Pediatrik Hastalara Terapötik Oyun Yöntemi le

Transkript

1 Pediatrik Hastalara Terapötik Oyun Yöntemi le Hem irelik Yakla Haz rlayan: Nilüfer Argal Do u Ac badem Internat onal Hospital Hastanesi E itim ve Geli im Hem iresi Haz rlanma Tarihi:

2 Hastal k ve Hastaneye Yatman n Çocuk ve Aile Üzerindeki Etkisi-1 Ebeveynler hastal k kar nda kendi ebeveynliklerini sorgulama ihtiyac duyabilirler. Kendilerini suçlu veya yetersiz hissedebilirler. Kar kl olarak birbirlerini suçlayabilirler. Kendi var olu lar, güçsüzlüklerini ve güçlerinin rlar sorgulayabilirler.

3 Hastal k ve Hastaneye Yatman n Çocuk ve Aile Üzerindeki Etkisi-2 Çocu un ciddi hastal kar nda ailede duygusal denge dönü üm ve de ime u rar. Anksiyete artar. Anksiyete art na paralel olarak tepkisel davran larda art gözlemlenir. Bu tepkisel davran lar aile sisteminde dengelerin sars lmas na zemin haz rlayarak daha önceden çözümlenememi gizli çat malar n su yüzüne ç kmas na sebep olur.

4 Hastal k ve Hastaneye Yatman n Çocuk ve Aile Üzerindeki Etkisi-3 Ailede bütün bunlar ya an rken hasta olan çocuk ailenin bu tepkilerinden etkilenmesine ek olarak kendi iç dünyas nda kendi ac ya ar. Genel bir kural olarak çocu un hastal a ve hastanede yatmaya kar gösterece i reaksiyon ya na ba olarak de ir. Çocu un ya ne kadar küçükse etkilenme derecesi o kadar fazlad r ve tepkilerini o ölçüde davran sal olarak gösterir.

5 Çocuklarda Hastal k Kavram n Geli imi 0-2 ya ; Anlayamama, ak l erdirememe, 2-6 ya ; Ola anüstü güçlere ba lama, kötü, bula oldu una inanma, 6-10 ya ; çselle tirme, ya ; Fizyolojik ve psikolojik yönünü anlamaya çal ma,

6 Ya Gruplar na Göre Hastal k ve Hastaneye Yatma Alg ve Tepkileri ya grubu Hastal k de il a ac ya amas önemlidir. Tan mad ortam, insanlar, sesler, giri imler korku-anksiyete yarat r. Rutinlerinin de mesi anksiyete yarat r. Ebeveynlerin anksiyetesinden olumsuz etkilenir. Stresle ba etmek için a lama, emme, motor aktiviteleri kullan r. Ba etme deste i için; Dokunsal uyaranlar, Yumu ak ses tonu ile konu mak, A -ac deneyiminde kucaklamak, Ç plak ten temas, Ayr k anksiyetesi ya amamas için ebeveynin veya bak n yan nda olmas sa lanmal r.

7 1-3 ya grubu Ya Gruplar na Göre Hastal k ve Hastaneye Yatma Alg ve Tepkileri-2 Hastal hatal davran lar na verilen ceza olarak alg lar. Hastaneye yatmak ve giri imler suça verilen cezad r. Otonomisi geli mektedir, inatla arak çevreyi yönetmek ister, k tlamalar öfke ve sald rganl k yarat r. Majik dü ünce, s rs z hayal gücü ve fantazileri, hastane ortam ve giri imleri korku faktörü haline getirir. steklerini gerçekle tirememesi kontrol kayb na yol açar. Ayr k anksiyetesi ya ar, regresyonu kullan rlar. Ba etme deste i için; Önemli ki iler ve e yalar yan nda bulunmal, Giri imler aç klanmal, Seçenekler sunulmal, Dikkati ba ka yöne çekilmeli, Terapötik oyun kullan lmal.

8 Ya Gruplar na Göre Hastal k ve Hastaneye Yatma Alg ve Tepkileri ya grubu Hastal k ve hastaneye yatmaktan kendini sorumlu tutar. Hastane alg lar, duyduklar na göre ekillenmi tir. Hastaneye yatmaya depresyon ve boyun e ici tutum ile tepki verir. Ba etme deste i için; Terapötik oyun kullan lmal

9 4-6 ya grubu Kastrasyon korkusu ya ar, ac verici i lemlere sald rgan tepki gösterir. Fantezileri vard r, hayal dünyalar geni tir olaylar yorumu farkl r. Ayr k anksiyetesi ya ar, ancak iyi tolere eder. Ba etmek için; regresyonu kullan r. Ba etme deste i için; Ya Gruplar na Göre Hastal k ve Hastaneye Yatma Alg ve Tepkileri-4 lemler aç klanmal, Seçenek sunulup kararlara kat lmal, Güvendi i ki iler yan nda olmal, Ac lemlerin ceza olmad aç klanmal, Yan nda delme, bat rma, kesme sözcükleri kullan lmamal, Tüm yaralar n üstü kapat lmal, Dikkati ba ka yöne çekilmeli, terapötik oyun kullan lmal, a lamas na izin verilmeli.

