕН Жеңіс жалаң ұранның жалауы емес Биыл ата-бабаларымыз қан майданда жанқиярлық ерлік үлгісін көрсеткен, миллиондаған құрбандықтармен жеткен Жеңістің 65 жылдығы үлкен ауқымда аталып өтпек. Үш ұрпақ ауысып үлгерер уақыт аясында күркіреп өткен соғысқа жаңаша көзқарастардың пайда болуы, оның ақтаңдақтары мен ақиқатының жаңғыра бастауы тарихи заңдылық екенін жоққа шығаруға болмас. Дегенмен Жеңістің аты Жеңіс. Алыстаған сайын сан ұрпақ жадында асқақтай бермек. Бұл турасында Қазақстан Президенті Н.Назарбаев Мәскеу түбіндегі Завидоводағы резиденциясында Ресей басшысы Медведевпен кездесуінде кесіп айтқан еді. «Биыл Ұлы Жеңістің 65 жылдығы. Бәріміз үшін, Тәуелсіздігіміз үшін ата-бабаларымыз жандарын пида еткен бұл соғыстың нәтижесінің тарихи тұрғыдан қайта қаралуына жол жоқ екенін біз жұртшылыққа паш етуіміз керек», деп атап өткен болатын. Бұл арада Елбасы Екінші дүниежүзілік соғыстағы Жеңістің маңызы мен тағылымы Тәуелсіз Қазақстан үшін бір мысқал да кемімейтінін, керісінше, мән-мағынасы еселене түсетінін меңзесе керек. Құбаш САҒИДОЛЛАҰЛЫ Екінші дүниежүзілік соғыстың шынайы тарихы кей жағдайда объективті зерттеу нысанасы емес, саясиланған мәлімдемелердің шылауында кетіп қалып жатады. Қазақстан Президенті былтыр 26 қарашада Минскіде Екінші дүниежүзілік соғыстың қорытындысын қайта қарау әрекетіне бірлесіп қарсы тұру Қазақстанның ЕҚЫҰ-ға төрағалығы аясындағы маңызды міндеті болып табылатынын айтқан болатын. Елбасының айтуынша, Екінші дүниежүзілік соғыстың тарихын қайта қарау әрекетіне, ұлтшылдардың қылмыстарын тікелей немесе жанама ақтау жөніндегі кез келген әрекетке жол беру жөнсіз. Былтыр қыркүйек айында Ресей Федерациясының Президенті Дмитрий Медведев БҰҰ Бас Ассамблеясының 64-ші сессиясында сөйлеген сөзінде: «Кейінгі кезде орын алып жүрген неонацизм көріністері, атап айтқанда, Екінші дүниежүзілік соғыстың қорытындыларына ревизия жасау жөніндегі ашық пікірлермен қатаң түрде күрес жүргізу Біріккен Ұлттар Ұйымының басты міндеттерінің бірі болып қалуы қажет» деген болатын. Онысы жөн. Дегенмен осылай деген Медведевке Ресейде фашистік идеялармен уланған неоұлтшыл тентектерін тыйып алғаны абзал. Біздің айтпағымыз, бүгінгі Алаш баласы үшін Екінші дүниежүзілік соғыстың мән-маңызы турасында болмақ. Кеңестік шекпеннен құтылғаннан кейін Ұлы Отан соғысының тарихына қарама-қайшы көзқарас бар. Мәселен, Эстонияда Екінші дүниежүзілік соғыс қорытындыларын қайта қарау мәселесі бойынша қоғамдық пікірдің қазаны қайнап тұр жылы Таллиндегі «Қола солдат» ескерткішінің тұғырынан алынуы іштегі орысшыл топтың, сырттағы Ресейдің наразылығын тудырды. Екінші дүниежүзілік соғыс қарсаңында КСРО-ның дәргейіне өткен Балтық елдері Эстония, Латвия, Литвада 50-ші жылдардың ортасына дейін Кеңес өкіметіне қарсы партизандық қозғалыстар белсенді қарсылық көрсетті. Латвия президенті Вайра Вике- Фрейберганың: «Әрине, біз 9 мамырда арақ ішіп, частушкада ән айтатын егде ресейліктердің санасезімін өзгерте алмаймыз, бірақ олардың қаһармандықпен Балтықты қалай жаулап алғанын естен шығармауымыз керек» деген сөзінде саяси астар бар екені даусыз. Бір қызығы, Балтық елдері миллиондаған бейбіт тұрғынының қанын төккен эсэсшілдерді дәріптеп жатқанда, қазіргі Германия мұндай үрдіске мүлде қарсы. Екінші дүниежүзілік соғысқа жаңаша көзқарас украин қоғамын қарамақайшы жікке бөліп тастады. Тарихи объективтілік тұрғысынан алғанда, Польша фашистік Германиядан да, КСРО-дан да зардап шегуші ел болып саналады. Екінші дүниежүзілік соғыстың бастапқы кезінде Молотов-Риббентроп келісімі бойынша КСРО мен Германия Шығыс Еуропаны, Польша жерін қыл үстінен бөлісіп алған болатын. Сондықтан бұл ел бұл соғысқа өз тұрғысынан Ұлы Отан соғысы деп қарайды. Олардың Кеңес әскерін азат етуші ел деп есептемейтіні заңдылық. Рас, кеңестік тоталитарлық режимнің қиянаты мен зардаптарын ұрпақ ешуақытта ұмытпайды жылғы Жеңіс КСРО құрамында нағыз ерлік көрсеткен, ұрпақ үшін шейіт болған ата-баба ерлігінің жемісі, бүгінгі ұрпақ жеңісі болып асқақтай беретіні даусыз. Ал сарапшы мамандардың айтуынша, сұрапыл соғыс тарихының ақтаңдақтары та лай жылдар зерттеу нысанына айналып, көзқарастар дың жаңа көкжиектеріне жетелемек. МАМАНДАР ПІКІРІ: Гүлжауһар КӨКЕБАЕВА, тарих ғылымының докторы, профессор: Екінші дүниежүзілік соғыстың нәтижелерін қайта қарауға жол берілмейтіні даусыз. Өйткені кезінде бірінші дүниежүзілік соғыстың қорытындыларын қайта қарауға ұмтылудан екінші сұрапыл соғыс туды. Екінші дүниежүзілік соғыстың қорытын дыларын 1975 жылы әлемнің 35 мемлекеті қол қойған Хельсинки қорытынды актісі түбегейлі бекітіп, соңғы нүктесін қойған болатын. Бұл әлемдік ауқымдағы жаңа қақтығыстарға жол бермеу үшін жасалды. Ал егер Екінші дүниежүзілік соғыс тарихын ғылыми мәселе ретінде қарасақ, онда оны зерттеу ешқашан да толық аяқталды дей алмай мыз. Атап айтқанда, соғыстың қарсаңындағы ірі мемлекеттердің геосаясаты, соғысты болдырмау жолындағы іс-әрекет, оның неліктен іске аспай қалуы, т.с.с. ғылыми мәселелер әлі де толық зерт теуді талап етеді. Соғысқа қатысқан ірі елдердің мұра ғаттарында жатқан әлі де белгісіз болып отыр ған деректер баршылық. Кезінде КСРО құрамын дағы республикалар ғалымдарының шетел мұра ғаттарында жұмыс істеуге мүмкіншілігі болған жоқ. Енді біздің ғалымдар жылдар бойы аңсаған мүмкіншілікті алған кезде, осындай әлемдік деңгейдегі ғылыми мәселелерді зерттемей отыру, жаңа деректер негізінде өзіндік пікір айтпау мүмкін емес. Нақты оқиға ретінде Екінші дүниежүзілік соғыс тың нәтижелері қайта қаралмайды, оған жол беруге болмайды, бірақ ғылыми мәселе ретінде соғыс тарихы зерттеле береді. Гүлшат НҰРЫМБЕТОВА, саяси ғылымдар докторы, профессор: Екінші дүниежүзілік соғыстың, Ұлы Отан соғы сының болғаны тарихи факт. Ресми деректерге сенсек, оған 61 мемлекет қатысқан, бұл бүкіл Жер шары тұрғындарының 80 пайызы, 40 шақты мемлекеттің аймағында 110 миллион әскер қамтылған қызу шайқастар болған. Материал ды шығындар төрт триллион долларды құрады. КСРО халқы 28 миллионға кеміп, бейкүнә бала лар дың 8 миллионға жуығы соғыс құрбаны бол ды. Осындай найзаның ұшымен, білектің күшімен, ана лардың көз жасымен қол жеткен Ұлы Жеңісті әлемде бейбітшілік орнатуға құзырлы БҰҰ, БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің құрылуының, Израиль мем ле кетінің пайда болып, әлемнің жаңа картасы сызы луының, Екінші дүниежүзілік соғыс қозғаушы күштерінің жазалануының басты себебі екендігін мойындау керек. Бірақ қазіргі кезде мойындауды былай қойғанда, «кешірім» сұратуға ұмтылушылардың қатарында Шығыс Еуропа елдері тұр. Мыса лы, Эстонияда СС ардагерлеріне жыл сайын құрмет көрсетіліп, тіпті Жеңістің 60 жылдығына Вал дас Адамкус пен Арнольд Рюйтель келуден бас тартты. Мұндай келеңсіздіктерге жол берілмеу керек. Сондықтан оның нәтижелерін қайта қарау қаншалықты қажет?! Әр мемлекет өзінің бүгінімен сәйкестендіріп тарихты қайта жазатын болса, онда не болғаны? Бірақ осы Екінші дүниежүзілік соғыс туралы ақиқат, тарихи шындық әлі толық айтылған жоқ. Себебі кезінде әлемнің капиталистік және социа листік лагерге бөлінуі ғалымдарға толыққанды зерттеулер жүргізуге мүмкіндік бермеді. Әрі Кеңес үкіметінде үстемдік еткен идеология кей бір фактілерді бұрмалауға дейін жол берді. Сон дықтан кезінде айтылмаған, құпия болған, бұр маланған фактілер бүгінгі күні ашық айтылуы, жазы луы қажет. Әрине, даурықпа сөз, эмоцияға сүйе ніп емес, нақты деректер негізінде баға берілгені жөн. Бұл жазықсыздан-жазықсыз миллионда ған адамдар құрбан болған ХХ ғасыр траге диясын қайталамау үшін қажет. Тарихты танып білу жет кіліксіз, одан тағылым, сабақ ала білуіміз керек. ДЕРЕК ПЕН ДӘЙЕК: Екінші дүниежүзілік соғыста 60 миллионнан астам адам қаза болса, 90 миллионнан астам мүгедек болып қалды. Соның ішінде КСРО-да 27 миллионға жуық, Қытайда 10 миллион, Польшада 6 млн, Югославияда 1,7 млн адам опат болды. Ал басқыншы елдер: Германия 13 млн-ға жуық, Жапония -2,5 млн, Италия 500 мың адамынан айырылды. ОЙ-ТҮЙІН Сонымен, интернационалды тоталитаризм КСРО және националды тоталитарлық ел Германия арасындағы күркіреп өткен соғыстың мемлекет үшін мән-маңызына нүкте қойылды. Ал соғыстың тарихи құбылыс ретіндегі ақтаңдақтары алдағы кезде тарихтың жаңа парақтарын ашпақ. Бірақ адамзат баласының басына қасірет болып төнген сұрапыл аждаһаның жолын кескен Ұлы Жеңіске күмән келтіру тарих алдында күнә болары сөзсіз... ТАЛҚЫ Келесі жоба қандай болмақ? Кеше Алматыдағы Саяси шешімдер институты(сши) Ел бірлігі доктринасы мен Ұлттық саясат тұжырымдамасының салыстырмалы сипаттамасы жөніндегі зерттеу жұмыстарын жариялады. Институт сарапшылары құжаттың қос бірдей нұсқасына объективті түрде баға беріп, олардың даулы және ымыралы тұстарын анықтауды мақсат етеді. Сәкен НҰРҚАБЕКҰЛЫ Өткен жыл Қазақстан тұрғындары үшін «ұлттық доктрина» таңдаудағы дау-да майымен есте қалары анық. Алдымен Қазақстан халқы Ассамблеясы дайындаған «Ел бір лігі доктринасы» қалың көпшіліктің көңі лінен шықпай, сан түрлі басқосуларға себеп болды. Бұл тақырыптағы пікірта ластар мен сыни пікірлер тым өткір шықты. Ар тынша аталған құжатқа балама ретінде «Тәуелсіздікті қорғау» халықтық қозға лысы «Қазақстан Республикасының Ұлттық сая саты» тұжырымдамасын жасап шықты. Алайда бұл нұсқа да сыннан айналып өте алмады. Түптеп келгенде, барлық пікір - таластар бір жағдайды түсінбеу ші ліктен туын дап жатыр: ұлттық құрылыс (Батыста national-building деген атаумен қалыптасқан) саласындағы жұмыс пен этносаралық қатынастардың тұрақтылығын қамтамасыз ету барысындағы әрекет. Ұлттық құрылыс едәуір кең ұғым. Ол, жалпы, мемлекеттік құрылыстың негізін құраушы элементтің бірі. Ал этносаралық тұрақтылықты қамтама сыз ету әдістері толыққанды ұлттық құрылыс болу үшін жеткіліксіз. Сондықтан 5 ақпанда Президент Әкімшілігінің ұйымдастырумен мемлекет, қоғамдық ұйым дар, зиялы қауымның белді өкілдерінің қатысуымен кездесу өткізілген болатын. Мұн да екі жобаның да әлсіз тұстарын еске ретін мәмілелі нұсқа дайындау туралы ше шім шығарылды. Осыған орай бірқатар сарапшылардың басын қосқан Саяси шешімдер Институты доктрина мен тұжырымдама нұсқаларын салыстырып, олардың өн бойындағы жаңсақ тұжырымдар мен ұтымды пайымдарын ашып көрсетуге тырысыпты. Алайда толыққанды объективті дүние шығара алды деп айта алмаймыз. Институттың зерт теуі «Ел бірлігі доктринасындағы» олқылықты атап беруге тырысады. СШИ зерт теуінде «Ел бірлігі доктринасының әлсіз тұсы Қазақ этносының мәртебесін анық тамағаны», деп көрсетілген. Расында да, ұлт тұжырымдамасының бұл нұсқа сын да «этнос», «халық», «ұлт», «азаматтық қоғам», «этникалық қауымдастық» секілді ұлттық құрылысты қалыптастыру үшін маңызды терминдердің анықтамалары жоқ. Ал «Ел бірлігінің» басты артықшылығы ретінде «Қазақстандағы этностар мәде ние тінің бірегей синтезін СШИ-дің Қазақстан халқы Ассамблеясының өніміне берген бағасы: «Ел бірлігі док - тринасы» этносаралық және дінаралық келісімді қол дау тетіктерін басымдылықпен сипаттайды, бірақ тұжы рымды түрде Қа зақстанда азаматтық қоғам құрудың қағидаттарын сипаттайтын деңгейге «тартпайды». мойындауы. Ел дің тағдыры үшін этностардың бірдей жауап ты екендігін ескертуі», деп көр сетеді. СШИ сарап шылары ұлтшыл-пат риот тар дайындаған тұжырымдаманың көп теген әлсіз жақтарын атауға тырысады. Солардың басты қателігі ретінде «бұл құжатта Қазақстанның Ресей империясы және КСРО құрамында болғанына біржақ ты әрі бірбеткей баға берілген» деп көр сетеді. СШИ-дің пікірінше, «авторлар кеңестік заманға баға беру барысында эко номикалық, инфрақұрылымдық, ғы лыми, білім берудегі және мәдени сала да ғы жетістіктерді ескермеген». Сондай-ақ олардың ойынша, ұлтшыл-патриоттар қа уы мы құрастырған тұжырымдамада «Ұлттық мәселелерді шешу бойынша құзыреттілікті «қазақ ұлтына», сондай-ақ оған қайсыбір «артықшылықтар» беруге үндеу байқалады, бұл ҚР Консти ту циясындағы ел азаматтарын этникалық бел гілері бойынша кемсітуге жол бермеу тура лы ұстанымға қайшы келеді, деп көр сетеді. СШИ-дің «Тәуелсіздікті қорғау» халықтық қозғалысы дайындаған тұжырымдамаға берген бағасы: Ұлттық саясат тұжырымдамасы о бастан Қазақстанның ұлттық құрылысының жоспары түрінде жасалды, сондықтан мәселелердің едәуір кең ауқымын қамтиды. Бұл, сөз жоқ, үлкен артықшылық. Бірақ тұжырымдама авторлары ең бастысын жасай алмады Тұжырымдаманы ел Тәуелсіздігінің 18 жылдық кезеңіндегі нәтижелерімен байланыстыра алмады. Қысқасын айтқанда, бұл тұжырымдама 18 жылдағы барлық жетістіктерді ысырып тастап, ұлттық құрылыс үдерісін нөлден бастауды ұсынады. ОЙ-ТҰЖЫРЫМ Тұрғындардың ұлттық доктрина таңдаудағы белсенділігінің ар жа ғынан халықтың ұлттық идеологияға деген табиғи ізденісiнің пай да болғанын байқауға болады. Сынға алынып жатқан тұжырым дама лардың соңынан оның тағы бір нұсқасының пайда болуы мүм кін екені көрініп-ақ тұр. Ендеше, оны кім жасайды деген сұ рақ туындайды? РЕЙТИНГ Электронды үкіметіміз ерлеп тұр БҰҰ Қазақстанның «электронды үкіметке» дайындық жөнінен рейтингін жоғарылатты. Бұл бойынша Қазақстан әлемде «электронды үкіметке» әзірлік рейтингі бойынша 46-орынға, яғни 35-сатыға бірден көтерілді. ТМД Украинада инаугурация өткізуге ақша жоқ Украинаның Жоғарғы Радасы жаңадан сайланған ел Президенті Виктор Януковичтің инаугурациясын ақпан айының 25-іне белгіледі. Бұл туралы заң шығарушы орган спикері Владимир Литвин мәлім етті. БҰҰ-ның жыл сайынғы «электронды үкіметке» әзірлік бойынша ғаламдық рейтингіне сәйкес, Қазақстан соңғы жылы едәуір өрлеп, 81-орыннан 46-орынға бір-ақ көтерілді. Бұл рейтинг жөнінен Ресей 59-ыншы, Беларусь 64-інші, Украина 54-орын да келе ді. Елімізде «е-үкімет» қызметін 70 мыңға жуық тіркелген заңды және жеке тұлға пайдаланады. Ал мемлекетте бұл салтанатты рәсімді өткізуге қаражат жоқ. «Елдің 2010 жылға арналған бюджеті әлі қабылданбаған. Халық өткен жылдың бюджет қалдығымен өмір сүруде», дейді Тимошенконың жақтасы, Рада ның бюджет комитетінің өкілі Олег Ляш ко. Ал Раданы материалдық-тех никалық жағынан қамтамасыз ету жө ніндегі комите тінің басшысы Василий Крав чук Ра даға 30 млн гривен жетіс пей тінін айтуда. Депу таттардың шо ғы ры пре зидентті ұлық тау рәсіміне қар жы ны басқа жақтан із деу керектігін ал ға тартып отыр. Қай құрлықта қанша федеративті мемлекет бар? Әлемде қанша федеративті мемлекет бар? Бауыржан КӘРІМ, Алматы Сізге ресми деректер көр сеткен әр құрлықтағы фе деративті елдердің тізімін ұсы намыз. Еуропада: Авс трия, Босния және Герцеговина, Бельгия, Ресей, Германия, Швейцария. Азияда: Пәкістан, Малайзия, БАӘ, Непал, Үн дістан, Ирак. Аф ри ка құрл ы- ғында: Судан, Ко морлар ода ғы, Эфиопия, Ни герия. Америкада: Аргентина, Венесуэла, Канада, Мек сика, АҚШ, Бразилия, Сент-Кристо фер және Не вис, Авс тралия және арал дарда: Австралия одағы, Микронезия. Италияда көркемөнер өз алдына министрлік Көптеген Еуропа елдерінде бізде кездеспейтін министрліктер бар деп естідім. Солар жөнінде білгім келеді? Лаура ӘДІЛХАНОВА, Семей Иә, Германияның бундес үкіметінде мұндай министрлік бар. Бірақ бұл Экономика және технология министрлігі деп аталады. Алмания үкіметінің құрамын да отбасы, қарт азаматтар, әйелдер жә не жастар ісі жөніндегі министрлік жұ мыс істейді. Тағы да қызықты ведомст волар жай лы білгіңіз келсе, айта кетейік, мысалы, АҚШ-та ардагерлер ісі жөнін дегі, энерге тика сияқты жекелеген ми нис трліктер бар. Бізде ұлттық қауіпсіздік комитеті болса, АҚШ-та бұл сала жеке ведомствоға бағы на ды. Сондай-ақ тұрғын үй құрылысы жә не қалаларды дамыту министрлігі де бар. Ал Италияда экономикаға қатысты екі бір дей министрлік бар. Оның бірі экономика және қаржы, екіншісі экономикалық да му. Италияда көркемөнер министрлігі де бар. Бұл біздегі Ақпарат және мәдениет министрлігінің жұмыстарымен айналысады.

3 ҚОҒАМ 24 (250) жыл, сәрсенбі 3 Басы 1-бетте МӘСЕЛЕ MADE in KAZAKHSTAN-ды қашан киеміз? Басқа әріптестерінің басына түскен жағ дай оларды да айналып өте алмапты. Тен дерге телміріп отыр ғандары. Банкроттық тан да сес кеніп отырған жайы бар. Бүгін де Ал матыда үш аяқкиім фабрикасы бар. Олар жылына 67 мың жұп аяқ киім шығарумен ғана шектеледі. КЕРЕК ДЕРЕК Бүгінде денсаулыққа аса зиян қытай аяқкиімдері бүкіл әлемді жаулап алғаны белгілі. Олардың түрлі аллергиялық ауруларды қоздыратыны анықталған. Сондықтан Еуропа мен Батыстың дамыған мемлекеттері сапасыз өнімдерден мүлде бас тартып отыр. Ал біздің елдің мұндай шешім қабылдауына жағдайы жоқ. Себебі айтпаса да түсінікті... Нарықтың жілігін шағып, майын ішкен пы сықтар «отандық өнеркәсіпті өрге басты ру үшін контрабандалық жолмен келетін тауардың жолын кесу керек» деп есептейді. Елімізге ағылып келіп жататын аяқкиімдер дің көбісі заңсыз жолмен әкелінетін кө рінеді. Бүгінде елімізге әлемнің 36 елінен аяқкиім тасқыны ағылады екен. Отандық өнім өндірушілердің алыпсатарларға қар сы тұрарлық қауқары жоқ. Жергілікті ісмерлерге тосқауыл болатын тағы бір жағ дай өз қолымыздағыны ұқсата алмай, шикізатты шетелден сатып алатынды ғымыз. Жыл сайын елімізден тері-терсек, жүн-жұрқа шетел асып кетеді де, өңде ліп, қайтадан кеденнен өту ақысы, салық салынып, көлік ақысы қосылып, бірне ше бағаға еселеніп өзімізге қайтып келе ді. Әрине, арзанға емес. Тері өңдейтін за уыт тар Ресейде, Қытайда, Түркияда бар. Елі міздегі «етікшілерді» асырап отырған осы мемлекеттердің шикізаттары. Еліміз жы лына 3 миллион тоннадан астам теріні ше телге асырып салады екен. Ал біле-білсеңіз, Үн дістанда өңделмеген тері шикізат тарын сырт қа сатуға тыйым салынған. Қалай айтсақ та, отандық өнеркә сіп шілер дің өшіп қалмай, өлмелі күй кешіп келе жат қандығы жыл сайын өткізілетін тендер лердің арқасы. Осы құтқарушы күш бұл саланы жайқалтып жібермесе де, тамы рына тиген тамшыдай болып сүйреп ке леді, әйтеуір. Қазір аяқкиім нарығында бә секелестік туралы айтуға да ұят. Себебі қы тай лық баға бет қаратпайды. АЛАҚАНДАЙ АҚПАРАТ Аяқкиім нарығын жаулап алған сапалы өнімдердің отаны Португалия мен Италия. Таза былғарыдан және қолтырауын терісінен тігілген аяқкиімдері кең сұранысқа ие. Әрі төзімділігімен де танымал. Осы елдер жылына 12 миллион аяқкиімді дамушы елдерге экспорттайды. Шетелден әкелініп жатқан аяқ киім дердің сапасына келсек, олардың бәрі де әуелі мемлекеттік стандарттық тексеруден өт - кізіліп, талапқа сай келуі тиіс. Бірақ көп те - ген саудагерлер тауарларының сапасы на шар болғандықтан, сертификат ала алмай ды. Бірақ заңды айналып өтудің жолын тапқандар мемстандартыңды мен сінбей ді. Импорт тауарлардың басым бөлігі та за былғарыдан емес, жасанды теріден ті гілген. Әрі төзімсіз. Азғана уақыт өтпейақ табаны қақырап түсіп қалады. Ал кедей дің жұтаң қалтасы қытай тауарынан басқаны көтермейді. Ата-бабаларымыз ар ша ағашынан шеге қағып, қолдан тері илеп тіккен төзімді аяқкиімдерді бүгінгі тех нология мықты дамыған заманда өзіміз өндіре алмауымыз өкінішті, әрине. Шы дамсыз шәркейлерден жұрт жалықты, ал отандық аяқкиім өндірісін өркендетудің кіл ті табылмай тұр. Өзіміз өркендетеміз деп, шетелдік тауарды тежеп тастасақ, аяқкиім сіз қалармыз. Не істемек керек? Осы ретте, Жамбыл былғары аяқкиім ком бинатын тиімді пайдаланатын кез келген сияқты. Уақытында осы кәсіпорында 6 мыңнан аса адам жұмыс істейтін. Елі міз дің бюджетінің бүйірін толтыруға қомақты үлес қосқан осы комбинат кезінде шетелдіктердің де сұранысын қанағаттандыратын-ды. Оның тері илейтін, аяқкиім тігетін ма шиналары дайын тұр. Оған инвесторлар тартуға әбден болады-ақ. Тек көзін таба білетін білікті маман болса болғаны. Бүкіл елімізді етікпен қамтамасыз етпесе де, аз да болса өнім өндіріп, отандық тауарлар легінің қатарын толтырып отырса, үлкен істің шағын қадамдардан басталатынының дәлелі болар еді. Гүлжан КӨШЕРОВА Басы 1-бетте ОЙ-КӨКПАР Банктердің қызметін қайталайтын шағын несие ұйымдарының керегі бар ма? Ізбасар БОЗАЕВ, Алматы сауда палатасының төрағасы ҚОЛДАУ ТҮЙІН Мамандардың айтуынша, отандық нарықта қызмет көрсететін көптеген шағын несие ұйымдарының көрсеткіштері әлемдік деңгейге жете алмай отыр. Әйтсе де бұл жүйе ойдағыдай дамып келеді. Соңғы бес жыл ішінде ШНҰ саны 177-ден 1712-ге жетті. Тәжірибе көрсеткендей, банктік емес жүйенің дамуы қаржы-несие құралдары нарығында бәсекелестікті дамытуға септігін тигізеді. Шағын несие ұйымдары дәстүрлі банк қызметіне қол жеткізе алмайтын аймақтарда және ауылды жерлерде өз қызметін кеңейте түспек. Әзірлеген Гүлнар АХМЕТОВА Аманжан ЖАМАЛОВ, Мәжіліс депутаты Kcell компаниясы ұлттық өнерге жанашырлық танытып отыр ҚЫЗЫҚ ПІКІР Алушы мен берушінің арасындағы саты көп емес. Қысқа ғана уақыт ішінде кәсіпорындар қарыз алып, ісіне жаратып жатыр. Ең бастысы, 90-жылдары талай адамды зар жылатқан өсімқорлықты ығыстырып шығарды. Әйтпесе, бәрімізге белгілі, кезінде қа рызға ақша беріп, айына10-20 пайыз үстеме алған дар көп болатын. Әрине, шағын несие ұйымдары кең көлемде банктермен бәсекелесетін деңгейге жеткен жоқ. Қазір ШНҰ несиенің бір айлық мөл шер леме сін 1,2-1,5 пайызға түсірді, яғни бір жылға шаққан да пайыз болады. Бұл банктермен бірдей де ген сөз. Дегенмен банк дәрежесіне жете қоймаса да, шағын несие ұйымдарына халықтың бет бұра бас тағаны Марченко мырзаны алаңдатып отыр. Өткен де «осыған қатысты заңнама қабылдау керек» деді. Бұл бас банкирдің жауапкершіліксіз айта салған мәлімдемелерінің бірі. Еске түсірсек, былтыр айырбастау бөлімшелерін жабу қажет деп бір шулатты. Қарап отырсақ, бүкіл әлем бәсекемен өмір сү реді. Сондықтан шағын несиелеуді шектеу арқылы кү ресудің орнына банктерді азаматтар мен кәсіпорын дарға сапалы қызмет көрсетіп, несиелеу мә селесін шұғыл шешуге жұмылдырсын. Сөйтіп, кедергі келтіру емес, табиғи жолмен ығыстырып шығарсын. Банктік емес саланың дамуы қаржы несие құралдары нарығында бәсекенің дамуына ықпал етеді. Бәсеке болса, тұтынушы өзіне ыңғайлы қарыз шарт тарын таңдап, жоғары сапалы қызмет көрсететін не сие ұйымдарын таңдауға мүмкіндік алады. Сондық тан жекелеген келеңсіздіктерге сүйеніп, шағын не сие ұйымдарын көлеңкелі банк құрылымы деуге болмайды. Қазақстан баспасөз клубында «Қыран» федерациясы» қоғамдық қоры өзінің бес жыл көлемінде атқарған жұмыстары жөнінде конференция ұйымдастырды. Айта кетейік, «Қыран» федерациясы аңшы құстарға қатысты қазақ халқының ұлттық мұрасы мен тарихи дәстүрін сақтау мақсатында құрылған болатын. Бұл ежелгі кәсіп осы күнге дейін құсбегілер сабақтастығы арқасында сақталып келді. «Қыран» федерациясы» қоғамдық қоры және «Жалайыр Шора» орталығы өскелең ұрпаққа тәжірибелі құсбегілер сабақтастығының тамаша тәжірибесін таратуда, сонымен қатар Қазақстанда осынау көне дәстүрдің жаңғыруына көп жылдардан бері аянбай тер төгіп келеді. Бағдат МҮПТЕКЕҚЫЗЫ, «Қыран» федерациясы» қоғамдық қорының атқарушы директоры: Бүгін «Қыран» федерациясы» қоғамдық қорының құрылғанына бес жыл толып отыр. Құсбегілік қазақ ұлтының қанына сіңген көне дәстүр. Көшпен ділер өмірінен берік орын алған үл кен өнер. Оның тәлім-тәрбиесі атадан балаға қастерлі қалпымен жарасым ды жалғасқан. Оның үстіне, фе дера ция құ рылған бес жыл ішінде көп теген жұ мыстар атқарды. Құсбегілердің ұлт тық дәстүрге сай киімдері шығарыл ды. Kcell компаниясының қар жылық қолдауының арқасында жас бүркіт шілеріміз Қазақтың спорт және туризм академиясына оқуға түсті. Ендігі біз дің мақсатымыз келешекте құс бегі лер көп шоғырланған Нұра ауы лын да саятшылыққа қажетті құрал-жабдықтарды дайындайтын шебер ха на ашу. Сондай-ақ Нұраны этнопеда го г- икалық ауыл ретінде танытып, сол жерде ғылыми-зерттеу орталығын аш сақ па деген жоспарымыз бар. Құдайға шү кір, «Қыран» федерациясы алғаш құ рылғанда 30-ға жетпейтін құсбегі бол са, енді 100-ден асып отыр. Мемле кеттік Туымызда қыран құсы бей нелен гені де тегін емес. Ежелгі көк тәңірі аспан мен Күнге жақындап, шарықтай ұшатын құс патшасы қыран бүркіт аса қасиетті де құдіретті. Қыран кең дала биі гінде жеке-дара ұшады. Сондықтан да қыранымыздың қасиетін кетірмей, қа зақтың көне өнерін жоғалтпай, келе шекке аманат етіп қалдыру біздің міндетіміз. Негізі, саяткерлік қазақтың қанына сіңген қасиетті өнері екендігіне ешкім дау айта алмас. Алайда қазіргі күні француздар да құсбегілікті, атбегілікті игере бастады. Олар қазір тазы жүгіртіп, құс аулап жүр. Тіп ті біздер олардан да кейін қалып қойып отыр ған жайымыз бар. Енді біраз уақыттан соң олар құсбегілікті өздерінің ұлттық өнері ретінде бағаламасына кім кепіл? Өйткені көр шілес Қырғызстан да біздің «ау да рыспақ ты» өздерінің ұлттық ойыны ретінде қа былдады. Біз осылай өзіміздің төл өнерлерімізден айырылып қала береміз бе? Бұл жөнінде бізге «Қыран» құсбегілер феде рациясының атқарушы директоры Бағдат МҮПТЕКЕҚЫЗЫ былай деп жауап берді: Ұлттық өнерімізді неге шетел діктер дің иемденіп алатынына бай ланысты айтар болсам, бізде ұлттық мәде ни мұрамызға қатысты немесе ұлттық спортымызға қатысты әлі күнге дейін толыққанды заң жоқ. Осының салда рынан біз барлық дүниелерімізден айы рылып отырмыз. Бұл заң шығарушы ор ган ның ішінде ұлттық рухы бар, ұлттық өнерге жаны ашитын азаматтардың аз дығынан деп ойлаймын. Мәселен, ше телде кішкентай ғана шағын мем лек ет тердің өзінде құсбегілердің дей клубы бар. Ал бізде рес публика бойынша «Қыран құс» фе де рациясы мен «Жалайыр Шора» ор талығы ғана бар. Құсбегілердің мұңын мұңдап, жоғын жоқтап отырғандар осы екі мекеме ғана. Осының сал да ры нан текті құстарымызды әлі күнге дейін жет кілікті дәрежеде қастерлей алмай отыр мыз. Сондықтан да қырандарымызды қастерлеу федерацияның ай наласында жүрген Нұрлан Өнер баев тың не болмаса менің, осында отырған бір ді-екілі адамның міндеті емес, бұл Бағдат МҮПТЕКЕҚЫЗЫ, «Қыран» федерациясы» қоғамдық қорының атқарушы директоры: Қазір қырандарға чип салу мәселесі де үлкен проблема болып отыр. ҚР заңдарында «құсбегілер сақинаны, чипті салу-салмауды өздері таңдайды» делінген. Алайда бүгінгі кезде құсбегілердің таңдауына ешкім ерік беріп отырған жоқ. Негізі, мұны Кеңес үкіметі кезінде сонда қызмет істеген азаматтар қомақты ақша табу мақсатында чипті ойлап тапқан болатын. Қазір қарасаңыз, чип салған құстардың пайызы өліп қалды. Неге өлді? Оны зерттейтін орнитологтер бізде жоқ. Құсбегіліктің айналасында жүргеніме 20 жылдай уақыт болды, сондағы байқағаным, қырандарымыз тек қана аңға түсетін кезде, түлкіге, қасқырға енді шүйліге берген кезде өледі. Кейде ойлаймын, мүмкін, чип біздің салт-дәстүрімізге сай келмейтін шығар. Сондықтан Батыстың көшірмесін ала беруді мен қолдамаймын. Оның үстіне, жан-жануарлары табиғи ерекшелігінен ада болған, саябағында қасқыры мен қояны бірге қыдыратын, бүркіті арлан, түлкі тұрмақ, қоянға түспейтін Батыс бізге не үйретпек? Қаржылық бақылау және қадағалау агенттігі мен Ұлттық банктің реттеуінен сырт қалған. Барлық шағын несие мекемелері жай ЖШС-лер. Ережеге сәйкес, пайыз мөлшерлемесі жылдық емес, ай сайын есептеледі. Ол нарықта орта есеппен 3-5 пайыз аралығында, яғни сыйақы мөлшерлемесі 60 пайыз көлемінде, бұл банкпен салыстырғанда 4 есе көп. Одан өзге борышкерден түрлі комиссия төлемдерін алатыны тағы бар. Басқасын айтпағанда, салалық бөлікте несиенің басым бөлігі сауда саласындағы жобаларға бөлінген. Осы саладағы жобаларды қаржыландыру игерілген қаржының жалпы сомасының 60,65 пайызын құраған. Ең аз несиелендірілген ауыл шаруашылығы жобалары, ол игерілген қаржының жалпы көлемінің 2,57 пайызын ғана құрайды. Бұл мәліметтер Экономика және бюджетті жоспарлау министрлігіне жіберілді. Осындай жағдайда жылдарға арналған ШНҰ даму бағдарламасын қайта қарауды ұсынамын және қазіргі түрінде жүзеге асырылуын тоқтатуды қажет деп санаймын. Өсімқорлық туралы заң қабылданғанға дейін пайыз мөлшерлемесін азайту (әсіресе мемлекеттік әр бір қазақтың, әсіресе, жоғарыда отырған азаматтардың ұлттық намысына байланысты. Шынында да, бүгінде ұлттық өне рі міздің бұл түріне деген құрмет ұлықтардың на зарынан тыс қалып жүр. Туризм және спорт министрлігінің жоспарына үңілсеңіз, не ше түрлі қысқы, жазғы, әлемдік Олимпиа даларға дайындалып, ақ тер, көк тер бо лып жүргендігін байқайсыз. Алайда ұлт тық өнерді дамыту турасында ми нистр лік өкілдерінің ешқайсысы жақ аш пайды. Соған қарағанда, бұл ұлттық ойын ми нистрліктің міндетіне кірмейді-ау деп ой лап қаласың кейде. Ең болмағанда, бір ді-екілі облыс болмаса, қалған ай мақтар дың спорт басқармалары да бұл іске ман дытып кірісіп отырған жоқ. Сонда құсбе гілікті дамыту жалғыз «Қыран» фе де рация сы мен «Жалайыр Шора» орталығының мін деті ме екен? Әлде мұны қазақтың қыран құсына қамқорлығын аямай жүрген Kcell компаниясының ғана мойнына жүктеп қоямыз ба? Қалай десек те, Kcell компа ниясы ұлттық өнерге қашанда жа нашыр лық танытып отыр. Оған дәлел, аталмыш қос қоғамдық қордың бес жылдағы жұмыстарына Kcell ұялы байланыс операторы үнемі серіктес болып келеді. Ком панияның қатысуымен барлық дерлік ша ралар өткізілуде. Ал аталмыш сала министрлігі өзінің мемлекеттік Туында көр сетіл ген қыран бейнесіндегі ұлттық сим волы на оң көзқарас таныта алып отыр ма? Ақ қудың ғана емес, қыранның да киесі бо латынын ұмытпаған жөн шығар... Еркін ҮДЕРБАЙ, Kcell компаниясының қоғаммен байланыс жөніндегі сарапшысы: Біріншіден, «GSM Қазақстан»/ Kcell компаниясының атынан «Қыран» фе де рациясына және «Жалайыр Шора» орталығына алғысымызды біл діргіміз келеді. Бұл екі ұйымның іске асы- KCELL-АҚПАРАТ «GSM Қазақстан» 1998 жылы құрылды және 1999 жылдың ақпанынан бастап Kcell сауда белгісімен ұялы байланыс қызметін көрсетеді. Activ сауда белгісі де сол жылдың қыркүйек айында қосылды. Бүгінгі таңда компанияның абоненттік қоры 7 миллион адамнан асады. «GSM Қазақстан» Қазақстанның ұялы байланыс нарығында EDGE, GPRS, WAP сынды жаңа технологиялардың шығуына жол ашты. Компания роуминг бойынша серіктес мемлекеттер қатарында көшбасшы: 132 елде GSM роуминг, 82 мемлекетте GPRS роуминг, Activ абоненттері үшін 61 елде он-лайн роуминг, «GSM Қазақстан» TeliaSonera компаниясы тобының қатарында Еуропадағы ең ірі телекоммуникациялық операторлардың бірі болып табылады. TeliaSonera Қазақстан, Әзірбайжан, Грузия, Молдавия, Тәжікстан, Өзбекстан жә не Непал мен Камбоджидің ұялы байланыс нарығының негізгі иесі болып табы ла ды және ресейлік «МегаФон» Түркиядағы Turkcell ұялы байланыс опе ра торының үлескері. бағдарлама аясында шағын несие ұйымдарын дамытуға берілген шағын несиелерге); әлемдік тәжірибеге сай ШНҰ үлестіретін сома көлемін шектеу; шағын несиенің мақсатты жұмсалуын белгілеу; тұрмысы нашар және ауылда мекендейтін тұрғындарға берілуін қадағалау; негізгі қарызды төлеуге міндеті мен несие бойынша төлем кестесін құру ережесін анықтау қажет. Нұрғиса ЕЛЕУБЕКОВ (фото) рып отырған қызметтері қоғам үшін өте маңызды. Біздің ата-бабаларымыздың дәстүрін сақтауға үлкен үлес қосып отыр. Әрине, ежелден келе жатқан дәс түрді жоғалту оңай да, ал оны сақтап қалу, жастарға бұл өнердің мұртын бұз бай аманат етіп қалдыру қиынның қиыны. Сондықтан да біз атал мыш ұйымдарға көмегімізді көрсетіп отырғанымызға өте қуаныштымыз. Біздер қос ұйымды бес жылдан бе рі қолдап ке леміз. Осы уақыт ара лы ғында кө мегі міздің мөлшері 5 мил лион теңгеге жуық болды. Сонымен қа тар біздің ком пания жас бүркітшілерге Қа зақтың туризм және спорт академиясында білім алу үшін гранттар бөл ді. Жалпы алған да, Kcell компаниясы мұн дай қоғам дық жобаларға көп на зар аударып ке леді жылдардан бері қарай біздердің қоғамдық жобаларға жұмсаған ақшамыз 7 миллион дол ларды құрап отыр. Сәкен ӘБДІҚАЛИЕВ, республикалық «Қы ран» федерациясы» қоғамдық қо рының вице-президенті: Соңғы жылдары Еуропада құс бегілік өнермен айналысатындар көбейіп жа тыр. Енді олармен бірігіп, халық аралық жа рыс тар ұйымдастыру үшін заңдық жа ғынан да, қаржылай жағынан да біршама ке дергілер болуда. Себебі қы ран «Қызыл кітапқа» енген құс болған дықтан, мұ нымен көп адамдар айна лыса алмайды. Ал кейбір бүркіт ұстап отырған адамдар мұ ны тауық секіл ді үйінде бағып отыр. Ол дұрыс емес. Сондықтан құсты тек әсем дік үшін ұстауға болмайды. Егер он дай құс тар бар болса, оны қайтадан та би - ғатқа жіберу жолдарын заңмен шешу қа жет. Дәл қазір біз онымен айналыса ал маймыз. Өйткені бізде құстарға қатысты заң жоқ. Оның үстіне, шетелден қыран ұстаушыларды шақырту үшін үл кен қаражат керек. Оны мемлекеттік деңгейде ойластырып қарамасақ,оған біздің жә не Kcell компаниясының қолдауы жет пейді. Бұл ретте, әрине,ұлттық өнер ге жа нашырлық танытып отырған Kcell ком па ниясына алғысымыз шексіз. ҚҰЛАҚТАНДЫРУ 2010 жылы ақпанда Алматы облысы, Райымбек ауданы, Са рыжаз ауылында бүркітшілер ара сында «Сонар-2010» жыл сайын ғы дәстүрлі жарыс өтеді. Оны ұйымдастырушылар: «Қыран» фе дерациясы және «Жалайыр Шора» орталығы, Алматы облысы әкім шілігі спорт және туризм басқармасы, ҚР Ұлттық спорт түр ле рі жөніндегі қауымдастық. Жарыстың демеушісі ретінде Kcell қа зақстандық ұялы байланыс опе ра то ры қатысады. Серік ЖҰМАБАЕВ? А Л А Ш Т Ы А Л А Д А Т А Н С А У А Л Алматы қаласында азаматтардың тіркеуге тұруын шектеу туралы ұсынысты дұрыс деп ойлайсыз ба? Серік ӘБДІРАХМАНОВ, «Әділет» партиясы төрағасының орынбасары: Бүгінде азаматтардың тіркеуге тұруын шектеу арқылы қаладағы миграцияны азай тамыз деу ұтымды ұсыныс емес. Себебі бүгінде са тылмайтын нәрсе қалған жоқ. Айналып келгенде, оңай нәрсені қиындатып, халықты қинай мыз. Қалаға тіркелу керек болғандықтан, қан дай жолмен болсын халық тіркелуге тыры сады. Сондай-ақ пара алмайтын шенеунік жоқ, ақысын берсең, шектеудің шеңберінен асып түсіп, парасын алып, тіркеуді жасап бере ді. Осылайша, тіркеуді шектейміз деп, та ғы да халықты тонауға жол беріп те алатын се кілдіміз. Сондықтан Алматы қаласында аза маттар дың тіркеуге тұруын шектеу туралы ұсы нысты дұрыс дей алмаймын. Балташ ТҰРСЫНБАЕВ, қоғам қайраткері: Азаматтардың тіркеуге тұруына шектеу қойған дұрыс. Се бебі дүниежүзі бойынша Алматы секілді тұрғындары көп ірі ме га полистерге тіркеуге тұруға шектеу қоймаудың соңы қандай жағ дай ларға ұшырағанын да біз жақсы білеміз. Сондықтан еліміздегі ірі қалалардың біріне шектен тыс адамды шоғырландыра берудің қа жеті жоқ. Бізде аудан орталықтары мен облыстар жетерлік. Осын ша ма ұлан-байтақ жеріміз бола тұра, бір қалаға жиналу, аудан мен облыстарымыздың игерілмеуі жақсы нәрсе емес. Бүгінгі күннің өзін де Алматыда 2 миллиондай халық бар. Ал енді 16 миллион ха лықтың 2 миллионының бір қалада шоғырланып алуының ұлт бо лашағына да кері әсері бар. Алдағы уақытта шектеу қойылмаса, 16 мил лион халықтың тең жартысы келіп, Алматы қаласына орналасып ал масына кім кепіл?! Сондықтан шектеу қойылған дұрыс. Кәрібай ТАСШАБАЕВ, заңгер: Алматы қаласында тіркеуге тұрғысы келетін азаматтарды шектеу дұрыс емес. Заңдық тұрғыдан да бұл көптеген заңсыздықтарға алып келеді. Мәселен, бұл арқылы тұрақты тіркеуі жоқ азаматтардың жұмысқа тұруы қиындаса, соған сай, бұдан былай тұрақты тіркеуі жоқ адамдарды жұмысқа алу оқиғалары да көбейіп кетуі мүмкін. Сондай-ақ іздеу салғанда да тіркеуі жоқ адамды іздеп табу қиынға соғады. Қоғамда біз, ең алдымен, халыққа қолайлы жағдай жасау орнына олардың мүмкіндігін шектеуге бейім тұрамыз. Еліміздің азаматтарының өз елінде, өздеріне лайық жағдай туғыза алмауы дұрыс емес. Жақында ғана Алматы қаласы әкімінің «Алматыда 10 мың гектар аумақ артығымен тұр» деген пікірін естігенмін. Демек, халық сыятындай аумақ бар деген сөз. Қайта, реті келсе, қала аумағын үлкейтіп, халыққа жеткілікті жағдай жасауға тырысқан жөн. Қала шектен тыс үлкейіп бара жатыр деуге де болмайды. Дүниежүзінде мұнан да үлкен қалалар жетерлік. Дайындаған Қуаныш ӘБІЛДӘҚЫЗЫ

4 (250) жыл, сәрсенбi ДЕНСАУЛЫҚ ФАРМАЦЕВТИКА Отандық дәрі-дәрмек өндірісін дамыту басты мақсат Халық денсаулығы ұлттық байлық. Сол ұлттық байлығымызды сақтау үшін денсаулық сақтау саласына зор жауапкершілікпен қарағанымыз жөн. Алайда елімізде фармацевтика саласына қатысты мәселелер жетерлік. Осыған назар аударған Елбасымыз алдағы уақытта фармацевтика өндірісін дамыту мақсатында ішкі сұраныстың 50 пайызын отандық дәрі-дәрмек өндірушілер есебінен қамтамасыз етуге тапсырма берді. Сондайақ «сырттан міндетті түрде сатып алатын дәрі-дәрмектер де бар. Бірақ оларды сатып алу кезінде сапасына қатаң бақылау болуы тиіс» екенін де қадап айтты. Қуаныш ӘБІЛДӘҚЫЗЫ Рас, қазір ауру көп, дәрі-дәр мектердің түрі одан да көп. Алайда еліміз дің фармацевтика саласындағы отандық өндірісшілердің үлесі 10-ақ пайызды құрайтын көрінеді. Бұл қалған 90 пайыз өнім шетелдікі деген сөз. Бірақ болашағымыз алаңсыз болсын десек, отандық фармацевтика өндірісін дамыту басты міндетіміз болуы керек. Айта кетер жайт, шетел асып келетін дәрінің бағасы да көңілден шыға бермейтіні рас. Осы орайда Денсаулық сақтау Әлия НҰРҒАБЫЛОВА, фармацевт: Бүгінде дәрілерді дәрігердің бақылауынсыз өз бетінше пайдаланатындар көптеп кездеседі. Бірақ мұның зардабы үлкен. Әрбір дәріні міндетті түрде тек дәрігердің нұсқауы бойынша ғана ішу керек. Дәрі ішудің өзіндік ерекшеліктері бар. Кейбір дәрілерді тамақ алдында ішу дұрыс болса, енді бірін тамақтан соң ішкен жөн. Дәрі ішудің мұндай қағидаларын сақтамаған жағдайда оның жанама әсерлері де көбейіп кетуі әбден мүмкін. министрлігі ең алдымен дәрілік препараттардың дистрибьюциясы бір орталықта болуы мәселесімен шұ ғылдануда. Яғни алдағы уақытта дәрінің бағасын көтеруге себепші болып отырған арадағы жүздеген бәсекелес делдалдардың тамырына балта шабылады деп күтілуде. Орайы келгенде айта кетер жайт, Қазақстанда дәрі-дәрмек өндірісін жолға қоятын барлық мүмкіндік бар екен. Біріншіден, ғылыми әлеуетіміз бұл саланы тікесінен тік тұрғы затындай қабілетке ие болса, екін шіден, елімізде әлемнің басқа түк пірінде өспейтін дәрілік қасиеті бар жүзден астам шөп түрі өседі. Яғни дүниежүзінің 90 пайызының дәрі-дәрмек өндірісінде пайдаланып жүрген биологиялық қорларының Қазақстанда жеткілікті болуы да басты артықшылығымыз деуге болады. Демек, дәрі өндіруге алдағы уақытта тек қаражат пен ынта болса болғаны. Айта кетер жайт, егер бұл сала ны аяғынан тік тұрғызсақ, шамамен 1 млрд доллар көлеміндегі қаржыны өз ішімізде қалдырып қана қоймай, сонымен бірге оларды экспорттау арқылы да сондай мөлшерде пайда табуға болатын көрінеді. Өйткені көршілес Ресеймен қоса, ортаазиялық көрші мемлекеттерде де біздің еліміздегідей дәрі-дәрмектік биоресурс жоқ екен. МЕДИЦИНА ЖӘНЕ ИННОВАЦИЯ Жүрек-қан тамырлары ауруы қаза болу көрсеткіші бойынша Қазақстанда алдыңғы орында. Денсаулық сақтау министрлігінің мәліметінше, елімізде өлім деңгейінің 53 пайы зын осы жүрек талмасымен қайтыс болғандар саны құрайды екен. Осыны ескер- ген сала министрлігі таяуда ҚР Кардиология мен ішкі аурулар ғылыми-зерттеу институтына Америкадан еуропалық стандарттарға сай жаңа заманауи қондырғы алып келді. Бұл аппарат әзірге Қазақстанда жалғыз. Оның көмегімен дәрігер мамандар асқынған инфаркттерді емдейді. Яғни қондырғы тамыр ішіндегі «тромбты» (ұйып қалған қанды) алып тастауға таптырмас құрал. Серік ЖҰМАБАЕВ Негізі, Кардиология институтында бұдан екі жыл бұрын әкелінген «Коронорография стен тиро вания» аппараты бар. Ол қондырғының көмегімен осы уақытқа дейін 80 науқас толық емделіп шықты. Енді оның қатарына ең соңғы үлгідегі жаңа аппарат қосылды. ИНФАРКТТІҢ ҮШ БЕЛГІСІ: Жүрек ауырады, демек, төстің асты сыздап, дем жетпей жатқан секілді болады. Асқар СӘЛІМҰЛЫ, ҚР Кардиология мен ішкі аурулар ғылыми-зерттеу институты Жансақтау және қарқынды терапия бөлімшесінің меңгерушісі: AnpioGet аппаратының артықшылығы егер адам бірден инфаркт болса, онда оның жүрек тамырында қан ұйып қалады. Осы ұйыған қанды сорып алуда аталмыш қондырғыны пайдаланамыз. Егер науқас инфаркт болған кезде алты сағатқа дейін бізге келіп үлгерсе, онда аппарат тромб пайда болған жердегі жүрек бұлшық еттерін өлтірмей, науқасты аман сақтап, ауруын асқындырып алмауға мүмкіндік бар. Осы ретте біз Алматы қалалық денсаулық сақтау департаментіне «Жедел жәрдем көлігі «экстерный» инфаркттерді бізге алып келсін» деп хат жаздық. Бас ауырады. Асқазан ауырады. Көп науқастар асқазаны ауырса, гастроэнтерологқа немесе хирургтерге барып жатады. Немесе асқазан дәрісін ішеді. Осылайша, науқас тар өзінің инфарктін білмей, уақытын өткізіп алады. Ал ауру асқынғаннан кейін ем-домның да шипалы қонуы екіталай. Жүрек-қан тамырлары ауруына шалдықпас үшін не істеу керек? МАМАН ПІКІРІ: Үйлесімді тамақтану. Майлы тамақты аз жеу, көкөніс, жеміс-жидектерді тұрмыста көбірек тұтыну керек. Әр күні белгілі мөлшерде сүт және көк шай ішіп тұру қажет. Үйлесімді қимыл. Адамдар өз жас шамасына қарай күн сайын дене қиымылын үйлесімді жасап отыруы керек. Адам көңіл күйінің тұрақты болу-болмауы да өз әсерін тигізеді. Күнделікті өмірде адамдар жүйкелік тұрғыдағы ауыртпалықты азайтып, өзін кең, дарқан ұстауы керек. Тағы бір айтатын нәрсе адамдар арақ пен темекіден аулақ жүргені абзал. Өткен жылы елімізде жүрек-қан тамырлары ауруларынан 56 мыңнан астам адам көз жұмған. Мамандар мұны өте жоғары көрсеткіш деп отыр. Мәселен, 2005 жылы 100 мың адамға шаққанда 400 адам осы науқастан көз жұмған болса, бүгінде бұл сан 500-ге жеткен. Сондықтан да адам жанын аман алып қалу үшін медицина саласына сапасы жақсы осындай қондырғылардың келуі құптарлық іс. ЕМ-ДАУА Медицинаға гомеопатияны неміс ғалымы Самуил Ганнеман ғылым ретінде енгізген. Ал біздің елімізде бұл ем түрінің қолданыла бастағанына 20 жылдай болды. Оны 1990 жылдары «Қазақстан гомеопатиялық медицина орталығының» директоры, халықаралық гомеопаттар лигасының мүшесі, гомеопат-дәрігер Әсемгүл Оразбекқызы емдеу түрі ретінде шетелден алып келген. Негізінде ертеде атабабаларымыз талай ауруды операциясыз-ақ емдеп жазған. Бұған қарап, ертедегі қазақ халқының медицинасы гомеопатияға негізделгендей деп те айтуға болады. Қуаныш ӘБІЛДӘҚЫЗЫ АУРУДЫҢ АЛДЫН АЛУДЫҢ ТӨТЕ ЖОЛЫ Тарихқа көз жүгіртсек, тырысқақ эпидемиясына алғаш рет осы гомеопатия жолымен тосқауыл болып, халықтың біраз бөлігін індеттен сақтап қалғаны белгілі. Алайда қоғамымыз уақыт өте Батыстың химиялық дәрілеріне кеңінен көңіл бөліп, гомеопатия ілімі тасада қала берген. Айта кетер жайт, гомеопатия емі қымбат саналатындықтан, әлем бойынша тек ақсүйектер мен байлардың емделетін ем түрі саналады. Тіпті кезінде Мәскеуде Кремльдің адамдары ғана пайдаланған деген дерек бар. Алайда Батыспен салыстырғанда біздегі гомеопатиялық емнің бағасы тіпті дәстүрлі емнен әлдеқайда арзан. Гомеопатия, негізінен, «пышақсыз» емдеуді қарастырады. Ауыр ған Гомеопатия асыр емі адамның барлығын бір мүшесінен айыру бүгінгідей медицина дамыған заманда медицинаға сын екені сөзсіз. Ал гомеопатия арқылы емдеп қана қоймай, операцияның да алдын алуға болады. ТӘНГЕ ДЕ, ЖАНҒА ДА ДАУА Аурудың көпшілігі дерлік күнделікті тұрмыста туындайтын ашу шақырудан, уайым мен жүйке жұқаруынан пайда болатыны бүгінгі таңда ғылыми тұрғыдан дәлелденген. Осындай кездерде адам не психиатрға, не терапевтке жүгіне рін білмей, сарсаңға түседі. Ал гомеопатия адамның тәніне қоса, жанын да емдейді. Дәстүрлі медицинада толық емделіп шығу үшін әртүрлі мамандықтағы дәрігерлердің алдынан өтуге тура келеді. Және белгіленген ем түрі тек қана белгіленген аймақты ғана емдейді. Тіпті кейде қабылдаған дәріңіз бір жерін емдей отырып, екінші мүшеңізге залалын да тигізуі мүмкін. Ал гомеопатиялық түйіршіктің бір ғана түрі арқылы науқастың барлық дертіне шипа дарытуға болады. Гомеопатиялық емдеу денеңізді бөлшектемей, кешенді түрде адамның барлық денесін тұтас емдеуді қарастырады. Дәрілер өсімдіктерден, минералдардан және органикалық заттардан алынып, табиғи жолмен дайындалады, яғни ешқандай химиялық қоспасы жоқ. Және табиғи жолмен дайындалатын болғандықтан, адамдар дың организміне зиянды әсерін тигізбейді. Есесіне дәрі науқастың денесіне тез сіңіп, шипалық деңгейін де тез көрсетеді. ДИАГНОЗ ҚОЮДЫҢ ЕРЕКШЕЛІГІ Гомеопатия емінің бастауы иридоскоп құрылғысы арқылы адамның көзіне қарап, диагноз қоюдан басталады. Иридодиагностиканың артықшылығы адамның көзіне қарап, барлық дене мүшесінің сырқатын дәл анықтап қана қоймай, келешекте қандай науқас түрімен ауруы мүмкін екенін де тап басып айта алады. Ал бекітілген дәрі арқылы аурудың ошағы жойылып, аурудың салдарынан да құтылуға болады. БӘРІНЕ ШИПА Гомеопатия арқылы барлық ауру түрлерін емдеп жазуға болады. Атап айтқанда, бүгінде бүйрекке тас байлануды операциясыз ыдыратып, қан айналым жолдары, жүрек, бас аурулары мен жүйке жүйесі, тамақтың ісік безі (зоб), простатит, буын аурулары, жоғары қан қысымы, бас сүйек ішінің қысымы, бауыр, бүйрек, тері ауруларын емдейді. Бүгінде әйелдер арасында кең таралған миома, киста, мастопатия секілді ауру түрлеріне де бірден-бір ем саналады. МАМАН ПІКІРІ МАМАННАН ТӘЖІРИБЕ Гомеопатия, негізінен, «уды у қайтарады» деген қағиданы басшылыққа алады. Немеремнің аузынан сілекейі аға беретін әдеті бар еді. Бір күні жолда келе жатып, қатарлас тоқтай қалған көліктің терезесінен асылып тұрған дәу иттің аузынан шұбырған сілекейге көзім түсті. Үйге келе сала аузынан сілекейі шұбырған немереме иттің сүтінен дайындалған, табиғи жолмен алынған дәріні ішкіздім. Осы дәріні екі рет ішкізгеннен кейін немеремнің сілекейі сап тыйылды. Гүлстан АЛЛАМБЕРГЕНОВА, гомеопат-дәрігер: Біздің елімізде адамдардың өмір сүру ұзақтығы көбінесе жасты құрайды, ал Жапонияда қаншама жыл атомдық жарылыстар сыналғанына қарамастан, олардың өмір сүру ұзақтығы 85 жастан асып жығылады. Бізде неге адамдар аз өмір сүреді? Себебі біздің халқымыздың қанында жылдар бойы қалыптасып келе жатқан әлсіздік, тұқымқуалаушылық аурулар көп. Осындай себептер жылдар өте келе белгілі бір ауру болып қалыптасады. Қазіргі таңда біз гомеопатия арқылы аурудың түп негізі мен олардың адам бойында қалыптасуына балта шабу мақсатында жұмыс істеп жатырмыз. Ем барысында табиғи жолмен дайындалған дәрілер, химиялық дәрілердей емес, адамның басқа бір ағзасына зиянын тигізбейді. Және біздегі диагноз белгілейтін иридоскоп құрылғысы арқылы адам бойында қылаң беріп келе жатқан аурулар 5-6 жыл бұрын анықталады. Осындай ерекшелігін ескере отырып, келешекте гомеопатияны дәстүрлі ем түрімен қатар алып жүрсек, көп нәрседен ұтар едік. Зобтың алдын алуға бола ма? Бүгінгі таңда йод жетіспеудің салдарынан зоб ауруы көбейіп кетті. Балаларды осы аурудан сақтандыру үшін қандай алдын алу іс-шараларын жасаған дұрыс? Майра ОРЫНЖАНҚЫЗЫ, Шығыс Қазақстан облысы Қазіргі уақытта йодтың жетіспеушілігін реттеудің Нанды йодтау халықтың тағамдық мәзірін байыту екі әдісі бар: кең тараған тағам өнімдерін (тұзды, үшін қажет. Балалардың йодқа деген сұранысының жоғары болуына байланысты йодталған нанды, суды, сүтті) йодтау және медикаментоздық препараттар (калий йодидін, антиструминді, ас тұзымен бірге балалар ұжымында микроэлементтері, соның ішінде йоды бар пре- йодталған майды) қолдану. Алайда тұзды сақтау ережелерін қадағалағанның өзінде, ондағы йод мөлшері біртіндеп тасына түймедақтың 1/2 бөлігін, 7 жастан параттарды қолдану жолымен балаларға ап- азаяды да, алтыншы айға қарай толық жойылады. үл кендерге аптасына бір рет 1 түймедақтан беріп Сондай-ақ қыздырғанда, күн сәулесі әсер еткенде, отырған жөн. жоғары ылғалдық не күшейген аэрация кезінде де Кей елдерде мектеп оқушылары арасында йодтың жойылатыны анықталған. жемсаудың алдын алу йодталған кәмпиттерді, Йодталатын тағам ретінде нанды пайдалануға шоколадтарды қолдану арқылы жүзеге асырылады. болады. Ол күнделікті сұраныстағы тағам. Псориазға қандай ем қолдануға болады? Баламның денесіне жара шығып, кейде өз-өзінен жоқ болып, кейде қайта пайда болып жүретін. Алғашында көп көңіл бөлмедік. Таяуда дәрігерге көрсетсек, «псориаз» деп диагноз қойды. Дәрігердің айтуына қарағанда, дәстүрлі медицинада псориаздың нақты емі жоқ көрінеді. Елімізде псориаздан емдейтін арнайы орын бар ма? Тұрғангүл МЕҢЛІБАЕВА, Қызылорда облысы Псориаз әлем халықтарының 2 пайызын қамтиды. Ол адамның ұлтына, жынысына, жасына қарамай, соңғы кездері кең түрде етек алып келеді. Нақты неден пайда болатыны әзірге белгісіз. Кейбір мамандардың экологиямен сабақтастыруы негізсіз. Өйткені «экология» термині жоқ кезеңде де халық арасында псориаз «теңбіл қотыр» атауымен танымал болған. Бүгінгі таңда медицина саласы псориаз ауруының алдында қауқарсыз болып, ем деу жолын нақты ұсына алмай отыр. Қазіргі таңда әрбір халық фитотерапия әдісі ар қы лы жергілікті дәрілік өсімдіктерді тиімді пайдалануда. Еврей халқы «Өлі теңіздің» тұзын пайдаланса, ал орыс халқы дәрілік өсімдіктерден дайындалған «Псориаз +», «Антипсориакум» тамшыларын ұсынуда. Ал Қазақстанда Талдықорған облы сындағы «Арасан-Қапал» санаторийінде псориазд ы емдеудің бірден-бір пайдалы жолы ұсынылуда.

5 24 (250) жыл, сәрсенбі 5 info@alashainasy.kz ШАРА Ұлт қазынасын өзге ұлттар ұлықтады Байқауда Астана қаласында тұратын мемлекеттік тілді меңгерген өзге ұлт өкілде рінен құралған студенттер бақтарын сы нап көрді. «Мәссаған» ұлттық веб-порта лы демеушілерінің «Жігер» одағы қоғам дық бірлестігінің төрайымы Жайнагүл Сейіт қазының айтуынша, шара республика мыздың «Мемлекеттік тіл туралы» Заңы ның қабылданғанына 20 жыл толуына орай ұйымдастырылып отыр. «Бүгінгі бай қау елімізде тұрып жатқан өзге ұлт өкіл дерінің арасында қазақ тіліне деген көз қарасты жақсарту және өзге ұлт өкілдерінің тілге деген ынта-жігерін арттыру мақсатында өткізіліп отыр», дейді ол. Шараға Қазақстан-Ресей университеті, Қазақ технология және бизнес университе ті, Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлт тық университеті, С.Сейфуллин атында ғы Қазақ мемлекеттік агротехникалық университеті секілді төрт оқу орнынан барлығы 11 үміткер бақ сынасты. Байқау бес кезеңнен тұрды. Алдымен бақ сынаушылар өздерінің қазақ тілін қалай үйренген діктері және тәжірибесі туралы баяндап берді. Осыдан кейін қатысушылар патриоттық тақырыптағы қазақ ақындарының өлеңдерінен оқу, Қазақстан тарихына қатысты қазылар алқасының сұрақтарына жауап беру секілді кезеңдерден өтті. Ақырында сайыпқырандар қазақ салт-дәстүрлеріне байланысты көрермендер тарапынан қойыл ған сұрақтарға мүдірмей жа уап беріп, қорытынды кезеңде мем лекеттік тілдің қолданысын қалай ке ңейту керектігі туралы өз ұсыныстарын ортаға сал ды. Шара соңында қазылар алқасы Еуразия ұлттық университеті экономика факультетінің студенті Наде Шейрерді бірінші орынға лайық деп тапты. Екінші орын екі талапкерге бұйыр ды. Олар Қазақ технология және бизнес уни верситетінің студенті Гузаль Багапова мен С.Сейфуллин атындағы Қазақ мемле кет тік агротехникалық университетінің сту денті Римма Адеевалар болды. Үшінші орын алғандар мыналар Карина Исаева (Қа зақ технология және бизнес универ си теті), Севда Гусеинова (Қазақстан-Ре сей университеті), Юля Смышляева (Еура зия ұлттық университеті). ТҰСАУКЕСЕР Астанада жеті жұрттың тілін білмесе де, қазақ тілінің қасиетіне жете мән беріп жүрген өзге ұлт өкілдерінің басын қосқан «Қазақ тілі барша ұлттың қазынасы» атты байқау болып өтті. Аталмыш шараны Астана қалалық ішкі саясат басқарма сы мен «Мәсса ған» ұлттық веб-порталы де меушілерінің «Жігер» одағы қо ғамдық бірлестігі ұйымдастыр ды. Бүркіт НҰРАСЫЛ Эфирде «КЕШ ЖАРЫҚ!» Күн ұясына қонақтап, қала кешкі шамдарын жаққан сәтте үйіне жұмыстан асыға жеткен жұртшылықты Ұлттық арна «Кеш жарық!» деп қарсы алатын болды. Жаңа туындының тұсаукесеріне қазақтың «Бозжорғасын» аузынан тастамайтын сонау Ресейден «На-на» тобы келді. Небәрі бір ай көлемінде әуе толқынына жол тартқан осынау бағдарламаны өздері ңізге белгілі тележүргізуші Бақыт Қанат, ән ші Айгүл Иманбаева, КВН лигасының чем пионы Сәкен Тоқтағұлов жүргізетін бо лады. Бұл бастапқысы. Ал эфирден көрін бейтін кадр сыртында қаншама телеарна қызметкерлері бар. Әр бағдарламада көрермен қауымын қазақ эстрада жұлдыздарының әсем әуені мен қатар, «Тамаша», «Бауыржан шоу», «Шымкент шоу», «Шаншар», «Екі езу» сын ды белгілі театрлардың майтал ман дары күлкіге толы әзіл-қалжыңымен қуантатын болады. Жаңалығы сол, әсіресе, ән өнеріне жаңадан қадам басып келе жатқан жас буын өнерпаздардың киелі сах на төріне шығуына жол ашып отыр. Жоба режиссері Айгүл Ақсамбиева бағ дарламаны түсіру барысында ешқандай қиын дықтардың болмағанын, озық техни калық құралдармен жабдықталған студияның мол мүмкіндіктерін мақтан етті. ТАЛҒАМ ДҮНИЕ-ҒАПЫЛ Алашым деп өткен арыс Алаш жұрты күні кеше ғана Ақселеу Сейдімбек, Әзірбайжан Мәмбетов, Кәкімжан Наурызбаев, Бағыбек Құндақбаев сынды «елім деп еңіреп өткен, ұлтым деп ұстанымдарынан айнымаған» қабырғалы азаматтарын соңғы сапарға аттандырып еді. Енді, міне, қазақ ғылымы мен әдебиеті тағы бір орны толмас ауыр қазаға тап болды. Кеше «көрнекті ғалым, талғампаз жазушы, филология ғылымының докторы, профессор, академик Рымғали Нұрғали өмірден озды» деген суыт хабар ел көңіліне қаяу түсіріп кетті. Алаштың арыстай азаматы Рымғали Нұрғали 1940 жылы 1 маусым күні Семей облысының Абай ауданын дағы Қайнар ауылында дүниеге кел ді жылы Әл-Фараби атындағы (бұрынғы С.М.Киров атындағы) Қа зақ мемлекеттік университеті фи лоло гия факультетінің журналистика бөлімін бітірген. «Мұхтар Әуезовтің трагедиялары» тақырыбына кандидат тық диссертация, одан кейін «Проб лемы жанров казахской драматургии» тақырыбына докторлық дис сертация қорғап шыққан. Ол зерт теуші, сыншы, жазушы, фило логия ғылымының докторы, профессор, ҚР Ұлттық Ғылым академиясының ака демигі, Мемлекеттік сыйлықтың лау реаты жылдары «Лениншіл жас» газетінде, жылдары Қазақстан Жазушылар одағында, жылдары ҚазМҰ-да түрлі қызметтер атқарды. Одан ке йінгі «Авгийдің ат қорасындай» қазақ эстрадасы «Әжептәуір ән еді, пұшық айтып қор қылды». Қазақ бір кездері осылай күйінсе, бүгінде сол мұрнына әннің иісі бармаса да, ән салғыш «пұшықтардың» заманы туғандай. Тіпті бүгін бұл - бұл тұрып, қарға сай райтын болып алды. Шынымен де, бұлбұл мен қарғаны ажырата алмай қалғанымыз ба, әйтеуір, бұлбұл ғана салатын ән ді қарға айтса да, селк ет пейтін болыппыз. Сахна мен арна атаулы түгел солар ға қызмет етіп, бір кез дегі талғамы биік көрер менді тобырға айналдырып барады. Біз өзі қайда бет алдық? Өнердің биік ордасына ма, әлде шоубизнестің базарына ма? Әлде екеуіне де апаратын жолдан адасып қалдық па? Мәриям ӘБСАТТАР АВТОРДЫ ҚАШАНҒЫ «ҚАРАҚШЫ» ТОНАМАҚ? Өркениетті елдерде мынадай бір үрдіс бар: беделі мықты бір әнші «мен бәлен деген қалада ән айтудан бас тартамын, себебі ол қалада менің авторлық құқымды аяқ асты етіп, қарақшылық жолмен таратылған әндерім сатылып жатыр» деп жар салады. Осының өзі ультиматум. Демек, аталған елдерде әнші де салмағы жағынан саясаткерден кем емес. Сондықтан оның сөзі өтіп, талабы орындалады. Ал бізде қалай? Авторлық құқық жайлы заң да бар, Парламентте де мәдениет саласын жақсы білетін, өзі сол саладан шыққан, айта лық, Нұрлан Өнербаев, Бекболат Тілеу хан сынды депутаттар отыр, бірақ сөйте тұра, өнердің жағдайы, оның ішінде эстра да әлі күнге бір жүйеге келтірілмеген. На рық жүз пайыз дерлік «қарақшылық» өнімдерден тұрады. Былай қарап тұрсақ, бізде авторлар құқығы мен аралас құқықтар жайлы заң да бар, ол заңды қорғайтын қоғам да бар. уақытта Қазақ Совет энцик ло педиясының бас редакторы болды. Ғалым А.Байтұрсынов, М.Жұма баев, Ш.Құдайберді, Ж.Аймауытовтар туралы ғылыми еңбектерін жазды. Қазақ прозасында Ғ.Мүсірепов, І.Есен берлин, М.Мағауин, Ә.Тарази сын ды үлкен қаламгерлердің туындыла рын жан-жақты зерттеді. Жазушының «Талант тағдыры», «Күретамыр», «Қазақ драматургиясы», «Өнердің эстетикалық нысанасы» атты зерттеу еңбектері, «Дән», «Ай қанатты арғымақ» прозалық кітаптары оқырманның жо ғары бағасын алды. Әдебиетті те рең зерттеп-зерделеген ғалым Рымғали Нұрғали абайтану мәселелерімен ай налысып, «М.Әуезов шығармашы лы ғындағы Абай өмірі та қы рыбы», «Абай энциклопедиясы» т.б. ғылыми еңбектер жариялады. «Трагедия та би ғаты», «Өнер алды қызыл тіл», «Сыр лы сөз», «Қазақ Алайда сол заң дұрыс қадағаланып, дұрыс жұмыс істеген болса, ән авторы да, орындаушы да жақсы қаламақы алуы керек. Тек бізде сол заңның тетіктері бүгеші гесіне дейін нақтыланбағандықтан болар, кафе, мейрамхана, радиотолқындар мен телеарналар толықтай бақылауға алы нып жатқан жоқ. Тағы бір айтарлығы бізде орындаушылар мен авторлар өнім дерін эфирден өткізу үшін арналарға ақ ша төлейді. Бұл бізден басқа дамыған мемлекеттердің ешбірінде жоқ үрдіс. Себебі кез келген арна елге белгілі, халық арасында беделі жоғары әнші не болмаса кез келген өнер адамын шақыра отырып, өзінің де рейтингін көтереді. Ал рейтинг ар наға келіп түсетін жарнамалардың көбе юіне тікелей әсер етуші фактор. Солай бола тұра, бізде жағдай керісінше. Қазақстандық әнші өз елінде тұрып, өнімінің арналар мен радиотолқындардан таралуы үшін ақша төлейді де, шет ел эстрадасының өкілдерін күніне жүз рет айналдырса да, бір тиын алмайды. Бұл парадокс қой?!. КӘСІБИЛЕР МЕН ӘУЕСҚОЙЛАР ТЕК СПОРТТА ҒАНА ЕМЕС, ӨНЕРДЕ ДЕ ӨЗ ОРНЫН ТАБУЫ КЕРЕК Нағыз өнер мен шоу-бизнес екеуі о бастан-ақ «бір қазанда басы піспейтін» кереғар ұғымдар. Кәсібилер мен әуесқойлар екіге бөлінген спорттағы жүйе өнерде неге сақталмайды екен? Деңгейі сәйкес келмейтін, яғни бірі кәсіби, екіншісі әуес қой әншілер, жалпы өнер адамдарын біз не ге бір сахнаға шығарып, бір концертте та машалауымыз керек? Батырхан ШҮКЕНОВ, әнші: Өзім кәсіби әнші болсам да, әуесқойлар мүлдем шықпасын дей алмаймын. Шықсын, алайда әркімнің қоғамда өз орны болуы керек, оны әркім өзі білуі тиіс. Демек, мемлекеттік телеарналардан қазақтың болсын, шетелдің болсын тек іріктеліп алынған таңдаулы деген өнерпаздары көрсетілуі керек. Сондықтан белгілі бір деңгейде цензура болуы шарт. Талғам таразысы биік адамдар сүйсініп көре алатын телебағдарламалар, керемет концерт дегендер бүгінде жоқтың қасы. әдебиетінің ал тын ғасыры», «М.Әуезов және Алаш», «Сөз өнерінің эстетикасы», «Алашор да шылар» тағы басқа көптеген мо нографиялық еңбектерінде Абай мен Әуезов шығармашылық мұратта рын, тіл, ұйқас, сөз ерекшеліктерін салыстыра қарастырды. «Айдын», «Те лағыс», «Қазақ революциялық поэзиясы» атты әдеби трилогиясы үшін Абай атындағы Мемлекеттік сый лыққа ие болды. Қаламгер сон дай-ақ Жоғары мектептің үздік қыз мет кері (1984), Халықаралық ақпараттандыру академиясының ака- СОҢҒЫ СӨЗ Рымғали НҰРҒАЛИ: Қазіргі уақытта көрермен телеарна «қожайы нының» талғамына тәуелді. Арнадан кімді, нені, қай уақытта көрсететінін сол «қо жайындар» халықтың талғамы тұрғысы нан емес, өз көзқарасы тұрғысынан шешеді. Ал өркениетті елде жағдай олай бол мауға тиіс. Басшының жеке бас қалауын халықтың қалауынан жоғары қоюға қақы сы жоқ. Ал дәл қазір бізде кім көрінгеннің телеарна төрінде тайраңдауы көркемдік кеңестің жоқтығынан, яғни қандай да бір өнімді эфирден өткізу кәсіби маманның емес, ақшаның билігінде. Бұл жағдай, әрине, ақшасы барды алшаңдатып, өнері қанша мықты болса да, ақшасы жоқтың өз саласынан ысырылып қалуына жол ашып беруде. Кеңестік кезеңде өте жақсы жұ мыс істеген көркемдік кеңес қазір қайда кетті? Небәрі үш аккорд пен мағынасы жоқ сылдыр сөздердің легінен жұртшылы қ ты кім құтқарады? Осылай дейін десек, екінші жағынан, кәсіби жағынан білік тілігі төмен кей әншілердің концертінде неме се сондай шоуларда зал лық толы отырады. Демек, әлгіндей туындылар халық тың талғамын да төмендетіп жіберген. Және де ең өкініштісі бұған БАҚ-тың, соның ішінде телеарналардың белсенді түрде атсалысып жатқандығы. Теледидардан берілген соң, көрермен қайдан білсін, «о, осы нағыз керемет екен!» деп көреді ғой. Теледидарға шығу (мейлі кім шықса да) өнеріңнің көпшілік тарапынан мойындалғаны. Неге бізде кім көрінген телеарнаға еркін шыға береді? Бізде «мынау арнадан көрсетуге лайық, мынау лайық емес» дейтін адам жоқ па? Әй дейтін ажа, қой дейтін қожа жоқ болған соң ғой, біздің ақпараттық кеңістігіміздің, мәдениетіміздің, Мүсіреповше айтқанда, «Авгийдің ат қорасына айналғаны!» ЖОҒАРҒЫ НОТА: Әрине, өнер болса, ақшаның түкке керегі жоқ деу нарық заманында ақылға қонымсыз. Сондықтан екі жақтың таразы басын тең ұстау үшін еліміздегі өнері нағыз мойындалған Бибігүл Төлегенова, Роза Рымбаева, Мақпал Жүнісова, Майра Мұхамедқызы сынды т.б. кәсібилерді кез келген арнадан тегін көрсетіп, ал әуесқойлардан ақысын алу керек. Сонда барып нағыз өнердің бағаланатынын көріп, кейінгі ұрпақ дұрыс жолды таңдар еді... ТӨМЕНГІ НОТА: Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясының ректоры Жания Әубәкіровадан «Қазақстанда қанша күйсандық бар?» деп сұрағанда, ол еліміз бойынша сапасы жоғары деңгейде небәрі он күйсандықтың барын айтқан. Демек, жан басына шаққанда, бұл аспаптың саны 1,5 миллион адамға 1 аспаптан келеді деген сөз. Ал республика бойынша кәсіби әншілер қиналмай ән айта алатын, техникалық, акустикалық мүмкіндігі жоғары барлығы қанша зал бар? Cаусақпен санарлық, мысалы, Алматыдағы Республика сарайы, Астанадағы Конгресс холл, Қарағанды мәдениет сарайы және әр облыста бір-біреуден ғана дегенде, олардың да саны дан аспайтыны белгілі. де мигі (1995), Ғылым мен техникаға еңбегі сіңген қайраткер (1998), Қазақ стан ғылымы мен техникасына қосқан аса үлкен үлесі үшін берілетін Мемлекеттік стипендия ның иесі (1998), Ш.Айтматов атындағы ха лық аралық академияның академигі (2003), ғылым саласы бойынша бері ле тін Шоқан Уәлиханов атындағы сый лықтың иегері (2003), Білім беру ісі нің еңбек сіңірген қызметкері (2004), «Жоғары оқу орнының үздік оқы тушысы» (2006), А.Байтұрсынов сыйлығының лау ре аты, «Парасат» ор денінің, М.Шолохов атын дағы және басқа да медальдардың ие гері. Қашанда қазағына болысып, ел дің сөзін сөйлеп жүретін, онысын ісі мен де дәлелдеп берген қайраткер Рым ғали Нұрғали шетелде іссапармен жүр ген кезде көз жұмды. ЕРКІНДІКТІ ЕҢБЕКПЕН ОРНЫҚТЫРУ КЕРЕК Кешегі кеңестік идеология таптық бөліністі, коммунистік сенімді бас ты нысана етіп, барлы ғын бір тарының, ұлы орыстық шовинизмнің қауызына сыйғызу үшін күресті. Құр қағазда, үгіт-насихатта теңдік ұраны айтыл ған мен, негізінен, бір ұлттың шоқ пары соғылды, ассимиляция бел алды. Соның кеселінен көп нәрседен айырылдық: ең бастысы, геноцидке, қасақана жасалған қырғынға ұшырадық; бас көтерер ақылмандарымыз түгелге жуық атылды; жеріміз жеке адамдарды ғана емес, тұтас ұлыстарды айдап жіберетін лагерьлерге айналды; дәстүрлі тәрбиелеу салтымыз жойыл ды; мектептеріміз жабылды; тілімізден, дінімізден ажырадық; намыс өлді, құл болдық. Осының бәрін зиялы қауым айтып та, жазып та жатыр. Ол жетпейді екен. Сонда не істеу керек? Көшеге шығу ма? Көшеге шығудың арты белгілі: бөлі ну, жарылу, атыс-шабыс, соғыс. Сон дықтан жоғалтқандарды қал пы на келтіру үшін, қажетті нәрсе лер ді жасау үшін мемлекеттік сая сат, мемлекеттік жігер, заң күшімен жасалатын нақты әрекеттер қажет. Басқа жолды білмеймін. ІЗ.ДЕН.ІС Қанай би туралы кітап Кеше Мағжан Жұмабаев атындағы Көкшетау қаласындағы Ақмола облыстық әмбебап ғылыми кітапханада аға ұрпақ және зиялы қауым өкілдерінің, жастардың қатысуымен белгілі журналист, жазушы Жанатай Бекеновтің «Қанай би және оның ұрпақтары» атты кітабының тұсаукесер рәсімі болып өтті. Абылай ханның төбе биі дәре жесіндегі үзеңгілес серігі болған дара боз жайындағы айтулы кітап өткенімізді танып-білу, соған тағы бір игі талпыныс жасап көру тұрғысы нан бүгінгі күн үшін маңызы өте зор. Көлемді кітапта Қанай бидің небір қиынқыстау кезеңдерде елге тұтқа бола білген қайраткерлік, шешендік қырлары, өзінің кіндігінен өрбіген, сөз өнерін қуған ұрпақтары, кейінгі кезде біртуар бабамыз жайлы жазылған қаламгерлер туындыларынан мол мағлұмат беретін бөлімдерден тұра ды. Жанатай Бекенұлы осы жай лар ға қа тыс ты өзі зерттеген, тынымсыз еңбектенген төл шығармаларымен байытып, тарихи тұл ғаның өткеннен бүгін ге дейінгі өмір, ұр пақ сабақ тас тығын жақсы байланыстырып берген. Кітаптың басты құндылы ғы жас тарды отан сүйгіштікке, патриотизм ге, аға ұрпақтың ерлігіне сай тәрбиелеуге қажетті оқулық болып табылады. Қаламгер ширек ғасыр облыстық ра - дионың қазақ редакциясына басшы лық жа сап, радиожурналистиканы дамыту ба ғытында елеулі еңбек сіңір ген болатын. Оның қаламынан туын даған Мәлік Ғабдул линнің өмірі мен қызметіне арналған «Ба тырлардың тұйғыны, ғалымдардың жүйрігі» естелігі, «Мен халық жауы емеспін!» атты пьесасы қалың оқыр - маннан кезінде оң бағасын ал ған. Нарын БЕК Астанадағы бір жылдық оқу құны 12 мың фунт стерлинг Астанада жаңадан ашылған Н.Назарбаев атындағы оқу орнында бір жылдық оқу ақысы қанша? Рустам МҰРАТБЕКҰЛЫ, Семей қаласы «Астананың жаңа универ ситеті» АҚ басшысы Аслан Саринжипов тің айтуынша, елордада жа ңадан ашылған Н.Назарбаев атындағы университетте оқу ақысы 12 мың фунт стерлингті құрайды (теңгеге шаққанда 2 млн шамасында). Бұл ақ парат таяуда өткен «АҚШ пен Қа зақстан арасындағы мемлекеттік-жекеменшік экономикалық бірлестік құру туралы бастама» тақырыбындағы дөңгелек үстел де жарияланған болатын. Аслан Сарижиповтің айтуынша, егер жаңа оқу орнына шетелден оқытушылар келсе және олар сту денттерді шетелдік бағдарлама мен оқытатын болса, онда бұл университеттегі білім алу ба ғасы да шетелдегідей болады. Яғни ондағы студенттер алғаш қы оқу жылында 12 мың фунт стерлинг төлейді және олардың тамақтануына, пәтер жалда уы на, басқа да шығындарына тағы осынша қаржы жұмсалады. Ал сту денттер тек оқуына ғана төле се, олардың жеке басының шы ғын дары «Болашақ» бағдарламасы бойын ша шетелге барып оқи тындардың шығынынан әлдеқайда азы рақ болмақ. «Де мек, универси тетті ашудағы мақсат дарынды студенттерді шетелге жібермей-ақ, өз елімізде сапалы бі лім мен қамтамасыз ету», дей ді университет басшылары. Сарайында 500 шаштараз ұстаған патша «Парик» және «парикмахер» деген сөздер не мағына береді? Және парик қашан, қай елде пайда болған? Ләззат БАЙЖАНОВА, Алматы Парик француздың perrugue сөзінен алынған, яғни ол шаштан жасалған бүркеме дегенді білдірсе, «парикмахер» сөзі неміс тілінен аударғанда, «париктерді жасаушы» деген мағынаны береді. Еуропа ақсүйектерінің арасында алғаш парик киюді сәнге айналдырған француздар. Алайда оның пайда болу тарихы сонау Ежелгі Египеттен басталады. Парик Ежелгі Египетте адамдардың әлеу меттік жағдайы мен атақ-дәре жесінің белгісі болған екен. Перғауындар дың париктері аса үлкен болса, асқақтаған бай мырзалар бір мезгілде бірнеше ұлама шаштар киетін болыпты. Осы бір құралдың пайда болуына қатыс ты мынадай да аңыз бар: Иса пайғамбардың анасы қасиетті Мәриям тұрмысқа шыққаннан кейін өзінің шашын еркек атаулыға көрсетпеуі ке рек болыпты. Сол үшін үнемі басына орамал, капюшон не болмаса сабан нан тоқылған баскиім киіп жүрген. Осы сабаннан тоқылған төгіліп тұра тын баскиім париктің «атасы» болса керек. Әуелі Еуропада тек театрларда ғана қолданылған париктер кейін жаппай сәнге айналды. Ал шіркеудің салған қатаң тыйымына қарсы шы ғып, «парик тер дәуірін» бастаған Ұлы британия патшасы XIV Людовик. Жасанды шаштар өндірісін дамыту үшін ол өз сарайында 500 шаштараз ұстаса керек. Ресейге оны Еуропадан әкелген І Петр патша болса, ХХ ғасыр да ұмыт бола бас таған париктерді «қай та туғызған» ми ландық стилист Ни но Бальдана.

6 (250) жыл, сәрсенбі АЛАШ АЗАМАТЫ Басы 1-бетте ТЕКСЕРУ ҚҰБЫЛЫС Жүрегінің оң жақта екенін 47 жыл бойы білмепті Қазағы қалың қоныстанған оңтүстіктің Отырар ауданында осындай ерекше адам тұрады. Жүрегі соңғы кездері жиі сыр бере бастағанынан қиналып жүрген Сарыбай ағаға осыны оқыған білікті дәрігерлер тиісті жәрдемін көрсетер деген ойдамыз. Өйткені жүрегі «адасып» кеткен ағамыз осы күнге дейін дәрігерлердің тұрақты бақылауына да алынбаған... Сарыбай БАЙКЕНЖЕЕВ, жүрегі «адас қан» жан: Бала күнімде жүрегімнің қай жақ та орналасқанына онша мән берген емеспін. Әйтсе де қобалжыған кезде, бойымды себепсіз қорқыныш билей баста ғанда, жүрегімнің оң жақ кеуде тұ сымнан соғатынын сезінгендей бо латынмын. Ол кезде жаспын, денсау лы ғым сыр бермегендіктен дәрігерге қара л- май тынмын. 20 жыл шопан бол дым. Қазір жа сым елудің бесеуіне кел ді. Үш ұл, екі қы зым бар. Әйтсе де жү рек тің оң жақта орналасқаны оңай емес екен. Бұл жө нінде өзім алғаш ес ті генімде, таңтама ша қал дым жы лы мазам кетіп, қат ты сырқаттанып, бол маған соң ау дандық ауруханада то лық тексеруден өт кенмін. Сонда жү регімді тексерген дәрігер қыз ештеңеге тү сінбей, маған қайта-қайта таңданып қарай берді. Бір кезде: «Сіздің жүрегіңіз ор нында жоқ, қазір екінші жа ғын тек серіп көреміз», дегені. Мұндайды бұрын-соңды естіп көрмеген менің ау зым аң қиып қалыпты... Кемел ЖАМАЛБЕКОВ, кардиохирург: Жүректің кейде оң жақта орналаса тыны туралы фактілер медицина та рихын да кездесіп тұрады. Бұл адам ның ана құрсағында жатқанда жүрегінің дұрыс да мы мауынан немесе экстра кардиялық себептерден болады. Мұның толып жатқан ме дициналық, физио логия лық себептері де бар. Жә не бұл жағдайда табиғаттың әсе рі де көп рөл ат қара тынын айтып өткім ке леді. Сарыбай мыр за тұратын өлке эко логиялық тұрғы дан алғанда, қауіпті ай мақтардың бірі. Ол жақта уран өн дірілетіні белгілі жә не де шөлді жер бол ғаннан кейін мұндай аномалиялардың болып тұратыны таң сық емес. Ра д иацияның әсерінен Семей өңірінде тұ ратындардың арасында да мұндай ауыт қулар жиі кездеседі. Бұл кісі өзіне ың ғайлы жердегі емханаға барып, білікті кардиохирургтердің кеңесін алғаны, лайықты ем қабылдағаны жөн. Дәурен ӘБДІРАМАНОВ, Шымкент Жылу жүйесіне жауапты бірқатар қызметкерлер орындарынан босатылды Солнечный кентіндегі апаттың себебі толық анықталып, оған жол берген жауапты қыз меткерлер тиісті жазаға тар тылды. Шығыс Қазақстан об лысының әкімі Бердібек Са парбаевтың Жарма ауданына іс сапары барысында осы төтенше жағдайға байланысты бірқатар мәселелердің беті ашылды. «Алаш айнасының» оқырмандарына тү сі ніктірек болуы үшін сәл тарата айтсақ, қатты соққан желден Солнечныйға қуат бе ріп тұрған электр жүйесі үзіліп, ол келесі күні қалпына келтірілгенше, жылу қазанды ғы істен шығып, артынша құбырлар да қатып қалады. Сөйтіп, кенттегі көп қабатты жеті тұрғын үй, әлеуметтік сала нысандары және қылмыстық атқару жүйесіне қарасты жазасын өтеушілер коло ния сы қаңтардың қақаған аязында жылусыз қалады. Ал бұл туралы жергілікті әкімдік пен «Еңбек-Өскемен» кәсіпорнының жауапты қызметкер лері аудан, облыс әкімдігі, төтенше жағ дайлар жөніндегі басқармаға іс әбден на сыр ға шапқанда ғана хабар берген. Тек осы дан кейін ғана шұғыл іске кіріскен облыс тық әкімдік пен облыстық құры лымдар дың орасан зор күш-жігер жұмсауының ар қа сында аз күн нен соң апат зардаптары жойылып, жылу беріле бастады. Солнечный кентінде орын алған апат жағдайына байланысты Жаңғызтөбе ауылдық ок ругінің әкіміне қатаң сөгіс, Жарма ау даны әкімінің осы салаға жауапты орын басарына сөгіс жарияланды. Ал «Еңбек-Өскемен» кәсіп ор нының бас инже нері, бас энергетигі, қазан дық бас ты ғы, участок мастері қызметтерінен босатылып, бір қа тар қызметкерлерге сөгіс берілді. Еркінбек АСҚАРҰЛЫ ДАТ! Әбдімәлік ӘШІРОВ, техника ғылымының докторы, профессор: Әлемнің тепе-теңдігін бұзуға қақымыз жоқ БҮЛІНГЕН САНАМЕН ӨМІР СҮРУ ҚАУІПТІ Әбдімәлік Манапұлы, «Сана экологиясы» атты кітабыңызда мынадай ой лар айтасыз: «Әрдайым бақытты әрі табысты көңіл күймен өмір сүру керек. Осылайша же тілдірілген энергия тек қуа ныш пен рақат шоғырландырылған тұсқа қарай бағытталады. Көтеріңкі кө ңіл күйде жүретін адам ның ми бөлігін де күйзеліс пен ауырт па лықты жоятын энкефалин мен эндорфин атты екі гормон бөлінеді». Бізді осындай то сын ойларыңыз қызықтырған еді. Бұл кітап ты жазу мақсаты неден туындады? Не әсер етті? Мені мазалап жүрген мәселе бұл ІІІ мыңжылдық табалдырығында адамзаттың жойылу қаупі күтіп тұрғандығы. Адамзат үшін ең басты қауіп ядролық соғыс не бол маса экологиялық апаттар емес, адамзат тың санасының төмендеуі. Ядролық қару мен және бүлінген экологиямен ІІІ мыңжыл дықта әйтеуір өмір сүруге болады. Бі рақ қазіргі заманда бүлінген санамен өмір сүру қауіпті. Менің міндетім жастар санасына ой са лу, бүкіл ғалам индивидтері арасында бай ланыс бар екенін ұғындыру, дұрыс көзқарас қалыптастыру, қайырымдылық пен зұ лымдық үшін барлығы және әрқай сы сы жауапты екенін сезіндіру. Жас ұрпақ ты осындай жалпыадамзаттық түсініктерге кө ңіл аударту артық бола қоймас деген ойдамын. Сіз өзіңізді осы ойларыңызбен қазақ пси хо логиясына жаңалық әкелдім деп ой лайсыз ба? Біздің қазақ қоға мының немесе жеке адамдардың санасын тазартуда қандай алғышарттар жасалғаны жөн? Мен қазақ психологиясына жаңалық әкел дім деп ойлаудан аулақпын. Себебі кітапта айтылған ойлар бұрын қазақта неме се басқа халықтарда да қалыптасқан. Айт пағым адамзат өзінің дамуы барысын да бағытынан адасқандай, яғни біз бас тау алған бұлағымыздан ауытқыдық дегенді көрсеткім келді. Ал енді сананы тазартуда ең бастапқы алғышарттар мынадай: 1) біз табиғаттың қожайыны ретінде емес, бір бөлшегі екені мізді ұмытпаған жөн; 2) «материя алғаш қы, сана кейін», «Болмыс сананы билейді» деген ұғымдардан бас тарту; 3) әлем де немесе адамзат өмірінде кездейсоқ жағдайлар ешқашан болмайды. Барлық болып отырған жағдайлар ғарыш бақы лауымен немесе жоспарымен орындалып жатады; 4) ой материялық, яғни ой зат танады. Демек, ойымыз қандай болса, тағ дырымыз солай қалыптасады; 5) жақсы лық пен зұлымдық іс-әрекеттер немесе сондай ойлар үшін біз ғарыштың алдында жауаптымыз. Жамандық ойласаңыз, жа залау бағдарламасы бар екендігін ұмытпаған жөн; 6) тіршілік мәңгі, адам өмірі де бір мер зіммен шектелмейді. Бірақ бұрынғы өмір дің кейінгі адамның күй-жағдайына әсері барын теософтар мен эзотерика сала сындағы данышпандар дәлелдеп болған сияқты; 7) «судың да сұрауы бар» деген қа ғиданы ұмытпау керек. Әлем тепе-теңдігін бұзуға қақымыз жоқ. Мұның да өзінің ше гі бар. Өмірде тек қана шектелмейтін ма хаббат. Ол табиғатқа, адамзатқа, жануар ларға т.б. қатысты. РУХ ТӘҢІР ҰШҚЫНЫ Сіз адамның тәні жетіге бөлінеді дей сіз. Оларды кармалық тән, астральді тән, ментальдық тән, атмикалық тән дей келе, бәрінде ақпарат жинақ талғанын айт қан сыз. Әсіресе кармалық тән қызық. Осы лар ға тереңірек тоқталсаңыз. Бұл құбылысты сипаттау үшін толық ма қа ланың көлемі керек екені анық. Мысалы, адамның 1, 2, 3-нәзік дене қабаттары қайтыс болғаннан соң, бірі 7-9 күннен кейін, екіншісі 40 күннен кейін, үшіншісі 90 күннен соң тіршілігін тоқтатса, 4-7-қа баттар адам өлген соң да тіршілігін тоқ тат пайды. Адамның саналы немесе санасыз болуы осы жоғарғы қабаттарға байланысты. А.Полонниковтың айтуына қара ған да, «Сана әлемнің барлық ірі және ұсақ объектілерінде тіршілік ететін универ сал ды құбылыс». Адам әлемнің өзі ту дыр ған күрделі көшірмесі. Онымен сананы алып жүруші ақпараттық өріс байланысқан. Сананың көрінісін оның атомдық-морфологиялық құрылымымен шектеу қисынға кел мейді. Өйткені адамның корпускулярлы-толқынды таби ға тына байланысты оның санасы индивидтен тыс орналасқан. Ол кеңістік немесе өрістік құрылымдық сипат қа ие. Сана үш түрлі сананың қосылысы: түкпір сана (под созна ние), жоғарғы сана (сверхсознание) және индивидуалды са на. Дүниеге жаңа келген адамның индивидуалды санасы бол майды. Нәрестенің да му процесімен бірге оның физикалық са на сы да жетіле бастайды. Оны кейде ин теллект (рационал ды ойлау қабілеті) деп атайды. Адамның индивидуалды санасы әдетте 7-8 жасы нан біліне бастайды. САНА = ИНТЕЛЛЕКТ +ЖАН РУХ Мұндағы интеллект физикалық сана, жан индивидуалды сана, рух Тәңір ұшқыны. Бір қызығы, әр адамның түкпір сана сына барлығы бірдей информация салынған. Ол тіршілік иесінің жасына, дінге се нушілігіне, біліміне, ұлтына байланысты емес. Адамның түкпір санасында Барлық Бі лімдер банкі бар. Бірақ олардың санаға аз ғана бөлігі беріледі. Мүмкін, бұл сананы шек тен тыс информациялық салмақтан сақ тау әрекетінен туындаған болар. Егер қан дай да бір себептерге байланысты қорғаныс жүйесі әлсіресе, адамда көріпкелдік сияқты қасиеттер пайда болады. Индияда мұндай қабілетті арнайы медитациялық жат тығулар арқылы шыңдайды. Кейде таби ғаттың өзі бүкіләлемдік білім банкісінен ақ параттар толқынын лақтырады. Оған мысал келтіре кетейін: анапалық Наташа Бекетова үш жасында ондаған «өлі» тілдер де сөйлеп қоя берсе, Менделеевтің туа бітті кекуле сақинасы болған және Ньютонның алмасы т.б. Жоғарыда айтылып өткен сананың түрлерінің барлығы бір-бірімен байла ныс қан. Болашақтың өткенсіз және осы шақсыз бол майтыны сияқты, оларды бір-бірінен бөлек қарастыруға мүлде болмайды. Бұл туралы Джон Донн тебірене отырып былай дейді: «Нәресте дүниеге келгенде, мұхит бетінде Сана аралы пайда болады. Ал о дү ниелік болған кезде арал су астына кетіп жоғалады. Теңіз аралды жұтқан сайын, құр лық азая түседі. Адам дүниеден қайтқан да, адамзат кедейлене түседі». «Ойлар қауіпті емес, оны ойлану қа уіп ті» дейсіз. Кейбіреулер ми қат парына сі ңіп қалған жаман ойлардан, на шар әдет терден арыла алмайды. Оны мен қалай кү ресуге болады? Өзінше қауіпті ойлар болмайды, бірақ жаман ойлар туралы ойлану қауіпті. Жа сыратыны жоқ, біз кейде пендешілікпен аг рессивті ойларды шақырып аламыз. Сол жер ден райымыздан қайтып, жаман ой жіберген объектімізге ізінше тез жақсы ой жіберуіміз керек. Мысалы, қатты ашулансаңыз да, қарсыласыңызға жақсы ой жібер ген болсаңыз, біраз уақыттан соң, оның бо йында жылулық пайда бола бастайды. Мұны өз тәжірибемнен байқап жүрмін. Сен бесеңіздер, солай жасап көріңіздер. Адам өзгерсін десеңіз, өзіңіз сол адам туралы ойыңызды өзгертуіңізге тура келеді. Бір сөзбен айтқанда, сол адамды шын жақ сы көруіңіз керек. Махаббаттың алмайтын қамалы жоқ. Сонда ғана әлемде тепе-теңдік бұзылмайды. Сіздің өзіңіздің ден саулығыңызға нұқсан келмейді. «Қайырым ды істер қолынан келетін емес, зұлымдық жасай білмейтін адам қайы рымды», дейді В.Ключевский. Ер мен әйелдің қарым-қатына сына да тоқтала кетіпсіз. Қазір ажы ра сушы лар көп. Сіздіңше, ер мен әйелдің ой лау жүйе сі не де өзгешелік керек пе? Жастардың ажырасуының көбейгені бә рі мізді мазалап жүр. Бұл мәселе көп мем лекеттерде бар әсіресе дамыған елдерде. Жастардың санасын жоға ры лат пай бұл мәселені де оңай шешу мүмкін емес. Қазіргі заманда «гендерлік соғыс» өр ті қызып тұр. Бүгінгі күнге дейін қоғамда да, отбасында да әйел мен еркек орындайтын әлеуметтік рөлдерге байланысты стереотип тер қалыптасқан. Мәселен, еркек билік ті ұстап тұруға қабілетті қасиеттерге ие ком понентті тұлға, ал әйел бағынышты болуға ұмтылатын сезімтал әрі нәзік болуы тиіс. Яғни еркек табыс табушы, әйел үй қо жасы. Мұндай рөл бөлісудің өте ыңғайлы екендігін сезінген қоғам осыны солар дың иелеріне таңып береді. Отбасы неке мен туысқандыққа негізделген әлеуметтік қоғам. Бұл тұрмыстық жайт пен қатынастар жүйесі. Туудың көрсет кіштерінің төмендеуіне, ажырасулар санының артуына, күтімсіз балалардың көбеюіне байланысты отбасының әлеу меттік күйзеліске ұшырау қаупі туындауда. Отбасының жағдайы, олардың әл-ауқат деңгейі, тұрақтылығы ұлттың, қоғамның және мемлекеттің тұрақтылығының кепілі. Үй шаруашылығы бойынша міндеттердің бө лінуі гендерлік теңсіздікке, әйел ста тусының төмендеуіне алып келетіні өтірік емес. Отбасындағы мұндай теңсіздікті мем лекет тарапынан былайша азайтуға бо лады. Бірінші ерлер мен әйелдер жалақыларындағы айырмашылықты азайту ар қылы үй тұрмысындағы жағдайды жеңілдету, екі немесе одан көп балалары бар әйелдер жарты күн еңбек етіп, қалған жарты сында бала тәрбиелеумен айналысуы тиіс және толық жалақы алуы қажет. Бір сөзіңізде «Ғарыш әзілді түсінбейді, егер сіз әрдайым өзіңіз туралы жаман нәр се айта берсеңіз, уақыт өте ке ле, расында, солай болады» дейсіз. Сон да адам өзінің бұ рынғы ойларын ға рышқа қайтадан ба ғыттап, оны өзгер туіне бола ма? Олай бол са, қай ой қайырымды, қайсысы зұлым екен дігі қалай анықталады? Ғалымдардың пайымдауы бойынша, қайырымды ойлар торсионды өрісті оңға, ал зұлым ойлар солға бұратын кө ріне ді. Әңгіме оңға және солға бұрылатын тор сионды өрістер туралы болып отыр. Оларды идентификациялау «орталық компьютер» үшін еш қиындық тудырмайды. Осындайда ислами тұрғыдан талдану көрінісі еріксіз ойыма оралады. Онда әр пенденің оң иығында үнемі жақсы ойлары мен істерін жазып отыратын, көзге көрінбей тін періште туралы айтылады. Әрине, VII ғасырда ой мен іс-әрекет жауапкершілігі ту ралы мұндай нұсқа әр қарапайым пенде үшін өте түсінікті болды. Ғылым болашаққа қадам басқан сайын түрлі діндер арасындағы шындықты айқындауда. Інжіл, Тәурат, Құран және басқа ұлы кітаптардың бар лығы жоғарғы сананың кодталған ақпараты екенін адамзат барған сайын мойын дай түсуде. Сондықтан бұл жаз баларға кезінде Трояны ашқан Шлиманның Гомер поэмасына сенгеніндей сөзбе-сөз сенуіміз қажет. «Ой қайда бағытталса, барлық хи миялық процестер сонда бағытталады». Бұл жаңа мыңжылдық табалдырығында белгілі болған факт. Сондықтан әрбір пен де өзінің дене мүшелері мен бөліктері ту ра лы теріс ой ойлауы өте қауіпті. Айнаға қарап өз келбетіңді ұсқынсыз деп мүлде ойлауға болмайды. Себебі ағзаның қартаю процесі бірден тезірек жүре бастайды. Қартайып бара жатқан клетка бұл жасару туралы ұмытқан клетка. Яғни өмірлік ақпа рат ты жоғалта бастаған. Бізге барлық ор гандарымызды үнемі оң үмітке толы ақ паратпен қуаттап отыру керек. Мәселен, «мен жаспын, денім сау және әдемімін» деген оймен қамтамасыз етіп отырған жөн. Қытайлықтар осыған ұқсас аффир мация ларды осыдан 3-4 мыңжылдықтар бұрын қолданған. Денеміздің бір бөлігі туралы жаман ойға ерік беру сол органға бағытталған агрессия болмақ. Ал агрессия өміріңе өлім тілеу деген сөз. Мәселен, кейбір кеудесін менмендік пен тәкаппарлық билеген сұлу әйел ондаған еркектердің махаббатын менсінбей, тәрк еткеніне қарамастан, келбеті қораштау әйелдің әдемі, ақылды және мейірбанды күйеуін көріп, тас-талқан болып ашу ла нады. «Қараңдаршы, қандай еркек тауып алған, ал маған ұсқынсыз бір күйеу бұйыра тын шығар», дейді. Өмірде осындай жағ дайлар көп. Мұндағы әңгіме қарапайым қыз үнемі Құдайдан ақылды, әдемі, мейірімді жұбайы болуын тілейді де, барлық іс-әрекеті мен ой-ниетін бір арнаға бағыттап, жақсылықты Тәңірден күтеді. Ал тәкаппар қыз ниетіне қарай ұсқынсыз немесе қайырымсыз күйеуге ие болады. АДАМНЫҢ ТЕГІ УЛЫ ХИМИКАТТАН ӨЗГЕРЕДІ Айтпақшы, кітабыңыздан бұған дейін жер бетінде бес өркениет пен төрт рет дүниежүзін топан су басқаны туралы қы зық ты деректі көзіміз шалып қалды. Осы ған тоқталып өтсеңіз. Ұлы сәуегей Елена Блатовскаяға сенсек, Жер бетінде бес өркениет және төрт бүкіләлемдік топан су тасқыны болған. Соң ғы су тасқыны жыл бұрын жер беті нен атланттар өркениетін жойып жібер ді. Біздің қазіргі өркениет бесінші арийлік нәсіл. Тәңірі үшін адамзатты мұндай жаһандық және бірнеше рет «сирету» не үшін қажет болды? Адамзат нәсілінің төрт өркение тінің әрқайсысының қойнауында да ерте ме, кеш пе туындаған күнә одан әрі та ра лып отырды. Ол жалпыәлемдік ойдан алынған білімді адамдардың зұ лымдық пен жеке басын марқайту үшін пайдалануы. І нәсіл періште тәріздес адамдар да, ІІ нәсіл елес тәріздес адамдар да, ІІІ нәсіл лемурийліктер де, ІV нәсіл атланттар да өздерін Тәңірге теңеуге тырысып ба қ ты. Ал жазаның нәтижесі барлы ғымыз ға белгілі ақырзаман. Қорыта айтқанда, бүкіләлемдік топан су геологиялық катаклизмдер емес, Жердегі тіршілік иелерін «сауықтыру» тәсілі, Ақи қат жолын нұсқаудың бір түрі деп білген жөн. Сонымен Жердегі өркениетті өрке ниет деп атауға тұрарлық па? С.А.Кузнецовтің қазіргі заманғы түсіндірме сөз дігінде «өркениет» деген түсінікке былай анықтама береді: «Белгілі бір қо ғамдық-экономикалық формацияның жет кен қоғамдық дамуы, материалды жә не рухани мәдениеттің деңгейі». Өркениетті адам ретінде біз үнемі жанжақ ты дамыған, мәдениетті және рухани бай адамды елестетеміз. Осындайда менің есіме үнемі осыдан жыл бұрын «Ғылым және тіршілік» журналында жариялан ған қызықты бір әңгіме түседі. «Құс жолы» галактикасынан бір жаушы келіп, га л актикааралық жоғары кеңеске былай баяндайды. «Осы галактиканың қиыр шетін де Күн жүйесінде Жер атты планета байқалды және онда саналы тіршілік қа лыптасқан. Кеңестің ақсақалы «Тіршілік» деп аталатын кітабын алып, оған жаңа планета лық координаттарын белгілейді. Жау шы тағы баяндайды: «Бұл планетадағы адамдар қысқа уақыт ішінде атомды ыды ра туды үйренген». Кеңес төрағасы риза кейіппен «Өркениет» атты кітабын алып, оған да әлгі координаттарын белгілейді. Жаушы: «Бірақ бұл планета тұрғындары өзара үнемі қырғиқабақ жауласу, соғысу үстінде. Олар атом қаруын жасап шығар ған», дейді. Кеңес ақсақалы қабағын түй ген қал пы бірер минут ойланған соң, екі кі таптан да Жер планетасының коор ди натта рын өшіріп тастайды. Мұны не үшін айтып отыр мын? Себебі мұндай сәуегейлік соңғы кездері біздің планетамыздағы тір ші лік атаулыға төнген қауіптің қоюлана бас та ғанын білдіреді. Ғалымдар әр жерден дабыл қағып, табиғатпен үйлесімді іс-әре кет жасау ға шақыруда. Оның себебі біреу-ақ, Жер дімкас халде. Жерді сауықтыру біздің болашағымыз. Аталған мәселе тө ңірегінде ден қойып, ойланбаса болмайды. Шынтуайтына келгенде, өркениет деген түсінікке әлі жетеқабылмыз. Бұдан басқа, техногенді өркениет табиғи тіршілікпен сәйкес келмеуіне бай ланысты өсімдіктер мен жануарлар әлемі жылдам азаюда. Адамдар діни қағидалар мен моральдық кодекстерді ұмыта баст а- ды. Капитал жинау мен баю соңына түскен адамзаттың адами қасиеттері азайды, қуатты машиналармен, техникамен қарулан ған олар жыртқышқа айналып, Жер бетін айғыздап тілгілей бастады. Нәти жесінде, саналы планетаға орасан зор нұқсан кел тірді. Жауап ретінде адамдар одан түрлі ескертулер алуда. Егер адамзат түрлі жауыз дықтардан бас тартып, пиғылын өзгерт песе, төртінші нәсілдің жойылғаны секілді бұлар да кезекті бүкіләлемдік то пан судың құрбанына айналады. Жаратушының үмітін ақтамағандар үшін бесінші нәсілге жаңадан бүкіләлемдік то пан су қаптатқаннан басқа саналы Жер-Ананың басқа жолы қалмайды десе де бо лады. Бәлкім, Жаратушы бұл жолы да Ги малайда генофондқа қайта жан бітіріп, ал тыншы нәсіл ге жан-жақты және рухани да муына тағы бір мүмкіндік бергелі тұрған шығар. Әңгімелескен Жансая СЫДЫҚБАЙ, Астана Балаларды қорғайтын сенім телефоны бар Мен мектепте оқимын, кейде өзім құралпы немесе тіпті менен де кіші оқушыларға ересектер тарапынан жасалатын әлімжеттік әрекеттерді көзім шалады. Алайда мұндай жағдайда менің қолымнан еш нәрсе келмейді. Қаламызда жапа шеккен осындай балаларға көмек қолын созатын арнайы мекемелер бар ма? Болса, оған қалай хабарласуға болады? Көршілердің көлігі үйге кіріп-шығуға кедергі Ғабдуллин мен Әуезов көшелерінің қиылысында тұрамын. Үйіміз екі қабатты кішкентай «хрущевка». Бірақ аула кең. Соған қарамастан, кейбір көршілеріміз көлігін бұзақылардан қори ма, әйтеуір, дәл подъезд есігінің алдына қойып қояды. Үйге кіріп-шығуға кедергі келтіреді. Бала-шаға бар, дүкеннен бірдеңе тасып әкелеміз дегендей. Осы көлікті есік алдына қалдыру заңға қайшы емес пе? Назира ЖҮСІПҚЫЗЫ, Алматы қаласы Айкүн ЕСЕНАМАНОВА, Алматы қаласы Бізде балалар құқығының сақталуын қамтамасыз ететін мемлекеттік органдармен қатар үкіметтік емес ұйымдар бар. Сондай ұйымдардың бірі «Дағ дарыс орталықтары одағы». Осы одақ тың жанында балалар құқын қорғау мә селесіне арналған ұлттық сенім телефоны жұмыс істейді. Нөмірі 150. Сондай-ақ bala-ana@rambler.ru электронды поштасы да балалар мен жасөспірімдер мәселесіне қатысты кез келген хатқа бейжай қарамайды. Сенім телефоны барлық құпиялар ды сақтауға кепілдік береді жыл дан бері бұл желіге 2000-нан астам қо ңырау келіп түсіп, 370 абонентке көмек көрсетіліпті. Алматы қалалық ІІД Жол полициясы бас қармасы мамандарының түсіндіруінше, Жол қозғалысы ережесінің 7.1-тармағына сәйкес, тұрғын үйлер аумағында көлік құралдарының ерсілі-қарсылы қозға лы сына, көлік жүргізуді үйрену жаттығуларына және көлікті дви га тельді өшірмей қалдырып кетуге тыйым са лынған. Сондай-ақ кез келген көлік құралын көгалға, жаяулар жүретін тас жолға тұрақ татуға болмайды. Жүргізушінің әрекеті атал ған ережелерге қайшы келмесе, бұл заң сыз дық болып есептелмейді. Ал егер подъ ез ге кіріп-шығу мүмкін болмай жатса, он да сіз пәтер иелері кооперативіне немесе учас келік полицейге шағымдануға құқы лысыз.

7 ДОДА 24 (250) жыл, сәрсенбі 7 МАРАПАТ ДЗЮДО Аруларымыз Әлем кубогы алдында Дзюдодан Қазақстан әйелдер құрамасы Қызылорда қаласында оқу-жаттығу жиындарын өткізді. Енді Жанна Нұртазина бастаған аруларымыз Германия мен Польшада өтетін Әлем кубогы бәсекесіне аттанады. Өткен жыл біздің арулар үшін табысты жылдардың бірі болды деп айтсақ қателес пейміз. Азия чемпионатында Гүлжан Иссанова алтыннан алқа тағынса, Зарина Әлдікова мен Алина Тен жүлдеге ілінген. Артынша Сербияда өткен универсиадада да Гүлжан қола алды. Тамызда Таиландта өт кен шығыс жекпе-жектері бойынша Азия ойындарында Альбина Аман келдие ва мен Линара Минғазовалар жеңімпаз атанса, Алина Тен күміспен күптелген болатын. Сондай-ақ Чехия мен Бельгияда өткен Әлем кубогы кезеңдерінде жүлдеге ілінген аруларымыз болды. Бір сөзбен айт қанда, біздің қыздар өз деңгейлерінде өнер көрсетіп жүр. Жанна НҰРТАЗИНА, Дзюдодан әйелдер құрамасының аға жаттықтырушысы: Ресей және Жапония құрама ларымен бірлескен жаттығу жиындарын өткіз дік. Ол өзінің оң нәтижесін берді. Одан кейін қыздарымызды Сербиядағы универсиадада белдестірдік. Ол жерде сәл бабы кем болған Альбина мен Линараны артынша Таиландқа жібер дім. Ол жақта олар өздерінің нағыз бап тарында екендігін байқатып, топ жар ды. Гүлжан да жыл бойы барлық сын дарда жүлдеден шет қалған жоқ. Енді біздің қыздардың алдында биылғы маусымда бірнеше ірі додалар тұр. Екі бірдей Әлем кубогының кезең дері не қатысамыз. Жалпы, жаттығу жиындары ойдағыдай өтті. Енді тек олар дан жеңіс күтеміз. Сонымен қатар еліміздің Спорт комитеті мен ұлттық федерацияның қолдауының арқасында қыздарымыз бар лық кезең бойынша жаттығу жұ - мыс тарын ойдағыдай өткізіп келеді. Құ рама сапының басым көпшілігі жастар болғандықтан, олардан бола шақта жақсы нәтиже күтеміз. Сол секіл ді үлкен спорттан аздап қол үзіп қалған Жанар Жанұзынова да кимоносын қай та киіпті. Енді ертең біздің қыз да ры мыз Германияны бетке алады. Неміс жеріндегі белдесуде өз салмақтарында мы на аруларымыз бақ сынайды: Александра Подрядова (48 келі), Линара Минғазова (52 келі), Зарина Әлдікова (63 келі), Мариям Ордабаева (70 келі) және аса ауыр салмақта қос қызымыз Ғалия Ұлментаева мен Зарина Әбдірасулова. Телжан КҮДЕРОВ Бір жылда 644 медаль Алматы облысының әкімі Серік Үмбетов 2009 жылдың қорытындысы бойынша спорт саласында жетістікке жеткен саңлақтарды марапаттады. Нәтижесінде, өткен жылы дүбірлі дода ларға Алматы облысының атынан қатысып, жақсы нәтижелер көрсеткен 21 спорт шы жеткен жетістіктеріне қарай 50 мыңнан 100 мың теңгеге дейін сыйақы алды. Сондай-ақ 35 спортшының стипендия сы өсті. Нақтылай түссек, биыл 10 спорт шы ай сайын 150 мың, 10 спортшы 100 мың, 10 спортшы 50 мың, қалған 5 спортшы 30 мыңнан алып тұратын болды. Жалпы, өткен жыл Алматы облысы үшін спорт саласы қуанышты хабарларға толы болды. Атап айтар болсақ, осы аймақтың өкілдері әртүрлі додаларда 644 ме даль иеленіпті. 243-і алтын, 188-і күміс, ал 213-і қола медаль екен. Серік ҮМБЕТОВ, Алматы облысының әкімі: Былтырғы жылы спорт саласында біраз жетістіктерге жеттік. Енді спортшы ларымыз Канаданың Ванкувер қала сында өтіп жатқан қысқы Олим пиада ойындарында еліміздің намы сын абыроймен қорғаулары керек. Сондай-ақ Қытайдың Гуаньжоу про винция сында өтетін Азия ойындарында на мысты қолдан бермеулері тиіс. Арсен ЖАНАДІЛ Басы 1-бетте ГРЕК-РИМ КҮРЕСІ ВАНКУВЕР Шаңғышылар сәтсіздігіне қар кінәлі ме? Әйелдер арасындағы да, ерлер арасын дағы да бәйгелер аяқталған соң біз шаңғышыларымызбен тілдестік. Светлана МАЛАХОВА: Өзімізге үйреншікті режимде жаттығып үйреніп қалғанбыз. Ал осында келгелі сол жаттығу кестеміз бұзылды. Күнде жаңбыр жауып, ауа райы құбылмалы болғандықтан, күніне бірақ рет жарыс жолына шығып, жаттығуымызға рұқсат етілді. Қалған уақытта Олимпиада қалашығында кросс жүгіріп, жаттыққан болдық. Мүмкін, осы да кері әсерін тигізген шығар. Әйтеуір бүгінгі өнеріме көңілім аса толың қырамайды. Бүгін жарыс жолындағы қар да жұмсақтау болды. Салмағы жеңіл спортшыларға жақсы, ал салмақты шаңғышыларға қиындау. Олардың аяқ тары қарға батып, жеңіл сырғанай ал майды. 10 шақырымға коньки әдісімен жүгіру менің сүйікті қашықтығым, негізі. Бірақ бүгін неге екенін білмеймін, көсіле шаба алмадым. Оксана ЯЦКАЯ: Шынымды айтсам, 10 шақы рымдық бәйге, оның үстіне, коньки әдісімен жүгіру маған қол бәйге емес. Әу баста менің бүгінгі бәйгеге қа тысуымның өзі белгісіз болды. Бірақ арты нан жарысқа қатысып, спорттық бабыма келе бергенім дұрыс деп шеш тік. Өз мүмкіндігім әлі алда деп үміт те немін. Балғын балуандар белдесті Шымкентте жасөспірімдер арасында грек-рим күресінен Қазақстан чемпионаты аяқталды. Бұл сынға еліміздің барлық ай мағынан 200-ге жуық балғын балуандар келді. Атал мыш бәсекеде топ жар ғандар ұлттық құрама сапына алынатындықтан, белдесулер өте тартысты өтті. Телжан КҮДЕРОВ Ел біріншілігінің алғашқы күні бес салмақта ел чемпиондарының есімдері белгілі болды. Ең жеңіл салмақта Қызыл жардан келген Ақан Баймағанбетовтің бағы жан ды. Ол финалда ұпай санымен Жамбыл облысының өкілі Ербол Ис ма қовты ұтып кетті. 50 келіде Алматы облы сының өкі лі Берікбол Тоқтарбеков алтын нан алқа та ғынды. Шешуші белдесуде сәл ғана басым дылықпен қызылордалық Ах мет Ізбас ханды жеңген Берікбол бап кер лерінің үмітін ақтай алды. 58 келіге дейінгі салмақта боз кілем иесі Жасұлан Өмір зақовтың мерейі үстем болды. 69 келіде Жамбыл облысынан Әбунасыр Нышанов және 85 келіде Алматы облысының түлегі Елдар Дапеновтар бірінші орын алды. Дү бір лі ВАНКУВЕР ЖҮЛДЕЛЕРІ: Орын Команда Алтын Күміс Қола Барлығы 1 Швейцария АҚШ О. Корея Франция Германия Канада Қытай Чехия Голландия Словакия Швеция Норвегия Италия Жапония Австралия Эстония Польша Австрия Хорватия Ресей доданың екінші күні былтыр Үндіс танда өткен Азия чемпионатында қола жүл деге ие болған ақтөбелік Мейрамбек Айна ғұлов 46 келі салмақ дәрежесінде қарсылас шақ келтірмей, жеңіс тұғырының ең биік саты сына көтерілді. Сондай-ақ Алматы қаласының өкілі Мәулен Әйтбеков 54 келіде бірінші орын алса, 63 келі сал мақта Мадияр Қашқынбай топ жарды. Ал 76 келіде шымкенттік Рашид Какиев, аса ауыр салмақта Іңкәр Ермұхаметовтер ел чемпиондары атанды. Айта кетейік, наурыз айының 19-ы мен Алексей Полторанин 14-орыннан көрініп... Алексей ПОЛТОРАНИН: Қар жұмсақ. Бірақ менің жолым бол ды. Жарыс жолына екінші болып шықтым. Қар ол кезде біршама қа таңдау болды. Әр шаңғышы жүре берген сайын босай береді ғой. Бар күш-жігерімді салып, жүгіріп шықтым. Көреміз енді, қай орынға тұрақтарымды. Жалпы, бүгін таңертең ВАДА (Допингке қар сы күрес агенттігінің) өкілдері келіп, ерте оятты. Тексерді. Әрбір қада мымызды жіті бақылауға алған. Сағат 9-ға дейін ұйықтап, ұйқымызды қанды рамыз ғой деп едік, болмады. ВАДА өкіл дері 6-да оятты. Сергей ЧЕРЕПАНОВ: Биыл бағымыз жанар емес. Көсіле ша ба алмай жүрміз. «Бап керлердің алма-кезек ауысуы әсер еткен болар» дейсіз бе? О да мүмкін. Мұнымен ке лісуге болады. Әйтеуір ерлер ара сын дағы біздің құраманың 21-і аралығында Алматыда даңқты балуан Дәулет Тұрлыханов турнирі өтеді. Сол дода да мамыр айының басында Ташкентте өте тін лицензиялық турнирде белдесетін Қа зақстан жасөспірімдер құрамасының сапы анықталады....николай Чеботько 38-орынды қанағат қылды дайындығында бір кінәрат бар сияқты. Қыз дарымыздың дайындықтары тәптәуір. Жарыс жо лын да жеңіл жүгіреді. Ал біздің кеже ге міз кейін тартып жүргендей... Николай ЧЕБОТЬКО: Бүгін жолым болмады. Спортшылар дың соңына қарай шықтым. Қар жұм сарып кетіп, жүгіру қиын болды. Жалпы, біз классикалық әдіспен тәптәуір жүгіреміз. Ал коньки әдісімен жо - ғары нәтиже көрсете алмай жүрміз. Құд ды бір басқалардан қалып қой ған - даймыз. Олар жетіле түсуде де, ал біз ақпан Шаңғы жарысы (әйелдер, 10 шақырым) С.Малахова 10-орын Е.Коломина 27 Т.Рощина 36 О.Яцкая 40 Шаңғы жарысы (ерлер, 15 шақырым) А.Полторанин 14 Н.Чеботько 38 С.Черепанов 47 Е.Величко 56 Конькимен жүгіру спорты (500 м) Р.Креч 35 Финал: Р.Креч 34 Тау шаңғысы И.Закурдаев 50 Рысбек НҰРҒАЗИН, Грек-рим күресінен жасөспірімдер құрамасының аға бапкері: Бұл біріншіліктің маңызы ерекше болып отыр. Өйткені біз осы чемпионатта ел құрамасы сапына іріктеу жүргіз еміз. Дәл осы жас мөлшеріндегі балғын балуандар Сингапурде өтетін Олим пиада ойындарына қатысады. Ал Олимпиада ойындарының жолдамала ры 2010 жылдың мамыр айын да Таш кентте сарапқа салынады. Айта кетейін, Азия біріншілігінің финалында белдескен балуандар ғана Сингапурге бара алады. Оның бергі жағында FILA (Ха лықаралық күрес түрлері қауымдастығы) Сингапурдегі Олимпиада ойындарының бағдарламасына өзінің жаңа ережесін енгізіп отыр. Яғни біз өзі мізге берілген 10 салмақты еркін күрес балуандарымен бөлісіп аламыз. Бе сеуінде олар бақ сынайды, қалған бесеуінде біз өнер көрсететін боламыз. Мысалы, 69 келіде еркін күрес шебері белдессе, 76 келі салмақта грек-рим кү ре сінің балуандары бақ сынайды. Біз қа шан да Азия чемпионатында алдыңғы орынды ешкімге бермей келеміз. Азия біріншілігі мамыр айында Таилан д та өтеді. Оған дейін балуандарды бап тап, бір деңгейде ұстап отыру оңай емес. Әсіресе, салмақ жағынан. Олар жас, күн сайын өсе береді. Бірақ біз бар лық дайындық жұмыстарын Олимпиа да ойындарына бағыттайтын боламыз. Тек осы жолы кілең мықтыларды ірік теп алсақ болғаны. Бес салмақ дәре жесіне ерекше көңіл бөлетін боламыз, деді. ВОЛЕЙБОЛ «Алматы» алда келеді Бұл күндері Керекуде волейболдан Ұлттық лигада өнер көрсететін әйелдер командалары арасында ІV тур ойындары өтіп жатыр. Әзірге атақты волейбол маманы Нелли Щербакова баптайтын «Алматы» командасының шоқтығы биік. Қазақстан волейбол федерациясы жаса ған регламент бойынша Ұлттық лигада өнер көрсетететін төрт команда айналым жүйесі бойынша бес тур өткізеді. Бес турдан кейін «плэй-оффтық» кезең басталып, ел чемпионы анықталады. Ал ІV турдың ойындарына келер болсақ, турдың бірінші айналымы аяқталды. Бү гін Керекуде екінші айналым басталады. Айта кетейік, ІV турдың екінші айна лымында әйгілі бапкер Нелли Щербакованың командасы «Алматы» волейбол клубы қар сыластарына үстемдік құрды. Дегенмен «жеңіс алматылықтарға оңай келген екен» деп ойласаңыз, қателесесіз. Ұлттық лига ның бірде-бір ұжымы «Алматыға» жеңісті қол дан бере салғысы келмегені айдан анық. Әсіресе басты қарсыластары талдықорғандық «Жетісумен» ойнау оңай ға түскен жоқ. Алайда бір жарым сағатқа со зылған текетіресте «алматылық» арулар ба сым түсіп, 3:2 есебімен жеңіске жетті. Де г енмен «Жетісу» тек «Алматыға» жол бер ді демесеңіз, қалған екі қарсыласы «Астананы» да, «Иртыш-Казхромды» да 3:0 есебімен оңай ұтты. Сонымен, ІV тур ойындарының бірінші айналымының қорытындысы мынадай: «Жетісу» (Талдықорған) «Астана» 3:0, (25:14, 25:22, 25:14); «Алматы» «Иртыш-Казхром» (Павло дар) 3:2, (14:25, 25:11, 25:19, 18:25, 15:10) ; «Жетісу» «Алматы» 2:3,(17:25, 25:19, 19:25, 25:21, 9:15); «Астана» «Иртыш-Казхром» 0:3, (19:25, 15:25, 17:25); «Алматы» «Астана» 3:1, (25:19, 25:27, 25:19, 25:14); «Иртыш-Казхром» «Жетісу» 0:3, (23:25, 20:25, 18:25). Волейболдан әйелдер арасында ғы Ұлттық лига ойындарының Р.S. ІV туры ақ пан ның 19-ында аяқталады. ВЕЛОСПОРТ «Астана» экс- «астаналықтарға» қарсы Жақында «Жерорта теңізі» көпкүндігіне қатысып, жақсы нәтиже көрсеткен қазақстандық «Астана» вело клубы бүгін тағы бір жарыс жолына шығады. Бұл жолы «астаналық» сайыпқырандар «Альгарв туры» көпкүндігіне қатысу үшін Пиреней түбегіне аттанды. Нақтырақ айтсақ, бүгін Португалияда бес күнге созылатын велотурнир баста лады. Оған қазақстандық «Астанадан» бөлек тағы бірнеше команда қатыспақ. Солардың ішінде биылғы додалардағы басты қарсыластарымыз АҚШ-тың «Радишэк» вело ұжымы да бар. Отандық веложанкүйер лерге жақсы таныс маман Йохан Брюнель баптайтын «Радишэк» бұл жарыс қа жеті саңлағын жіберіпті. Олар: Андрэас Клоден (Германия), Лэви Лейфаймер (АҚШ), Тиа го Мачадо, Сержио Паулиньо (екеуі де Португалия), Грегори Раст (Швейцария), Себастьян Росселер, Герт Стигманс (екеуі де Бельгия) және Томаш Вайткус (Литва). Бай қап отыр ған боларсыздар, осылардың ішін де бес спортшы өткен жылы қазақ стан дық клуб тың қатарында өнер көрсет кен. Демек, Португалияда «Астана» мен экс-«астаналықтардың» текетіресін тамашалайтын боламыз. Ал «Астананың» намысын Пиреней түбегінде мына велошабандоздар қорғайды: Альберто Контадор, Давид Де Ла Фуэн те, Даниэль Наварро, Бенжаминь Новаль, Хэсус Эрнандес (бәрі де Ис пания), Максим Гуров, Сергей Ренев (екеуі де Қазақстан), Андрей Гривко (Украина). Естеріңізге сала кетейік, бұл турнир көшбасшымыз Альберто Контадор үшін алғаш қы жарыс болмақ. Әзиз ЖАНАДІЛ Әлияның ізбасарлары Азия чемпионатында Бұл күндері Өзбекстанның астанасы Ташкентте көркем гимнастикадан Азия чемпионаты өтіп жатыр екен. Ол додада қазақ елінің арулары өнер көрсетіп жатыр ма? Шырынбек ЖАЙСАҢБАЙ, Мырзашөл Әрине, мың бұралған қазақ елінің арулары мұндай байрақты бәсекелерден тыс қалмайтыны белгілі. Азияның бас жүл десін ешкімге бермеген Әлия Юсу пованың жеңісті жолын қайталамаса да, сің лілері жүлдеге ілініп қалу лары әбден мүмкін. Ұйымдастырушылардың берген мәліметі бойынша, Таш кентке Азияның 12 мемлекетінен 150-ден аса гимнас шылар келіпті. Ал Қазақстан аты нан же келей есепте Юлия Кизима, Юлия Семенова, Анастасия Материкиналар сайысқа түссе, топтық бә секеде Кәмила Бай босынова, Айсұлу Маұсұл ханова, Жа дыра Нұрышева жә не Кәми ла Тәке ева ел намысын қорғай ды. Айта кетейік, Өзбекстан аста насын да өтіп жатқан Азия біріншілігі ақ - панның 14-і күні бас тал ған болатын. Дү бірлі дода 20 ақ панға дейін жал ғасады. Проскурин қызметінен кетті Қазақстан велоспорт федерациясының басшылығы өзгерді деп естіп едім. Сол сыбыс рас па? Сонда қай бастық қызметінен босады? Қазақстан велоспорт федерация сында бір өзге ріс тің болғаны рас. Нақ тырақ айтсақ, вице-пре зи дент қызметін атқарған және «Астана» ве ло клу бы ның менеджері әрі бей ресми «адвокаты» болған Ни ко лай Проскурин өткен апта ның ортасында өз ер кі мен отставкаға кет ті. Өзінің бұл ше шімін Ни ко лай Аб рамұлы Самат БАЙКЕНОВ, Қарағанды қаласы былай деп тү сіндірді: Жаңа басшылықпен көзқарасымыз мүлдем ке ре ғар болып шықты. Олар бизнесті, ақшаны көз дей ді. Ал мен спорттық жетістіктерді қалай мын. Олар - дың ойынша, «Ас тана» коммерциялық ко ман да ға ай налып, табыстың кілті болуы керек сияқ ты. Жоқ, «Астана» мемлекетіміздің абы ро йын ас қақ та татын ко манда. Жалпы, Қазақстан спор тында еш қан дай ал ға жыл жу шылықты көріп тұр ған жоқпын. Сол сия қ- ты «Астананың» да бо ла шағы бұлыңғыр тар тып ба рады. Меніңше, спорт тың қай түрін бол сын, сол спортты же тік бі ле тін мамандар басқаруы ке - рек. Ал біз де бар лы ғы ке рісінше. Осылай деп, Қазақстан велоспорт федера ция сы ның жаңа басшылығына наразылығын біл дірген Ни ко лай Абрам ұлы бұл қыз меттен ке те тін дігін жария лады. Өкінішті-ақ, талай жылдан бе рі Қазақстан ве ло спортының ыстығы на күйіп, суы ғына тоңып кел ген білік ті маманымыз жұ мыссыз қалды.

8 8 РЕСПУБЛИКАЛЫҚ 8 24 (250) (250) жыл, cәрсенбі жыл, сәрсенбi Құрметті оқырман! «Алаш айнасы» «Көлік хикаялары» атты жаңа жоба аясында қысқа әңгімелерге бәйге жариялайды. «МЫҢ БІР КӨЛІК» ХИКАЯСЫ Отарбадағы тағдыр тәлкегі Жасы екі мүшелден асса да үйленбей, бойдақтық еркін өмірдің бал шырынын шайқап ішіп жүрген Қоқымның аяғына тұсау, мойнына бұғау түсетін болды. Өткен аптада қалаға арнайы келген әкесі: Сен менің жар дегенде жалғыз ұлымсың. «Мойным ырғайдай, битім торғайдай болып жүріп оқыттым, қызметке орналастырдым. Кемпір екеуміздің кәрі қойдың жасындай өміріміз қалды. Бізге немере сүйгізетін ойың бар ма, жоқ па? Теке сасыған сүмелек, әр шібіштің соңынан бақылдап жү гіре бергенше үйленбейсің бе? Ендігі балтайшалтайыңа шыдайтын шамам жоқ. Осы жолы сені өз қолыммен үйлендірейін деп келдім. Құрдасым Қыранбайдың сенен үш-ақ жас үлкен Қатира деген қызына құда түстім. Өзі осы қалада қызмет істейді екен. Қыранбай сөзге келмей, «қызымды қолдан ұзатамын» деп отыр. Мен де келесі аптаның сенбісін де сразы той жасаймын деп серт бердім. Бастығыңнан рұқсат ал да, келесі сәрсенбіде ауылға жет. Егер осыны істемесең, «Ауған соғысына қатыстым» деп жалған құжат жасап алған мына пәтер мен атыңдағы мәшинені тартып аламын да, сатып жіберемін. Далада қаласың! Не деуші еді әлгі... бал айы дей ме, айран айы дей ме, соларыңды ауылда өткізесіңдер, деді керзі етігімен еденді тепкілеп отырып. Көке-ау, мен ол қызды танымаймын ғой. Қа... қа...қалай аламын? деді Қоқым кекештеніп. Екіүш байға тиетін уақыты бола тұра, бойдақ жүрген ол қыздың ақыл-есі... Оттама, деді шал ақырып. Танымасаң, таны са сың. Мен де сенің шешеңді әкемнің әмірімен көрмей-білмей-ақ алғанмын. Содан жаман болдым ба? Мен қазір тойға арнап мына заттарды аламын да, аттанамын. Ел күтіп отыр. Сен тез жет!...кезекті еңбек демалысын алған Қоқым салы суға кетіп, ұнжырғасы түсіп, пойызға отырды. Ағай, өңіңіз сынық, бір жеріңіз ауырып отырған жоқ па? Міне, бал қосқан шай ішіңіз, деді қарсы отырған қараторы қыз. Рас, деді Қоқым қызға қарап. Рас, мен емі жоқ ауыр дертке ұшыраған сормаңдай сорлы мын. Мұң-қайғы еңсемді езіп, жүрегімді жан шып барады. СІЗ ЕСТІДІҢІЗ БЕ? Су астынан қола дәуірінің кемесі табылды Археологтар Ла-Манш бұғазынан біздің дәуірімізге дейінгі 900 жыл бұрын суға батып кеткен жүк кемесін тауып алды. Су көлігіне қалайы мен мыс тиелген екен. The Daily Telegraph басылымының хабар лауынша, археологтар табылған тарихи олжа ны мерзімі жағынан ең ежел гі кеме деп отыр. Мың жылдықтар бойы су астында жатқан ке меден жалпы салмағы 84 келі тартатын 259 мыс және 27 қалайы бұйым табылды. Бұл метал дар қару-жарақ дайындау мақсатына пай даланылмақ болғанға ұқсайды. Ғалым дардың айтуынша, қола дәуіріне жататын жүк кемесі Франциядан Ан глия ны бетке алған кезекті рейс кезінде апатқа ұшыраған. Ұзындығы 12, ені 2 метр бо ла тын көлікте шамамен 15 адам бол ған. СКАНВОРД Үшкір үлкен пышақ АҚШ жоғарғы палатасы Маймыл түрі Гана ақшасы Испандықтардың бұғалығы Жемісті ағаш Түске таманғы жеңіл ас... Паллада Жапон классикалық театры Жекпежек түрі Спорт. жарыс түрі Сенімді, сырлас адам Темір «жегісі» Жалшы Шағын әзілді пьеса Қысымның жүйеден тыс бірлігі Албырт балық түрі Жаңазеландия түйеқұсы Теңіз қарақшысы Афродитаның баласы Дағыстан. ұлттардың бірі Құрастырған Айтқазы МАЙЛЫБАЙ Таралымы көп өтімді кітап Газетіміздің 23 (249) санында жарияланған сканвордтың жауабы КӨЛДЕНЕҢІНЕН: Паблисити. Ат. Зор. Торнадо. Ер. Нұқ. Отаршы. Жым. Клио. Торы. Квас. «Осер». Жабы. Ура. Ом. Донг. Лира. ТІГІНЕН: Рапорт. Лассо. Ақи. Планер. Округ. Итаршы. Тажал. Бизон. Жоса. То. Ұшыр. Бор. Сирақ. Мыжыма. Ауыз шеті... Вильсон (Никита) Ішіңіздегі мұң-шерді сыртқа шығарсаңыз, жеңілдеп қаласыз. Егер секрет болмаса... деді қыз. Секрет емес, деді Қоқым аһ ұра күрсініп. Өзің бір адамға жанашырлықпен қарайтын қарындас екенсің. Айтайын. Махаббаттың не екенін білмейтін қатал әкем өзім танымайтын бір қызға зорлап үйлендірмекші. Ақыл-есі кем біреу ғой, шамасы. Әйтпесе өмірінде көрмеген жігітке тұрмысқа шығуға келісе ме? Әлде ақсақ па, соқыр ма?.. Талай тәтті түндерімді бірге өткізген сүйікті Сәуке тайымды, қылықты Кәмиләны, мың бұралған Мәдинамды қимай қан жұтып келемін, қарындасым. Қу қақпастың бүйтетінін білгенде, солардың бірін ала салатын едім ғой. Қап, қапың көп дүниеай... Мен де сіз сияқты жүрегі жаралы пұшайман жанмын, деді қыз көзіне жас алып. Екеуміз мұңдас екенбіз. Әкем мені де танымайтын жексұрынға ұзатқалы жатыр. Жалғыз қыз едім, әке-шеше наласына қалмайын деп амалсыз келістім. Ол жігіт жете сіз, мисыз, намыссыз біреу болуы керек. Дені дұрыс болса, бейтаныс қызға үйлене ме? Ол оңбаған мені сүйікті жігітімнің құштар құшағынан айырды. Өмірімде қарғап өтермін-ау оны. Түгелбайыммен өткізген әрбір түнім «Мың бір түннің» жұмағындай еді-ау, шіркін! Енді, міне, өзім жек көретін адамға... тозаққа өз аяғыммен кетіп барамын. Баласыз жесір Ресей автокөлігі Жалау ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ АҚПАРАТТЫҚ ГАЗЕТ info@alashainasy.kz info@alashainasy.kz «Алаш айнасы» газетiне жазылу индексi: Редакцияның мекенжайы: info@alashainasy.kz Бегалин көшесі «АЛАШ АЙНАСЫ» Бегалин көшесі, 148 а ДУМАН Өнертапқыш Цзянь Чжуңшаң жасап шығарған медициналық құрал ВИЧ-инфекцияның таралуын азайту үшін африкалықтарды жаппай сүндеттеу бағдарламасы аясында жасалған. Қабатталған қарапайым қос дөңгелек ер адам сүндеттелгеннен кейін оның жыныс мүшесінен 10 күн бойы алынбайды. Сөйтіп, құрылғының ішкі дөңгелегі мүшенің қанын тыйып, жараның тігусіз-ақ бітіп кетуіне мүмкіндік береді. Сүндеттегіш құрал хирургиялық операцияны 20 минуттан 5 минутқа қысқартып отыр. Әрі сынаққа қатысқан 40 кениялықтың барлығы да сүндеттен соң денелерінің ауырмағанын және дөңгелектердің оңай алынатынын айтқан. Елді мекен Жылдам сүндеттейтін құрал сынақтан өтті Қытайлық мамандар адамды жылдам сүндеттейтін құрылғы ойлап тапты. Оны америкалық дәрігерлер Кенияда сынақтан сәтті өткізді. Шебер Әскери бөлімше Мейрам Бидегі бір айналым Екі мұңдас бір-біріне жандары ашып, көз жастарын сығып-сығып алысты. Екеуінің мұңына мұң қосқандай отарба да боздап қоя берді. Мен Шабақты бекетінен түсемін, деді жігіт. Қош бол, арманды қарындасым. Жетесіз, жексұрын жігітіңе аман-сау жетуіңе тілектеспін. Сіз де сау тұрыңыз. Ақыл-есі ауысқан, кеңкелес келіншегіңізге сіз де аман жетіңіз. Ол кеңкелестің басына әңгіртаяқ ойнатып, күнін қараң қыламын. Көзіне шөп емес, томар саламын, деді Қоқым қатуланып. Мен де сөйтемін, деді қыз да қосыла кетіп. Сүйікті Түгелбайымды мен де ұмыта алмаймын......құрдас құдалар Қыранбай мен Жиенбеттің екі езулері құлағына жеткен. Қазақтың ескі салтын жаңғыртып жатырмыз деп күпініп жүр. Келін түскен ауыл мәре-сәре....өзің жатып байыңа, «Тұр-тұрлама» келіншек. Енең жоқта үйіңде Құрт ұрлама келіншек, деп қақсаған заржақ ақын шұбыртып келіп, жас келінге осы ауылдың үлкен-кішісіне сәлем еткізді. Салт бойынша аты аталғандар мәз болып келіп алдында тұрған табақ қа ақша салып жатыр. Еті әбден қызып, еліріп алған ақын осы үйдің «қырсық қара» деп аталатын кәрі есегіне де сәлем салдырып жіберді. «Қырсық қарада» ақша жоқ еді, өз атын естіген соң, аузын әректей ашып аңырап қоя берді. Ел қыран-топан. Ақшақұмар жігіт өзінің қателескенін сезсе де, қалың беті бүлк еткен жоқ. Өтірік күліп, келіннің бетін ашты. Абысын-ажын шуылдап, шашу шашып жатыр. Келіншегінің бетіне қарап жіберген Қоқым заматта талып түсті. Күйеуіне көзі түскен келіншек те «аһ» деп құлап бара жатты. Не болғанын түсінбеген жұрт абыр-сабыр. Бұл ерлі-зайыптылардың пойызда кездесіп сырласқан «мұңдастар» екенін ешкім білген жоқ... Әзіл-шыны аралас Бір жігіт алтын балық ұстап алады: Маған үй, автокөлік және саяжай керек. Жарайды, бәрі болады, бірақ өмір бақи несие төлеумен жүресің. Одан да басқа бірдеңе айтсаңшы. *** Бір топ саяхатшы орманда келе жатады. Алдарынан арыстан шығады. Қорықпаңдар, жігіттер. Бұл арыстан тоқ сияқты, бізді жемейді. Қалайша? Кешеден бері арамызда бір адам жайдан-жай жоқ болып кетті дейсіңдер ме? *** Көлік жүргізушіні МАИ тоқтатады: Куәліктеріңізді көрсетіңіз. Ұрланған көлікте қайдағы куәлік? *** Театрдағы қойылымға екі адам кешігіп келеді. Кіреберісте тұрған қызметкер: Ақырын, шуламай соңғы қатардағы бос орындарға жайғасыңыздар. Бәрі ұйықтап қалды ма, не? Бегалин көшесі Қазір Қоқым мен Қатира Алматы шаһарының автобус бармайтын бір тар көшесінде бес баласын өсіріп ғұмыр кешіп жатыр. Екеуі де ана жылғы пойызда болған әңгімені естеріне алмауға тырысады (кейіп керлердің аты-жөні өзгертілгенін оқырманның іші сезіп отырған шығар). Жеңіс ШЫНЫБЕКОВ Коккинаки көшесі Байтасов көшесі Луганский көшесі Алматы қаласы, Бегалин көшесі, 148 а Телефон: 8(727) , Факс: 8(727) Республика сарайы Сәтбаев көшесі Достық даңғылы Абай даңғылы Құрманғазы көшесі Қабанбай батыр көшесі БҮГІН: Ақпан Дс Сс Ср Бс Жм Сб Жк Дс Сс Ср Бс Жм Сб Жк Дс Сс Ср Бс Жм Сб Жк Дс Сс Ср Бс Жм Сн Жк Ақпанның 17-cі Алаштың атаулы күні 1993 жылы Қазақстанда БҰҰ-ның дипломатиялық өкілдігі ашылды. Туған күн иелері Болат Әбдікәрімов (1939) педагогика ғылымының докторы, профессор; Тұрлыбек Мәмесейіт (1949) жазушы; Владимир Школьник (1949) «Қазатомөндіріс» ұлттық атом компаниясының президенті, физика-математика ғылымының докторы; Серікбек Дәукеев (1950) «Қазмұнайхим» АҚ директорлар кеңесінің төрағасы, геология-минерология ғылымының докторы, академик; Дамир Буданбеков (1955) бокстан спорт шебері, Қазақстанның еңбек сіңірген жаттықтырушысы; Байсейіт Түймебаев (1956) Бәсекелестікті қорғау агенттігінің Алматы облысы және Алматы қаласы бойынша аймақаралық инспекциясының бастығы; Болат Қырғызбаев (1959) ҰҚК төрағасының орынбасары Шекара қызметінің директоры, генерал-майор; Серік Нокин (1959) Құрылыс және тұрғын үй-коммуналды шаруашылық агенттігінің төрағасы; Еділ Қазыханов (1962) Қазақстанның Чехиядағы елшілігінің өкіл-кеңесшісі, техника ғылымының докторы; Арман Жусанбаев (1971) Алматы қалалық ІІД баспасөз қызметінің бас инспекторы. Мерейлеріңіз үстем болып, мәртебелеріңіз биіктей берсін! «Алаш айнасы» Шығуы Ұзақтығы Батуы ЖҰЛДЫЗ-ЖОРАМАЛ ТОҚТЫ Сіздің жасаған жұмысыңыздың игілігін жұрт көргенімен, өз жос парыңызды бүгін жүзеге асыра алмайсыз. Сіз басшылықпен жалақыңызды көтеруін сұрап келісе аласыз, алайда қызмет сатысымен қазірше жоғары көтеріле алмайсыз. ТОРПАҚ Сіз еңбек етуден жалықпайсыз. Осы күні жаңа идеяларыңыз бен айқын жоспарларыңызды қандай кедергі болса да, ойыңыздағыдай жүзеге асыра аласыз. Сол себепті сіздің еңбегіңіз үнемі жоғары бағаланады. ЕГІЗДЕР Бүгін өзіңізді бүкіл әлемге паш етудің сәті туды. Барлық қабілеттеріңіз бен мүмкіндіктеріңізді именбей көрсетуге болады. Сізге тапсырылған кез келген істі жүзеге асыру үшін шы ғармашылық қиял мен еңбекқорлық қажет болады. ШАЯН Осы күні сіз өзіңізге жүктелген істі жақсы орындауға тырысыңыз. Сіз «мен міндетті емеспін» деп, әдеттегідей істі аяғына дейін жеткізбей, жарты жолда тастап кетуіңіз де мүмкін. Әркез табысқа жету үшін осы әдетті тастаған жөн. АРЫСТАН Қызметіңізде сіздің мойныңызға артылатын жұмыс көп болады. Бірақ аянбай еңбек етсеңіз, оның жемісін жыл бойы көретін боласыз. Бүгін кәсіби қабілетіңізді көрсетуге тура келеді. Сауда, қаржы, медицина саласында табысты күн. БИКЕШ Күннің басты міндеттерінің бірі мойныңызға алған жүктемелерді орындау. Бұл күні қызмет бірінші орынға шығады. Шығармашылық шабытыңыз шарықтау шегіне жетіп, жетістіктерге жетуге толық мүмкіндігіңіз болады о о -6-8 о о -4-6 о -4-5 о -6-8 о 0 +1 о -5-6 о Белгілі есімнің белгісіз сыры ДАМИР түрік тілінде темірді осылай атайды. Мұн дай есімді қойғандағы ниет темірдей мықты болсын дегеннен туындаса керек. Дамир есімділер өзін-өзі жақсы игеріп, білімін тәжірибеге енгізе алатындығымен танымал. Жақтастары көп болады. Іскер келеді. Бастық болса, жайлы басқарады. Ерікжігері күшті о Ауа райы -8-9 о о ТАРАЗЫ Сіздің бүгінгі бастамаңыздың негізі жақсы: ескі достар, сенімді серіктестер. Олар сіздің қабілетіңіз бен мүмкін діктеріңізді жете біледі, сіз де олардың бағасын жақсы білесіз. Ал басты міндетіңіз тың идеялар үшін еңбектену. САРЫШАЯН Осы күні еңбекке деген құлшынысыңызды арттырыңыз. Қызы ғу шы лықпен жасалған әрбір ісіңіз өте өнімді болады. Әріптестермен іс қағаздарға қатысты шешімдер қиын дықсыз іске асады. Тек әр іске сараптама жасап отырған жөн. МЕРГЕН Бүгін «жеті рет өлшеп, бір рет кес» деген қағиданы есіңізден шығармаңыз. Мансабыңыздың жоғарылауы өрлеуге жасаған әрбір қадамыңызға тікелей байланысты. Қызметтегі бақытты баспалдағыңызбен құт тықтауға да болады. ТАУЕШКІ Сіз әр күніңізді жоспарлап, жұмыс істеуге дағдыланғансыз. Осы қасие тіңіздің арқасында бүгін кез келген мәселенің шешімін табасыз және оның сәтті нәтижесін көресіз. Жұмыс бабында шыдамды болсаңыз, жетістікке жетесіз. СУҚҰЙҒЫШ Бұл күні сізге болашаққа жоспарлар құрған жөн. Жаңа бағыт-бағдар іздей бастайсыз. Ол үшін біліміңізді жетілдіріп, тәжірибеңізді молайтқаныңыз абзал. Шығармашылығыңызда көзге көрінерліктей өзгерістер болуы мүмкін. БАЛЫҚТАР Күн жоспарлар мен мақсаттарды іске асыру үшін қолайлы. Бұрынғы жобалар жалғасын табады. Қоғамдық жұмыс тарға жиі араласа бастайсыз. Бұл сізге атақ пен абырой әкеледі. Дегенмен жолыңызда әділетсіздік кездесуі мүмкін о о -7-9 о о -7-9 о о 0 +2 о -6-8 о о -4-5 о -5-6 о о о о о о 0 +1 о -6-8 о 0 +2 о о о о -2-4 о о «Алаш айнасы» газетiне жазылу индексi: Редакцияның мекенжайы: Алматы қаласы,050051, Бегалин көшесі, 148 а Телефон: 8(727) , факс: 8(727) info@alashainasy.kz Алматы қаласы «Дәуiр» РПБК ЖШС Қалдаяқов көшесi, 17-үй. Тел.: (727) , Тапсырыс 888 Құрылтайшысы және меншiк иесi «ТОЛҒАУ» ЖШС Директор Александр Филимонович АН Газет 2008 жылдың 17 қарашасында ҚР Мәдениет және ақпарат министрлiгiнде тiркелiп, бұқаралық ақпарат құралын есепке қою туралы 9650-Г куәлiгi берiлген. Редакция авторлар мақаласы мен жарнама мазмұнына жауап бермейдi. Авторлар қолжазбасы өңделмейдi және керi қайтарылмайды. Көлемi екi компьютерлiк беттен (14 кегль) асатын материалдар қабылданбайды. «Алаш айнасында» жарияланған материалдар мен суреттердi көшiрiп немесе өңдеп басу үшiн редакцияның жазбаша рұқсаты алынып, газетке сiлтеме жасалуы мiндеттi. Айдын ҚАБА жауапты хатшы Бас редактор Серiк ЖАНБОЛАТ Астана қаласы «Астана-Полиграфия», Талғат КIРШIБАЕВ жауапты хатшының орынбасары Брусиловский көшесi, 87-үй. Тел.: (7172) Тапсырыс 222 Мұратқали ДҮЙСЕНБАЕВ Бас редактордың бiрiншi орынбасары Таралымы дана Тарату қызметi тел.: 8 (727) Нұрлыбай ИТЕКБАЕВ тех.редактор Газет сейсенбi, сәрсенбi, бейсенбi, жұма, сенбi күндерi шығады. Мақсат ӘДIЛХАН Бас редактордың орынбасары Республикалық қоғамдық-саяси ақпараттық газет Кезекшi редактор Сәкен КӨКЕНОВ Шымкент қаласы «Оңтүстiк полиграфия» баспалар үйi» ЖШС Байтұрсынұлы көшесi, 18-үй. Тел.: (7252) , Тапсырыс 2058 Бағасы келiсiмдi Жарнама бөлімі тел.: 8 (727) Аймақтағы тiлшiлер: Атырау Нарғыз ҒАБДУЛЛИНА, тел.: Қарағанды Серiк САҒЫНТАЙ, тел.: Қостанай Алмагүл СҰЛТАНОВА, тел.: Қызылжар Ербақыт АМАНТАЙ, тел.: Қызылорда Әділжан ҮМБЕТ, тел.: Өскемен Елмейір АХМЕД, тел.: Шымкент Шадияр МОЛДАБЕК, тел.: Астана филиалы: Мекенжайы: Сейфуллин көшесi, 31 Тел.: +7 (7172), aa_astana@mail.ru Жандос БӘДЕЛҰЛЫ (Астана филиалының жетекшiсi) besbogda@mail.ru besbogda@yahoo.com Мұрат АЛМАСБЕКҰЛЫ тiлшi Салтан СӘКЕН тiлшi Бүркiт НҰРАСЫЛ тiлшi Бөлiм редакторлары: Құбаш МЕҢДIҒАЛИЕВ саяси бюро, тел.: Берiк ӘШIМОВ нарық, тел.: Қалдар КӨМЕКБАЕВ қоғам, тел.: Алмат ИСӘДIЛ өркениет, тел.: Нұрғазы САСАЕВ дода (спорт), тел.: Болатбек МҰХТАРОВ жаңалықтар, тел.: Қуанышбек ҚАРИ меншiктi тiлшiлер қосыны, тел.: Күләш НАҚЫПОВА аға корректор, тел.: