T.C. ADALET BAKANLIĞI STRATEJİ GELİŞTİRME BAŞKANLIĞI T.C.

Transkript

1 T.C. ADALET BAKANLIĞI STRATEJİ GELİŞTİRME BAŞKANLIĞI T.C. YARGI REFORMU Stratejisi Taslağı (Amaç ve Hedefler) Eylül-2012

2 GİRİŞ Bilindiği üzere Ülkemiz, 1999 yılında gerçekleştirilen Avrupa Birliği Helsinki Zirvesinde diğer aday ülkelere uygulanan ölçütleri yerine getirmesi koşuluyla Birliğe üye adayı olarak kabul edilmiş ve tam üyelik müzakerelerine başlayabilmek için Ülkemizin Kopenhag Siyasi Kriterlerini yerine getirmesinin gerektiği belirtilmiştir. Kopenhag Siyasi Kriterlerinin yerine getirilmesi amacıyla atılan adımlar neticesi, 17/12/2004 tarihinde Brüksel de gerçekleştirilen Avrupa Birliği Zirvesinde katılım müzakerelerine başlanması kararı alınmıştır. Buna bağlı olarak 03/10/2005 tarihinde 35 fasıl çerçevesinde fiilen katılım müzakereleri başlamıştır. Tespit edilen 35 Fasıldan Yargı ve Temel Haklar (23) Faslının müzakerelerinin yürütülmesinden Adalet Bakanlığı doğrudan sorumludur. Bu kapsamda müzakerelere tarama süreci ile başlanmış ve ilk olarak mevzuatımızın Avrupa Birliği ne uyum derecesi tespit edilmeye çalışılmıştır. Müzakere çalışmaları doğrultusunda sürecin önemli bir bölümünü oluşturan ve Avrupa Birliği nin oldukça önem verdiği, Kopenhag Siyasi Kriterleri nin yerine getirilmesinde önemli rol taşıyan Yargı ve Temel Haklar başlıklı 23 üncü Fasıl ile ilgili tarama süreci gerçekleştirilerek çalışmaların sonucunda 2007 yılı Ekim ayında Taslak Tarama Sonu Raporu hazırlanmıştır. Bu Faslın Tarama Sonu Raporu henüz resmiyet kazanmamakla birlikte, Avrupa Birliği yetkilileri tarafından 23 üncü Fasıl kapsamında Türkiye nin yargının tarafsızlığı, bağımsızlığı ve etkinliğinin güçlendirilmesine yönelik bir Yargı Reformu Stratejisini Komisyona sunması gerektiği dile getirilmiştir. Bu kapsamda hazırlanan Yargı Reformu Stratejisi ve Eylem Planı 2009 yılında Bakanlar Kurulunda görüşülerek Avrupa Birliği organlarına sunulmuştur. Yargı Reformu Stratejisinin uygulanmaya başlanmasından bu yana, ülkemizde ekonomik, sosyal ve siyasal alalarda yaşanan gelişmelere 2

