Öğretim Tasarımı Modelleri DICK ve CAREY Tasarım Modeli

Transkript

1 Öğretim Tasarımı Modelleri DICK ve CAREY Tasarım Modeli Öğretimsel strateji; genellikle, içeriğin organizasyonunun ve sıralanmasının çeşitli hallerinin, öğrenme etkinliklerinin belirtilmesinin, içerik ve etkinliklerin nasıl düzenleneceğinin belirlenmesinde kullanılır. Dick ve Carey nin (1990) aşama aşama tasarım modeli, tasarımcının öğrenme hedeflerini ve bu hedeflere ulaşılmasını sağlayacak öğretim stratejilerini belirlediği bir dizi olay ve olguları içermektedir. Dick ve Carey tasarım modeline örnek olarak tek yönlü öğretimsel televizyon veya video-kaset kullanımı verilebilir. Dick ve Carey tasarım modelinde, öğretmen bütünüyle iletişimin başlatıcısı ve moderatörü konumundadır.

2 SİSTEM YAKLAŞIMI: Birbiriyle ilgili olan ve birlikte çalışan parçalar, hedefi gerçekleştirmek amaçlı çalışır. Sistem hedefe ulaşmışsa değerlendirme yapılır, ulaşmamışsa modifiye edilir Öğretimsel hedefler üzerine dikkat toplanır. Her bir adım birbiriyle bağlantılıdır. Farklı seviye ve statüdeki öğrencilere uygulanabilir. MODELİN AŞAMALARI: 1.Öğretim Hedeflerinin Belirlenmesi: Öğretimin Amacı: Öğrencide meydana gelmesi istenilen davranışların amaç olarak belirlenmesi Öğretim tamamlandıktan sonra öğrencide hangi becerinin geliştirilmek istendiğinin tanımı. İhtiyaç Analizi: İhtiyaçların analiz edilmesi, öğretimin amaçları ile kişisel ihtiyaçlar arasındaki farkın analiz edilmesi. 2.Öğretimsel Analiz: Amaç: Hedefe ulaşmak için gerekli olan yetenekleri belirlemek. Görev Analizi: Adım adım kişinin hedefi uygularken ne yapacağının tanımı. Prosedür boyunca her bir adımda kullanılan yetenekler. Süreç Analizi: Karmaşık becerilerin öğrenilmesinde bireyin gerçekleştirdiği zihinsel çalışmalar. Öğrenme - Görev Analizi: Entelektüel beceri gerektiren öğretim hedefleri

3 3.Giriş Davranışların Değerlendirilmesi: Amaç: Öğrencilerin öğrenme görevine getirmesi gereken becerileri belirlemek.(önbilgiler) Zihinsel Beceriler Sözlü anlama ve uzamsal yönelmeler gibi yetenekler Kişilik Özellikleri 4.Performans Hedefleri: Amaç: İhtiyaç ve amaçları özel ve detaylı hedeflere dönüştürmek. İşlevleri: Öğretimde gerçekleşmeyecek amaçların belirlenmesi. Dersi öğretimin uygun şartları üzerine planlamaya dikkat etmek. Ders planında hedef performansları belirlemek. Öğrencilerin performanslarının artması için onlara rehberlik etmek. Öğrencilerin çalışmalarını desteklemek. 5.Kriter Referans Testlerinin Geliştirilmesi: Yeni becerileri öğrenmek için gerekli olan bireysel hazır bulunuşlukları belirlemek. Öğrenme sırasında öğrencilerde meydana gelen oluşumları ders boyunca kontrol etmek. Aile ve yöneticiler için öğrencilerin ilerleyişini gösteren dokümanlar hazırlamak. Ders planını geliştirmeden ve öğretim materyallerini seçmeden önce yapılan erken bir performans değerlendirmesi. Öğrenci performansının ölçülmesi için değerlendirme araçlarının geliştirilmesi. 6.Öğretim Stratejilerinin Geliştirilmesi Amaç:

4 Öğretimsel etkinliklerin, hedeflerin başarısı ile nasıl ilişkilendirileceğinin tasarlanması Dersi en iyi şekilde düzenlemek: Öğrenciler için bilgiyi tarafsız ve etkili öğretim stratejisi ile sunmak. Öğrenci bilgilerini, hedeflerde ifade edilen görevleri ve öğretim stratejilerinin etkilerini gösterir. Örnek: Anlatım stratejisinin seçimi, grup, öğrenci merkezli 7.Öğretimin Materyallerinin Seçimi Ve Geliştirilmesi Amaç: Basılı materyaller ya da diğer kitle iletişim araçlarını öğretim için seçimi ve tasarlanması, Mümkünse kullanılması olanaklı olan materyalleri kullanmak. Eğer yoksa yeni materyallerin geliştirilmesine ihtiyaç duyulur. Öğretmenin rolü: Anlatım sisteminin seçimine bağlı Öğrenci el kitabı, öğretimsel materyal, testler ve öğretici rehberi içeren var olan ya da yeni geliştirilen materyallerin seçimi. 8.Biçimlendirici Değerlendirmenin Geliştirilmesi Amaç: Öğretimsel materyali düzenlemek ve geliştirmek için bilgi sağlamak. Öğretim materyalleri ile sağlanan bilgiler arasındaki tutarsızlığı belirlemek Kalabalık öğrenci grupları için öğretimi etkili hale getirme amaçlı düzenlemeler yapmak. Birebir: Bir öğrenciyle birebir bir görüşme yapmak Alan Sınavı 9.Öğretimi Düzenlemek Hedeflere ulaşmayı engelleyen unsurları ortadan kaldırmak. 10.Toplam Değerlendirmenin Yürütülmesi ve Geliştirilmesi: Amaç:

5 Sistemin etkililiğini bütünleştirmek için çalışır. Gelişme aşamasını geçirmiş olan sistemi yürütür. Öğretimsel sistemin geliştirilmesinin bir parçası değildir. Bağımsız değerlendirme. Küçük- Büyük Ölçek (3) Keller Motivasyon (ARCS) Tasarım Modeli ARCS Motivasyon Modeli, motivasyona yönelik bir öğretim sürecinin tasarlama ve uygulama boyutlarıyla ilgilenir. ARCS Motivasyon Modeli, dört alt kategoriden oluşur. ARSC modelinin dört ana kategorisinin altında üç alt kategori mevcuttur. Keller tarafından ilk sunulmasından bu yana motivasyonel model bazı ufak tefek değişikliklere uğramıştır. Dayandığı dört kategoriden ikisinin ismi ilgi den dikkat e ve beklentiden güvene değiştirilmiştir. Her kategorinin İngilizce isminin baş harfi alınınca modele ARSC modeli denmiştir (Keller ve Kopp,1987). ARCS Motivasyon Modeli, öğrencilerin öğrenme güdüsünü uyarmayı ve bu güdüyü sürdürmeyi amaçlayan bir öğretimde güdüsel stratejilerin nasıl kullanılacağı hakkındaki sorulara yanıt bulmaya çalışır. Dikkat, ilişki, güven ve doyum bütünleştirildiğinde birini öğrenmeye motive edecek şartlar ortaya çıkar. Keller, ARCS nin sıralı bir süreç olarak oluşmasını önermektedir. ARCS öğrencinin konuya odaklanması prensibine dayanır

6 (Fernandez,1999). ARCS Modeli nin kategorileri aşağıda verilmiştir. ARCS Motivasyon Modeli, öğretim boyutunda motivasyon faktörünün dikkate alındığı ve öğretimde motivasyon boyutunun artırıldığı, hatta merkeze konularak sunulduğu bir modeldir. ARCS Motivasyon Modeli, beklenti-değer teorisine dayanmaktadır. Beklenti-değer teorisi (B-D), bireylerin beklentileri ve herhangi bir aktivite üzerindeki çalışma performanslarına göre verilecek ödüllerin sonucu olarak ortaya çıkabilecek motivasyonla ilgilenir. Keller, ARCS Motivasyon Modeli nin doyum ve güven bileşenlerinin B-D teorisinin beklenti boyutuyla, dikkat ve ilgi bileşenlerinin ise B-D teorisinin değer boyutuyla çok yakın ilişkiler içinde olduğunu belirtmiştir (Arnone ve Small, 1995). ARCS Modeli Basamakları; Dikkat Algısal uyandırma Sorgusal uyandırma Değişkenlik Uygunluk Kazanım tanıtımı Güdü eşlemesi Benzerlik (hedef) Öğrenenlerin ilgisini çekebilmek için ne yapmalıyım? Sorgulama becerisini nasıl harekete geçirebilirim? Dikkatlerini sürekli uyanık tutabilmek için çeşitli taktikleri nasıl kullanabilirim? Öğrenenlerin ihtiyaçlarına nasıl cevap verebilirim? Öğrenenlere nasıl ve ne zaman uygun seçenek ve sorumluluk verebilirim? Öğrenenlerin deneyimleriyle örtüşen öğrenme yaşantılarını nasıl düzenleyebilirim?

7 Güven Öğrenme gereklilikleri Başarı fırsatları Kişisel kontrol Başarı için olumlu beklentinin yapılandırılmasına nasıl yardımcı olabilirim? Öğrenme deneyimleri, öğrenenlerin yeterliliklerine inancını nasıl destekleyip artırabilir? Öğrenenler başarılarının kendi güç ve yeteneklerine bağlı olduğunu nasıl bilebilir? Doyum İçsel pekiştireçler Dışsal ödüller Adalet Öğrenenlerin yeni edindikleri bilgi ve yetenekleri kullanmaları için nasıl fırsatlar sağlayabilirim? Öğrenenlerin başarısı ne ile pekiştirilebilir? Öğrenenlerin başarıları ile ilgili olumlu duygular hissetmesine nasıl yardımcı olabilirim? ASSRUE Tasarım Modeli Assure tasarım modeli, öğrenenlerin karakteristik özellikleri ve ulaşılmak istenen öğretim hedefleri doğrultusunda uygun yöntemler, medya ve materyalleri seçerek hazırlanan öğretim tasarımı modelidir. Assure modeli ile tasarlanan öğretim programlarının sonunda en uygun yöntemleri, medyayı ve materyalleri kullanılabilir ve öğrenenlerin yüksek öğrenme performansı göstermeleri sağlanabilir. Aşağıda şematize edilen ASSURE modeli 6 basamaktan oluşur: A Öğrenenlerin analizi (Analyze Learners ) Genel özellikler Ön yeterlilikler

8 S S U R E Kazanımların belirlenmesi (State Objectives ) Öğretim yöntem, medya ve materyallerinin seçimi (Select Methods, Media and Materials ) Medya ve materyallerden yararlanma (Utilize Media and Materials ) Öğrenen katılımını sağlama (Require Learner Participation ) Değerlendirme ve gözden geçirip düzeltme (Evaluate and Revise ) Öğrenme stilleri Beklentiler Performans durumları Kabul edilebilir performans derecesi Elde edilebilir materyallerin seçimi Var olan materyallerin elden geçirilmesi Yeni materyallerin tasarlanması Materyallerin ön izlemesi Materyal ve ortamın hazırlanması Öğrenme deneyimlerinin sağlanması Sınıfta ya da etkinlikler sırasında öğrenenlerin bilgiyi işlemesi Öğretim öncesi, sırası ve sonrasında Öğrenen, medya ve yöntemlerin değerlendirilmesi 1. Öğrenenlerin Analizi: Bu bölüm 3 alt baslıkta toplanır: öğrencilerin genel karakteristikleri, giriş yeterlilikleri, öğrenme stilleri. Yas, is, kültürel, sosyoekonomik etkenler v.b., öğrenenlerin başlangıç esnasındaki bilgi seviyeleri, ön gereksinim yetenekleri, düşünme, davranış yöntemi vb.,

9 algılanabilir tercihler ve dayanıklılık, bilgi isleme alışkanlıkları, motivasyonu etkileyen faktörler, psikolojik faktörler gibi etmenlerin analizi iyi yapılmalıdır. 2. Hedeflerin Belirlenmesi: Hedefler tasarımcı tarafından net bir şekilde belirtilmelidir. Öğrenenlere kazandırılmak istenen davranışlar ölçülebilir ve gözlenebilir olmalıdır. Öğretim tasarımının hedefleri, ABCD formatında belirtilmelidir. (A)Audience (Öğretim programına katılanlar), (B)Behaviour (Davranışlar ölçülebilir ve gözlenebilir olmalıdır), (C)Conditions (Kazanılan yetenekler hangi şartlarda tanımlanabilecek) (D)Degree (Kazanılan yeteneğin derecesi: zaman sınırlaması, doğruluk oranı vb.) 3. Yöntem, Medya ve Materyallerin Seçilmesi: Bu aşamada nasıl öğretelim sorusuna yanıtlar aranmaktadır. Öğretim yöntemi, ortam ve materyaller öğrenenlerin analizi ve hedeflerin belirtilmesi aşamaları da dikkate alınarak seçilmelidir. Yöntem ve materyaller seçilirken 3 seçenek vardır: Hazır olarak bulunan materyalleri kullanmak, Hazır olan materyallerin geliştirilmesi, Yeni materyaller tasarlanması. 4. Medya ve Materyallerin Kullanılması: Materyal seçiminden sonra, medyayı ve materyalleri öğretim programının hedeflerine ulaşmasını sağlayacak, alıştırma ve uygulamaların nasıl uygulanacağını belirten bir yöntem seçilmelidir. Tasarıma başlamadan önce yapılması gerekenler: (1) Materyali ve ortamı gözden geçirme, (2) Materyali hazırlama: materyalleri toplama, belirli bir düzene koyma, (3) Ortamı hazırlama, (Dersin içeriğini kapsamlı bir şekilde veren bir sunum hazırlama, Çalışılan konu ile ilgisinin mantıksal açıklamasını yapma, Öğrencinin dikkat etmekle ne fayda

10 sağlayacağını dile getiren motive edici açıklama yapma, Dikkati dersin çok özel yönlerine çeken sistematik ipuçları sunma ), (4) Öğrencileri hazırlama: Konu ile gerçek hayatta uygulamakta oldukları arasındaki iliksilerin kurulduğu ve öğrencilerin hazırlandığı asamadır. 5. Öğrenen Katılımının Sağlaması: Bu aşamada öğrenci katılımının nasıl sağlanacağı sorusuna yanıt aranmaktadır. Öğrenci öğrenme sürecine aktif olarak katılmalıdır. Öğrencilerin aktif olarak katılmalarını sağlamak için onlara ipuçları ve işaretçiler verilmelidir. 6. Değerlendirme ve Gözden Geçirme: Değerlendirme aşaması, su sorulara verilen yanıtlar ile yapılabilir. Öğrenenler, öğretim programının hedeflerine ulaştı mı? Seçilen medya ve materyaller, hedeflere ulaşılmasında öğrenenlere yardımcı oldu mu? Tüm öğrenenler materyalleri amacına uygun bir biçimde kullanabildi mi? ADDIE Tasarım Modeli 1990 lı yıllardan sonra öğretim tasarımı çekirdek modele göre; tüm modellerdeki ayrıntılı işlemleri özetleyici nitelikte olan temel beş aşamada ifade edilmiştir. Bu aşamalar; analiz, tasarım, geliştirme, uygulama ve değerlendirme aşamalarıdır. Bizim ele alacağımız model olan ADDIE modeli ise; bu temel beş aşamayı içeriğinde barındırdığı ve öğretimin genel tanımlarından yola çıktığı için çekirdeksel öğretim tasarımı modellerlinden biridir. ADDIE modelinin aşamaları; Analiz ( Analysis ) Tasarım ( Design ) Geliştirme ( Development ) Uygulama ( Implementation ) Değerlendirme ( Evaluation )

11 ADDIE modelinde her bir aşamasının sonuçları, diğer aşama için birer girdi olmaktadır. Her aşamanın sonunda yer alan değerlendirme süreci ile bir sonraki aşamaya geçiş için onay veya red kararının oluşması sağlanmaktadır. Yandaki şekille bu döngüyü daha iyi kavrayabiliriz. ADDIE modeli ismini aşamalarının İngilizce isimlerinin baş harflerinden almıştır. ADDIE modelinde temel alınan üç soru vardır: Nereye gitmek istiyoruz? Oraya nasıl gideriz? Oraya geldiğimizi nasıl anlarız? İşte bu soruların cevabına modelin beş aşamasını da sistematik bir şekilde uygulayarak ulaşabiliriz. Bu aşamaları kısaca özetleyelim:

12 Analiz (Analysis) aşamasında sorunlardan hareketle eğitim gereksinimleri belirlenmekte, öğrenci niteliklerinin/özelliklerinin çözümlemesi yapılmakta, kurumsal politikalar/ koşullar açıklığa kavuşturulmakta ve önceliklerden hareketle eğitim hedefleri saptanmaktadır. Tasarım (Design) aşamasında öğretim amaçları yazılmakta, içeriğin seçimi ve düzenlemesi yapılmakta, öğretme-öğrenme süreçlerinde kullanılacak stratejiler geliştirilmekte ve ulaşılan çıktıları ölçmeye dönük araçlar oluşturulmaktadır. Geliştirme (Development) aşamasında daha çok öğretmeöğrenme süreçlerinde yararlanılacak olan materyaller üretilmektedir. Bunlar arasında özellikle eğitimci kılavuzları, katılımcı materyalleri, destekleyici ortamlar, kullanım gereçleri başta gelmektedir. Uygulama (Implementation) aşamasında tasarımı yapılan öğretme sisteminin uygulamasını etkileyecek değişkenler üzerinde çalışılmakta ve gerekli hazırlıklar yapılmaktadır. Özellikle tesislerin ayarlanması, ortamların düzenlenmesi, bütçeleme yapılması ve eğiticilerin eğitimi gibi konular üzerinde durulmaktadır. Değerlendirme (Evaluation) aşamasında ise taslağı geliştirilen öğretim sisteminin ön denemesi, düzeltmeler, son değerlendirilmesi ve geleceğe ilişkin kestirimler yapılmaktadır. Böylece, tasarımı yapılan sistemin tüm öğeleri işlerlik açısından test edilmiş olmaktadır. ADDIE Modelini Uygulama Süreci Aşama Gerekenler

13 Analiz Hedef kitle kimdir? Neyi öğrenmeye ihtiyaçları var? Bütçe nedir? Ulaştırma olanakları nedir? Ne gibi sınırlılıklar vardır? Proje ne zaman tamamlanacak? Öğrenciler yetenekleri konusunda ne söylüyor? Tasarım Bilişsel becerilerin kazandırılmasına en uygun (web) ortamı seçin. Öğretimsel hedefleri yazın, ders planına ve modüllere göre bir yöntem seçin. Dersin içeriğine uygun etkileşimli bir (elektronik) ortam tasarlayın. Geliştirm e Uygulam a Değerlen dirme Gereken ortamı yaratın (İnternetin güçlü yanlarını kullanarak) öğrenenlerin tercihleri ile örtüşecek farklı çoklu ortam bileşenleri kullanarak bilgileri sunun. Uygun etkileşim yöntemlerini belirleyin. Bunlar, öğrenenleri yaratıcı, yenilikçi ve geleceği araştırmaya istekli kılsın. Sosyal bir ortam yaratacak ve öğrenenlerin işbirliği yapmasını sağlayacak etkinlikler planlayın. Gereken materyalleri çoğaltıp dağıtın. Teknik aksaklıklardan kaynaklanabilecek problemlere karşı yedek bir plan hazırlayın. Öğrenenleri hedefler doğrultusunda sınayın. Süreci öğretimsel standartlara göre test edin. Morrison, Ross ve Kemp Modeli

14 Öğretim geliştirme modellerinden son zamanlarda popüler olanlardan birisi olan bu model ilk defa 1994 te Kemp, Morrison ve Ross tarafından uyarlanmıştır. Bu modelin merkezinde öğretim problemleri, öğrenenin karakteristiği, konu analizi, değerlendirme araçları, öğretim stratejileri, öğretim amaçları, öğretimin değerlendirmesi gibi kriterlerin revize edilip planlanması vardır. Kitabın üçüncü baskısında ilk isim Morrison olmasına rağmen, en önemli yazar Kemp dir model olan bu öğretim tasarımı geliştirme modeli proje yönetimi ve destek servislerini de sürecin içerisine alarak modifiye olmuştur.

15 Morrison, Ross ve Kemp(2001) müfredat planlamasını odağa alan bir öğretim tasarımı geliştirme modeli sunmuşlardır. Onların yaklaşımına göre öğretim, içerik ve öğretim tasarımının geleneksel modelle olan zıtlığından ziyade aşağıdaki soruların pratiğe dökümüdür yani öğrenen bireyin bakış açısıdır. (1) Yetişkin öğrenciler hedeflerde başarı sağlama isteğindeki isteği hangi seviyede? (2) hedefler ve öğrenci karakterleri açısından en uygun strateji hangisi? (3) Kitle iletişim araçlarından veya diğer kaynaklardan en uygun olanı hangisi? (4) Başarılı öğrenme için neler gerekli? (5) Belirlenen hedeflere nasıl ulaşacağız? (6) Program denenmesi sırasında beklentileri karşılayamazsa neleri gözden geçireceğiz. Bu anahtar faktörlerin temelinde, Morrison, Ross ve Kemp (2001) çok yönlü olan öğretim tasarımında dikkati çekmek için aşağıdaki dokuz kavramı tanımlamışlardır. 1- Yeni öğretim programı tasarımı yapmak için öğretim problemlerini ve hedefleri açıkça belirtme. 2- Öğretim kararlarımızı etkileyecek öğrenen bireyin karakterlerini gözden geçirmek, 3- Hedefle ilgil içeriklerin analizi ve başlık içeriğinin tanımı, 4- Öğretim hedeflerini açıkça belirtmek, 5- Mantıklı öğrenmek için içeriğin ilgili öğretim birimiyle sıralanması, 6- Öğretim stratejileri tasarlanır böylece her öğrenen birey hedeflerini yükseltir. 7- Öğretim mesajının planlanması ve öğretimin geliştirilmesi, 8- Hedefleri ölçen değerlendirme araçlarının geliştirilmesi, 9- Öğretim ve öğrenme aktivitelerinin desteklenmesi için kaynakların seçimi.

16 Morrison, Ross ve Kemp modeli; öğretim tasarımının, değer elementlerle olan süregelen işbirliğinin revize edilmiş sürekli çevrimi inancını açıklar. Onlara göre öğretmen/ tasarımcı herhangi bir yerde başlayabilir. Bu modelde tüm elementler birbirinden bağımsız olarak, kendiliğinden uygun bir şekilde gösterilebilir. Aynı zamanda Morrison, Ross ve Kemp modeli tasarımcının herhangi bir yerde başlayabileceğini, senaryonun geleneksel çatı biçiminde konu analiziyle başlayacağını belirtir. Morrison, Ross ve Kemp modeli sürekli gelişebilir. Öğretmenlerin görüşüne göre, bu modelin etkililiği neredesin yapısıyla başlamıştır. Aynı zamanda konu içeriği, amaçlar, kaynakların seçimi bu modeli öğretmen için cazip kılıyor.