Bu kitapçık; ebeveyn bakımından yoksun çocuklar için geliştirilen 28 Minimum Standard ın uygulanmasına yol göstermesi amacıyla özet doküman olarak

Transkript

1 Bu kitapçık; ebeveyn bakımından yoksun çocuklar için geliştirilen 28 Minimum Standard ın uygulanmasına yol göstermesi amacıyla özet doküman olarak hazırlanmıştır. Minimum standartların tamamı için lütfen adresinden Yönetim Bilgi Sistemlerinde bulunan Minimum Standartları ziyaret ediniz ya da kurumunuzdan kapsamlı listeyi talep ediniz. Basım Tarihi Şubat

2 ÖN SÖZ Geçici ya da sürekli olarak aile ortamından mahrum kalan çocuklara, bakım ve koruma hizmetlerinin sunulması ve bu hizmetlere ilişkin standartların belirlenmesi Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğümüzün temel görevlerindendir. Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğümüz, bakım hizmetlerinin kalitesinin, çocuk ve gençlerin refahı, güvenliği ve gereksinimlerini temel alarak, sürekli geliştirilmesi hedefi doğrultusunda çalışmalarını yürütmektedir. Bu doğrultuda, Çocuk Hakları Sözleşmesi uyarınca, tüm bakım birimlerimizde sağlanması gereken minimum standartlar belirlenmiş ve kitap haline getirilerek teşkilatımıza duyurulmuştur. Bakım birimlerimizde verilen hizmetlerin minimum standartlara uygunluğunun kayıt altına alınması, ilerlemenin ölçülmesi, izlenmesi ve değerlendirilmesini kolaylaştırmak amacıyla Minimum Standartlar İzleme ve Değerlendirme Programı hazırlanmış ve yeni sistem tarihinde kullanıma açılmıştır. Yine bu kapsamda; Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğümüzün koordinasyonu, UNICEF in teknik desteği ve Bakanlığımız İç Denetim Birimi Başkanlığının danışmanlığında Çocuk Bakım Hizmetlerinde İç Kontrolün Güçlendirilmesi ve Öz Değerlendirme Sisteminin Oluşturulması Projesi yürütülmüştür. Proje sonucunda, bakım hizmetleri alanında çalışan yöneticilerin, belirlenmiş kalite göstergeleri doğrultusunda, kendi hizmetlerini değerlendirmelerine yönelik bir araç olan Öz Değerlendirme sistemine ilişkin Uygulama Rehberi oluşturulmuştur. Öz değerlendirme sisteminin başarıyla uygulanması için, ulusal minimum standartların anlaşılması ve benimsenmesi büyük önem taşımaktadır. 2 Ulusal Minimum Standartların hayata geçirilmesi ve geliştirilmesinde yol göstermesi amacıyla hazırlanan bu El Kitabının, hizmetlerin öz değerlendirmesini gerçekleştirecek yönetici ve çalışanlarımıza faydalı olmasını temenni ederim. Doç. Dr. Ayşenur İslam Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı

3 İÇİNDEKİLER Ulusal Minimum Standartların Arka Planı Minimum Standartlar 1. Mesleki Uygulama 2. Kişisel Bakım 3. Personel 4. Kaynaklar 5. Yönetim Standartların Önemi Minimum Standartların Özeti Ebeveyn Bakımından Yoksun Çocuklar için Minimum Standartlar Listesi (Türkiye Uyarlaması)

4 Ulusal Minimum Standartların Arka Planı Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile UNICEF, yılları arasında AB desteği ile uygulanmakta olan Türkiye de Çocuklar İçin İyi Yönetişim, Koruma ve Adalet Projesi dahilinde; Ebeveyn Bakımından Yoksun Çocuklar İçin Minimum Standartların Geliştirilmesi çalışmasını yürütmüştür. Bu çalışmanın amacı, ebeveyn bakımından yoksun çocuklara bakım, koruma ve gözetim hizmeti sunan kurumların uymaları gereken minimum standartların belirlenmesidir. Bu kapsamda uluslararası 28 Minimum Standardın Türkiye Koşullarına Uyarlanması Çalışması ile Ebeveyn Bakımından Yoksun Çocuklar İçin Minimum Standartlara ilişkin Yasal Doküman Tarama çalışması yürütülmüştür. Çalışma, iki uluslararası uzmanın desteği ile Türk uzmanlardan oluşan Ulusal Danışma Ekibi (UDE) tarafından yürütülmüştür. Minimum standartların geliştirilmesi çalışmasına 179 personel katılım sağlamış ve bu kapsamda 14 çalıştay gerçekleştirilmiştir. Çalıştaylara, ebeveyn bakımından yoksun kalan çocuklara hizmet veren Sosyal Hizmetler Çocuk Esirgeme Kurumu (SHÇEK), Adalet Bakanlığı, MEB-YİBO ve İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü ve Jandarma Genel Komutanlığı kurum/ kuruluşlarının, doğrudan çocukla çalışan yönetici, uzman ve bakım/koruma/güvenlik hizmetleri personeli katılmıştır. Çalıştaylar sonrasında geliştirilen standartların takibi ve uygulanmasının desteklenmesi amacıyla Ebeveyn Bakımından Yoksun çocuklara İlişkin Minimum Standartlar İzleme ve Değerlendirme Bilgi İşlem Sistemi tanımlanmış ve Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının tarihli ve 326. sayılı Minimum Standartlar İzleme ve Değerlendirme Programının Uygulanmasına Dair Yönerge siyle Türkiye genelinde uygulanmasına başlanmıştır. Bununla beraber personelin standartlara ilişkin bilgilerinin arttırılması ve uygulamalarının desteklenmesi amacıyla yıllarında eğitim programları düzenlenmiştir. Bu eğitim programlarına 180 kişi katılım sağlamıştır. 4

5 Minimum Standartlar; Çalışmanın temel içeriğini, ebeveyn bakımından yoksun çocuklara sağlanan koruma ve bakım hizmetlerinin kalitesine ve hizmetlerin Çocuk Hakları Sözleşmesindeki taahhütlere uygunluğuna odaklanan 28 minimum standart oluşturmaktadır. Minimum standardlar beş ana başlık altında toplanmıştır. Bunlar: 1. Mesleki Uygulama, 2. Kişisel Bakım, 3. Personel, 4. Kaynaklar ve 5. Yönetim dir. Beş ana başlık altında ele alınan 28 standart; Standardın tanımı, göstergeler, karşı göstergeler olarak incelenmiş ve uyarlanmıştır. 1. Mesleki Uygulama Ebeveyn bakımından yoksun, devletin bakımı, koruması ve gözetimi altındaki çocuklara hizmet sunan programlarda çocuğun yüksek yararı ön planda tutulmalıdır. Çocuğun yüksek yararına ilişkin hizmet süreçlerini yapılandıran kurumsal unsurları ve bunlara ilişkin hizmetleri kapsayan mesleki uygulama standardı da bu bakış açısıyla; çocuğun yüksek yararına uygun amaç ve hedeflerin varlığını, çocuk koruma politikaları ve uygulamasını, çocuğa sunulacak hizmetlere yönelik planlama ve gözden geçirmeler ile hizmet süreci ve sonrasına ait düzenlemeleri kapsamaktadır. Standartların kapsamı; Standart 1.1: Amaç ve Hedefler Standart 1.2: Çocuk Koruma Politikası Standart 1.3: Çocuk Koruma Uygulaması 5

6 Standart 1.4: Hizmete Yönlendirme ve Kabul Standart 1.5: Hizmet ve İyileştirme Uygulamaları Planlaması Standart 1.6: Hizmet ve İyileştirme Uygulamaları Planını Gözden Geçirme Standart 1.7: İyileştirme (Rehabilitasyon), Bakım Süreci ve Sonrası 2. Kişisel Bakım Kişisel bakıma ait standartlar; ebeveyn bakımından yoksun çocukların sağlıklı büyüme ve gelişmeleri için beslenme, sağlık, oyun, eğlence/dinlenme etkinlikleri, çocukların mahremiyeti, seçim/tercih yapma, itibar ve saygınlık, ilişkiler ve bağlanma, çocukların kimlik duygusu, çocuklar için kontrol ve yaptırım, çocukların seslerini duyurması, eğitim, bebekler ve küçük çocuklar minimum standartları kapsamaktadır. Standart 2.1: Beslenme Standart 2.2: Sağlık Standart 2.3: Oyun ve Eğlence/Dinlenme Etkinlikleri Standart 2.4: Çocukların Mahremiyetine Saygı Standart 2.5: Seçim/Tercih Yapma Standart 2.6: İtibar ve Saygınlık Standart 2.7: İlişkiler ve Bağlanma Standart 2.8: Çocukların Kimlik Duygusu Standart 2.9: Çocuklar İçin Kontrol ve Yaptırım Standart 2.10: Çocukların Seslerini Duyurması Standart 2.11: Eğitim Standart 2.12: Bebekler ve Küçük Çocuklar 6

7 3. Personel Ebeveyn bakımından yoksun çocuklara uygulanan program ve hizmetlerin en etkin biçimde yerine getirilmesinde, her kademedeki personel önemli bir yer tutmaktadır. Bu nedenle personel ile ilgili minimum standartlar oluşturulmaya ihtiyaç duyulmuştur. Personele ait işe alma ve seçim, danışmanlık ve destek, görevlendirme, personelin gelişimi ve eğitimi minimum standartları geliştirilmiştir. Standart 3.1: İşe Alma ve Seçim Standart 3.2: Danışmanlık ve Destek Standart 3.3: Görevlendirme Standart 3.4: Personelin Gelişimi ve Eğitimi 4. Kaynaklar Ebeveyn bakımından yoksun çocukların sağlıklı büyüme ve gelişmeleri için kaynaklara ait minimum standartlar oluşturulmuş ve bu standartlar çocuğun yüksek yararını korumak amacıyla geliştirilmiştir. Kaynaklara ait yerleşim ve çevre, kalınan yerin koşulları minimum standartları bulunmaktadır. Standart 4.1: Yerleşim ve Çevre Standart 4.2: Kalınan Yerin Koşulları 5. Yönetim Ebeveyn bakımından yoksun çocuklara uygulanan program ve hizmetlerin en etkin biçimde yerine getirilebilmesi için, yönetim süreçlerine, yöneticilerin rol ve fonksiyonlarına, yönetici-çocuk, yönetici-personel ilişkilerine gereken önemin gösterilmesi gerekliliğinden yola çıkılarak; kayıtların tutulması, gizlilik ve yöneticilerin rolü olmak üzere üç minimum standart geliştirilmiştir. Standart 5.1: Kayıtlar Standart 5.2: Gizlilik Standart 5.3: Yöneticilerin Rolü 7

8 Standartların Önemi; Minimum standartlar, çocuk tanımı kapsamında olup her ne şekilde olursa olsun ebeveyninin bakım ve korumasından yoksun kalmış olan tüm çocuklar ve gençlere sunulan, bakım, koruma ve gözetim hizmetlerinin kalitesini, Çocuk Hakları Sözleşmesi ne uygunluğunu garanti altına almaya yöneliktir. Çeşitli alanlarda ebeveyn bakımından yoksun çocuklara hizmet veren kurumların hizmetlerinin farklı olması minimum standartların uygulamalarını da farklılaştırmaktadır. Bu farklılıklar kurumlar açısından standartların kullanımında da çeşitli farklılıklara yol açabilir. Ancak bu çalışma Türkiye için, Çocuk Hakları Sözleşmesi ndeki taahhütlerine dayalı temel minimum standartlara odaklanmaktadır. Bu nedenle de kurumların farklılıkları açısından ayrıştırıcı değil, Çocuk Hakları Sözleşmesi merkezinde bütünleştirici bir yaklaşıma sahiptir. Sonraki aşamalarda kurum/kuruluşlar, belirlenen minimum standardlar temeline bağlı kalmak şartıyla, kendi öznel uygulamalarını oluşturabilirler. Çalışma, iki yönü itibariyle büyük önem taşımaktadır. Birincisi, bu konuda ülkede yapılan ilk çalışma olması; ikincisi ise, 28 minimum standart ile ilgili tüm kuruluşların aktif katılımı ve katkısı ile ülke koşullarına uyarlayarak hemen uygulamaya konulacak bir ürün ortaya koymuş olmasıdır. Mimimum standartlar; çocuklara sunulan hizmetlerde çocuğu merkeze alan bakış açısının desteklenmesi, hizmet kalitesinin standartlarının geliştirilmesi ve yaygınlaşıtırılmasını sağlamak amacıyla oluşturulmuştur. 8

9 STANDARTLARIN ÖZETİ 9

10 EBEVEYN BAKIMINDAN YOKSUN ÇOCUKLAR İÇİN MİNİMUM STANDARTLAR 1. MESLEKİ UYGULAMA Standart 1.1. Amaç ve Hedefler Tüm çocuk bakım/koruma/gözetim programlarının, kendisine temel oluşturan özel amaç ve hedeflerini, neden var olduğunu ve neyi yapmayı hedeflediğini içeren, ihtiyaca göre güncellenen, yazılı bir belge vardır. Programın, çocuklar ve personel dâhil tüm ilgili diğer tarafların katkısıyla geliştirilmiş, gözden geçirilmiş ve net bir şekilde ifade edilmiş bir felsefesi /çalışma ilkeleri ve öncelikleri vardır. Programın amaç ve hedefleri, tüm hizmet birimlerinde bilinir ve anlaşılır. Personel bu felsefeyi anlar ve onu temel alarak çalışmayı kabul eder. Programın çalışma ilkeleri, öncelikleri ve felsefesi ile çocuğun yüksek yararı ve hakları birbirini destekler. Amaç, hedef, ilke ve öncelik bakımından doğrudan çocuğa hizmet sunan her kurumun/kuruluşun özel amaç/ hedef/ilke ve öncelikleri vardır. Amaç ve hedefler kurum/kuruluşun hizmet verdiği yerel çevrenin ve hedef kitlenin, gereksinimleri ve özel koşulları göz önünde tutularak belirlenmiştir. Kurum/kuruluşun amaç ve hedefleri oluşturulurken, bakım/koruma /gözetim/infaz personeli, diğer personel ve çocukların görüşleri alınır. Amaç ve hedefler belgesi, çocuğun anlayacağı biçimde (görsel, işitsel, v.b.) hazırlanmıştır ve çocuk bu belgede yer alan amaç ve hedefleri bilir. Hem yetişkin hem de çocuk bölümünün bulunduğu kapalı ceza infaz kurumlarında, çocuklara yönelik ayrıştırılmış amaç ve hedefler vardır (ADALET). 10

11 Standart 1.2. Çocuk Koruma Politikası Çocuklara yönelik tüm programlar, çocukların korunmasına ilişkin ulusal ve uluslar arası hukukun koymuş olduğu standartları yansıtan yazılı bir politikaya sahiptir. Bu politikalar çocuğun ihmal ve istismara uğradığını veya uğramakta olduğunu ya da risk altında olduğunu belirleyen, personel için yol gösteren usul ve esasları içerir. Hangi usullerin kim tarafından uygulanacağını gösteren, çocuk koruma ve istismarına ilişkin yazılı bir politika vardır. Çocuk koruma politikasında; istismarın, fiziksel, duygusal, cinsel v.b. çeşitli şekillerde olabileceği yer alır. Çocuk koruma politikasında; istismarın, kuruma/kuruluşa gelmeden önce ve kurumda/kuruluşta bakım/ koruma/gözetim/infaz altında iken olabileceği yer alır. Çocuk koruma politikasında istismarın personel, çocuklar veya diğer yetişkinler tarafından yapılabileceği yer alır. Çocukların ihmal ve istismardan korunmasına yönelik işlevsel ve açıkça tanımlanmış mekanizmalar vardır. Personel (özellikle çocukla birebir çalışan personel), çocuk ihmal veya istismara uğradığında veya uğrama olasılığı olduğunda bu durumu teşhis edebilme, bilgi, yeteneğine sahiptir ve çocuklara zamanında, uygun şekilde, nasıl müdahale edeceğini bilir. Personel durumu bildirebilmek ve yardım istemek için, çocuk ihmal ve istismarına ilişkin hukuki ve kurumsal esasları ve işleyişi anlar ve anlatabilir. Personel, engelli çocukların ihmal ve istismar riskinin daha yüksek olduğunun bilincinde olarak önlem alır. Çocuklar bu usullerin kısmen de olsa farkındadır ve bunların bazılarını açıklayabilir. Bakım/koruma/gözetim/infaz personelinin çocuk ihmal ve istismarı konusundaki görüşleri yöneticiler tarafından dikkate alınır. Kurum/kuruluşlara çocuklar yerleştirilirken, çocuk tanımına uygun yaş ve fiziksel özellikler dikkate alınır. Personel ve çocuklar arasında güven ortamı vardır. 11

12 Uçucu, uyuşturucu madde bağımlısı tutuklu ve hükümlü çocuklar, tedavi edildikten sonra kurumlara yerleştirilir (ADALET). İhmal ve istismarla ilgili bir psiko-sosyal müdahale programı ve bu programa ilişkin uygulama rehberi v.b. belgeler vardır. Bu programın uygulanması konusunda personel eğitim almıştır. İstismar ettiği kesinleşen personelin işine son verilir. Standart Çocuk Koruma Uygulaması Personel, çocuğun ihmal ve istismara uğradığını veya uğramakta olduğunu ya da bu açılardan risk altında olduğunu teşhis etme ve doğru şekilde müdahalede bulunma olanağını sağlayacak şekilde çocuğun bakımını/ korunmasını/gözetimini/infazını gerçekleştirir. Personel, istismarın var olduğunu gösteren işaretler hakkında bilgilidir, bunlara karşı duyarlıdır ve doğru tepki verir. Personel ve ilgililer, çocukların ihmal ve istismara uğramış olduğuna dair makul gerekçeler olması halinde, çocuktan sorumlu mercie veya (çocuğun yüksek yararına uygun olması durumunda) kolluk birimlerine ihbarda bulunur. Personel, politikaları dâhilinde belirlenmiş usuller ve esaslar hakkında bilgi sahibidir ve buna göre hareket eder. Personel ihmal ve istismara uğramış çocukların gösterdiği ortak davranışların farkındadır. Personel cinsel yoldan bulaşan hastalıkların belirtileri, işaretleri hakkında bilgi sahibidir. Personel ihmal ve istismar konusunda hizmet içi eğitim almıştır. Personelin iş yoğunluğu ve yorgunluğuna karşı sistemli uygulamalar (mola, dinlenme saatleri v.b.) yapılandırılmıştır ve uygulanmaktadır. İhmal ve istismara uğrayan ve uygulayan çocukların iyileştirilmelerine yönelik hizmet ve uygulamalar vardır. 12 İhmal ve istismara uğramış çocuğun ikinci kez örselenmemesi için gerekli önlemler alınır.

13 Hükümlü ve tutuklu kız ve erkek çocuklar yetişkinlerden ayrı tutulur (ADALET). Kurum/kuruluşta çocuklar açısından yüksek ihmal ve istismar riski içeren ortam ve durumlar için gerekli önlemler alınmıştır (hasta, engelli, çocukların bakıldığı ortamlar, çocukların giysisiz olabileceği mekânlar, banyo, oda v.b. yerler ile yetişkinlerin ve büyük çocukların küçük çocuklarla birlikte bulunduğu izole ortamlar). Kurum/kuruluşta şiddet bir disiplin sağlama yöntemi olarak kullanılmaz. Çocukların kurumda/kuruluşta bulunduğu sürece koruma ve güvenliklerini izleyecek mekanizma vardır. Kurum/kuruluşlarda şikâyet kutuları vardır ve işlevseldir. Çocuklar haklarını bilir, kuralların kendi haklarını korumak amaçlı olduğunun farkındadır. İhmal ve istismarın önlenmesi ve müdahale edilmesinde kurum ile çocuğun ailesi ve/veya yakın çevresi arasında işbirliği vardır. Standart 1.4. Hizmete Yönlendirme ve Kabul Çocuk ve/veya ailenin, bakım/koruma/gözetim/infaz hizmetine yönlendirilmesi ya da kabulü durumunda uygulanan; temelinde çocuğun yüksek yararının yer aldığı, standart bir süreç vardır. Çocuk ve ailesi hakkında bilgi toplanır, çocuğun gereksinimleri ile programın çocuğun durumunu iyileştirici ne gibi katkılar sağlayabileceği hakkında değerlendirmeler yapılır ve kayıtlar alınır. Çocuğun ilk kabul, değerlendirme, yerleştirme ve uyum amaçlı uygulamalarına ilişkin karar ve değerlendirmeler, uzmanlık esasına dayalı kurullarda yapılır ve bu kurullarda bakım/koruma/gözetim/ infaz personelinin görüşleri de dikkate alınır. Çocuğun gereksinimlerini tanımlamanın ilk aşamasında, koruyucu ve yönlendirici yaklaşımlar kullanılır. Personel, kendilerinin ve hizmet programının hukuki sorumluluklarına, çocukların ve ailelerin özelliklerine ilişkin yeterli bilgiye sahiptir. İlk görüşmede çocuğa, ailesine ve onun yerleştirilmesinden sorumlu kişiye, programa dâhil edilmeleri hakkında, bilinçli bir tercih yapabilmelerini ve işlemleri ve gerekçelerini anlamalarını sağlamak için kapsamlı bilgi verilir. 13

14 Yönlendirme ve kabul süreçleri, acil durumlarda bile, bir çocuğun yüksek yararı gerektirmedikçe, ailesinden ayrılmamasını sağlar. Çocuk kuruma/kuruluşa aile temelli tüm çözüm yolları tüketildikten sonra kabul edilir. Ailesi bulunmayan veya ailesine dönemediği durumlarda da çocuğun bir aile ortamına yerleştirilmesi önceliklidir. Kabul ve yönlendirmede çocuğun yüksek yararı için ilgili kurumlarla (sağlık, eğitim, sosyal hizmet, kolluk, adalet birimleri v.b.) işbirliği yapılır. Engelli çocuğun durumu özenle değerlendirilir ve en uygun programa yönlendirilir. Çocuk öncelikli olarak ailesine en yakın kuruma/kuruluşa yerleştirilir. Çocuk ve aile yönlendirilirken, hizmet programına dâhil edilmelerine ilişkin olarak yasal hak ve yükümlülükleri, yürütülen işlemler ve kurumsal süreçler hakkında bilgilendirilir. Kurum/kuruluşlara yönlendirme ve kabul sırasında çocukların yaş, gelişim düzeyi ve gereksinimleri dikkate alınır. Kurum/kuruluşa yeni gelen çocuklar için sistemli ve düzenli uygulanan bir bilgilendirme ve uyum programı vardır. Çocuk adalet sisteminde tedbir kararının verilmesinde uzman personelin görüş ve desteği alınır (ADALET). Çocuklar için yetişkinlerden farklı ve daha kısa tutukluluk süresi öngörülür. Çocuklara ilişkin yargılama süreci hızlı işler (ADALET). Mağdur veya kanunla ihtilaf halinde olma şüphesi altındaki çocuklar için ayrı ayrı belirlenmiş yönlendirme ve kabul süreçleri, personelin izlemeleri gereken yolu gösteren kontrol listeleri vardır, işlemler buna göre denetlenir (KOLLUK). Kollukta, aileye ya da kurumsal korumaya yönlendirmede bürokratik işlemler bekletilmeksizin gerçekleştirilir (KOLLUK). 14

15 Standart Hizmet ve İyileştirme Uygulamaları Planlaması Çocuğun gereksinimlerinin karşılanmasında, hazırlığına çocuğun da katıldığı; programın amacını, ilgililerin rol ve sorumluluklarını belirleyen, yazılı bir uygulama planı vardır. Her çocuk için uzman personel eşgüdümünde çocuğun bakım/koruma/gözetim/infazından sorumlu personelin, çocuğun, ailesinin ya da gerekli durumlarda diğer kurum ve kuruluşların katılımı ile hazırlanmış yazılı uygulama planı vardır. Uygulama planı, çocuğun en kısa sürede aile ile tekrar birleşmesini veya uzun süreli aile temelli yerleştirme ve koruma seçeneklerine yönelik bir stratejiyi tanımlar. Uygulama planı çocuğu hayata ve topluma hazırlamayı esas alır. Hizmet programının, çocuğun yaşamındaki yeri, önemi ve durumu ile çocuğun programla ilişkisini içeren, ayrıntılı kararlar verilir ve kayıt altına alınır. Her bir plan yalnızca nelerin yerine getirileceğini belirtmekle kalmaz, görevlerin belli ve net bir zaman planı içerisinde kimler tarafından, nasıl yerine getirileceğini de açıkça belirtir. Engelli çocukların uygulama planına iyileştirme hizmetleri çocuğun ihtiyaçlarına uygun şekilde dâhil edilmiştir. Aile ve çocuk odaklı sistemler, eşgüdüm içinde çalışmaktadır. Çocuğun ailesi ile tekrar birleşmesini hedefleyen ve kolaylaştıran aile destek (danışmanlık, sosyal yardım, istihdam, eğitim, psiko sosyal programlar, v.b.) hizmetleri sağlanır. Çocuklar kendi uygulama planları hakkında bilgi sahibidir. Plan çocuğun sık sık yer değiştirmesini önleyici özelliktedir. Kurum/kuruluş değiştiren çocuğun uygulama planı nakil ile birlikte gönderilir. Gerek kurum gerek aile temelli hizmetlerde, çocuğun bağlılık geliştirdiği kişilerden ayrılması durumunda, çocuğun yüksek yararının en iyi şekilde gözetilmesini sağlayacak planlar hazırlanır. Bunlar psikososyal (çocuğun duygusal olarak etkilenmesi v.b.) ve yasal önlemleri (veraset, miras, vesayet v.b.) içerir. 15

16 Personelin, uygulama planı çerçevesindeki görevlerini yaptıkları ve yapmadıklarından sorumlu tutulduğu ve değerlendirildiği mekanizmalar vardır. Kolluk görevlileri, genel kolluk hizmetleri bakımından değerlendirilmenin yanı sıra, özellikle çocuklarla ilgili hizmet planlaması ve işlemlerde çocukların yüksek yararını gözetme açısından da değerlendirilirler. Standart Hizmet ve İyileştirme Uygulamaları Planını Gözden Geçirme Çocuğun içinde bulunduğu koşullar doğrultusunda uygulama planı düzenli olarak gözden geçirilerek yeniden düzenlenir. Planın uygulanması ve gözden geçirilmesinde ilgili tüm personel, ekip çalışması içinde yer alır. Gözden geçirmeler, uzun ve kısa vadeli planlamaları kapsar. Gözden geçirme sırasında alınan bütün kararların rapor ve tutanakları tutulur ve gelecek gözden geçirme için tarihler belirlenir. Gözden geçirme toplantıları düzenli olarak (günlük, haftalık, aylık, iki aylık gibi) çocuğun gelişimini değerlendirmek üzere yapılır. Çocuklar ve olanaklı olduğu takdirde aileleri, gözden geçirme sürecine dâhil edilir ve görüşlerini belirtmeleri için onlara yardım edilir. Gözden geçirme toplantıları, çocuğun bakımına katkıda bulunması söz konusu edilen bütün ilgili kişi, kurum ve kuruluşları kapsar. Planın uygulanmasında ve gözden geçirilmesinde ilgili kurum ve kuruluşların desteği alınır. Personel gözden geçirme sürecinde, yaptıkları ve yapmadıklarından sorumlu tutulur. 16

17 Standart İyileştirme (Rehabilitasyon), Bakım Süreci ve Sonrası Programlar, çocuklara sundukları iyileştirme ve bakım hizmetleri ve bu hizmetlerin planlı/plansız sonlandırılmasına ilişkin kalıcı olumlu sonuçların alınmasını sağlayan açık bir politika ve uygulamalara sahiptir. Programın, çocuklar ve aileleriyle çalışma sürecini ve bu sürecin nasıl tamamlanacağını belirten açık bir politikası vardır. Her çocuk için hizmetlerin sonuçları, onun gereksinimlerine dayalı tanımlanmış sistematik süreçler üzerine temellenir. Çocuğun yüksek yararına uygun hizmet sonuçları, sadece personelin bireysel duyguları ve çabalarına bırakılmaksızın kurumsal olarak garanti altına alınır. Aile yaşamı ve bağımsız yaşam için gerekli becerilerin kazandırılması ve sonlandırılmaya ilişkin kapsamlı hazırlıklara yönelik uygulamalar vardır. Özel gereksinimi olan çocuklara özgü, uzmanlaşmış iyileştirme hizmetleri vardır. Kurum/kuruluştan ayrılacak çocuklar için, aşamaları, uygulamaları ve yöntemleri yazılı olarak belirlenmiş uyum programları vardır. Hizmet programı ile çocuk arasındaki ilişkinin herhangi bir zorluk nedeniyle bozulması durumunda, çocuğa önyargısız olarak destek verilmeye devam edilir. Çocuklar, hizmet uygulaması sırasında karşılaştığı uyumsuzluklar nedeniyle cezalandırmaya veya reddedilmeye maruz bırakılmazlar. Gerekli yaşam becerileri tanımlanırken geleneksel rol kalıplarına bağlı kalmamaya ve cinsiyet ayrımı yapılmamasına özen gösterilir. Personel bakım/koruma/gözetim/infaz programı içinde sunulan hizmetlerin içeriği ve bütünlüğü ile uygulamaların birbiri ile ilişkilerinin farkındadır. Bu konunun çocuk ve aile tarafından anlaşılmasına destek verilir. Aile ile çocuğun ilişkilerini koruma, geliştirme ve devamlılığını sağlamayı hedefleyen çalışmalar vardır. Kurumsal bakım/ koruma/ gözetim/ infaz hizmetlerinden ayrılan çocuklar ve aileleri için, sosyal destek ve istihdam desteği sağlanır. 17

18 Gerek uygulama gerekse sonlandırma ve yeni başlangıçların, çocuk ve onun bakım/koruma/gözetim/infaz ve iyileştirilmesiyle ilgili kişiler üzerinde oluşturacağı duygusal etkiler dikkate alınır ve bilinir. Yatılı eğitim kurumlarında, ailelerinden uzakta olan çocukların sadece akademik gelişimlerine değil, diğer gelişimlerine ve duygusal, sosyal gereksinimlerine yönelik hizmetler ve ortam sunulur. Personel hizmet sonlandırmasında, çocukların sorunlarını en aza indirmek ve bir koruma ve destek ağı sağlamak üzere, her çocuk için belirlenmiş bir süre boyunca izlemeyi sürdürür. İzlemenin özelliği ve derecesine ilişkin net ölçütler ve mekanizmalar vardır. Bakım/koruma/gözetim/iyileştirme/ güvenlik hizmetlerinde çocuğa yönelik risk faktörlerini önlemeye ve izlemeye yönelik mekanizmalar vardır. Çocukların, kolluk biriminde mümkün olduğunca kısa süreli kalmasını sağlayan önlemler yazılı olarak belirlenmiştir ve personel tarafından uygulanır (KOLLUK). 2. KİŞİSEL BAKIM Standart 2.1 Beslenme Programlar, çocukların yeterli miktarda, sağlıklı ve besleyici gıda almalarını sağlar. Çocukların yeterli ve dengeli beslenmeleri için yemek mönüleri beslenme uzmanı kontrolünde hazırlanır. Yeterli miktarda gıda sağlanır ve dengeli besleyici yemekler hazırlanır. Yemekler, gün boyunca düzenli aralıklarla yenir. Güvenli, sağlıklı, sürekli ve bedelsiz içme suyu vardır. Çocukların, fiziksel olarak iyi beslenmiş olduğu gözlenir (sağlık kontrollerinde boy/kilo oranına bakılır). Bir çocuğun sağlık sorunları nedeniyle özel beslenme gereksinimleri olması durumunda, bir uzmanın görüşü alınır ve çocuğun özel beslenme gereksinimi karşılanır. Personel bunu anlar ve uygular. 18 Depolama, hazırlama ve pişirme uygulamalarında hijyen kurallarına uyulur.

19 Çocuklar, yemeğin seçimi, hazırlanması ve sofraya getirilmesine katılır. Personel, farklı yaş ve gelişim dönemlerindeki çocukların beslenme gereksinimlerini bilir. Yemek zamanları, rahatlatıcı ve eğlenceli (müzik, sohbet, vb) bir sosyal faaliyet olarak görülür. Bir çocuğu yiyecekten yoksun bırakmak ceza aracı olarak kullanılmaz. Personel çocuklarla birlikte yemek yer. İlgili personelin sağlık kontrolleri (portör muayenesi v.b.) düzenli olarak yapılır ve hijyen konusunda bilinçlendirilir. Gıda kontrol ve analizleri düzenli olarak yapılır. Güvenli gıda koşullarına uygun satın alma işlemleri yapılır. Kantinler, çocukların beslenme ve sağlık gereksinimlerine uygun olarak işletilir ve sık sık mevzuata göre denetlenir (ADALET ve EĞİTİM). Standart 2. 2 Sağlık Personel, sorumlu olduğu çocukların sağlıklı olmasını destekler ve gerektiğinde tedavilerinin yapılmasını sağlayacak her türlü önlemi alır. Çocukların bedensel, ruhsal ve bilişsel gelişimine ilişkin bilgiler ile birlikte geçirdiği hastalıklar, uygulanan tedaviler ve alınması gereken önlemlere ilişkin bilgilerin yer aldığı sağlık kayıtları güncelleştirilerek tutulur. Çocuklar ilk kabullerinde ve düzenli aralıklarla, temel sağlık kontrollerinden geçirilir. Aşılamalar düzenli yapılır. Çocukların beden ve ruh sağlığı yerindedir. Sağlık sorunlarında çocukların sağlık hizmetlerine ve kurumlarına erişimi hızlıdır. İşlemler veya başka nedenlerle tedavide gecikmeye imkân verilmez. Özel gereksinimi olan çocukların sağlık gereksinimlerine ayrıca özen gösterilir. Özel tedavi ve bakım gerektiren çocuklar, çevreden hizmet alma olanağı varsa, tedavi ve bakım sağlanır, başka kurum/kuruluşlara gönderilmez. 19

20 Çocukların gerektiğinde ruh sağlığı hizmetlerinden yararlanması sağlanır. Olası kazalar ve acil durumlar için önlem alınır, ilkyardım setleri hazır bulundurulur ve personel ilkyardım konusunda bilgi ve beceri sahibidir. Çocuklar istedikleri ve gereksinim duydukları zaman banyo ve kişisel bakım yapabilir. Çocuklara gereksinim duyduğu, kişisel temizlik malzemeleri (diş fırçası, macunu, hijyenik malzeme, sabun v.b.) sağlanır. Çocukların vücut temizliği sağlık kurallarına uygun olarak yapılır. Çocukların giysileri sağlığa ve mevsim koşullarına uygundur. Çocukların giysileri sağlık kurallarına uygun olarak temizlenir. Tuvaletler çocukların gereksinimlerine uygun ve temizdir. Kurum/kuruluşlarda yeterli sayı ve nitelikte sağlık personeli (doktor, sağlık memuru, hemşire psikolog v.b.) görev yapar. Personel, hijyen ile sağlık ve güvenlik uygulamalarına ağırlık vererek önlem alıcı bir yaklaşım sergiler. Personel, sağlık eğitiminde, uyku, kişisel hijyen, diyet, cinsellik konularının önemini ve madde kullanımının zararlarını bilir. Sağlıklı alışkanlıkları destekler ve motive eder. Çocuklara ve personele, cinsel sağlık, kız ve erkek çocukların cinsel gelişim süreçleri, cinsel yolla bulaşan hastalıklar konularında eğitim ve danışmanlık sağlanır. Personel, çocukların bulunabileceği ve görebileceği yerlerde sigara içmez. Personelin sağlık kontrolleri düzenli olarak yapılır. 20

21 Standart 2. 3 Oyun ve Eğlence/Dinlenme Etkinlikleri Personel, çocukların yaş ve gelişim düzeylerine uygun oyun ve boş zaman etkinlikleri için olanaklar yaratır. Personel, çocuklar için uyarıcı bir ortamın oluşturulması ve yaratılmasında, oyun ve boş zaman etkinliklerinin önemini bilir ve gerekli olanaklar yaratır. Personel çocukları, yaşlarına, ilgi alanlarına ve yeteneklerine göre, farklı türde oyunlara yönlendirir ve katılır. Çocuklar için yaş ve gereksinimlerine uygun açık ve kapalı oyun alanları, spor salonları, sosyal etkinlik ortamları oyun araç ve gereçleri, parklar vardır. Bu ortam ve araç-gereçler gerektikçe yenilenir. Oyuncak, etkinlikler için araç gereç v.b. olanakların yeterli olmadığı durumlarda personel, yenilikçi ve yaratıcıdır. Personel oyunların teşviki ve geliştirilmesinde mevcut materyalin kullanımının çocuklar açısından önemini bilir ve uygular. Kız ve erkek çocukların, bireysel, küçük ve büyük gruplarda bir arada oyun oynamaları teşvik edilir. Var olan oyun olanakları, çocuğun cinsiyetine değil yaşa ve yeteneklerine göre düzenlenir. Çocuklar için sosyal ve kültürel etkinlikler düzenlenir ve/veya katılım sağlanır. Oyun materyalleri, çocuk sağlığı açısından risk oluşturmaz. Oyun, spor ve sosyal etkinlikler için çevre kaynakları ve olanaklarından yararlanılır. 21

22 Standart 2. 4 Çocukların Mahremiyetine Saygı Çocuklardan sorumlu tüm yetişkinler, çocuğun yüksek yararı ile uyumlu olarak onların mahremiyet hakkını destekler ve saygı gösterir. Personel, çocukların mahremiyete ilişkin istek ve duygularına karşı bilinçli ve duyarlıdır. Personel çocukların sorunlarıyla gizlilik içinde ilgilenir ve bu sorunlarda mahremiyet gereksinimini anlar. Personel için mahremiyet ve sır saklamaya ilişkin kurallar ve yaptırımlar vardır. Personel, çocukların yaşantılarını veya geçmişlerini diğer kişi ve çocukların önünde tartışmaz. Çocuklar mahremiyet hakları ve sınırları konusunda bilinçlidir. Uygun olmayan dokunma ve kişisel sınırlar için çocuklara bilgi verilir. Olanaklar ölçüsünde, tuvalet, banyo ve giyinme işleri ile ilgili yerlerde mahremiyet önlemleri alınır. Erkek ve kız çocukları için ayrı banyo, giyinme ve tuvalet olanakları vardır. Çocukların, güvenli bir şekilde yalnız kalabilecekleri yerler vardır. Çocuklar, gerekli durumlarda yüksek yararı dikkate alınarak, mahremiyet hakları korunarak izlenebilir. Çocuklar arasındaki riskli ve denetim dışı temaslara karşı önlem alınır. Çocukların kendilerine özel giysi ve iç çamaşırları vardır. Personel, kız çocukların kişisel hijyen ürünlerine mahremiyet içinde ve kolaylıkla erişebilmesinin önemi ile menstürasyon döneminin hassasiyetinin farkındadır. Çocukların sorunlarının mahremiyet içinde tartışılabildiği, ziyaretçileriyle özel olarak görüşebildikleri ortam vardır. Kurum/kuruluşa yapılan ziyaretler çocukların mahremiyet duygusunu zedelemeyecek biçimde kurala bağlanır, bu kural üst düzey kamu görevlilerini de bağlar. Kamuoyu bu konuda bilinçlidir. 22 Hizmet binalarının tip projeleri, mimari olarak mahremiyet esaslarına uygun olarak düzenlenmiştir.

23 Standart 2. 5 Seçim/Tercih Yapma Personel, çocuğun yaşını, zihinsel, duygusal ve sosyal olgunluğunu, yeteneklerini ve kabul edilebilir riskleri hesaba katarak, çocukları bilinçli seçim/tercihler yapma yönünde teşvik eder. Personel, çocukların günlük yaşamlarında seçim/tercihler yapabilmelerinin onlar için öneminin farkındadır ve seçim/tercih yapma imkânlarını geliştirmeye çalışır. Çocuklar (küçük yaştaki çocuklar dâhil) günlük yaşamlarıyla ilgili konularda seçim/tercihler yapmaları için teşvik edilir. Bu seçim/tercihler için uygun olanaklar vardır. Personel her çocuğun seçim/tercih yapabilme bilgi ve beceri düzeyi hakkında fikre sahiptir. Personel, çocukların, seçim/tercih yapacakları konu hakkında yeterli bilgiye sahip olmalarını sağlar. Kendine-güvenleri, olası riskler ve başkalarına etkisi arasında uygun bir denge kurabilmeleri için davranış ve durumlarını takip eder. Engelli çocuklar seçim/tercih yapabilmeleri konusunda desteklenir. Çocuklara küçük yaşlardan itibaren seçim/tercih yapma, problem çözme ve karar verme becerileri kazandırılır. Çocuk temsilcileri demokratik yöntemle seçilir. Standart 2. 6 İtibar ve Saygınlık Personel her koşulda çocukların öz değerlerine itibar ve ve saygı gösterir. Personel, çocukların kişisel gereksinimlerinin farklılığını kabul eden bir felsefeyi paylaşır. Personel, çocukların öz saygı ve değerlerini geliştirecek şekilde davranır. Çocuklara ve özel yaşamlarına saygının bir gereği olarak mahremiyet ve gizliliğin sınırlarını anlar ve bunları destekler. Çocuğun öz bakımı saygınlığını zedelemeyecek şekilde yapılır. Çocukların görüşleri dinlenir ve saygıyla karşılanır. 23

24 Çocukların görüşleri dinlenir ve saygıyla karşılanır. İşler, çocuklar adına değil çocuklarla birlikte yapılır. Personel ve çocuklar, karşılıklı görüşlerin ve beklentilerin ifade edildiği toplantılar yapar. Personel, çocuklarla onlara daima saygı duyulduğunu gösteren bir tarzda konuşur. Çocuklar hakkındaki bilgilerin kayıt edilişi çocuğa olan saygıyı gösteren bir tarzda yapılır. Çocuk hiçbir şekilde etiketlenmez. Personel, özel gereksinimleri olan çocuklarla etkileşim ve iletişim kurma yollarını ve yöntemlerini bilir ve uygular. Çocuğa, kendisiyle ilgili bilgiler anlayabileceği ve kabullenebileceği yaşta, ilgili uzman personel tarafından verilir. Personelde, kurumsal saygınlığın zedelenmesinin, çocukların etiketlenmesine neden olacağı ve saygınlığına zarar vereceği bilinci vardır. Kurumun ve çocukların itibar ve saygınlığının zedelendiği durumlarda gerekli hukuki-kurumsal süreçler derhal başlatılır. Standart 2. 7 İlişkiler ve Bağlanma Personel, çocuklarla olumlu, güvenli ve geliştirici ilişkiler kurmada kendi rolünün önemini anlar ve bu yönde davranma yeteneğine sahiptir. Personel çocuğun ilgi ihtiyaçlarının karşılanmasına destek verir, çocuklar, personelin gözetiminde rahat ve huzurludur. Çocukların personelden olumlu yaklaşım ve bireysel ilgi görebilecekleri şekilde önlemler alınır. Her çocuk bir personelle bağlantılandırılır. Söz konusu personel, küçük bir grup çocuktan sorumludur ve personelin görevlendirilme süresi de bunu destekler. Çocukların rahatsız veya huzursuz olduğu durumlarda personel anında ve kendiliğinden müdahale eder. 24 Personelin tutumu, çocukların ilişki ve bağlanma gereksinimlerini karşılamada gerçekçi ve dengelidir.

25 Personel ilişki kurma, şefkat ve dokunma davranışları konusunda, çocukların ve çevrenin kültürel özellikleri hakkında bilgilidir. Çocuğun bağlandığı yetişkinden ayrılması durumunda, çocuğun örselenmemesi için gerekli önlemler alınır. Standart 2.8 Çocukların Kimlik Duygusu Çocukların kimlik duygusu desteklenir. Personel; çocuğun kendine saygısının, sosyal kabulünün ve duygusal sağlığının geliştirilmesinde, kültürünün, ulusal kimliğinin, dininin, aile kökeninin, bireyselliğinin ve dış görünüşünün önemli unsurlar olduğuna dair ortak bir ilke, anlayış ve farkındalığa sahiptir. Çocuğun bireysel farklılığı farklı gereksinimleri bir sorun olarak görülmez. Bu durum çocukların kimlik ve kişilik farklılıklarının doğal bir sonucu olarak ele alınır ve davranılır. Çocukların aileleri ve sosyal değerlerine saygı gösterilir. Çocuklar, ilk adlarıyla çağırılırlar ve soyadlarını sürdürebilirler. Çocuklarda, kimlik belgeleri ve ilgili diğer kimlik belgelerinin kopyaları vardır. Kimlik belgesi olmayan çocuklara, kimlik belgesi çıkartılmıştır. Ailesi olmayan veya bulunamayan çocuklara durumlarını belirten, çocukları toplumda etiketleyen rencide eden isim ve soyadıları verilmez. Çocuklara, öz değer ve öz güven kazandırılır. Çocuğun yüksek yararına uygun ise, ailelerin ve/veya kardeşlerin bir arada tutulması sağlanır. Çocuklar, doğdukları aileler, dinleri ve kültürleri hakkında bilgi sahibidirler ve bir bakım/ koruma/ gözetim/ infaz hizmetinde, bulunmalarının nedenlerini anlamaları, içinde bulundukları realiteyi fark etmeleri ve onunla baş etmeleri için onlara yardımcı olunur. Çocuklar kendi geçmişlerini ve kimliklerini anlamaları ve anlamlandırmaları için teşvik edilir ve desteklenir. 25

26 Çocuklar ailelerinden ve memleketlerinden ayrıldıklarında, aile araştırılarak ve çocuğun yüksek yararı dikkate alınarak çocuk güvenli ve uygun olduğu durumda aileye döndürülür. Aileleri bilinmeyen çocukların, aile araştırmaları ve çocuğun yerleştirilmesi en kısa sürede sonuçlandırılır. Çocukların yüksek yararı korunduğu sürece aileleri, kardeşleri, akrabaları ile düzenli görüşmesi sağlanır. Aile bireyleri ile açık görüş yaptırılır (ADALET). Çocuklar sosyal kabullerini destekleyecek şekilde temiz ve bakımlıdır. Çocukların tek tip giyinmemesine ve saç kesim şekillerine özen gösterilir. Personel çocuğun kimliği ve kültürü konusunda bilgilidir. Standart 2.9 Çocuklar İçin Kontrol ve Yaptırım Çocuklar için belirlenen kurallar ve yaptırımlar çocuk haklarına ve onların yüksek yararına uygundur. Çocuklar için uygun kontrol ve yaptırımlar konusunda politika ve usuller vardır. Personel bunlar hakkında net bilgiye sahiptirler. İşleyişe ilişkin kurallar ve uygulamalar hakkında personel bilgilendirilir. Çocuklar hakları, sorumlulukları, kurallar, yaptırımlar, bunların gerekçeleri ve işleyiş süreçleri konusunda bilgilidir. Çocuklar, sosyal beceriler ve başkalarının haklarına saygıya ilişkin temel kuralları bilir. Kendileri için geliştirilmiş kural ve yaptırımların belirlenmesinde veya gözden geçirilmesinde çocukların fikri alınır. Çocukların temel hak ve gereksinimlerinin karşılanması, yaptırımların içerik ve işleyiş konusu olmaz. Kabul edilemez davranışlar, çocuğun cezalandırılmasından çok, desteğe ve rehberliğe ihtiyacı olduğunun bir göstergesi olarak ele alınır. 26 Bakım/koruma/gözetim/infaz hizmetlerinde kullanılan bütün yaptırımlar için; yaptırımdan sakınılmada kullanılan yöntemler, vakaların zaman ve tarihleri, tüm ilgililerin isimleri gibi, iyi tutulmuş ve net kayıtlar bulunur.

27 Disiplin yaptırımları, yetkili kurul aracılığıyla kararlaştırılır ve çocuğa bildirilir. Çocuğun kontrol dışı davranışları karşısında personel tutarlı, ortak tutum ve davranış sergiler. Standart 2. 10: Çocukların Seslerini Duyurması Program, çocukların ne hissettiklerini açıkça dile getirebilmelerini ve bu görüşlerin personel tarafından dikkate alınmasını sağlayan mekanizmalara sahiptir. Personel çocukların söylediklerine değer verir ve onların aldıkları hizmete ilişkin eleştirileri dinler. Personel çocukların, dilek, istek ve görüşlerini ifade etmelerine yardımcı olur. Çocukların duygu ve düşüncelerini serbest ve açık bir şekilde ifade edebildikleri forumlar vardır. Çocuk hakları komiteleri, çocuk temsilciliği, çocuk meclisi v.b. yapılar teşvik edilir. Çocuk temsilcileri, kurum/kuruluşun uygun kurul toplantılarına dâhil edilir. Çocuklar yetkililere rahatlıkla erişir. Çocuğun, mahremiyeti ihlal edilmeksizin, güven içinde şikâyette bulunabilmesini ve bunun gereğinin yapılmasını sağlayacak sistemler vardır. Personel çocuklardan hizmete ilişkin olarak alınan geri bildirim ve eleştiriler karşısında, konuyu samimiyetle ele alır, inceleyip değerlendirir ve gereğini yapar. Çocukların şikâyetleri ve yapılıp yapılamayanlar hakkında kendilerine geri bildirim verilir. Çocukların eleştiri ve görüşleri ile alınan önlemler ve geribildirimler kaydedilir. Kendilerini ifade etmede zorlanan çocuklara, görüşlerini ifade etmeleri için özel dikkat ve destek gösterilir. 27

28 Standart 2.11 Eğitim Program çocukların gereksinimlerine ve kapasitelerine uygun olarak örgün, yaygın ve mesleki eğitim almalarını sağlar. Çocuklara eğitim sağlanmasını zorunlu kılan düzenlemeler vardır. Çocuğun her koşulda uygun eğitim alması sağlanır. Çocuğun eğitime erişimi için okul ile kurum/kuruluş arasında eşgüdüm ve iletişim vardır. Çocuğun okul ve eğitim süreci düzenli izlenir ve desteklenir. Eğitim eksiklikleri için telafi olanakları vardır. Personel, eğitime değer verir ve çocuğu eğitim sürecinde destekler. Çocuklar çevrelerindeki eğitim olanaklarına, ayırımcılığa maruz kalmadan erişir. Çocuklar ilgi, yetenek ve tercihleri doğrultusunda uygun eğitim programlarına yönlendirilir. Çocukların eğitimleri ile ilgili gerekli materyal, okulun ve öğretmenin talepleri dikkate alınarak sağlanır. Kurum/kuruluşta güncel ve gelişmiş eğitim ekipmanı, donanımı ve materyalleri vardır. Kurum/kuruluşta kütüphane vardır ve etkin kullanılır. Bakım/koruma/gözetim/infaz hizmeti sonrası çocukların eğitimleri izlenir ve sürdürmeleri sağlanır. 28

29 Standart 2.12 Bebekler ve Küçük Çocuklar Kurum/kuruluş, bebek ve küçük çocukların gereksinimlerini karşılayacak uygun personel ve olanaklara sahiptir. Bebekler ve küçük çocuklar, öncelikle bir aileye veya ev ortamına yakın kuruluşlara yerleştirilir. Kurum/kuruluş bebeklerin ve küçük çocukların bakımı için uygun olanaklara sahiptir. Personel sayısı ve nitelikleri bebeklerin ve küçük çocukların bakım gereksinimini karşılar. Yetkili personel harici kişilerin bebekler ve küçük çocuklarla teması, onların sağlık ve güvenlikleri açısından belli kurallara bağlıdır. Her bebek veya küçük çocuk için bir kimlik ve aşı kartı bulunur. Bebek ve küçük çocukların büyüme ve gelişim kontrolleri düzenli olarak yapılır ve kaydedilir. Engelli bebek ve küçük çocuklar için özel bakım sağlanır. Gerekli sağlık ve iyileştirme hizmetleri sağlanır. Bebekler ve küçük çocuklar, uzun süre yalnız ve gözetimsiz bırakılmaz. Personel bebekleri sevgiyle kucaklar ve onlarla dokunma, ses ve konuşma yoluyla iletişim kurar. Bebekler ve küçük çocuklar, düzenli olarak yıkanır ve banyo sırasında oyun oynamaları teşvik edilir. Bebekler beslenme süresince kucakta tutulur, bakıcı, çocukla ilgilenir ve konuşur. Bebekler gün boyunca sık sık beslenir. Bebeklerin sağlığı için uygun ortam (ısınma, havalandırma, aydınlatma v.b.) sağlanır. Tutuklu ve hükümlü annelere çocuğun gelişimi ve gereksinimleri konusunda destek sağlanır (ADALET). 29

30 3. PERSONEL Standart 3.1 İşe Alma ve Seçim Programın amaç ve hedeflerine ulaşması ve hizmet verdiği çocukların korunmasını sağlamak üzere, en iyi kalitedeki personelin işe alınması için açık, yazılı politikalar ve uygulamaları vardır. Programın özellikleri ve gereksinimlerine uygun şekilde işe alma ve fırsat eşitliğine dayalı, yazılı, net politika, usul ve ölçütler vardır. İşe alma programa ve iş tanımlarına odaklanır. Başvuranın deneyimleri, kişilik özellikleri ve ruh sağlığı hakkında temel değerlendirmeler olanaklı olduğunca yapılır. Başvuran kişi, işin gerektirdiği görev çeşitleri ve içeriği hakkında bilgi sahibidir. Başvuru sahibi işe yapacağı katkıyı açıklar. Nitelikli elemanların başvurularını sağlama açısından, programın çalışma koşulları yeterlidir. Başvuranla yapılan görüşme sürecinde, çocuk temsilcilerine de olanaklı olduğunca yer verilir. Yeni personel, kurum/kuruluşun çocuk koruma politikası, usul ve esasları hakkında hizmet içi eğitimden geçirilir. Yeni personel için bir deneme süresine ilişkin usul ve esaslar vardır. Yeterli performans gösteremeyenlerin işine son verilir. 30

31 Standart 3.2 Danışmanlık (Süpervizyon) ve Destek Personelin gelişimini, performansının niteliğini ve çalışmalarını dikkate alan, değerlendiren ve geri bildirimde bulunan bir danışmanlık (süpervizyon) ve destek mekanizması vardır. Danışmanlık ve destek mekanizmaları etkin şekilde kullanılır. Yöneticiler ve personel arasında danışmanlık ve destek toplantıları, düzenli olarak yapılır, kaydedilir, kayıtlar saklanır. Alınan kararlar uygulanır ve takip edilir. Personelin gelişimini, performansının niteliğini ve çalışmalarını değerlendirmek ve geliştirmek için çeşitli olanaklar ve uygulamalar vardır. Personelin kullanımı için program uygulamalarına ilişkin hizmet rehberleri vardır. Personel, kurum/ kuruluşun amaç ve hedeflerine katkıda bulunmada ve görevlerini başarmada, yönetim tarafından desteklendiğini hisseder. Personel, kendisinin ve yaptığı işin kurum ve çocuk için bir değeri olduğunu hisseder. Personel, yönetici ve diğer personel ile bilgi ve deneyimlerini paylaşır. Standart 3.3 Görevlendirme Programın amaç ve hedeflerini uygulamak ve çocuğun bakım ve korunmasını sağlamak üzere, yeterli sayıda nitelikli personel görevlendirilir. Personelin atama ve tayin ile görevlendirmelerde uzmanlık ve deneyim dikkate alınır. Personel değişimi ve rotasyonunda objektif ölçütler vardır. Personelin mesleki yeterlilikleri, yaptıkları işin tanımına ve özelliklerine uygundur, buna göre seçilir ve görevlendirilirler. Kurum/kuruluşun türüne, kapasitesine ve çocukların özelliklerine göre yeterli sayıda ve nitelikte personel vardır. 31

32 Personelin herhangi bir nedenle göreve gelemediği durumda, görevlerinin yürütülmesini sağlayacak düzenlemeler vardır. Personel, çocuklara temel gereksinimlerini karşılamanın ötesinde bir özen ve dikkat gösterir. Personelin görev dağılımının planlamasında çocukların özel durumları dikkate alınır. Personelin görev ve yetkileri hakkında çocuklar bilgi sahibidir, gereksinim duyduğunda kime başvuracağını bilir. Personelin görev talimatları güncellenir. Personelin özlük hakları düzenli olarak izlenir ve gereği yapılır. Personel için yaptığı işin niteliğine ve özelliklerine göre uygun ve yeterli bir ücretlendirme mekanizması vardır. Standart 3.4 Personelin Gelişimi ve Eğitimi Program personele, ebeveyn bakımından yoksun çocuklarla çalışmanın özelliklerine uygun olarak gelişim ve eğitim olanakları sağlar. Personel eğitimi, kurum hizmetinin vazgeçilmez, sürekli ve değerli bir parçası olarak görülür. Personel görevleri hakkında, eğitime ve öğrenmenin gerekliliğine inanır. Personelin kazanılmış becerileri ile gelişim ve eğitim gereksinimleri belirlenir, değerlendirilir ve eğitim planları buna göre yapılır. Personelin eğitimle kazanmaları öngörülen beceri ve yetenekler, ebeveyn bakımından yoksun çocuklarla çalışmanın özelliklerini yansıtır. Personel her durumda çocuğun yüksek yararını gözetebilecek becerilere sahip olmak üzere eğitim alır. Hizmet içi eğitim alan personel, edindiği bilgiyi, ilgili diğer personelle paylaşır ve kazandığı becerileri görev uygulamalarına yansıtır. 32 Personelin kendi alanı ile ilgili lisansüstü ve sertifika eğitimleri alması desteklenir.

33 Personelin aldığı hizmet içi eğitimler ve gösterdiği gelişim, görevde yükselmede dikkate alınır. Personelin hizmet içi eğitiminde ilgili kurum ve kuruluşlardan destek alınır. 4. KAYNAKLAR Standart 4.1 Yerleşim ve Çevre Kurum/kuruluşun yeri ve tasarımı, hedef grubun erişimine ve hizmetin özelliklerine uygundur. Bakım/koruma/gözetim/infaz hizmetlerinin verildiği binalar, çocukların gelişim özelliklerine uygun ve gereksinimlerini karşılayacak şekilde yapılandırılır. Kurum/kuruluş, programın amaç ve hedefleri doğrultusunda, çevrenin gereksinimleri ve özellikleri gözetilerek tasarlanmış ve konumlandırılmıştır. Kurum/kuruluşun yerleşim yerine yerel kaynaklara erişim yönünden özen gösterilir. Mimari tasarım ve düzenlemelerde, sağlık, acil durum ve güvenlik önlemleri alınır. Binaların iç ve dış mekânlarında engelliler için özel düzenlemeler vardır. Çocukların özellikleri ve sayılarına uygun nitelikte açık-kapalı oyun alanları, sosyal-kültürel ve sportif alanlar ve tesisler vardır. Çocuklara yönelik programların, hizmetlerin tanıtımı için stratejiler belirlenmiştir. Kurum/kuruluşun amaç ve hedefleri ile verdiği hizmetler kamuoyuna açık ve net bir şekilde tanıtılmıştır. Kurum/kuruluş ve personel, çevreyle destekleyici ve olumlu etkileşim halindedir. Kurum/kuruluş, hizmetin niteliği ve etkileri hakkında çevrenin/toplumun kaygılarına karşı duyarlıdır. 33

34 Standart 4.2 Kalınan Yerin Koşulları Çocukların kaldığı yer, onların temel gereksinimlerine uygundur. Yaşanılan yerler, çocukların gereksinimlerine, özelliklerine ve sayılarına uygun şekilde düzenlenmiş ve donatılmıştır. Kurum/Kuruluşa binanın kapasitesinin üstünde çocuk yerleştirilmemesi sağlanır. Odalar kullanılış amacı açısından uygun büyüklükte ve niteliktedir. Çocukların yaşam ortamları ev ortamına yakın biçimde düzenlenir. Çocuk, yaşadığı yeri benimser ve sahiplenir. Kurum/kuruluşlardaki fiziksel koşullar çocukların mahremiyet ve ait olma duygusunu destekleyecek şekilde düzenlenir. Engeliler için gerekli bakım ve eğitim ortamı düzenlemeleri vardır. Güvenlik önlemleri vardır. Sürekli güncellenen acil durum planları olup, personele ve çocuklara bu konuda gerekli eğitim verilir. Fiziksel çevrenin temiz ve düzenli olması için uygun personel ve yeterli malzeme vardır. 5. YÖNETİM Standart 5.1 Kayıtlar Programın uygulamalarına ilişkin kapsamlı kayıtlar tutulur. Politika ve usullerin kayıtları vardır ve erişilebilir. 34 Çocukların özel bilgilerine ait dosyaları, bakım/koru ma/ gözetim/iyileştirme planlarını ve alınan tüm kararların kayıtlarını içerir; dosyalar düzenli olarak güncellenir ve yapılan girişler imzalanır.

35 Çocuk hakkında yapılacak işlemlerin kaydı için uygun formlar ve kayıt sistemi vardır. Bu sistem ilgili personelce bilinir ve aynı esaslarla kullanılır. Personel kayıtları usulüne uygun tutulur. Mali ve kaynaksal işlemler duyarlılıkla kayıt edilir ve imzalanır. Tutulan kayıtlar; çocuk odaklı olarak amacına uygun şekilde tam, gerekli detaylara sahip, hatasız, görevli personel, yer ve zaman olarak belirli ve imzalıdır. Kayıtlar çocukların yüksek yararına uygun olarak tutulur, korunur, arşivlenir. Kayıtlar gizlilik ilkesine uygun olarak tutulur, erişilir ve korunur. Kurum/kuruluşlarda, yaşanılan günlük olaylar hakkında kayıtlar tutulur, çocuklarla yapılan resmi ve gayri resmi temaslar değerlendirilir ve kaydedilir. Kuruma/kuruluşa ziyarete gelenlerin kayıtları tutulur. Çocuğun kurum/kuruluştan ayrıldığı durumda, kaydedilen bilgiler çocuğun yüksek yararı gözetilerek sevk edildiği kurum/kuruluşa iletilir. Standart 5.2 Gizlilik Program, personelin haberdar olduğu ve uyduğu net bir gizlilik politika ve uygulamalarına sahiptir. Gizliliğe ilişkin açık bir politika esas ve usuller ile bilgi paylaşım mekanizmaları vardır, gerek personel gerekse çocuklar, bundan başlangıçta haberdar edilir. Kayıtların güvenliği sağlanır. Çocuklara ilişkin özel bilgilere yalnızca yetkilendirilen personel tarafından erişilir. Bilgi, gerekli olmadıkça diğer kurum/kuruluşlara aktarılmaz. Çocuklar, yüksek yararlarına uygun şekilde kayıtlarına ulaşabilir. Uzman personel çocuklara içeriği anlamalarında yardımcı olur. Personel, çocuklara ait özel bilgiler hakkında gizlilik ilkesine uygun davranır. Çocuğun kimliğini açığa çıkartacak bilgiler, herhangi bir yayında veya kamuoyuna açık bir belgede yer almaz. 35