3 paralel olarak yargı alanında da köklü değişiklikler yaşanmıştır. Bu kapsamda, Yargı Reformu Stratejisinde yer alan başta yargı bağımsızlığı olmak üzere yargının etkinliğinin artırılmasına yönelik birçok hedef gerçekleşmiş bulunmaktadır. Bugün itibariyle Strateji Belgesinin yaklaşık % 70 inin hayata geçtiği görülmektedir. Sonuçlarını uygulamada görmeye başladığımız yenilikler yanında tabiatı itibariyle süreklilik arz eden hedeflerde de önemli gelişmeler yaşanmıştır. Öte yandan Yargı Reformu Stratejisiyle beraber yargıda planlı anlayış yerleşmeye başlamıştır. Bu gün itibariyle başta Adalet Bakanlığı olmak üzere Yargıtay, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu ve Türkiye Adalet Akademisi gibi yargı organlarının kurumsal nitelikte Stratejik Planları bulunmaktadır. Geldiğimiz aşamada, yargı alanında yürütülen çalışmalarda oldukça önemli bir işlev gören Strateji Belgesinin uygulanma durumunun belgeye yansıtılması, uygulamaya geçen konularda karşılaşılan sorunların giderilmesi ile Dünyada ve ülkemizde yaşanan yeni gelişmelerin yansıtılması amacıyla güncellenmesi gerekmektedir. Güncellenme çalışmaları kapsamında bu güne kadar, Bakanlık bünyesinde Komisyon kurulmuş; Strateji Geliştirme Başkanlığı ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü koordinasyonunda İzmir Çeşme de uluslararası katılımlı ve tüm yargı kurumlarının temsilcilerinin bulunduğu bir Çalıştay düzenlenmiş; 2-3 Nisan 2012 tarihinde Ankara da Uluslararası Yargı Reformu Sempozyumu yapılmıştır. Bu çalışmalar sonucunda taraflarca dile getirilen görüşler de dikkate alınarak Taslak hazırlanmıştır. 11 amaç ve 103 hedefin bulunduğu Taslakla önemli yenilikler getirilmektedir. Bu yeniliklerin bazıları şunlardır: Amaç ve hedef sayısı artırılarak kapsamı genişletilmiştir. Strateji Belgesinin düşünsel arka planında yer alan insan hakları uygulamalarının geliştirilmesi bu defa ayrı bir disiplin olarak ele alınmıştır. Yargı alanında uluslararası ilişkilerin etkinleştirilmesi ayrı bir amacı oluşturmaktadır. 3

4 Adalet örgütünün etkinleştirilmesi adı altında yeni bir amaç öngörülmüştür. İnsan kaynakları daha kapsamlı bir anlayışla ele alınmıştır. Hukuk eğitimi ve toplumun bilinç düzeyinin artırılması için hukuk kliniği uygulamalarının hayata geçirilmesine yer verilmiştir Adalet örgütünde saydamlığın artırılması için adliyelerin faaliyet raporları hazırlaması gibi yenilikler öngörülmüştür. Bazı suç türlerinin soruşturulması ve kovuşturulmasında ölçütlerin ve rehber ilkelerin oluşturulması hedeflenmiştir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi nin ülkemiz hakkında verdiği ihlal kararlarına yol açan uygulama ve mevzuattan kaynaklanan sorunların giderilmesi ayrı bir hedef olarak öngörülmektedir. Yargılamaların hızlandırılması için adli zaman yönetimi sisteminin oluşturulması hedeflenmiştir. Taslak hakkındaki görüşler titizlikle incelenerek gerekli değişiklikler yapılacaktır. Ayrıca tüm yargı aktörlerinin katılımıyla Çalıştay düzenlenerek Taslağa son hali verilecektir. 4

5 AMAÇLAR 1 YARGININ BAĞIMSIZLIĞI, TARAFSIZLIĞI VE SAYDAMLIĞININ GÜÇLENDİRİLMESİ YARGININ KALİTESİ, ETKİLİLİĞİ VE VERİMLİLİĞİNİN ARTIRILMASI UYUŞMAZLIKLARI ÖNLEYİCİ NİTELİKTEKİ TEDBİRLERİN ETKİN HALE GETİRİLMESİ VE ALTERNATİF ÇÖZÜM YOLLARININ GELİŞTİRİLMESİ ADALET ALANINDA ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ 5 YARGININ HALKLA İLİŞKİLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ 6 ADALET ÖRGÜTÜNÜN ETKİNLEŞTİRİLMESİ 7 HUKUK EĞİTİMİ İLE MESLEK ÖNCESİ VE MESLEK İÇİ EĞİTİMİN GELİŞTİRİLMESİ 8 KADINLAR, ÇOCUKLAR VE ENGELLİLERE YÖNELİK UYGULAMALARIN GELİŞTİRİLMESİ 9 ADALETE ERİŞİMİN GELİŞTİRİLMESİ 10 YARGISAL UYGULAMALARDAN VE MEVZUATTAN KAYNAKLANAN İNSAN HAKLARI İHLALLERİNİN ÖNLENMESİ VE İNSAN HAKLARI STANDARTLARININ GÜÇLENDİRİLMESİ 11 CEZA İNFAZ SİSTEMİNİN GELİŞTİRİLMESİ 5

6 AMAÇ - 1 YARGININ BAĞIMSIZLIĞI, TARAFSIZLIĞI VE SAYDAMLIĞININ GÜÇLENDİRİLMESİ HEDEFLER HEDEF 1.1 Yüce Divan yargılamasına etkin bir kanun yolu incelemesinin getirilmesi HEDEF 1.2 Askeri mahkemeler ve savcılıkların gözden geçirilmesi Askeri yargıda da istinaf yargılamasının öngörülmesi Askeri mahkeme binalarının askeri yasak bölge dışına çıkartılması Askeri mahkemelerin bağımsızlığı ve tarafsızlığının güçlendirilmesi için gerekli tedbirlerin alınması. (Soruşturma emri prosedürünün kaldırılması gibi) Başta askeri ceza ve usul mevzuatı olmak üzere askeri yargı ile ilgili tüm mevzuatın gözden geçirilmesi Disiplin mahkemelerinin disiplin kurulları haline getirilmesi HEDEF 1.3 Yüksek Mahkeme üyeleri ve diğer yargı mensupları hakkındaki disiplin hükümlerinin nesnel ölçütler geliştirilerek uyumlu hale getirilmesi HEDEF 1.4 Yargı mensuplarının terfi sisteminin geliştirilmesi Hâkim ve savcıların terfi sisteminin geliştirilmesi için Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu tarafından çalışma yapılması 6

7 HEDEF 1.5 Hâkim ve savcıların örgütlenme özgürlüğünün geliştirilmesi Yargıda örgütlenme özgürlüğü konusundaki tartışmaların engellenmesi için örgütlenme özgürlüğünün yasal güvenceye kavuşturulması HEDEF 1.6 Yüksek Mahkemeler, bölge adliye mahkemeleri ve ilk derece mahkemelerinde faaliyet raporlarının hazırlanmasının sağlanması Yargıda daha şeffaf bir sistem oluşturulabilmesi için iş durumunu da gösteren faaliyet raporlarının düzenli olarak hazırlanmasının ve yayınlanmasının sağlanması HEDEF 1.7 Yargı mensuplarının etik ilkelerinin tüm yargı aktörlerinin katıldığı ortak bir zeminde belirlenmesi ve ilan edilmesi HEDEF 1.8 Kişisel verilerin korunması kaydıyla tüm mahkeme kararlarına herkesin erişiminin sağlanması HEDEF 1.9 Hâkim ve savcılar hakkındaki disiplin soruşturmalarına ilişkin usullerin belirlenmesi HEDEF Yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı konusunda kamuoyunda farkındalığın artırılması 7

8 AMAÇ - 2 YARGININ KALİTESİ, ETKİLİLİĞİ VE VERİMLİLİĞİNİN ARTIRILMASI HEDEFLER HEDEF 2.1 Yargı aktörleri arasındaki ilişkilerin kurumsal düzenlemeler yapılarak sürekli hale getirilmesi Her yıl düzenli olarak yargı şurasının toplanmasının sağlanması Yargının sorunlarının belirlenmesi ve çözümlenmesinde tüm yargı aktörlerinin katılımıyla düzenli çalışmalar yapılması Hukuk, ceza ve idare hukuku alanlarında ülke genelinde toplantılar düzenlenerek yargı makamlarının uygulamalarının yüksek mahkemelerin içtihatları ve akademik görüşler ışığında tartışılması HEDEF 2.2 Adil yargılanma hakkı ve silahların eşitliği ilkesi çerçevesinde savunmanın etkinliğinin artırılması için avukatlık mesleğinin nitelik, yetki ve imkânlarının arttırılması Avukatlık mesleğine kabulde yeni ölçütler belirlenmesi Avukatlık mesleğinde ihtisaslaşmanın desteklenmesi Belirli davalar ve yasa yolları için avukatla temsil zorunluluğunun getirilmesi ve istinafa, bu mümkün olmazsa en azından temyize gitmek için zorunlu avukatlık sistemine geçilmesi, Avukatlık hizmeti sigorta fonunun kurulması 8

9 HEDEF 2.3 Bilirkişilik müessesesinin gözden geçirilmesi Bilirkişi seçiminin objektif ölçütlere bağlanması, bilirkişilik etik ilkelerinin belirlenmesi ve kalite standartlarının oluşturulması gibi önlemlerin alınması HEDEF 2.4 Adliyelerin fiziki kapasitelerinin iyileştirilmesi çalışmalarının sürdürülmesi HEDEF 2.5 Adalet istatistiklerine esas verilerin toplanması ve istatistiklerin değerlendirilmesine ilişkin kapasitenin geliştirilmesi (Avrupa Adaletin Etkililiği Komisyonu (CEPEJ) veri sistemine uyumlu hale getirilmesi) HEDEF 2.6 Çapraz sorgunun etkin biçimde uygulanmasının sağlanması HEDEF 2.7 Noterlik sisteminin yeniden yapılandırılması AB ülkelerindeki uygulamalar dikkate alınarak noterlerin görev tanımlarının ve açılış kriterlerinin yeniden belirlenmesi Noterlik mesleğine giriş sisteminin yeniden yapılandırılması Noterlikçe üstlenilen yargı işleri hakkında kamuoyunda farkındalık oluşturulması için çalışılması 9

10 HEDEF 2.8 Kamu ve hazine avukatlarının inisiyatif almasına yönelik uygulamaların geliştirilmesi ve idari uyuşmazlıklar yönünden sulh uygulamasının yaygınlaştırılması HEDEF 2.9 Elektronik tebligat ve ilan uygulamasının yaygınlaştırılması HEDEF 2.10 Bazı alanlarda, sigortacılık faaliyetlerinin desteklenmesi suretiyle uyuşmazlıkların yargı önüne gelmesinin önlenmesi HEDEF 2.11 Bazı suç türlerinin soruşturulması ve kovuşturulmasında ölçütlerin ve rehber ilkelerin oluşturulması 10

11 AMAÇ - 3 UYUŞMAZLIKLARI ÖNLEYİCİ NİTELİKTEKİ TEDBİRLERİN ETKİN HALE GETİRİLMESİ VE ALTERNATİF ÇÖZÜM YOLLARININ GELİŞTİRİLMESİ HEDEFLER HEDEF 3.1 Koruyucu hukuk uygulamalarının geliştirilmesi kapsamında, temel hukuk bilgilerinin ilköğretim çağından itibaren öğretilmesinin sağlanması HEDEF 3.2 Ceza usulünde yer alan uzlaşma kurumunun etkinleştirilip geliştirilmesi HEDEF 3.3 Hukuki uyuşmazlıklarda arabuluculuk çözüm yolunun geliştirilmesi HEDEF 3.4 İdari yargıda uyuşmazlıkların yargı öncesi çözüm usullerinin geliştirilmesi ve etkin hale getirilmesi HEDEF 3.5 Kamu Denetçiliği Kurumu nun kapasitesinin güçlendirilmesi 11