10 6-12 ya grubu Ya Gruplar na Göre Hastal k ve Hastaneye Yatma Alg ve Tepkileri-5 Hastal n nas l olu tu unu merak eder, anlayaca ekilde anlat lmal r. nvaziv i lemler korku yarat r. Sakat kalmaktan ve ölmekten korkar. lemler aç klan rsa i birli i yapar. Mahremiyeti önemli, sayg duyulmal. Cesur görünme çabas stresini art r. nkar, regresyon, represyonu kullan r. Ba etme deste i için; Kararlara kat lmak ister, seçenekler sunulmal, Okul ve arkada lar ndan ayr lmas anksiyete yarat r, ba lant kurulmal, Ac lemler s ras nda güvendi i ki i yan nda olmal, Ba etme yöntemleri ö retilmeli.

11 Ya Gruplar na Göre Hastal k ve Hastaneye Yatma Alg ve Tepkileri ya grubu Hastal n fiziksel yönünü ö renmek ister. Fiziksel de iklikler önemli, beden imaj de ikli i travmatik etkili. Ba ms zl önemli, kontrol kayb ve engellenmek öfke ve küskünlük yarat r. Duygular rahat ifade edemez, anla lmay bekler. Akranlar ndan ayr lmak d lanma, be enilmeme anksiyetesi yarat r.

12 Terapötik sözlük anlam ; terapi amaçl, terapide kullan lan, iyile tirici ve tedavi edici olarak bildirilmi tir. Terapötik oyun ise ; bireyin kendini tehdit alt nda hissetmeden, kendini içtenlikle ifade edebildi i, destekleyici, geli tirici ve rahatlat oyun yöntemidir.

13 lk ça lardan bugüne kadar oyun, insanlar n kendilerini d a vurmak için kulland klar bir yöntemdir. Oyun her ya tan insan n hayat nda önemli yeri olan bir etkinliktir. Çocuklar oynayarak d dünyay tan rlar ve onunla ba etmenin yollar renirler. Özellikle okul öncesi dönemdeki çocuklar için duygu ve dü üncelerin kolayl kla ifade edilebilece i en uygun dildir. Oyun, çocu u bir yandan geli tirirken bir yandan da ona haz vererek mutlu eder.

14 Çocuklar oyunla; Ailenin sorumlulu unu almay, Dil bilgisini, Payla may, Ba kalar na sayg duymay, birli ini, Ya lara sayg duymay, Çocuklar sevmeyi, Çal may, Aile a ac, Çat madan kaç nmay, Do aya sayg duymay, Maneviyat, Mizah, Aileyi, Ev i leri ile ilgili becerileri, Alçak gönüllülü ü ö renirler.

15 Terapötik Oyunun Önemi Terapötik oyunun amac, çocu un duygusal olarak kendini iyi hissetmesidir. Çocu un normal fonksiyonlar yerine getirmesini engelleyen duygusal, davran sal ve psikolojik problemleri ortadan kald r. Büyümekte olan küçük bir problemi önleyebilir.

16 Dr. Rise Vanfeet oyun önemini öyle özetliyor; E er çocuklar n oyunlar anlarsak onlar daha iyi anlayabiliriz Çocuklarla konu mak yerine oyunlar izleyerek dü ünceleri, duygular, motivasyonlar ve mücadeleleri hakk nda çok daha fazla ey ö reniriz! Oyun çocu un dili olarak tan mlan r ve e er biz bu dili ö renirsek, çocuklar zla daha tatmin edici ili kiler ya abiliriz. Oyun terapötik etkiye sahiptir!

17 Oyunun terapötik etkisini ise Dr. Rise Vanfleet öyle aç kl yor; Biz yeti kinler olarak zorlay bir sorunla kar la zda, genellikle bir süre bu konu hakk nda dü ünür, ona farkl aç lardan bakar, seçeneklerimizi belirler ve bazen de bu konuyu güvendi imiz biriyle konu uruz. Bizim için ler yolunda gitmedi i zaman, akl kullanarak neler oldu unu ve gelecekte bu durumla nas l ba a ç kabilece imizi gözden geçiririz. Çocuklar da ayn eyi oyun terapisinde yaparlar, oyun terapisi bu tip bir renmeyi, ifadeyi, canland rmay, kendini ke fetmeyi ve geli imi desteklemek için uygun materyalleri ve ortam sa lar.

