KADIN SUÇLULUĞU: KAHRAMANMARAŞ ÖRNEĞİ

Transkript

1 T.C. KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ KAMU YÖNETİMİ ANABİLİMDALI KADIN SUÇLULUĞU: KAHRAMANMARAŞ ÖRNEĞİ Serdar TERZİ YÜKSEK LİSANS PROJESİ KAHRAMANMARAŞ TEMMUZ 2007

2 KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ KAMU YÖNETİMİ ANABİLİM DALI KADIN SUÇLULUĞU: KAHRAMANMARAŞ ÖRNEĞİ Serdar TERZİ YÜKSEK LİSANS PROJESİ Kod No: Bu Tez 27/07/2007 Tarihinde Aşağıdaki Jüri Üyeleri Tarafından Oy Birliği ile Kabul Edilmiştir. Yrd. Doç. Dr. Harun ARIKAN Prof. Dr. Ahmet Hamdi AYDIN Doç. Dr. Muhsin KAR DANIŞMAN ÜYE ÜYE Yukarıdaki imzaların adı geçen öğretim üyelerine ait olduğunu onaylarım. Prof. Dr. Ahmet Hamdi AYDIN Enstitü Müdür Vekili Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin, çizelge, şekil ve fotoğrafların kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ndaki hükümlere tabidir.

3 KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ KAMU YÖNETİMİ ANABİLİM DALI ÖZET YÜKSEK LİSANS PROJESİ KADIN SUÇLULUĞU: KAHRAMANMARAŞ ÖRNEĞİ Serdar TERZİ Danışman: Yrd. Doç. Dr. Harun ARIKAN Yıl: 2007, Sayfa: 42 Jüri : Yrd. Doç. Dr. Harun : Prof. Dr. Ahmet Hamdi AYDIN : Doç. Dr. Muhsin KAR Kadın suçluluğu olgusu bütün dünyada olduğu gibi Türkiye de de ekonomik, sosyal ve hukuksal çevrenin değişimiyle birlikte önem kazanmaya başlamıştır. Bu paralelde kadınların suç eğilimi ve davranışı, sosyal, hukuksal ve ekonomik yapıdaki değişimlerle birlikte farklılığa uğramaktadır. Bu çalışmada, kadın suçluluğu olgusunun Kahramanmaraş İli nde incelenmesi amaçlanmaktadır. İl Emniyet Müdürlüğü nün verileri dikkate alınarak yapılan çalışmada, kadının işlediği suçlar analiz edilerek nedenleri ile birlikte Kahramanmaraş İli ndeki kadın suçluluğu olgusu değerlendirilecektir. Anahtar Kelimeler: Kadın Suçluluğu, Türkiye, Kahramanmaraş, Ekonomik Faktörler, Sosyal Faktörler. I

4 DEPARTMENT OF PUBLIC ADMINISTRATION INSTITUTE OF SOCIAL SCIENCES UNIVERSITY OF KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ABSTRACT MA PROJECT CRIME BEHAVIORS OF WOMEN: THE CASE OF KAHRAMANMARAŞ Serdar TERZİ Supervisor: Assistant Prof. Dr. Harun ARIKAN Year: 2007, Pages: 42 Jury : Assistant Prof. Dr. Harun ARIKAN : Prof. Dr. Ahmet Hamdi AYDIN : Associate Prof. Dr. Muhsin KAR The subject of crime and women has becoming one of the most important debated issue in Turkey, due to role changes of women in the society, resulting from drastic changes in socio-economic and legislative environment in the country. In line with this, crime behaviors of women have been changing. Therefore, the aim of this study is to analyze crime behaviors of women in Kahramanmaras province. For this study, data are collected from the Kahramanmaras Police Department in order to analyze both crime behaviors of women in the city and the factors affecting such crime behaviors of women. Keywords: Crime Behaviors of Women, Turkey, Kahramanmaraş, Economical Factors, Social Factors. II

5 ÖNSÖZ Eğitimim süresince ve bu çalışmanın oluşumunda, büyük emeği geçen, projemi okuyup tamamlanması için değerli fikirleri ile yol gösteren danışman hocam, Yrd. Doç. Dr. Harun ARIKAN a minnettarlığımı bildirir, çok teşekkür ederim. Yine eğitimim süresince, kendilerinin destek ve yardımlarını görerek, eğitim ve öğretim adına çok istifade ettiğim hocalarım, başta Prof. Dr. Ahmet Hamdi AYDIN olmak üzere, Doç. Dr. Haluk ALKAN a, Doç. Dr. Hakan ALTINTAŞ a, Doç. Dr. Uğur YILDIRIM a ve Yrd. Doç. Dr. Mehmet Cevher MARİN e katkılarından dolayı teşekkürü bir borç bilirim. Çalışmalarım boyunca yardımlarını esirgemeyen, Kahramanmaraş Emniyet Müdürlüğünde görevli, Lütfü GÖÇ e, Kadir KART a, Kazım ÖZDEMİR e ve İzzet SOĞANCI ya minnettarlığımı belirtmek isterim. Son olarak bu çalışmamda olduğu gibi, hiçbir zaman beni yalnız bırakmayıp, her konuda yardımcı olan, değerli hayat arkadaşım Şerife TERZİ ye sonsuz şükranlarımı sunarım. Kahramanmaraş, Temmuz 2007 Serdar TERZİ III

6 İÇİNDEKİLER Sayfa No ÖZET...I ABSTRACT... II ÖNSÖZ... III İÇİNDEKİLER...IV ÇİZELGELER VE ŞEKİLLER LİSTESİ... V 1.GİRİŞ KONU İLE İLGİLİ ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR KADIN SUÇLULUĞU VE SUÇA İTEN NEDENLER KADIN SUÇLULUĞU VE NEDENLERİ ADLİ TIP KURUMU NDA SANIK KADINLARLA YAPILAN BİR DEĞERLENDİRME KAHRAMANMARAŞ İLİNDE KADIN SUÇLULUĞU KAHRAMANMARAŞ IN SOSYO-EKONOMİK YAPISI VE KADIN SUÇLULUĞU İLE İLGİSİ NÜFUS: EĞİTİM: SOSYAL DURUM: EKONOMİK DURUM: KAHRAMANMARAŞ TA KADINLARIN İŞLEDİĞİ SUÇLAR YILI MALA VE ŞAHSA KARŞI İŞLENEN KADIN SUÇLULUK ORANI YILI MALA VE ŞAHSA KARŞI İŞLENEN KADIN SUÇLULUK ORANI YILI MALA VE ŞAHSA KARŞI İŞLENEN KADIN SUÇLULUK ORANI SONUÇ VE GENEL DEĞERLENDİRME KAYNAKÇA ÖZGEÇMİŞ EKLER IV

7 ÇİZELGELER LİSTESİ Sayfa No Çizelge 3.1. A.B.D. de Suç Türleri ve Cinsiyetler Arası Yüzde Oranları, Çizelge 4.1. İl Nüfusu ve Artış Hızı Çizelge 4.2. İl Geneli Ortaöğretim dâhil Okul, Öğrenci ve Öğretmen Sayısı, (2007) Çizelge 4.3. Kahramanmaraş ın Göç Durumu (1990) Çizelge 4.4. Sanayi Tesisleri ve İstihdam Durumu (2007) ŞEKİLLER LİSTESİ Sayfa No Şekil 3.1. Suçların Sınıflandırılması Şekil 3.2. Suçun İşleniş Nedenleri Şekil 3.3. Yaş Dağılımı Şekil 3.4. Eğitim Durumu Şekil 4.1. Kahramanmaraş İli, Eğitim Düzeyine Göre Nüfus Oranı, 25+ yaş (2000) Şekil 4.2. Kahramanmaraş, İl Merkezi nden Bir Kesit Şekil 4.3. Mala Karşı İşlenen Kadın Suç Oranı (2004) Şekil 4.4. Şahsa Karşı İşlenen Kadın Suç Oranı (2004) Şekil 4.5. Mala Karşı İşlenen Kadın Suç Oranı (2005) Şekil 4.6. Şahsa Karşı İşlenen Kadın Suç Oranı (2005) Şekil 4.7. Mala Karşı İşlenen Kadın Suç Oranı, Şekil 4.8. Şahsa Karşı İşlenen Kadın Suç Oranı, V

8 GİRİŞ SERDAR TERZİ 1.GİRİŞ Kadınların ekonomik sosyal ve siyasal yaşamda artan şekilde yer almaya başlaması ile birlikte kadın suçluluğunda belirgin bir artış gözlenmektedir. Ayrıca ekonomik ve sosyal yapıda hızlı değişimler genelde suç olgusunda ve özelde kadınların işlediği suçlarda belirgin artışı da beraberinde getirmiştir. Kuşkusuz kadınların işlediği suçlardaki artış oranını sadece ekonomik, sosyal ve hukuksal yapıdaki değişimlerle açıklamak ve konuyla ilgili genel varsayımlar çıkarmak eksik bir yaklaşım olacaktır. Bir başka ifadeyle çok sayıda faktör kadın suçluluğu olgusunda ve suç oranlarının artışı konusunda önemli bir rol oynamaktadır. Bu çalışmanın amacı konuyla ilgili genel varsayımlar ortaya koymak değildir. Projenin amacı Kahramanmaraş ilinde kadınların işlediği suçlar konusunda genel eğilimleri ortaya koymaktır. Bu bağlamda birincil düzeyde veriler kullanılarak, yerel düzlemdeki kadın suçluluğu konusunda var olan literatüre katkı yapılması amaçlanmıştır. Çalışmanın birinci bölümümde konuyla ilgili literatür kısaca incelenecektir. Bu bağlamda kadın suçluluğu konusunda literatürün yeterince zengin olmadığı ortaya çıkmaktadır. İkinci bölümde ise kadın suçluluğu ve suça iten faktörler detaylıca analiz edilecektir. İkinci bölümde ortaya konulan bulgular örnek olay olarak seçtiğimiz Kahramanmaraş ilinde kadın suçluluğu olgusunu analiz etmemize yarayacak bir çerçeve sunması açısından önem kazanmaktadır. Üçüncü bölümde ise Kahramanmaraş ilinde kadın suçluluğu, Emniyet Müdürlüğü nün verileri dikkate alınarak incelenecektir. Sonuç kısmında ise genel çıkarımlar ortaya konulacaktır. 1

9 KONU İLE İLGİLİ ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR SERDAR TERZİ 2. KONU İLE İLGİLİ ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Türkiye de kadın ve suç alanında yapılan bilimsel çalışmalar ve konu ile ilgili literatürde kadın suçluluğu olgusu, sosyoloji ve kriminoloji alanlarında yapılan çalışmaların alt başlıklarında ele alınmış ve bu yönüyle kriminolojinin bir alt dalı olarak görülmeğe başlanmıştır. Bir başka ifadeyle, konu ile ilgili literatür, Türkiye de oldukça kısıtlı gözükmektedir. Aşağıda bu konuyla ilgili yapılan bazı çalışmalar kısaca ele alınmıştır. Konu ile ilgili çalışmalar yapan İçli (1998), Kriminoloji adlı kitabında; konuyu iki ayrı alt başlık altında ele almıştır. Birinci kısımda; cinsiyet ve suç kavramları konusunda betimleyici açıklamalarda bulunularak, kadın ve erkek suçluluğu kavramları karşılaştırmalı olarak analiz edilmiştir. Bu analizler ışığı altında kadın ve erkek suçluluğu arasındaki farklar fiziksel, psikolojik ve sosyolojik unsurlar ele alınarak açıklanmaya çalışılmıştır. İkinci başlıkta ise; kadın suçluluğu olgusu ele alınarak, konu ile ilgili tetikleyici faktörler incelenmiştir. Çalışmada ileri sürülen sav ve bulgular ayrıca istatistikî bilgiler tarafından desteklenmeğe çalışılmıştır. Dönmezer (1994), Kriminoloji adlı kitap çalışmasında; suç olgusunu kadın ve erkek perspektifinden inceleyerek karşılaştırmalı analizlerde bulunmuştur. Dönmezer ayrıca konu ile ilgili teorik ve kuramsal yaklaşımları ele alarak, değişen dünyada suç olgusunu akademik bir dille ortaya koymuştur. Özcan (1996), Feminist Bakış Açısından Türkiye de Kadın Suçluluğu Üzerine Sosyolojik Bir İnceleme isimli yayınlanmamış doktora tezinde; deneye dayalı bir çalışma ortaya koymuştur. Yazar, Türkiye de 74 cezaevinde çeşitli suçlardan hükümlü bulunan 500 kadın üzerinde yaptığı çalışmada, kadın suçluluğu konusunda farklı olgular arasındaki bağları ortaya koymağa çalışmıştır. Olay ve olgular arasındaki nedensellik unsurlarını teorik yaklaşımlar ışığı altında analiz etmiştir. Çalışmada ayrıca karşılaştırmalı analizlere yer verilerek kadın suçluluğu konusunda Türkiye ve diğer ülkelerdeki durumların analizleri ortaya konmuştur. Soyaslan (1998), Kriminoloji (Suç ve Ceza Bilimleri) adlı kitabında; kadın suçluluğu kavramına açıklık getirmeğe çalışarak, kadınların işlediği suç oranının erkek suçluluğu oranından oldukça düşük olduğu olgusuna vurgu yapmıştır. Yazar ayrıca bu olgunun arka planındaki faktörleri ortaya çıkarmaya çalışmıştır. 2

10 KONU İLE İLGİLİ ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR SERDAR TERZİ Balcıoğlu ve arkadaşlarının (2004), Kadın ve Suç adıyla yayınladıkları çalışma; yine deneye dayalı yöntemler kullanarak yaptıkları bir alan çalışmasına dayanmaktadır. 160 kadın sanık üzerinde yapmış oldukları alan çalışmasında kadın suçluluğu ile ilgili yaş, eğitim durumu, medeni hal, işlenilen suç çeşidi, kullanılan yöntemler ve kişilik yapıları gibi faktörler analiz edilerek çıkarımlar ortaya konmaya çalışılmıştır. Diğer yandan karşılaştırma yapılarak, elde edilen verilerin ve bulguların doğruluğu test edilmeğe çalışılmıştır. Demirbaş (2001), Kriminoloji başlıklı çalışmasında; diğer yazarlar gibi cinsiyet unsurunun suç olgusu konusunda önemli bir faktör olduğuna değinerek, erkek suç oranı ile kadın suç oranı arasında oldukça büyük farkların olduğuna dikkat çekmiş ve kriminoloji biliminin, kadın suçluluğu olgusunu, daha yakından ve özellikli bir alan olarak incelemesi gerektiğini ileri sürmüştür. Yazar ayrıca, cinsiyetler arasındaki suç işleme oranındaki farklılığın yanı sıra, taraflarca işlenen suçlarda niceliksel ve niteliksel farkların da olduğuna dikkat çekmektedir. Bunun yanı sıra kadınların eskiye göre daha fazla suç işlemelerini, değişen toplumsal yaşamdaki aktif rolleriyle ortaya çıkan toplumsallaşma süreci ile açıklamaya çalışmıştır. Öğün (1990), Kadın Suçluluğunun Sosyo-Kültürel Konumla ve Bu Konumdaki Değişmelerle İlişkisi: Sivas Yarı Açık Kadın Cezaevinde Bir Uygulama isimli yayınlanmamış yüksek lisans tez çalışmasında; kadın suçluluğu ile ilgili farklı kuramsal yaklaşımlar ortaya koyarak, kadın suçluluğu ile ilgili biyolojik, fizyolojik, psikolojik ve sosyo-ekonomik yaklaşımlar ve perspektifler ele almıştır. Yazar ayrıca Sivas Ceza Evi nde hükümlü bulunan 34 kadın üzerinde çalışma yaparak suç olgusu ile sosyokültürel unsurlar arasındaki etkileşimi ortaya koymuştur. Canay (2004), Kadın Suçluluğu adlı yayınlanmamış yüksek lisans tezinde; kadın suçluluğu kavramını betimlemeğe ve açıklamağa çalışmıştır. Çalışmada ayrıca kadınlık unsurunun, suç olgusu üzerindeki etkileri bir inceleme birimi olarak ön plana çıkarılmıştır. Balcıoğlu (2001), Suç ve Kadın isimli makalesinde; suç kavramını tanımlayarak, kadın suçluluğu olgusunun arka planında ki ailevi sorunları, değişik boyutları ile ele almıştır. Yağmur (2005), Kadın Suçluluğunu Meydana Getiren Sosyo-Kültürel Etkenler: Çankırı Cezaevinde Bir Uygulama adlı yayınlanmamış yüksek lisans tez çalışmasında; kadın suçluluğu olgusunu normatif bir yöntemle ele alarak, sosyal değerler ve 3

11 KONU İLE İLGİLİ ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR SERDAR TERZİ sosyokültürel unsurlar ile suç olgusu arasındaki ilişkileri ortaya koymaya çalışmıştır. Çankırı E Tipi Kapalı Ceza Evi nde 29 kadın hükümlü ve tutuklu üzerinde bir alan çalışmasına dayanan tezde, kadın suçluluğu olgusunun sosyo-kültürel boyutu öne çıkarılmaya çalışılmıştır. İçli ve Öğün (2000), Kadın Suçluluğunu Etkileyen Bazı Sosyolojik Faktörler isimli makalelerinde; öne sürdükleri savları, yaptıkları anket çalışması sonuçlarına dayandırmışlardır. Yazarlar Türkiye de 71 ceza evinde anket çalışması uygulayarak kadın suçluluğu olgusunu sosyolojik bir perspektifte analiz etmişlerdir. Türkiye de kadının sosyo-kültürel ve ekonomik konumu bir analiz değişkeni olarak ele alınmış ve bunun, kadın suçluluğunu etkileyen bir faktör olduğu ileri sürülmüştür. Yukarıdaki çalışmalardan da anlaşılacağı üzere, kadın suçluluğu olgusu farklı boyutları ile çalışılmıştır. Bu çalışmanın amacı, kadın suçluluğu olgusunu Kahramanmaraş ilinde, İl Emniyet Müdürlüğü verileri dikkate alınarak analiz etmektir. 4

12 3. KADIN SUÇLULUĞU ve SUÇA İTEN NEDENLER SERDAR TERZİ 3. KADIN SUÇLULUĞU ve SUÇA İTEN NEDENLER Kadın suçluluğu olgusu ele alınmadan önce kadının değişen dünyadaki rolü dikkatlice analiz edilmelidir. Şüphesiz tarihsel süreç içerisinde kadının toplumsal yaşamdaki etkinliği giderek artmasına rağmen, istenilen seviyede olmadığı gözlenmektedir. Özellikle son zamanlarda Eleştirel Teori çerçevesinde gelişen Feminist yaklaşımlar, modern toplumlarda dahi toplumsal cinsiyet (gender) olgusuna dikkat çekerek, kadın erkek arasındaki eşitsizliği ortaya çıkarmaktadırlar. Bu bağlamda toplumsal cinsiyet olgusuna dayalı eşitsizliğin ortadan kaldırılması için pozitif ayrımcılık kavramı öne çıkarılmaktadır. Kadının sosyal yaşamdaki yeri kuşkusuz kadın suçluluğu olgusunu belirleyen önemli bir faktör olarak değerlendirilmektedir. Bu varsayım Türkiye içinde geçerliciliğini korumaktadır. Modern Cumhuriyetin kurulması ile birlikte Türkiye de kadın hakları konusunda çok önemli yasal düzenlemeler yapılmasına rağmen Türk Kadınlarının, Türkiye nin siyasal, ekonomik ve yönetsel alanlarında etkinliği istenilen seviyenin oldukça altında kalmaktadır. Örneğin Öğün ün ifade ettiği gibi: Çağdaşlaşma süreci, kadının toplumsal yaşama katılmasına ilişkin olarak Türkiye nin her yanında aynı etkileri oluşturmamıştır. Özellikle kırsal kesimde yerleşmiş geleneksel değer ve tutumlar göz önünde bulundurulduğunda kadını suçtan uzaklaştıran etkenlerin belirlenmesi kolaylaşmaktadır. Kentsel bölgelerde ise, kadınlar yoğun bir değişime tanık olmuşlar, geleneksel yaşam biçiminden uzaklaşarak farklı davranış ve tutumlara yönelmişlerdir. Ancak bu bölgede yaşayan kadınların önemli ölçüde geleneksel yapı ile çağdaş yapı çelişkisini yaşadıkları da bir gerçektir (Öğün, 1990: 50). Yukarıdaki değerlendirmeler ışığı altında kadın suçluluğu olgusunu etkileyen faktörler arasında toplumsal norm ve değerler, kadınların sosyal yaşamdaki rolleri ve yaşamı algılayış biçimleri, eğitim süreci ve yaşanılan mekân olguları ön plana çıkmaktadır Kadın Suçluluğu ve Nedenleri Sosyal bilimler disiplininin en belirgin özeliklerinden birisi, olguları kavramsallaştırma ve tanımlama ile ilgili yaklaşımlarının farklılığı ya da zenginliğidir. Bir analiz aracı olarak ön plana çıkan kavramlar, olgular arasında 5

13 3. KADIN SUÇLULUĞU ve SUÇA İTEN NEDENLER SERDAR TERZİ nedensellik bağları kurmada veya açıklama ve betimleme konularında oldukça önemli işlev sağlamaktadır. Bu bağlamda kriminoloji ve sosyoloji bilimlerinin önemli bir analiz kavramı olan suç kavramı konusunda farklı tanımlamalar ortaya çıkmaktadır. Örneğin, Öğün e göre suç; genelde bireyin içinde yaşadığı toplum tarafından kesinlikle onaylanmayan davranış biçimidir (Öğün, 1990: 6). Fakat belirtilmelidir ki, dünyada var olan toplumlar arasındaki dini değerler sistemi, sosyal, hukuksal, ekonomik ve siyasal yapının belirlediği toplumsal değerler sistemi arasındaki farklılıklar nedeniyle belirli davranış kalıpları farklı toplumlarda farklı bir algılama ile karşılaşabilir. Diğer bir ifadeyle; toplumlar doğru ve yanlış değerleri açısından farklılıklar gösterdiklerinden ve bu değerlerde zamanla değiştiğinden, suç kabul edilen davranış kesin değil, göreli nitelik taşır. Suç hem yasal hem de sosyolojik olarak göreli bir olgudur (Öğün, 1990: 6). Kuşkusuz suç olgusunu etkileyen birçok faktör ortaya konulabilir. Ayrıca, bu faktörler zaman, mekân ve toplumlara göre farklılık gösterir. Ancak suç olgusunu etkileyen bazı genel faktörler vardır: Bu bağlamda bireyin içinde yaşadığı çevre, eğitim durumu, ekonomik yapı, biyolojik ve psikolojik unsurlar suç olgusunu etkileyen faktörler olarak ön plana çıkmaktadır (Öğün, 1990: 6 7). Konu olarak ele alınan kadın suçluluğu olgusu son yıllarda üzerinde yoğunlukla çalışılan bir kavram olmuştur. Soyaslan a göre; kadının suçluluğundan kastedilen, kadının herhangi bir suçun faili olmasıdır (Soyaslan,1998: 69). Yani kadına karşı işlenen suç değilde, kadının bizzat fail olarak karıştığı suç olgusu kastedilmektedir. Özcan a göre; kadın suçluluğu üzerinde yapılan çalışmalar içinde ilk dikkat çekici olan C. Lombrosso ve W. Ferrero'ya (1895) aittir. Daha sonra, W.I. Thomas (1925), S. Glueck ve E. Glueck (1934) ile O. Pollak (1950), II. Dünya Savaşı'na ve hemen sonrasına ait dönemde yaptıkları çalışmalarla isimlerini duyurmuşlardır (Özcan,1996:8). Özelikle 1970 lerden itibaren eleştirel teori içinde önemli bir yer edinen feminist yaklaşımlar, kadın suçluluğu olgusunu çalışmalarında analiz etmeğe başlamışlardır. Yağmur un da ifade ettiği gibi; Kadının suç davranışları, 1970 li yıllara kadar ağırlıklı olarak, kadının fizyolojik, psikolojik ve biyolojik farklılıklarıyla açıklanmaya çalışılmıştır. Ancak, özellikle ikinci dalga feminizm hareketlerinin tesiriyle, 1970 li yıllardan itibaren konunun, çoğunlukla sosyal ve kültürel boyutta ele alındığı ve suçluluğun, kadının toplumdaki konumu ve rolleriyle ilişkilendirildiği görülmektedir (Yağmur, 2005:2). 6

14 3. KADIN SUÇLULUĞU ve SUÇA İTEN NEDENLER SERDAR TERZİ Kuşkusuz kadın erkek arasındaki eşitsizliğin kökenlerini tarihsel süreç içerisinde kadına biçilen roller, bir başka ifadeyle toplumsal cinsiyet kavramıyla açıklamaya çalışan feminist yaklaşımlar, genelde kadınların daha anaç ve barışsever davranış eğilimi içersinde hareket ettiklerini ileri sürmektedir. Bu nedenle kadınların erkeklere nazaran daha az suç işlediği hipotezi ileri sürülmektedir. Kadın ve erkek suçluluğu konularında karşılaştırmalı analizler yapan bilim adamları, sosyo-kültürel unsurların yanında toplumsal ve ekonomik perspektifleri ön plana çıkarmağa çalışmışlardır. Örneğin; İlk olarak, 20.Yüzyıl ın başlarında Hollanda lı kriminolog Bonger in çalışmaları konuya toplumsal ve ekonomik bir boyut getirmiştir. Erkek ve kadın suçluluk oranları arasında belirgin bir oransal farklılığın olduğunu ifade eden Bonger, kadınların fiziksel güç ve cesaret gerektiren suç türlerinde pek yer almadıklarını ifade etmektedir (Yağmur, 2005:150). Konuyla ilgili diğer çalışmalarda kadınların erkeklere oranla daha az suç işledikleri ortaya konulmuştur. Balcıoğlu ve arkadaşlarının ifade ettiği gibi; Araştırmalarda kadınların erkeklere göre daha az suç işlediği ve kadın suçlu sayısının en yüksek olduğu ülkelerde bile bu sayısının tüm suçlu sayısına oranının % 20 seviyesini aşmadığı tespit edilmiştir. Ülkemiz için bu oranın % 2,5 ilâ % 3,5 olduğu belirtilmektedir. (Balcıoğlu vd., 2004: 13) Cinsiyet faktörünün neden suç işlemeyi etkilediği konusundaki yaklaşımlarda ise erkeklerin, kadınlara göre daha saldırgan bir eğilim içerisinde oldukları, bununda hormonsal yapıdaki farklardan ortaya çıktığı öne sürülmektedir (Özcan,1996:9). Saldırganlığı cinsiyet farklılıkları temelinde inceleyen E. Maccoby ve C. Jacklin'e göre, saldırganlıktaki farklılıklar biyolojik nedenlidir. Ancak saldırganlığın öğrenilmez olduğunu söylemek de mümkün değildir. Burada önemli olan husus, biyolojik yapıdan kaynaklanan cinsiyet farklılıklarının saldırganlığı da içinde taşıdığıdır (Özcan,1996: 9). Don C. Gibbons (1987), Toplum, Suç ve Kriminal Davranış (Society, Crime and Criminal Behavior) adlı çalışmasında; 1984 yılına ait kadın suçlu oranının karşılaştırmalı olarak yüksek olduğu A.B.D. de, bazı suç türleri içindeki kadın-erkek oranlarını bir tabloda ortaya koymuştur. 7

15 3. KADIN SUÇLULUĞU ve SUÇA İTEN NEDENLER SERDAR TERZİ Çizelge 3.1. A.B.D. de Suç Türleri ve Cinsiyetler Arası Yüzde Oranları, SUÇ TÜRLERİ Erkek % Kadın % Genel toplam 83,3 16,7 Adam öldürmek 86,7 13,3 Soygun 92,8 7,2 Ev soyma 92,6 7,4 Hırsızlık 69,8 30,2 Oto hırsızlığı 90,8 9,2 Dolandırıcılık 59,6 40,4 Sahtecilik 66,3 33,7 Çalınmış mal 88,4 11,6 Kumar 86,6 13,4 Fahişelik 30,1 69,9 Serserilik 88,4 11,6 Sarhoşluk 91,4 8,6 Alkollü araba kullanmak 88,4 11,6 Uyuşturucu 86,1 13,9 Kaynak: Gibbons (1987:364) Kadın suçluluğu olgusundaki belirleyiciliğin ve erkeklere oranla daha az suç işleme eğiliminin arka planındaki nedenleri biyolojik ve psikolojik unsurlarla açıklamağa çalışan yaklaşımlar, daha çok saldırganlık, yaş, hormonsal farklılık ve sosyalizasyon süreci üzerinde yoğunlaşmaktadırlar (Özcan,1996: 10). Konuyla ilgili Özcan ın çalışmasında yer alan bir değerlendirme açıklayıcı olacaktır; E. Maccoby ve C. Jacklin, biyolojik yaklaşımda dört temel öğenin yer aldığını belirtmektedir. İlkine göre, toplumlarda saldırganlık kadınlardan çok erkeklerde görülmektedir. İkincisine göre ise, saldırganlık yaşamın ilk gençlik çağlarında daha fazladır. Burada sosyalizasyon süreci önemli yer tutmaktadır. Üçüncü öğeye göre ise, cinsiyet hormonlarının düzeyi saldırganlıkta oldukça etkilidir. Bu konuda, erkeklerde görülen şiddetin nedeni ile ilgili olarak yapılan araştırmalara bakıldığında, testosteron hormonunun ve bu hormonun düzeyinin saldırganlıkta etkili olduğu görülmektedir. Bu düzey, bireyden bireye değişiklik gösterdiği gibi, aynı birey üzerinde günün belirli 8

16 3. KADIN SUÇLULUĞU ve SUÇA İTEN NEDENLER SERDAR TERZİ saatlerinde ya da farklı günlerde de değişiklik göstermektedir. Yüksek düzeyde testosteron hormonu olan erkek suçluların şiddet suçlarını daha sık işledikleri belirlenmiştir (Özcan,1996: 10). Biyolojik ve fizyolojik unsurların yanında yaşanılan fiziki ve sosyal çevrede kadın suçluluğu olgusunu etkileyen unsurlar olarak önem kazanmaktadır. Sosyal ve toplumsal değerler dizini suç olgusunu belirleyen faktörlerden birisidir. Örneğin Yağmur un ifade ettiği gibi; toplumun sosyo-kültürel yapısı, kadının suç davranışında son derece önemli bir etkiye sahiptir. Kadınının suçtan uzak kalışında, sosyo-kültürel yapının kadın üzerinde oluşturduğu sosyal kontrol önemli rol oynamaktadır (Yağmur, 2005:2). Kuşkusuz ekonomik çevre ve üretim ilişkilerinin belirlediği sosyal yapı ve çevrede suç olgusunu etkileyen unsurlar olarak önem kazanmağa başlamıştır. Balcıoğlu nun çalışmasında ifade ettiği gibi; Çeşitli araştırmalardan çıkan, sosyo-ekonomik gelişme ile kadın hükümlü oranları arasındaki ilişki olasılıkları şunlardır: 1. Ekonomik gelişme sonucunda piyasadaki malların çeşitlenmesi ve çoğalması, toptan alışveriş merkezlerinin artması, kredi kartı kullanımının ve tüketiminin yaygınlaşması, tipik kadın suçları niteliğini taşıyan hırsızlık ve dolandırıcılık olaylarını artırmaktadır. 2. Sosyo-ekonomik gelişme ile birlikte kentleşme, sosyal kontrol araçlarının da gelişmesine yol açmaktadır. Bunun sonucu olarak, kadın suç oranları suç istatistiklerine gelişmiş ülkelerde gelişmemiş ülkelerden daha fazla yansıyacaktır (Balcıoğlu, , ). Ülkeler veya toplumlar arasındaki kadın suçluluğu konusundaki farkların nedenselliği üzerine yapılan çalışmalar, daha çok sosyo-ekonomik faktörlerin yanında, toplumsal ve hukuksal faktörlerin belirleyiciliği üzerine durmaktadır. Öğün e göre; Dünyanın hemen hemen tüm ülkelerinde kadın suçlu oranı, erkek suçlu oranından düşüktür. Ancak, sosyo-ekonomik gelişme düzeyi farklı ülkelerde, kadınların işlediği suç türleri ile oranları arasında farklılıklar bulunmaktadır. Bu konuda kadının sosyokültürel konumu da belirleyici bir unsur olarak görülmektedir (Öğün, 1990: 4). Yine Kriminoloji konusunda yaptığı çalışmalarla tanınan Dönmezer e göre ise; Kadının kamusal hayata katılmasının batı ülkelerine göre çok daha az olduğu doğu ülkelerinde kadınlar tarafından işlenen suçların oranı çok daha düşüktür (Dönmezer,1994:125). 9

17 3. KADIN SUÇLULUĞU ve SUÇA İTEN NEDENLER SERDAR TERZİ İçli nin de belirttiği gibi; Sosyal değişmenin en yoğun biçimde hissedildiği, yüz yüze ilişkilerin yerini formel ilişkilere bıraktığı şehirlerde kadın, karmaşık bir ilişki ağı içinde ve giderek artan sorumlulukları taşıma durumunda kalmaktadır. Bu şartlara, kadına karşı şiddet, aile geçimsizliği, geçim zorluğu gibi olumsuz faktörlerde eklenince kadının, sapmış davranışlara ve suça itilme olasılığı yükselmektedir (İçli,1998:263). Toplumsal değerler sisteminin de kadın suçluluğu olgusu üzerinde etkisi olduğu varsayılmaktadır. Bunlar daha çok karşılıklı algı ve toplumsal normlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Örneğin kadınların suç işleme olgusu toplum tarafından daha fazla yadırganabilmekte veya benzer şekilde suç işleyen kadınların, erkeklere oranla daha fazla toplumsal ve psikolojik baskı hissettikleri ifade edilmektedir (Özcan,1996: 13). Yine cinsiyetten doğan karakteristiğin ve toplumsal rollerin, suç kavramı değerlendirildiğinde ele alınması gerektiği ifade edilmektedir. Bu bağlamda, Canay (2004), örf adet ve geleneklerle örülü bazı değerlerin ve kadın deneyimlerinin suç olgusu açısından önemli olduğunu ileri sürmektedir. Yazara göre; Suç kadın bakımından, kadınlık deneyimlerinden bağımsız olarak, genel kurallar çerçevesinde değerlendirilemeyecek bir alandır. Örneğin adam öldürme suçu çok büyük oranda şiddet gören kadının, şiddet uygulayan kişiye yönelttiği veya namusunu, nefsini, çocuğunu korumak için işlediği bir suçtur. Ekonomik suçlar kadının sosyal ve çalışma ortamında daha fazla yer almasıyla birlikte sayıca artmış olmakla birlikte, yine kadının özellikle çocukları için işlenen ve kadınlık deneyimleri ile birlikte değerlendirilmesi gereken suçlardır. Organize ve terör suçları da kadının cinsiyetinin diğer suçlardan farklı olarak, suç işlenmesi sırasında kadınlığın sergilenmesi veya gizlenmesi anlamında ve geri planda olarak işlenen suçlardır (Canay, 2004: 2). Benzer değerlendirmeler Özcan ın (1996) yaptığı çalışmada da gözlenmektedir. Özcan, tezinde kadın suçluluğuna ilişkin iki büyük tabunun söz konusu olduğunu belirtir: Bunlardan ilki, kadının iffeti, ikincisi de kadının rol yükümlülükleri ile ilgili beklentilerin büyütülmesidir. Kadının rol yükümlülüklerinin erkek cinsiyet rollerinden daha tutarlı olması beklenmektedir. Evlilik ve aile kurma kadınlar için sosyalizasyon süreci içinde önemli hedeflerdir. Kadının geleneksel kimliğinde, erkek tarafından yönlendirilme, yaşamda erkeğe yardımcı bir role sahip olma bulunmaktadır. Bu roller toplumsal normlar yardımıyla biçimlendirilmektedir. Tüm bunlar, özellikle mala yönelik suçlarda kadınların, kocaları ya da erkek arkadaşlarının suç ortaklığını yapmalarını da 10

18 3. KADIN SUÇLULUĞU ve SUÇA İTEN NEDENLER SERDAR TERZİ açıklamaktadır. Hareket ve konuşmalarında, istek ve ihtiyaçlarında "kadın gibi olmak" şeklinde tanımlanan kadınlık, toplumsal yapı tarafından kesin çizgilerle belirlenen rolleri de (annelik - eş rolleri gibi) içinde bulundurmaktadır. Bu nedenle, sapkın roller kadına uygun görülmemektedir. Kadın için sapmış olarak etiketlenme, erkeğe oranla çok daha fazla lekeleyicidir. Bununla birlikte suç, kadın için de, erkek için de daima damgalayıcı bir nitelik taşımaktadır (Özcan,1996: 29). Tüm bu değerlendirmelerin ışığı altında, kadın suçluluğu olgusunu etkileyen bir dizi normatife değerlerin yanında, değerlerden arındırılmış fiziki ve mekânsal çevre, biyolojik unsurlar ve kuşkusuz sosyo-ekonomik çevrenin de önemli olduğu bir gerçektir Adli Tıp Kurumu nda Sanık Kadınlarla Yapılan Bir Değerlendirme Türkiye de kadınların göreceli olarak ekonomik yasamdaki rolleri ve etkinliğinin düşük olması ve genelde yaşadıkları mekânsal ve işlevsel çevrenin ev ile sınırlı olması, kadınların yakın çevresine yönelik suç işlemeleri ihtimalini artıran bir faktör olarak değerlendirilmektedir. Kadınların özellikle öldürme, yaralama gibi suçları büyük oranda nefsi müdafaa ve savunmak için işlemek zorunda kaldıkları görülmüştür. Ayrıca aile içerisinde şiddet olgusuyla sıklıkla karşılaşan kadınların, kendilerine saldırı olduğu zaman orantısız güç kullanma eğilimi içerisinde oldukları ifade edilmektedir (Balcıoğlu vd., 2004: ). Psikiyatri Profesörü İbrahim Balcıoğlu ve arkadaşlarının, Adli Tıp Kurumu Gözlem İhtisas Dairesi nde müşahede altına alınan 160 sanık kadınla, işlemiş oldukları fiillere göre, suça iten faktörleri tanımlamak ve kişilerin vasıfları ile işlenen suç arasındaki nedensellik bağlarını belirlemek amacı ile yapmış oldukları alan araştırmasında aşağıda bulgular ortaya çıkarılmıştır. Kadın sanıkların işledikleri suçlar sınıflandırıldığında; en fazla adam öldürme (%57,5), adam öldürmeye teşebbüs ve yaralama (%14,4), yangın çıkarma (%6,3), gasp ve hırsızlık (%6,2) suçunu işledikleri görülmüştür (Balcıoğlu vd., 2004: 14 ). 11

19 3. KADIN SUÇLULUĞU ve SUÇA İTEN NEDENLER SERDAR TERZİ Adam öldürme Öldürmeye teşebbüsyaralama Yangın çıkarma Sahtecilik Cinsel Uyuşturucu madde kullanma Hırsızlık Gasp Diğer Şekil 3.1. Suçların Sınıflandırılması (Balcıoğlu vd., 2004: 15 ) Yazarların, Şekil.3.1. de ifade ettikleri gibi; en fazla işlenen suç olarak ortaya çıkan "adam öldürme" ve "adam öldürmeye teşebbüs" suçu değerlendirildiğinde; 160 kadın sanığın, 115'inin bu suçlara yöneldiği ortaya konulmuştur. Yapılan çalışmada yazarlar, suçun işleniş nedenlerinin genel olarak; ahlâkî sebepler (%32,1), aile içi geçimsizlik ( %8,7), çıkar çatışması (%8,7) ve fizikî saldırıya uğrama (%8,7) gibi sebepler olduğunu tespit etmişlerdir. (Balcıoğlu vd., 2004: 14 15) Aile içi geçimsizlik Ahlaki Çıkar çatışması Münakaşa Fiziksel saldırıya uğrama Diğer Şekil 3.2. Suçun İşleniş Nedenleri (Balcıoğlu vd., 2004: 14 16). Hastalığı nedeniyle 12

20 3. KADIN SUÇLULUĞU ve SUÇA İTEN NEDENLER SERDAR TERZİ Yapılan çalışmada öne çıkan bir başka olgu ise yaş ile suç işleme arasındaki ilişkidir. Yaş faktörü değerlendirildiğinde; genç yaştakilerin daha fazla suç işleme eğilimi içerisinde olduğu ve 45 yaşının üzerinde işlenen suç sayısının azaldığı tespit edilmiştir (Balcıoğlu vd., 2004: 14) Şekil 3.3. Yaş Dağılımı (Balcıoğlu ve ark, 2004: 14). Çalışmada eğitim faktörü dikkate alındığında sanıkların %31,9 unun hiç eğitim görmediği, %54,4 ünün ilkokul mezunu, %11,3 ünün lise mezunu ve %2,5 inin de yüksek öğrenim gördüğü tespit edilmiştir. Ayrıca eğitim ile suç arasında yakın bir ilişkinin bulunduğu ve kişilerin suça yönelmesindeki en önemli etkenlerden birinin "eğitim yetersizliği" olduğu vurgulanmıştır (Balcıoğlu vd., 2004: 14) Okula Gitmemiş İlkokul Lise Yüksekokul Şekil 3.4. Eğitim Durumu (Balcıoğlu vd., 2004:15). 13

21 3. KADIN SUÇLULUĞU ve SUÇA İTEN NEDENLER SERDAR TERZİ Yazarlar bulguları değerlendirerek su şekilde yorumlamışlardır: Tüm bu kıstaslardan sonra ülkemizde kadınların sosyal hayatın içine yeterince girmemiş olduğu, ekonomik bağımsızlıklarını kazanamamış olmaları nedeniyle yaşamlarının büyük bir kısmını ev içinde geçirdikleri ve en fazla adam öldürme suçunu işledikleri tespit edilmiş olup, bu suçu işlemelerinin ana nedeninin kendilerini savunma amacı olduğu anlaşılmıştır. Hastalıkları nedeniyle suç işleyen kadınlarda, hastalıkların büyük oranda psikotik hastalıklar olduğu, suçun çoğunlukla aile içinde işlendiği ve işlenişinde de eğitim ve zekânın çok önemli faktörler olduğu sonucuna varılmıştır (Balcıoğlu vd., 2004: 19). Sosyal yaşamda ki değişim ve kadınların yönetsel ve ekonomik yaşamda aktif olarak yer almış olmalarına rağmen; tarihsel süreç içerisinde işlenen suçlar değerlendirilerek en çok işlenen suçlar kategorisi oluşturulabilir. Demirbaş ın da ifade ettiği gibi; kadınların genelde çok işledikleri suçlar arasında; fuhuş ve fuhuş için aracılık, iftira, yalan yere yemin, küfür, yataklık, suç eşyasını alma, dolandırıcılık ve çocuk düşürme sayılabilir (Demirbaş, 2001:159). Demirbaş ın çalışmasında yer verilen Başbakanlık Kadının Statüsü ve Sorunları (KSS) Genel Müdürlüğü nün 2000 yılında 71 cezaevinde yaptığı bir araştırmada: Cezaevlerindeki kadınların %23 ünün suçu kocalarına karşı işledikleri anlaşılırken; bunun nedenlerinin başında, başka bir kadınla aldatılmayı hazmedememek yer almıştır. Hükümlü kadınların %45 inin eşinden şiddet gördüğü anlaşılırken, %22,6 sının suçu planlayarak, %51,5 inin ise planlamadan, %28,2 sinin maddi sıkıntı, %33,9 unun ise bilgisizlik nedeniyle suç işlediği belirlenmiştir. Araştırma, suçların mekân olarak en çok evde, sonra sokakta işlendiğini, kadınların %20,4 ünün ateşli silah, yüzde 20 sinin kesici alet, %43,6 sının ise alet kullanmadan suç işlediğini ortaya koymuştur. Kadın hükümlülerin %70,2 sinin mağdurlarının erkek, %38,9 unun ise tanımadığı kişilerin oluşturduğu, suçların %53 ünün şehirler, %28,8 inin ise kırsal bölgelerde işlendiği belirlenmiştir. Cezaevindeki kadınların %44,4 ünün adam öldürme ve öldürmeye teşebbüs, %20,6 sının yalancı tanıklık, kadın satma, ırza geçmeye iştirak, sahtekârlık ve Terörle Mücadele Kanununa muhalefet etmek, %19,8 inin ise hırsızlıktan hüküm giydiği belirlenmiştir. Kadınların %19,8 ini yaş grubu oluştururken, %54,3 ünü evlilerin, %21,6 sını da eşi ölmüş olanların oluşturduğu belirlenmiştir. Kadın mahkûmların %37,4 unun ilkokul mezunu, %59,9 unun ev kadını, %43,4 ünün şehirli, %30 unun ise kırsal kökenli olduğu dikkati çekmiştir (Demirbaş, 2001:161). 14

22 3. KADIN SUÇLULUĞU ve SUÇA İTEN NEDENLER SERDAR TERZİ Yukarıda anlatılanlarla bağlantılı olarak; kadını suça iten faktörler çerçevesi içerisinde, kadın suçluluğu olgusu ile erkek suçluluğu olgusunun farklılıklar taşıdığı söylenebilir. Bunun nedenleri arasında kadına özgü değerler sisteminin, yaşanılan sosyal çevrenin kadına bakış açısının, kadının sosyal ve ekonomik çevredeki konumunun, ayrıca kadının biyolojik ve psikolojik unsurlarının olduğu ortaya çıkmaktadır. 15

23 4. KAHRAMANMARAŞ İLİNDE KADIN SUÇLULUĞU SERDAR TERZİ 4. KAHRAMANMARAŞ İLİNDE KADIN SUÇLULUĞU Kahramanmaraş ta kadın suçluluğu olgusunu değerlendirmeden önce, daha iyi anlaşılabilmesi ve tutulan istatistiklerle birlikte suçluluğun nedenlerini açıklayabilmek için, ilin sosyo-ekonomik yapısını inceleyerek, bu yapı içinde kadının konumunu değerlendirmek yerinde olacaktır. Genel olarak Kahramanmaraş bölgesinin geleneksel yapısını ve ataerkil konumunu, sosyal yapıdaki değişimine rağmen koruduğu aşikârdır. Türkiye genelinde suç istatistiklerine bakıldığında, Kahramanmaraş taki kadın suç oranının, istisnalar hariç çok olmadığı görülebilir Kahramanmaraş ın Sosyo-Ekonomik Yapısı ve Kadın Suçluluğu İle İlgisi Bu bölümde Kahramanmaraş ın sırasıyla nüfusu, eğitimi, sosyal durumu ve ekonomik durumu incelenerek, ildeki kadın suçluluğunun değerlendirilmesine yönelik verilerden bahsedilecektir Nüfus: 2000 Yılı sayımlarına göre: şehir merkezi nüfusu , ilçe merkezleri nüfusu , bucak ve köylerin nüfusu olmak üzere il geneli toplam kişidir. Kahramanmaraş; Türkiye nin, il merkezleri nüfus büyüklüğüne göre 17 inci, illerin nüfus büyüklüğüne göre 18 inci ilidir döneminde yıllık nüfus artış hızı % dir. Nüfusun % ü köy ve kasabalarda, geriye kalan % si de merkezde yaşamaktadır (İl Valiliği Brifing Dosyası, 2007). Çizelge 4.1. İl Nüfusu ve Artış Hızı Yılı Şehir Nüfusu İlçe Merkezleri Bucak, Köy İl Geneli Artış Hızı %35.75 %27.47 % %11.41 Kaynak: İl Valiliği Brifing Dosyası (2007:6) 16

24 4. KAHRAMANMARAŞ İLİNDE KADIN SUÇLULUĞU SERDAR TERZİ Konumuz itibariyle Kahramanmaraş ta nüfusun cinsiyete göre dağılım oranına baktığımızda; DİE verilerine göre kadın nüfusu, erkek nüfusuna oranla daha az bir artış göstermiştir. Örneğin; 1927 yılına ait verilerde her 100 kadın için, 100 erkek bulunmakta iken, bu oran 1955 yılında 105 e ulaşmıştır yılından itibaren ise sürekli bir azalma trendi gözlenmiştir. Örneğin; 2000 yılında Kahramanmaraş ilinde her 100 kadına karşılık 104 erkek nüfus oranı ortaya çıkmıştır (DİE, 2002: 28). Bir başka ifadeyle toplamsal olarak 2000 yılında genel nüfus, erkek ve kadın olmak üzere toplam kişi olarak hesaplanmıştır (DİE, 2002: 62). Bu da doğal olarak, kadın üzerindeki sosyal kontrolle birlikte, Kahramanmaraş ta kadın suçluluk oranının, erkek suçluluk oranına göre daha düşük olmasının sebeplerinden biri olarak değerlendirilebilir Eğitim: 2007 Yılı itibariyle, okul öncesi, ilköğretim ve ortaöğretim olmak üzere İl genelinde; 883 okul, 5719 derslik, öğrenci ve 9762 öğretmen bulunmaktadır. Çizelge 4.2. İl Geneli Ortaöğretim dâhil Okul, Öğrenci ve Öğretmen Sayısı, (2007) Okul Türü Okul Derslik Öğrenci Öğretmen Sayısı Sayısı Sayısı Sayısı Resmi Anaokulu Resmi OKUL (290) Anasınıfı ÖNCESİ Özel (11) Anasınıfı TOPLAM Resmi İLKÖĞRETİM Özel TOPLAM Genel Lise ORTAÖĞRETİM Meslek Lisesi Özel Lise TOPLAM GENEL TOPLAM Kaynak: İl Valiliği Brifing Dosyası (2007: 13) 17

25 4. KAHRAMANMARAŞ İLİNDE KADIN SUÇLULUĞU SERDAR TERZİ 2000 nüfus sayımı istatistiklerine göre il genelinde okuma yazma bilenlerin oranı toplam nüfusun %83 nü oluşturmaktadır. Kadınların okuma yazma oranı erkek nüfusa oranla daha düşük seviyede seyretmiştir: 1935 nüfus sayımı istatistiklerine göre erkeklerin %16 sı, kadınların %2,7 si okuma yazma bilirken, bu oran 2000 yılında artış göstererek karşılıklı olarak %91,7 ve %74,9 a yükselmiş ve kadın /erkek nüfusu arasında bulunan okuryazarlık oranındaki fark devam etmiştir (DİE, 2002: 31). Sosyo-ekonomik gelişmelere paralel olarak eğitim düzeyinde ilerlemeler ortaya çıkmıştır. Örnek vermek gerekirse; döneminde 25 yaş ve üzerindeki nüfus kategorisi içindeki kadın ve erkek nüfusun ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretime artan oranda devam ettikleri gözlenmektedir. Devlet İstatistik Enstitüsü rakamlarına göre 1975 yılında 25 ve daha yukarı yaştaki erkeklerin %40,8 i ve kadınların %13,2 si ilkokul mezunu olduklarını beyan ederlerken, bu oran 2000 yılında artış göstererek sırasıyla % 49,9 ve %37,7 e yükselmiştir (DİE, 2002: 32). Bu farklılık ortaöğrenim kategorisindeki istatistiklerde daha belirgin bir şekilde gözlenmektedir. Örneğin, 2000 yılı istatistiklerine göre ortaöğrenim kurumlarından mezun olan erkeklerin oranı, kadınların oranından yaklaşık 3 kat daha fazladır. Benzer durum yükseköğrenim istatistiklerinde de ortaya çıkmaktadır (DİE, 200: 33) İlkokul Ortaokul Lise Yüksek öğretim Erkek Kadın Şekil 4.1. Kahramanmaraş İli, Eğitim Düzeyine Göre Nüfus Oranı, 25+ yaş (2000) (DİE, 2002: 33) Yükseköğretim kurumlarından mezun olanların sayısında her iki grupta da artış olmasına rağmen bu artışın yeterli seviyede olmadığını görmekteyiz. Örneğin, 1975 yılı istatistiklerine göre erkeklerin %1 i, kadınların ise ancak %0,1 i yükseköğretim kurumlarından mezun olurken, 2000 yılında belirgin bir artış trendi ortaya çıkarak 18

26 4. KAHRAMANMARAŞ İLİNDE KADIN SUÇLULUĞU SERDAR TERZİ erkeklerde %8, kadınlarda ise %2,5 olmuştur (DİE, 2002: 34). Yukarıdaki istatistikî analizlerden da anlaşılacağı gibi eğitim düzeyindeki göreceli artış Kahramanmaraş ilindeki kadın suçluluğu olgusunu etkileyen bir unsur olarak ortaya çıkmaktadır Sosyal Durum: Son yıllarda şehir ekonomisindeki gelişmenin yanında Elbistan ve Afşin ilçelerindeki enerji yatırımları, doğal olarak kırsal kesimden merkeze doğru iktisadi amaçlı göç olgusunu ortaya çıkarmıştır. Ayrıca sanayileşme ile birlikte artan gelir seviyesindeki artış, şehir halkının sosyal değerler ve yaşam biçimi üzerinde ki değişimi beraberinde getirmiştir. Göç ve artan gelirin en belirgin yansımaları kentleşme olgusu ve konut politikasında gözlenmiştir. Örneğin 2006 yılı rakamlarına göre; İl merkezi nde yaklaşık konut ve işyeri, il genelinde ise dolayında konut bulunmaktadır (İl Valiliği Brifing Dosyası, 2006:3). Demografik açıdan bakıldığında ise, nüfusun hızlı artışının il içi doğum oranındaki artıştan kaynaklandığı gözlenmektedir. Çünkü Kahramanmaraş göç alan şehir kimliğinden çok göç veren şehir kimliği göstermektedir. Örneğin, 1990 yılı itibariyle il merkezine şehirlerden kişi, köylerden ise kişi göç etmiştir. Buna karşılık, Kahramanmaraş tan başka yerlere göçün miktarı ise aynı yıl itibarıyla ile kişi olarak hesaplanmıştır. Rakamlar Kahramanmaraş ın göç çeken bir merkez olmaktan çok, göç veren bir şehir olduğunu göstermektedir (Gürbüz, 2001: 48 49). Çizelge 4.3. Kahramanmaraş ın Göç Durumu (1990) Göçün Yönü Aldığı Göç Verdiği Göç Şehirden Şehire Şehirden Köye Köyden Şehire Köyden Köye TOPLAM Kaynak: Gürbüz (2001: 49) 2000 yılı nüfus istatistiklerine göre Kahramanmaraş il nüfusunun %93 ünü bu ilde doğanlar oluşturmaktadır. Bu durum kadın-erkek nüfusu arasında benzer oranda 19

27 4. KAHRAMANMARAŞ İLİNDE KADIN SUÇLULUĞU SERDAR TERZİ görülmektedir. Kahramanmaraş ilinde doğmadığı halde bu ilde yaşayan nüfusu ise; genelde Gaziantep ve Adana illerinden gelenler oluşturmaktadır (DİE, 2002: 72). Şehrin demografik açıdan homojen bir yapı göstermesi ve göç almaması gibi unsurlar, şehirdeki suç olgusunu müspet yönde etkilemektedir. Kahramanmaraş ilinde medeni durum istatistikleri incelendiğinde; kadınların erkeklere nazaran daha erken evlendikleri ve boşanma oranlarının daha düşük olduğu ortaya çıkmaktadır. Ayrıca bekâr kadınların oranı, il merkezinde %30, ilçe merkezlerinde %35 ve köylerde ise %34 olarak ortaya çıkmıştır. Diğer taraftan bu oranlar erkeklerde sırasıyla %41, %43 ve %40 olarak belirlenmiştir (DİE, 2002: 74). Bu olgular da kadınların genelde aile ortamında yaşadıklarını ve suça yönelmelerini tetikleyecek unsurları bir ölçüde azalttığı savını güçlendirmektedir. Şekil 4.2. Kahramanmaraş, İl Merkezi nden Bir Kesit (İl Valiliği Brifing Dosyası, 2007:10) Ekonomik Durum: Kahramanmaraş 1950 ve 60 lı yıllarda tarıma dayalı bir ekonomik yapı göstermekteydi. Fakat 1960 lı yılarlın sonundan itibaren kalkınmada öncelikli şehirler kategorisi içine alınmasıyla ve 1980 lerden itibaren tekstil ve çelik sanayi alanlarındaki gelişmeler sonucu önemli bir ticaret ve sanayi şehri haline dönüşmüştür. Bu bağlamda KOBİ lere dayalı küçük ve orta ölçekli işletmelerin sayısında oldukça belirgin bir artış ortaya çıkmıştır. Ayrıca, şehirde son yıllarda büyük ölçekli tekstil fabrikaları, işlenmiş tarım ürünleri ile ilgili dondurma, zeytin ve ayçiçeği yağı fabrikaları kurulmuştur (İl Valiliği Brifing Dosyası, 2006:9) Yılına ait İl Valilik Brifing Dosyası nın tespitlerine göre: 20

28 4. KAHRAMANMARAŞ İLİNDE KADIN SUÇLULUĞU SERDAR TERZİ 1980'li yılların başından itibaren Kahramanmaraş, büyük bir iktisad adım atarak sanayileşme ve çağdaş ticaret sürecine girmiştir. Kahramanmaraş ekonomisinin en gelişmiş sektörü olan tekstilde özellikle teknoloji ve kalitede ulaşılan nokta Türkiye standartlarını aşmış, Dünya tekstil pazarlarında rahatça rekabet edebilecek nitelik kazanmıştır. Tekstil sektörü yüksek değerde döviz girdisi sağlarken, istihdamı da önemli ölçüde etkilemektedir (İl Valiliği Brifing Dosyası, 2006:9). Şehir ekonomisindeki gelişmelere rağmen iş gücüne katılım, son yıllarda azalma eğilimi göstermiştir. Türkiye genelinde olduğu gibi, erkeklerin istihdama katılma oranı %79 iken bu oran kadınlarda %52,4 olarak seyretmiştir. Bu durum 2000 yılında erkeklerde %69,5 e kadınlarda ise %45,4 e düşmüştür ( DİE, 2002: 36 37). Kahramanmaraş ta ekonomik yapıdaki değişim ile birlikte istihdam edilen nüfusun sektörel dağılımında da değişimler gözlenmiştir yılından itibaren tarım sektöründe çalışanların, toplam istihdam içindeki yeri kademeli olarak azalış göstermektedir. Buna karşılık hizmet ve sanayi sektöründe çalışanların oranında bir artış eğilimi izlemiştir ( DİE, 2002: 38) periyodunda ilde çalışanların sektörel dağılımı cinsiyete göre farklılıklar göstermektedir. Bir başka ifadeyle, 2000 yılında toplam istihdam içinde erkeklerin oranı %90, kadınların oranı ise %96 olarak tespit edilmiştir. Fakat aynı yıl itibarıyla kadınların %92,1 i, erkeklerin ise %47,5 i tarım sektöründe istihdam edilmiştir ( DİE, 2002: 39). Yine aynı dönem itibarıyla, ilde ücretli veya işveren olarak çalışanların oranında sürekli bir artış izlenmiştir. Fakat bu durum kadın nüfusu açısından geçerli olmamıştır. Ücretli olarak istihdam edilenlerin büyük çoğunluğunu erkekler oluşturmuştur. Bir başka ifadeyle, ücretli olarak çalışan kadınların oranı azalmış ve dolayısıyla erkeklerin oranı artış göstermiştir. Ücretsiz aile işçisi olarak çalışan kadınların oranında ise sürekli bir artış gözlenmesine rağmen, erkeklerde azalan bir seyir izlemiştir. Ayıcıca toplam istihdam içinde kendi hesabına çalışan kadınların oranında son yıllarda artış gözlemlenirken, erkeklerde ise tersi bir seyir görülmüştür ( DİE, 2002: 39). İşsizlik Kahramanmaraş ilinin temel sorunlarından birisi olarak karşımıza çıkmaktadır. İldeki işsizlik oranı ortalama %7,8 dir. Cinsiyetler açısından bakıldığında ise, erkek nüfusun işsizlik oranı %10,3 iken, bu durum kadın nüfusta %4,1 bir olarak tespit edilmiştir. Bir diğer önemli tespit ise işsiz nüfusun büyük çoğunluğunu (%64) genç kesim oluşturmaktadır ( DİE, 2002: 40). 21

29 4. KAHRAMANMARAŞ İLİNDE KADIN SUÇLULUĞU SERDAR TERZİ Ayrıca, çalışabilir yaştaki nüfus içerisinde işgücüne dâhil olmayan nüfusun oranında sürekli bir artış seyri görülmektedir. Örneğin yıları arasında işgücüne dâhil olmayan nüfusun yıllık artış hızı ortalama %34,1 olarak seyretmiştir. Fakat 2000 yılı istatistiklerine göre, işgücüne dâhil olmayan nüfusun yaklaşık %64 ünü kadınlar oluşturmaktadır ( DİE, 2002: 41). Çizelge 4.4. Sanayi Tesisleri ve İstihdam Durumu (2007) SEKTÖRLER FİRMA SAYISI İSTİHDAM DURUMU TEKSTİL GIDA PETRO-KİMYA 2 46 YAPI ELEMAN. SAN METAL SANAYİ DİĞER TOPLAM Kaynak: İl Valiliği Brifing Dosyası (2007:23) Son olarak Sosyo-ekonomik gelişmişlik sırası açısından, Kahramanmaraş ili Türkiye sıralamasında orta sıralardadır. Örneğin: Kahramanmaraş 1996 yılında Türkiye genelinde 50. sırada iken, 2003 yılında ise iki basamak yükselerek 48. sıraya çıkmıştır. Yakın iller ile karşılaştırma yapıldığında Adana 1996 yılında 9. sırada bulunurken 2003 yılında 8. sıraya ilerlemiş, Gaziantep ise büyük sıçrama yaparak, 1996 yılında 25 ve 2003 yılında ise 20. sırada yerini almıştır (DPT, , ). Sosyo-ekonomik gelişmişlikte her ne kadar Türkiye genelinde orta sıralarda bulunmasına rağmen; Kahramanmaraş ın suç istatistiklerine bakıldığında, komşusu bulunduğu illerden daha sakin bir yapıya sahip olduğu görülebilir. Bunun sebebini de, yukarıda bahsedildiği gibi, belli sektörlerde göstermiş olduğu hızlı gelişime ve bunun getirdiği istihdam artışına vermek yanlış olmaz Kahramanmaraş ta Kadınların İşlediği Suçlar Kahramanmaraş ilinin sosyo-kültürel yapısını inceledikten sonra bu bağlamda; Polis bölgesinde kadınların karışmış oldukları asayiş yönlü suçlar, Asayiş Şube Müdürlüğü nün, yıllarına ait Asayiş Olayları İstatistik Formlarına bakılarak, sayı ve değer bazında değerlendirildi. Konunun asayişe müessir suçlar bazında ele 22

30 4. KAHRAMANMARAŞ İLİNDE KADIN SUÇLULUĞU SERDAR TERZİ alınmasının sebebi; Emniyet Genel Müdürlüğü nün verilerine göre, Türkiye genelinde işlenen suçlara bakıldığında, terör suçlarının, organize suçların ve toplumsal olayların yaklaşık %10 luk bir payının olmasına karşın, aşağıda sınıflandırılan asayişe müessir suçların ise, yaklaşık %90 lık bir payının bulunmasıdır. Formlarda suçlar mala karşı ve şahsa karşı işlenen suçlar olarak iki başlıkta sınıflandırılmıştır. Ayrıca fikir vermesi açısından Adana, Kahramanmaraş ve Gaziantep İlleri nin üç yıllık suç verileri de kıyaslanmıştır. Konuyla ilgili literatürde belirtildiği gibi; Türkiye de kadın suçluluğu olgusun göreceli olarak az olması, toplumsal yapı ve sosyo-kültürel unsurlar ile yakından ilişkilidir. Türkiye de, kırsal kesimde yaşayan kadın nüfusu etkili bir şekilde sosyal kontrol ve toplumsal denetim mekanizmasıyla karşı karşıyadır. Bu durumun kadını suç olgusundan uzak tutan önemli bir frenleyici mekanizma unsuru olduğu söylenebilir (Öğün, 1990: 4). Veriler ele alındığında ilk fark edilen konu, bahsedildiği gibi erkek suçluluğunun kadın suçluluğu oranına göre daha fazla oluşudur. Fazla karışıklığa sebebiyet vermemek için konu bazında ve 2006 yıllarına ait istatistikler değerlendirmeye alınmıştır Yılı Mala ve Şahsa Karşı İşlenen Kadın Suçluluk Oranı Kahramanmaraş ta 2004 yılında (Ek - 5), mala karşı işlenen yıllık suç oranına baktığımızda; yıl içinde işlenen toplam 942 olaya 53 kadının karıştığı tespit edilmiştir. Bunlardan: %14 ünün evden hırsızlık, %2 sinin işyerinden hırsızlık, %2 sinin diğer hırsızlık olayları, %50 sinin evden gasp, %19 unun kasten yangın, %16 sının ihmalen yangın, %15 inin dolandırıcılık, %4 ünün emniyeti suiistimal, %3 ünün mala zarar verme, %6 sının mesken masuniyeti aleyhine suçlar olduğu görülmekle birlikte erkeklere oranla yıl içinde toplamda %5 oranında kadın suçluluğu gerçekleşmiştir (Emniyet Müdürlüğü, 2004). 23

31 4. KAHRAMANMARAŞ İLİNDE KADIN SUÇLULUĞU SERDAR TERZİ Şekil 4.3. Mala Karşı İşlenen Kadın Suç Oranı (2004) (Emniyet Müdürlüğü, 2004) Aynı şekilde şahsa karşı işlenen suçlara baktığımızda ise; yıl içinde meydana gelen toplam 2213 olaya 591 kadının karıştığı tespit edilmiştir (Ek - 5). Kadınların karıştığı suçlardan: %15 ini kasten öldürme, %50 sini ihmal ve kazaen öldürme, %1 ini kasten yaralama, %44 ünü ihmal ve kazaen yaralama, %8 ini darp, %11 ini kız-kadın kaçırma, %6 sını tehdit, %11 ini aile fertlerine kötü muamele, %4 ünü hakaret ve sövme, %9 unu ırza geçmeye aracı olmak, %29 unu fuhşa teşvikkadın ticareti ve aracılık, %3 ünü kolluk kuvvetlerine mukavemet, %6 sını diğer devlet memurlarına mukavemet, %2 sini 6136 sayılı kanuna muhalefet, %2 sini meskûn mahalde silah atma, %36 sını intihar, %72 sini intihara teşebbüs ve %48 ini de şahsa karşı tasnif dışı suçlar oluşturmaktadır. Yıl içinde toplamda erkeklere oranla %16 kadın suçluluğu gerçekleşmiştir (Emniyet Müdürlüğü, 2004) Şekil 4.4. Şahsa Karşı İşlenen Kadın Suç Oranı (2004) (Emniyet Müdürlüğü, 2004) 24