Yay n No :1713 Hukuk Dizisi : Bask - Ocak STANBUL

Transkript

1 1

2 II Yay n No :1713 Hukuk Dizisi : Bask - Ocak STANBUL ISBN Copyright Bu kitab n bu bas s için Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da - t m A.fi. ye aittir. Her hakk sakl d r. Hiçbir bölümü ve paragraf k smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi Bask -Cilt Kapak Tasar m : Beta Bas m A.fi. : Yaz n Matbaac l k Bayrampafla/ stanbul (0-212) : Gülgonca Çarp k Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212) betakitap@betakitap.com

3 III nsan n yarat c gücü, bütün bulufl ve sanat eserlerinin kayna d r. Bu eserler, insan hayat n yaflamaya de er k lan bir güvencedir. Bulufllar ve sanat eserlerinin korunmas n sa lamak, dikkatle izlenmesi gereken bir devlet görevidir *. * Birleflmifl Milletler Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü nün Cenevre deki binas nda bulunan Latince Kitabe (Befliro lu, 1).

4 V Sevgili eflim Emine, Çocuklar m, Ayd n Kaan ve Alihan a

5 VII ÖNSÖZ Her zaman oldu u gibi, bu çal flmamda da karfl laflm fl oldu um tüm sorunlarda baflvurdu um ilk kifli de erli hocam Prof.Dr Nuri ÇEL K olmufltur. Çal flman n derinliklerine indi imde konunun fl Hukukunun hemen tüm konular n yak ndan ilgilendirdi ini ve bu güne kadar tart fl lmad n fark etti imde, endiflelerimi paylaflt m hocam bu konular n tart fl lmaya aç lmas dahi katk olacakt r diyerek cesaretlendirmifl ve bu çal flman n tamamlanmas na en büyük katk - y yapm flt r. Prof.Dr. Nuri ÇEL K ve yabanc dil konusunda beni teflvik eden de- erli eflleri Say n Emel ÇEL K e sonsuz teflekkürlerimi ve flükranlar m arz ediyorum. Gerek konunun seçimi, gerekse tamamlanmas yönünden Anabilim Dal baflkan Prof.Dr. Ali GÜZEL hocama ne kadar teflekkür etsem azd r. Bu tür çal flmalar n baflar s bireysel olmaktan daha çok kolektiftir. Hocam, karfl laflm fl oldu um tüm sorunlar aflmamda yard mc oldu u gibi, çal flmam n en yo un oldu u dönemde ders yükümü dahi paylaflma lütfunda bulunmufltur. Prof.Dr. Ali GÜZEL in engin hoflgörüsü, titiz çal flmas ve tavsiyeleri bundan sonraki çal flmalar m ve hayat mda da yard mc ve yol gösterici olacakt r. Bu çal flman n tamamlanmas nda, akademik hayata beraber bafllad m, acemilik ve s k nt lar birlikte gö üsledi im, gerçek dost Av. Hikmet ÖZKAYA n n çok özel bir yeri vard r. Kendisinin deste i basit bir teflvik ve yard m n çok ötesindedir. Özellikle uygulamaya yönelik görüfl ve elefltirileri ile yapt katk lar n yan s ra bana göstermifl oldu u tahammül ve sabr için sonsuz teflekkürlerimi sunuyorum. Çal flmam boyunca en büyük s k nt y vefakar eflim Emine ve çocuklar m çekmifltir. Kendilerine hem özür hem de teflekkür borçluyum. Sevgili eflim Av.Emine CANBOLAT rahat çal flabilmem için huzurlu bir aile ortam haz rlamakla kalmam fl, kendisinin yo un ifl temposuna ra men, ayn zamanda çocuklar m z Ayd n Kaan ve Alihan la da yak ndan ilgilenmifltir. Kendisi bu durumdan hiçbir zaman flikayetçi olmam fl, hep beni desteklemifltir. Ayr ca güncel yabanc kaynaklar temin ederek gönderen de erli kardeflim Rahmi CANBOLAT a, Adli T p Kurumu Trafik htisas Dairesinin de erli baflkan Say n Günay ONBAfiI ya ve Aynur YAMAK a yard m ve destekleri için çok teflekkür ediyorum. Kaynaklar n temininde yard mlar n esirgemeyen M.Ü. Hukuk Fakültesi kütüphanesi uzmanlar Nurdane NAN ve Serpil YILDIRIM a, çal flmam n bas m n üstlenen Beta yay nevinin de erli yöneticisi Say n Seyhan SATAR a, dizgisini yapan ve bask ya haz rlayan Say n Gülgonca ÇARPIK ve tüm çal flanlar na gösterdikleri özen ve titiz çal flmalar için teflekkürlerimi sunuyorum. Çaml ca, Ocak 2007 Talat Canbolat

6 IX Ç NDEK LER KISALTMALAR...XVII 1. G R fi I. KONUNUN ÖNEM... 1 II. KONUNUN SINIRLANDIRILMASI... 6 III. KONUNUN NCELENMES TAR H GEL fi M I. DÜNYADA... 9 II. TÜRK YE DE Cumhuriyetin lan nda Önce Cumhuriyetin lan ndan Sonra BULUfiA L fik N DÜZENLEMELER I. ULUSLARARASI DÜZENLEMELER S naî Mülkiyetin Korunmas na liflkin Paris Sözleflmesi Uluslararas Patent Bürosu Kurulmas na liflkin La Haye Sözleflmesi Patent Taleplerinde Aranan Formalitelere liflkin Avrupa Anlaflmas Patentlerin Uluslararas S n fland r lmas na liflkin Avrupa Anlaflmas Patent flbirli i Antlaflmas Patentlerin Uluslararas S n fland r lmas na liflkin Strazburg Anlaflmas Patent fllemleri Amac yla Mikroorganizmalar n Saklanmas na liflkin Budapeflte Anlaflmas Avrupa Patent Sözleflmesi II. ULUSAL DÜZENLEMELER Anayasa Kanun a) Borçlar Kanunu b) Türk Patent Enstitüsü Kurulufl ve Görevleri Hakk nda Kanun Kanun Hükmünde Kararname Yönetmelik... 35

7 X çindekiler III. fiç BULUfiLARINA L fik N DÜZENLEMELER N EMRED C N TEL fl Hukukuna liflkin Düzenlemelerin Emredici Niteli i flçi Bulufllar na liflkin Hükümlerin Emredici Niteli i a) Genel Olarak b) Hakkaniyete Uygunluk fiart IV. ULUSLARARASI DÜZENLEMELER N ÖNCEL KLE UYGULANMASI Genel Olarak Bulufla liflkin Uluslararas Sözleflmelerin Öncelikle Uygulanmas V. BORÇLAR KANUNU LE KARARNAMEN N ÇATIfiAN HÜKÜMLER N N UYGULANMASI TEMEL KAVRAMLAR I. BULUfi Tan m a) Mevzuatta Yap lan Tan mlar b) Ö retide Yap lan Tan mlar Hukuki Niteli i a) Genel Olarak b) Mutlak Hak Olmas c) Hukuki fllemlere Konu Olmas Tescil Edilemeyen ve Tescili Yasak Bulufllar a) Patent ve Faydal Model Olarak Tescil Edilemeyen Bulufllar aa) Keflifler, Bilimsel Teoriler ve Matematik Metotlar bb) Zihni, Ticari ve Oyun Faaliyetlerine liflkin Plan, Usul ve Kurallar cc) Edebiyat ve Sanat Eserleri, Bilimsel Eserler, Estetik Niteli i Olan Yaratmalar ve Bilgisayar Yaz l mlar dd) Bilginin Derlenmesi, Düzenlenmesi, Sunulmas ve letilmesi le lgili Teknik Yönü Bulunmayan Usuller ee) nsan veya Hayvan Vücuduna Uygulanacak Cerrahi, Teflhis ve Tedavi Usulleri b) Faydal Model Olarak Tescil Edilemeyen Bulufllar c) Tescili Yasak Bulufllar aa) Kamu Düzenine Ayk r Bulufllar bb) Genel Ahlaka Ayk r Olan Bulufllar cc) Bitki veya Hayvan Türleri veya Önemli Ölçüde Biyolojik Esaslara Dayanan Bitki veya Hayvan Yetifltirilme Usullerine liflkin Bulufllar... 61

8 çindekiler XI II. PATENT III. FAYDALI MODEL IV. fiç Genel Olarak PatKHK ye Göre flçi Say lanlar a) Borçlar Kanununa Tabi flçiler b) fl Kanuna Tabi flçiler c) Deniz fl Kanununa Tabi flçiler d) Bas n fl Kanununa Tabi flçiler e) Pratik Yapan Ö renciler f) Ç raklar g) Kalfalar...79 h) Ustalar...81 ) Stajyerler...83 V. fiveren Genel Olarak flveren Kavram Alt flveren...87 VI. fiveren VEK L BULUfi ÇEfi TLER I. H ZMET BULUfiLARI Tan m Unsurlar...96 a) Buluflçunun flçi Say lan Kifli Olmas...96 b) Buluflun fl Görme Borcundan Kaynaklanmas veya Büyük Ölçüde flletme Deneyim ve Çal flmalar na Dayanmas...98 aa) Buluflun fl Görme Borcundan Kaynaklanmas aaa) fl Görme Borcu bbb) fl Görme Borcunun fa Edilece i Yer ( flyeri) ccc) fl Görme Borcunun Devri ddd) fl Görme Borcunun hlali eee) flçinin fl Görmekten Kaç nma Hakk aaaa) Ücretin Ödenmemesi Nedeniyle fl Görmekten Kaç nma Hakk bbbb) fl Sa l ve Güvenli i Hükümlerine Ayk r l k Nedeniyle fl Görmekten Kaç nma Hakk bb) Buluflun Büyük Ölçüde flletme Deneyim ve Çal flmalar na Dayanmas c) Buluflun fl liflkisi S ras nda Gerçeklefltirilmifl Olmas

9 XII çindekiler aa) fl Sözleflmesi- fl liflkisi Ay r m bb) fl Sözleflmesi Yapma Özgürlü üne Getirilen S n rlamalar n Etkisi aaa) fl Sözleflmesi Yapma Yasaklar n n Hizmet Bulufluna Etkisi aaaa) Yafl Küçüklü ü bbbb) Cinsiyet cccc) Sa l k Durumu dddd) Yabanc l k bbb) fl Sözleflmesi Yapma Yükümlülü ünün Hizmet Bulufluna Etkisi aaaa) fl Sözleflmesi Yapma Yükümlülükleri aaaaa) Toplu flten Ç kar lanlar bbbbb) Özürlü, Eski Hükümlü ve Terör Ma durlar ccccc) flyerinden Malulen Ayr l p Maluliyeti Ortadan Kalkanlar ddddd) Askerlik veya Kanuni Ödev Nedeniyle flten Ayr lanlar eeeee) Hastal k Nedeniyle flten Ç kar lan Gazeteciler fffff) flyeri Hekimleri ve fl Güvenli i Elemanlar ggggg) flçi Kurulufllar Yönetiminde Görev Al p Görevleri Sona Erenler bbbb) fl Sözleflmesi Yapma Yükümlülü üne Uymaman n Hizmet Bulufluna Etkisi cc) fl Sözleflmesinin Türleri ve Hizmet Bulufllar aaa) Belirli ve Belirsiz Süreli fl Sözleflmeleri bbb) Azami Süreli ve Asgari Süreli fl Sözleflmeleri ccc) Deneme Süreli Olan ve Olmayan fl Sözleflmeleri ddd) Tam Süreli ve K smi Süreli fl Sözleflmeleri eee) Ça r Üzerine Çal flma fff) Ev Çal flmas (Ev fl Sözleflmesi) ggg) Tele Çal flma hhh) Mevsimlik fl Sözleflmeleri ) Tak m Sözleflmesi le Kurulan fl Sözleflmeleri dd) fl Sözleflmesinin Devri ve flçi Bulufluna Etkisi aaa) Genel Olarak bbb) Geçici (Ödünç) fl liflkisi

10 çindekiler XIII ee) fl Sözleflmesinin Ask ya Al nmas ve Sona Ermesinin flçi Bulufluna Etkisi aaa) fl Sözleflmesinin Ask ya Al nmas n n flçi Bulufluna Etkisi bbb) fl Sözleflmesini Sona Erdiren Haller ve Sona Ermenin flçi Bulufluna Etkisi aaaa) Taraflar n Anlaflmas bbbb) Belirli Sürenin Sona Ermesi cccc) flçinin Ölümü dddd) fl Sözleflmesinin Feshi flçinin Hizmet Buluflunu Bildirim Yükümlülü ü a) Genel Olarak aa) Bildirimin Zaman bb) Bildirimin fiekli cc) Bildirimin çeri i b) Bildirim Yükümlülü üne Ayk r l k flverenin Hak Talebi a) Hukuki Niteli i b) Zaman c) fiekli d) çeri i e) Hüküm ve Sonuçlar aa) Genel Olarak bb) Tam Hak Talebi aaa) Bulufla liflkin Tüm Haklar n flverene Geçmesi bbb) Talepten Önce flçinin Bulufl Üzerinde Yapt Tasarruflar n Geçersizli i ccc) flverenin Hakkaniyete Uygun Bedel Verme Yükümlülü ü ddd) flverenin Patent Baflvurusunda Bulunma Yükümlülü ü cc) K smi (S n rl ) Hak Talebi flverenin flçiye Bedel Verme Yükümlülü ü a) Tam Hak Talebinde b) K smi Hak Talebinde flçinin Önal m Hakk II. SERBEST BULUfiLAR Serbest Do an Bulufllar

11 XIV çindekiler a) Tan m b) Unsurlar aa) Buluflçunun flçi Say lan Kifli Olmas bb) Buluflun fl liflkisi S ras nda Gerçeklefltirilmifl Olmas cc) Buluflun Hizmet Buluflu D fl nda Kalmas aaa) Buluflun fl Görme Borcunun Kapsam D fl nda Olmas bbb) Buluflun Büyük Ölçüde flletme Deneyim ve Çal flmalar na Dayanmamas c) flçinin Bildirim Yükümlülü ü aa) Bildirimin Zaman bb) Bildirimin fiekli cc) Bildirimin çeri i d) flverenin tiraz Hakk aa) tiraz n Süresi bb) tiraz n fiekli cc) tiraz n çeri i dd) tiraz n Hukuki Sonuçlar aaa) tirazda Bulunman n Hukuki Sonuçlar aaaa) Genel Olarak bbbb) Bulufla liflkin Tüm Haklar n flverene Geçmesi cccc) flçinin tirazdan Önce Yapt Tasarruflar n Geçersizli i bbb) tirazda Bulunmaman n Hukuki Sonuçlar e) flçinin Buluflu Baflkalar ndan Önce flverene Teklif Etme Yükümlülü ü ve flverenin Öncelik Hakk aa) flçinin Teklif Etme Yükümlülü ü aaa) Genel Olarak bbb) Teklif Yükümlülü ünün Koflullar aaaa) Buluflun Do uflu tibariyle Serbest Nitelikte Olmas bbbb) Buluflun flletmenin Faaliyet Alan na liflkin Olmas Veya flletmenin Bu Alanda Faaliyete Bafllamak çin Ciddi Haz rl klar n n Bulunmas cccc) fl liflkisinin Devam Ediyor Olmas

12 çindekiler XV dddd) Buluflun Baflka fiekilde De erlendirilmeye Bafllanmamas ccc) Teklifin Hukuki Niteli i ddd) Teklifin çeri i bb) flverenin Öncelik Hakk cc) Sözleflme Koflullar n n Belirlenmesi aaa) Sözleflme Koflullar n n Taraflarca Belirlenmesi bbb) Sözleflme Koflullar n n Mahkemece Belirlenmesi ccc) Sözleflmenin De iflen Koflullara Uyarlanmas Serbest Kalan Bulufllar a) flverenin Serbest B rakmas b) flverenin Hizmet Bulufluna liflkin K smi Hak Talebinde Bulunmas c) flverenin Bulufl Bildirimine Süresinde Cevap Vermemesi aa) Hizmet Bulufl Bildirimine Cevap Vermemesi bb) Serbest Bulufl Bildirimine Cevap Vermemesi d) flçinin Teklifine Süresinde Cevap Vermemesi BULUfiUN G ZL L I- SIR (G ZL ) TUTMA YÜKÜMLÜLÜ Ü Genel Olarak flçinin S r Tutma Yükümlülü ü a) Hukuki Niteli i b) Kapsam c) Sona Ermesi flverenin S r Tutma Yükümlülü ü a) Hukuki Niteli i b) Kapsam c) Sona Ermesi Üçüncü fiah slar n S r Tutma Yükümlülü ü S r Tutma Yükümlülü üne Ayk r l n Sonuçlar a) Hukuki Sonuçlar aa) fl Sözleflmesinin Hakl Nedenle Feshi aaa) flçinin Hakl Nedenle Feshi bbb) flverenin Hakl Nedenle Feshi bb) Tazminat aaa) Manevi Tazminat

13 XVI çindekiler bbb) Maddi Tazminat b) Cezai Sonuçlar II- filetme MENFAAT NEDEN YLE fiveren N G ZL L K KARARI ALMASI Genel Olarak Koflullar a) Bildirimi Yap lan Buluflun Hizmet Buluflu Niteli inde Olmas b) flverenin Tam Hak Talebinde Bulunmufl Olmas c) Buluflun Patent veya Faydal Model Olarak Korunabilecek Nitelikte Olmas d) flletme Menfaatinin Buluflun Gizli Kalmas n Gerektirmesi e) Gizlilik Karar n n flçiye Bildirilmesi Gizlilik Karar n n Sonuçlar a) flverenin Tescil Baflvurusunda Bulunma Yükümlülü ünün Sona Ermesi b) flçinin flveren Ad na ve Hesab na Tescil Müracaat nda Bulunamamas c) flverenin flçiye Ücret Ödemesi d) flçinin S r (Gizli) Tutma Yükümlülü ünün Devam Etmesi III- M LL SAVUNMA NEDEN YLE BAKANLI IN G ZL L K KARARI ALMASI Genel Olarak Koflullar Gizlilik Karar n n Sonuçlar a) Bulufla liflkin Bilgilerin Gizli Tutulmas b) Baflvuru ve Araflt rma Raporunun Yay nlanmamas c) Tescilin Gizli Patent Siciline Kaydedilmesi d) Patent Sahibinin Y ll k Ücret Ödememesi e) Tasarruf Hakk n n K s tlanmas f) Patent Sahibine Tazminat Ödenmesi g) Yabanc Ülkede Baflvurunun zne Tabi Olmas Gizlilik Süresi GENEL DE ERLEND RME VE SONUÇ YARARLANILAN KAYNAKLAR...345

14 XVII KISALTMALAR ABD : Ankara Barosu Dergisi Abs : Absatz age. : ad geçen eser agm. : ad geçen makale A T A : Ankara Üniversitesi ktisadi ve Ticari limler Akademisi. ArbnErfG : Arbeitnehmer Erfindung Gesetz (Alman flçi Bulufllar Kanunu) AÜHFD : Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi AY : Anayasa AYM : Anayasa Mahkemesi BGB : Bürgerliches Geseztbuch (Alman Medeni Kanunu) B K : Bas n fl Kanunu BK : Türk Borçlar Kanunu bkz. : bak n z C. : Cilt CD : Ceza Dairesi Çal flma ve Toplum: Ekonomi ve Hukuk Dergisi, Birleflik Metal- fl, stanbul Çimento flv. D. : Çimento Müstahsilleri flverenleri Sendikas (ÇM S) Yay n Organ -Ankara D. : Daire D K : Deniz fl Kanunu dn. : dipnotu E. : Esas ErfK : Erfurter Kommentar Zum Arbeitsrecht f. : f kra GRUR : Gewerblicher Reshtsschutz und Urheberrecht (Zeitschrift der Deutschen Vereinigung für gewerblichen Rechtsschutz und Urheberrecht) GÜHFD : Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. HD : Hukuk Dairesi HGK : Hukuk Genel Kurulu ILO : International Labor Organisation (Uluslararas Çal flma Örgütü) BD : stanbul Barosu Dergisi

15 XVIII Talat Canbolat HD : fl Hukuku Dergisi, stanbul HU : fl Hukuku Uygulamas, Kararlar ve ncelemeleri, stanbul fl K. : fl Kanunu flv. D : flveren Dergisi, Ankara ÜHFM : stanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuas Kamu- fl : fl Hukuku ve ktisat Dergisi, Kamu flletmeleri flverenleri Sendikas Dergisi, Ankara KHK : Kanun Hükmünde Kararname krfl. : karfl laflt r n z Legal FSHD : Legal Fikri ve S nai Haklar Dergisi Legal SGHD : Legal fl Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi m. : madde MEK : Mesleki E itim Kanunu MERCEK : Türkiye Metal Sanayicileri Sendikas Dergisi, stanbul MK : Türk Medeni Kanunu mük. : mükerrer PatKHK : Patent Haklar n n Korunmas Hakk nda Kanun Hükmünde Kararname PCT : Patent Cooperation Treaty ( Patent flbirli i Antlaflmas ) RG : Resmi Gazete Rn. : Rantnummer ( kenar numaras ) S. : Say SK : Sendikalar Kanunu t. : tarih TCK : Türk Ceza Kanunu TPE : Türk Patent Enstitüsü TR PS : Trade Related Intellectual Property Rights (Ticaretle Ba lant l Fikri Mülkiyet Haklar Anlaflmas ) TSGLK : Toplu fl Sözleflmesi Grev ve Lokavt Kanunu TTK : Türk Ticaret Kanunu TÜH S : Türk A r Sanayi ve Hizmet Sektörü Kamu flverenleri Sendikas Dergisi, Ankara TUBITAK : Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araflt rma Kurumu vb. : ve benzeri WIPO : Dünya Fikri Mülkiyet Haklar Örgütü Y. : Yarg tay Y.CGK : Yarg tay Ceza Genel Kurulu Y.HGK : Yarg tay Hukuk Genel Kurulu YKD : Yarg tay Kararlar Dergisi