18 Hastane Ortam nda Terapötik Oyunun Önemi A r hasta olmasalar bile hastaneye gelmek herhangi bir çocuk için korkutucu ve stresli deneyimdir. Terapötik oyunu kar k, endi eli, öfkeli çocuklar n a lar veya onlar n korkular dindirmek, endi elerini hafifletebilmek amac ile kullan labilinir.

19 Terapötik Oyun olumlu telkin belirsizlikler kaybolur.. Çocuk ve yeti kinler için kabul edilebilir.. Gerginlik, stres ve anksiyeteyi azalt r.. leti im arac d r. Haz rl k yap lmas sa lar.. Duygular n ç k noktas d r.. Günlük konularla ( olan tedavi yöntemi ile ilgili) ilgili pratik yöntem, a r ya kar uyum

20 Neden hastanede terapötik oyuna ihtiyac z var? Çünkü çocuklar için verdi imiz t bbi bak n önemli bir noktas olan oyun, çocuklu un vazgeçilmez bir parças r. Ev ve hastane aras nda bir ba lant olu turur. Çocuklar anlamak ve hastane prosedürlerini anlatmada yard mc olur. Bir çocu un t bbi de erlendirmesi - h zl iyile mesi yolunda yard mc olur. Çocu a ba ve korku, huzursuzluk, k zg nl k ve duygularda bir dizi arac yla yard m eder.

21 Yap lan bir ara rmaya göre, Oyun programlar ile çocuklar ac ve ayr k tecrübeleriyle daha iyi ba a ç kt ve kontrol kayb daha rahat yenebildi i ortaya km r.

22 Oyun, Hem ire ve Çocuk Oyun, t bbi prosedürlerle hastaneye yat lan bir çocuk hakk nda verilecek kararlarda, hastane çevresine uyumda, a n giderilmesinde kullan labilecek çok faydal bir yöntemdir. Bu konuda hem irelerin iyi bir e itim alm olmas gerekmektedir. Hem ireler çocukla nas l oyun oynayaca iyi bilmelidir.

23 Terapötik oyun çal malar nda hem irenin takip etmesi gereken 8 temel prensip * Çocukla s cak, dostane bir ili ki kurmal. * Çocu u oldu u gibi kabul etmeli. * Çocu un duygular ifade edebilece i rahat bir ortam yaratmal. * Çocu un d a vurdu u duygular fark etmeye aç k olmal ve bu duygular çocu a davran lar hakk nda içgörü kazand racak ekilde geri yans tmal. * Çocu a kendi problemlerini çözebilmesi için f rsat vermeli ve onun bu yetene ine sayg duymal. * Seçimler yapma sorumlulu unu çocu a verilmeli. * Çocu un eylemlerini ve konu malar herhangi bir ekilde yönlendirmemeli. * Oyun aceleye getirmemeli.

24 Hangi t bbi i lemlerde, hangi oyun araç gereçlerini ve hangi terapötik oyun yöntemlerini kullanabiliriz... Infant ( 0-1 ya ) nvaziv lemler Tansiyon Ölçme Ate Ölçme Nab z Kontrolü * hafif bir müzik * k bir battaniyede hastay kundaklamak * anne dokunu u * aynalar * sakin bir sesle konu mak. * kl oyuncaklar Invaziv i lemleri ve di er lemleri uygularken, bebe in anne kuca nda olmas, annesinin kokusunu almas, bebe in ac ve a lemleri daha rahat geçirmesini sa layacakt r... laç Uygulama

25 1-3 ya grubu nvaziv lemler Tansiyon Ölçme Ate Ölçme Nab z Kontrolü laç Uygulama * müzik * aynalar * balonlar * müzikli oyuncaklar * kl oyuncaklar * kuklalar ( el yada parmak kuklalar) bbi Oyun (medical play) Pediatrik hastaya ait çok sevdi i bir bebekte veya oyuncak ay nda yap lacak i lemi uygulayarak göstermeniz onu rahatlatacakt r. lgisinin Da lmas veya Dikkatini Ba ka Alana Yönlendirme Ac veren bir i lem ras nda çocuklar n dikkatini da tmak için baloncuklar kullan n.. Kukla terapisi (puppet terapy) Hastanede yatan çocuklara güvenle yakla m arac olarak ve duygular, korkular nt lar en iyi ke fetme arac KUKLALARDIR.. Kukla oyununda kuklaya yapaca z lemi anlat n ve kuklada size olumlu cevaplar versin, ayn kuklay pediatrik hastan n eline verin ve i lemi ona tekrarlat n. Bu oyun sizin uygulayaca z i lemi kabullenmesinde yard mc olacakt r.

26 3-6 ya grubu nvaziv lemler Tansiyon Ölçme Ate Ölçme Nab z Kontrolü laç Uygulama Ameliyat öncesi haz rl k * müzik * müzikli kitaplar * balonlar * kl oyuncaklar * etkile imli oyuncaklar * resim ka * boya kalemleri * oyuncak hayvanlar *kuklalar ( el yada parmak kuklalar) * Oyun hamurlar bbi Oyun Ameliyat olacak pediatrik hastayla beraber bez bebek üzerinde lem yaparak ameliyat n nas l olaca hakk nda bilgi vermek, ameliyata haz rl k aç ndan kolayl k sa layabilir. lgisinin Da lmas veya Dikkatini Ba ka Alana Yönlendirme sevdi i bir film izlettirmek sevdi i bir kitab okumak i e yarayacakt r. Sanat Terapisi Oyun hamuru, renkli kalemden veya boya gibi sanat malzemelerin kullan lmas da yarat ifade için mükemmel bir araç olup, çocu un dü ünce ve duygular hakk nda fikir sa layabilirsiniz. Onu duygu ve dü üncelerinden yola ç karak oyun hamurlar ile ona uygulanacak i lemleri sanat terapisi oyun yöntemi ile aç klayabilirsiniz... ( resim, heykel, hamur v.s) Hayvan etkinlikleri Örne in en sevdi i oyuncak hayvanlarla ileti im kurmas sa layabilirsiniz. Puppet Terapy ( kukla terapisi ) Kukla dünyas sa k için büyülü bir tedavi arac olabilir. Bir kukla, dokunmatik bir arkada gibidir ve çocu un ne dü ündü ünü veya hissetti ini aç klamas na yard mc olur. Çocuk güvende oldu unu hissettirir, onunla oynayarak rahatlar ve gülümser. Terapötik Mizah (hastane palyaçolu u) Hastanede yatan çocuklar ve aileleri için ne e, lence sa lamak için iyi bir yöntemdir.. Özellikle a lemler öncesinde veya ilaç uygulamalar n da bu yöntemden faydalanabilirsiniz. Daha birlikçi olacaklard r.

27 6-12 ya grubu nvaziv lemler Tansiyon Ölçme Ate Ölçme Nab z Kontrolü laç Uygulama Ameliyat öncesi haz rl k * Bulu kitaplar (uzayla ilgili, do ayla ilgili v.s) * resim ka *boya kalemleri *defter /günlük *hikaye kitaplar *kuklalar sevdi i oyuncakla r * Oyun hamurlar bbi Oyun lgisinin Da lmas veya Dikkatini Ba ka Alana Yönlendirme - Çocu a hastanede veya odas nda bir görev-rol vermek -di er odalarda bulunan çocuklarla ileti ime geçmesi sa lan p ortak bir aktivite yapmas sa lan r. - Çocu a gözlemleme-izleme seçene i vermek -Soru-cevapl oyunlar yine i e yaracakt r. Sanat Terapisi Yarat klar ortaya koymalar için onlara makas, ka t ve boya kalemleri verilmelidir. Hayvan Etkinlikleri Puppet Terapy ( kukla terapisi ) Kronik hastal olan, kansere sahip olan, sevdi i bir insan kaybetmi (ölüm gibi) olan, terminal dönemde olan çocuklar için Kukla Terapi bu süreçte yard mc olmak için etkili bir araç olabilir. Terapötik Mizah ( hastane palyaçolu u) Patty Wooten hastane palyaçolu unu öyle tarif ediyor: "Hastane palyaçosunun amac, hastanede bulunan hastalara, ailelerine ve hastane personeline ne e, kahkaha ve keyif için bir rsat olu turmakt r. Palyaçolar, hastay, ailesini ve hastane kadrosunu, saçmal n ve keyfin zirvede oldu u büyülü bir dünyaya ça rlar. Birincil amaç, izleyicimizi gülünç maskaral klarla oyalamakt r." Böylelikle duygu ve dü üncelerini anlayarak uygulamalar zda daha rahat ileti im kurabiliriz.

28 KAYNAKLAR 1. Altay, N.(2008). Çocuklarda Ameliyat Öncesi Haz rl k. Haccettepe Ü. Sa k Bilimleri Fakültesi Hem irelik Dergisi, 68-76, hacettepe hemsirelikdergisi.org/pdf/pdf_hhd_56.pdf 2. Cimete, G. (2009). Hastal k ve Hastaneye Yatman n Çocuk ve Aileye Etkisi. II. Çocuk Sa Sempozyumu, stanbul Çocuk Sa. 3. Özdo an, B. (1997).Çocuk ve Oyun. Ertem Bas m Yay n Da m Ltd., Ankara, Yavuzer, H. (2004). Çocu u Tan mak ve Anlamak. 4. Bas m, Remzi Kitabevi, stanbul, Eri im Tarihi: kahkaha.html Eri im Tarihi: