Dr. Yücel ÖZKARA, BSTB Verimlilik Genel Müdürlüğü Doç. Dr. Mehmet ATAK, Gazi Ün. Endüstri Müh. Bölümü

Transkript

1 Dr. Yücel ÖZKARA, BSTB Verimlilik Genel Müdürlüğü Doç. Dr. Mehmet ATAK, Gazi Ün. Endüstri Müh. Bölümü 6 Ekim 2015

2 İmalat Sanayinin Önemi Literatür Çalışmanın Amacı ve Kapsamı Metodoloji Temel Bulgular Sonuç ve Öneriler

3 döneminde Türkiye nin GSYİH büyümesi %5,0 Sanayi kesiminin GSYİH büyümesi ise %5, yılı verilerine göre (TÜİK) imalat sanayinin payı; İstihdamda %28, Girişim sayısında %13, Üretim değerinde %45, Katma değerde %34, Toplam ihracatta ise %94 olarak gerçekleşmiştir.

4 Türk ekonomisinde imalat sanayinin İstihdamdaki payı %27 Üretim değerindeki payı %45, ihracattaki payı %94 Endüstriyel Bilgi ve Ürün İşgücü SANAYİ TARIM HİZMETLER Sürdürülebilir Değil

5 Parametrik olmayan bir etkinlik ölçüm yöntemi olan Veri Zarflama Analizi literatürde sıklıkla tercih edilmektedir. Hu ve Wang (2006): Bölgesel etkinlik ölçümü ve toplam faktör enerji etkinlik endeksi (Çin) Chien ve Hu (2007): OECD üyesi olan ve olmayan ülkelerin etkinlik karşılaştırması Honma ve Hu (2008): Japonya nın bölgelerinin enerji etkinlikleri Xiaoli et al. (2014): Çin sanayisinin bölgesel ve sektörel etkinlik ve enerji performansı analizi Ancak, üretim sürecinde istenmeyen çıktıların da olması, bu çıktıları da ele alan çevresel performans ölçümü yaklaşımlarını ortaya çıkarmıştır. Färe et al.,1989: Hiperbolik etkinlik ölçümü Färe et al.,1996: Uzaklık fonksiyonları ve çevresel performans göstergeleri Zaim ve Taşkın, 2000: OECD ülkeleri için hiperbolik etkinlik ölçümü Färe ve Grosskopf, 2004: Çevresel VZA teknolojisi tanımı (zayıf atılabilirlik ve müşterek üretim kavramlarıyla) Zhou et al., 2006: OECD ülkeleri için aylak temelli VZA modeli ve çevresel endeks

6 Yazar Analiz Dönemi Deliktaş Karar Verme Birimleri Türkiye nin iller düzeyinde imalat sanayi ve alt kolları Yavuz (2003) 1998 Türkiye nin iller düzeyinde imalat sanayi ve alt kolları (Tuncer & Özuğurlu, Türkiye İBBS Düzey ) 2000 Bölgeleri (Büyükkılıç & Yavuz, Türkiye nin imalat 2005) 2001 sanayi ve alt kolları (Yalama & Sayım, 2005 İMKB ye kote imalat 2008) sanayi kuruluşları Model Türü Radyal Radyal Parametrik yöntem Radyal Uygulama Türü Malmquist endeks Etkinlik Analizi Etkinlik ve verimlilik ölçümü Malmquist endeks Radyal Finansal rasyolarla etkinlik ölçümü (Örkcü & Bal, 2012) 2003 Türkiye nin illeri Radyal Etkinlik ölçümü (Şimşek, 2011) Türkiye ve 24 OECD ülkesi Aylak temelli Çevresel performans ve TFV analizi

7 Literatürde 2002 yılı sonrası dönemde istatistik sisteminin değişmesinden dolayı etkinlik analizlerine dair çalışmalar oldukça azalmıştır. Bölgesel politikalara katkı sunması bakımından imalat sanayinin bölgesel düzeyde performansına yönelik bilgiye ihtiyaç duyulmaktadır. Buradan hareketle, çalışmamızın amacı İBBS Düzey 2 de yer alan 26 bölgenin imalat sanayinin dönemindeki ekonomik ve çevresel performansını toplam faktör bakış açısı ile ölçmek ve Bölgelerin gelişmişlik seviyeleri ile etkinlik ve çevresel performans arasındaki ilişkisini tespit etmektir.

8 ATM 1 n j1 j1 1 min 1 1 m 1 q i1 q r1 s. t. y s y, r 1,..., q n x s x, i 1,..., m 0, s, s 0 j 1,..., n m j rj r rjo j ij i ijo j i r s s i r x y ijo rjo Aylak temelli model, girdi ve çıktılara ait aylak değişkenler üzerinden etkinlik ölçümü yapmaktadır. Bu haliyle radyal modellerin aksine yönsüzdür. Ayrıca, tüm ekonomik etkinsizlikleri tespit edebildiğinden daha yüksek bir ayrım gücüne sahiptir. Ekonomik Etkinlik

9 ATM 2 n j1 j1 j1 1 1 m min 1 1 q i1 q r1 g g g s. t. y s y, r 1,..., q n n b b y y k 1,..., l x s x, i 1,..., m 0, j i m j rj r rjo j kj kjo j ij i ijo s s i g r x y ijo g rjo s, s g 0 j 1,..., n r Aylak temelli çevresel modelde ise, birinci modele ek olarak istenmeyen çıktılar (y b ) eşitlik olarak modele eklenmiştir (Çevresel VZA teknolojisi). Bütünleşik Çevresel Performans

10 Avrupa Birliği Uyum Sürecinde Türkiye kendi İBBS sistemini oluşturmuştur. Bu sınıflamada yer alan bölgeler: İBBS-1: 12 Bölge İBBS -2: 26 Alt Bölge Çalışmanın Kapsamı İBBS -3: 81 İl

11 GİRDİLER 1. Sermaye Stoku 2. İstihdam 3. Enerji (Elektrik Tüketimi) Aylak Temelli VZA Modeli ATM1 ÇIKTILAR Üretim Değeri GİRDİLER 1. Sermaye Stoku 2. İstihdam 3. Enerji (Elektrik Tüketimi) Aylak Temelli VZA Modeli ATM2 ÇIKTILAR 1. Üretim Değeri (istenen çıktı) 2. CO 2 emisyonları (istenmeyen çıktı)

12 TRB2 TR10 TRC2 TRC3 1 TRC1 0,8 0,6 TR21 TR22 TR31 TR32 TRB1 TRA2 TRA1 TR90 0,4 0,2 0 TR33 TR41 TR42 TR51 TR83 TR82 TR81 TR72 Ortalama ATM2 Etkinlik Değeri TR71 TR61 TR62 TR63 TR52 Ortalama ATM1 Etkinlik Değeri

13 dönemi baz alınarak, bölgeler, ortalama Kişi başına gayri safi katma değer ($)verisine göre >8000 : Yüksek Gelişmiş : Orta Gelişmiş <4000 : Az Gelişmiş olarak değerlendirilmiştir.

14 Kuznets (1955) ekonomik gelişme ile gelir eşitsizliğini açıklamak üzere yaptığı çalışmasında, ekonomik gelişmenin ilk aşamalarında gelir adaletsizliğinin ekonomik gelişme ile birlikte artacağını, buna karşın ekonomik gelişme sürdükçe gelir eşitsizliğinin artma eğiliminin ilk olarak duracağını, ardından da azalacağını öne sürmüştür. Çevre konularının 1990 lı yıllardan itibaren önem kazanmasıyla birlikte, bu hipoteze dayanılarak çevresel etkileri gelişmişlikle açıklamak üzere literatürde çevresel Kuznets eğrisi olarak nitelendirilen eğriler incelenmeye başlanmıştır Çevresel Kuznets eğrileri de gelişmişlik ve çevresel kirliliğin açıklanmasında ters U tipinde bir eğriden yararlanmaktadır. Bu yaklaşıma göre çevresel kirlilik, ekonomik gelişmeye bağlı olarak önce artış göstermekte daha sonra ise azalma eğilimine dönmektedir. Bu çalışmada da görüldüğü üzere, hem bütünleşik çevresel performans hem de ekonomik etkinlik düzeyleri açısından orta gelişmişlik grupları en düşük performansı göstermektedir.

15 Etkinlik Seviyesi 0,90 0,85 0,80 0,75 0,70 0,65 ATM1 ATM2 0,60 0,55 Yüksek Gelişmişlik (> $8000 ) Orta Gelişmişlik ($ ) Düşük Gelişmişlik (<$4000)

16 Gelişmişlik arttıkça, bu gelişmişliğin nedenleri arasında da bulunan imalat sanayi üretimi artmakta ve bu artış, daha fazla kaynak ve enerji kullanımı ile gerçekleştiği için hem etkinlik hem de çevresel performansta bir azalmaya neden olmaktadır. Etkin olmayan üretim yapısı nedeniyle israf edilen enerji ve etkin kullanılmayan üretim faktörleri en düşük performansın orta gelişmişlik grubunda görülmesine neden olmaktadır. Yüksek gelişme grubunda ise, hem teknolojinin içselleştirilmesi, hem de daha çevreci üretim teknolojilerinin imalat sanayinde yaygınlaşması gibi yapısal gelişmeler nedeniyle, etkinlik ve çevresel performans artmaktadır.

17 Türkiye de İBBS Düzey 2 de yer alan 26 adet bölgenin imalat sanayinde, veri zarflama analizi yöntemi kullanılarak dönemi için etkinlik analizi sonucunda döneminde yapılan oldukça yüksek yatırımlar nedeniyle bazı bölgelerin (TRC3, TRB2, TR82 vb.) imalat sanayi sermaye birikiminin çok yüksek düzeylere ulaştığı (Özkara ve Atak,2013); ancak bu artışla ulaşılan yüksek arz kapasitesinin etkin biçimde kullanılamadığı mevcut çalışmanın bulguları ile görülmektedir. Bu bölgelerde sermaye stoku artışı ile oluşan yüksek arz kapasitesinin iç talep artışı ve daha da önemlisi ihracat yoluyla üretim artışlarını sağlaması yönünde adımlar atılmalıdır. Bölgesel düzeyde imalat sanayine yönelik politikalar, orta gelişmişlik seviyesindeki düşük performans durumu göz önüne alınarak daha çevreci sanayi yapısını sağlayacak biçimde tasarlanmalıdır. Az gelişmiş bölgelerde, özellikle yenilikçi üretimin desteklenmesi, bu bölgelerin orta gelişmişlik düzeyine geçişte daha az çevresel etki yaratmasını sağlayacaktır.

18 Sorular?

19