12 HEDEF 3.6 Soruşturmaların fail ile kamu arasında uzlaşılarak sonlandırılabilmesi için sistem oluşturulması Dünyada yaygın şekilde uygulanan fail-mağdur anlaşması hukuk sistemimize uzlaşma olarak dahil edilmiştir. Ancak yine yaygın olarak uygulanmakta olan fail-kamu anlaşması sistemi ülkemizde henüz uygulanmamaktadır. Söz konusu sistemin de ülkemizde uygulanabilmesine yönelik alt yapı çalışmaları öngörülmektedir. HEDEF 3.7 Tahkim kurumunun etkinleştirilmesi Tahkimin etkinleştirilmesi için mali avantajlar sağlanması gibi özendirici tedbirler alınması, Devletin taraf olduğu idare ve özel hukuk sözleşmelerine tahkim şartının konulması suretiyle sonradan ortaya çıkacak uyuşmazlıkların tahkim yoluyla çözülmesinin sağlanması Tahkim kurumunun yaygınlaştırılması için farkındalık çalışmaları yapılması Tahkimin etik ilkelerinin ve görev tanımlarının oluşturulması HEDEF 3.8 Bazı alanlarda zorunlu hakem heyeti uygulamasını öngören yasal düzenlemeler yapılması Yargıdaki iş yükünü azaltmak maksadıyla düşük meblağlı bir takım uyuşmazlık konularının (avukatlık hizmetlerinden kaynaklanan uyuşmazlıklar, kira, icra takipleri vs.) yargı mercilerine intikal etmeksizin oluşturulacak hakem heyetlerinde (baro hakem heyetleri gibi) çözülmesinin sağlanması HEDEF 3.9 Meslek birliklerinin hakem heyeti uygulamalarının etkin hale getirilmesi ve yaygınlaştırılması 12

13 AMAÇ - 4 ADALET ALANINDA ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ HEDEFLER HEDEF 4.1 Uluslararası adlî yardımlaşma faaliyetlerinin etkinleştirilmesi Adlî yardımlaşma mevzuatının hazırlanması Adlî yardımlaşma konusunda yararlanıcıların hukuki sorunlar ve dava akış süreçleri konusunda bilgilendirilmesi amacıyla internet sitesinin geliştirilmesi Adalet Bakanlığı ile Dışişleri Bakanlığı arasında bilişim entegrasyonunun sağlanması Adlî yardımlaşma faaliyetlerinde koordinasyonun sağlanması için komisyon başkanlıkları nezdinde irtibat noktalarının belirlenmesi Adlî yardımlaşma taleplerinin yerine getirilme oranlarının ölçülebilirliliğini sağlamak amacıyla ölçme ve değerlendirme araçları geliştirilmesi İstatistiklerin değerlendirilmesi suretiyle, mütekabiliyet ilkesi çerçevesinde adlî yardımlaşma politikasının oluşturulması 13

14 HEDEF 4.2 Bölgesel ve ikili düzeyde adlî işbirliğinin geliştirilmesi Bölgesel adlî yardımlaşma sözleşmeleri oluşturmak üzere faaliyette bulunulması Bölgesel adlî yardımlaşma kurumlarının desteklenmesi ve yeni oluşumlara öncülük edilmesi Bölgesel ve ikili düzeyde adli işbirliği anlaşmaları oluşturmak üzere faaliyette bulunulması Bölgesel düzeyde toplantılar düzenlenmesi suretiyle sorunların tespit edilmesi ve çözüm önerileri geliştirilmesi Ortak bir anlayış oluşturmak amacıyla hukuki konularda bölgesel eğitim programları düzenlenmesi. Bölgesel irtibat ağı oluşturulması HEDEF 4.3 Yurtdışında yaşayan Türk vatandaşlarının bulundukları ülke hukuk sistemine uyum sağlamaları ve haklarının korunması amacıyla çalışmalar yapılması İhtiyaç duyulan hukuki sorunların belirlenmesi, bu konularda açık, anlaşılır, yol gösterici dokümanlar (broşür, el kitapçığı vb.) hazırlanması ve bu bilgilerin internet aracılığıyla erişime sunulması Yurtdışında yaşayan vatandaşlarımızın bulundukları ülkenin yargı mercileri önünde etkin şekilde hak aramalarının temini için etkinlikler düzenlenmesi Vatandaşlarımızın yargı yolu ve yargılama usulü gibi konulardaki sorunlarının adalete erişim açısından değerlendirilmesi için etkinlikler düzenlenmesi Diplomatik misyon temsilcileriyle hukuki konularda görüş alış verişinde bulunulması 14

15 HEDEF 4.4 Adlî alanda ilişkilerin yoğun olduğu ülkeler ile ulusüstü ve uluslararası kuruluşlarda irtibat hâkimleri veya adli müşavir görevlendirilmesi. Ülkemizde karşılıklılık ilkesi gözetilerek irtibat hâkimleri ve adli müşavirlerin kabul edilebilmesi. HEDEF 4.5 Adlî konularda taraf olunan ikili, bölgesel ve uluslararası sözleşmelerin artırılması Daha fazla ikili ve çok taraflı sözleşmeye taraf olunması konusunda çalışma yürütülmesi Taraf olunan sözleşmelerin iç hukukta yansımalarının ve sonuçlarının değerlendirilmesi için izleme yapılması HEDEF 4.6 Sınıraşan örgütlü suçlar, terör ve siber suçlar konularında uluslararası işbirliğinin geliştirilmesi Soruşturma ve kovuşturmaların yürütülmesinde uluslararası standartlar konusunda temel eğitim materyali oluşturulup, eğitim programları düzenlenmesi Bu konuda koordinasyonun geliştirilmesi Belirtilen konulardaki taleplerimizin uluslararası kuruluşların gündemlerine etkin şekilde taşınması Yabancı ülkeler ile ikili düzeyde işbirliğinin artırılması 15

16 HEDEF 4.7 Adalet hizmetlerinin çeşitli alanlarında diğer ülke uygulamalarının takip edilmesi, tecrübenin paylaşılması ve mukayeseli hukuk çalışmaları yapılması Adalet alanında mesleki staj ve çalışma ziyareti sayısının artırılması Mukayeseli hukuk çalışmalarının çeşitliliğinin artırılması HEDEF 4.8 Uluslararası hukuk alanına ilişkin araştırma merkezi kurulması, bilgi kaynakları oluşturulması ve ilgililere eğitim verilmesi Uluslararası hukuk kütüphanesinin kapasitesinin artırılması Bilimsel etkinlikler (toplantı, seminer, sempozyum, çalıştay vb.) düzenlenmesi ve sonuçların yayın haline getirilmesi Uluslararası hukuk alanında uygulamacılara yardımcı olmak üzere araştırma yapmak için eğitim imkânı sağlanması 16

17 AMAÇ - 5 YARGININ HALKLA İLİŞKİLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ HEDEFLER HEDEF 5.1 Düzenli aralıklarla yargıya güven ve memnuniyet anketleri yapılması Kamuoyu araştırma şirketleri vasıtasıyla ülke çapında yargıya güven anketleri yapılması Ülke genelinde adliye bazında, adalet hizmetlerinden yararlananlara yönelik düzenli memnuniyet anketleri yapılması için sistem oluşturulması HEDEF 5.2 Halkla ilişkiler konusunda farkındalığın artırılması Yargı mensuplarına ve çalışanlarına yönelik eğitim çalışmaları düzenlenmesi Halkla ilişkiler konusunda standartlar geliştirilmesi ve rehber hazırlanması HEDEF 5.3 Yargı- medya ilişkilerinin kurumsal hale getirilmesi Yüksek Mahkemeler ve diğer yargı kurumlarında basın sözcülüğü kurumunun yaygınlaştırılıp etkinleştirilmesi Başta büyük adliyeler olmak üzere adliyelerde basın ve halkla ilişkiler bürolarının kurulması Basın sözcülerinin yürüttüğü hizmetlerin geliştirilmesi için sürekli danışmanlık sisteminin kurulması 17

18 AMAÇ - 6 ADALET ÖRGÜTÜNÜN ETKİNLEŞTİRİLMESİ HEDEFLER HEDEF 6.1 Hâkimler ile Cumhuriyet savcılarının idari ve mali konulardaki görev ve sorumluluklarının azaltılması Adliye yönetiminin idari işler yönünden profesyonelleşmesinin sağlanması HEDEF 6.2 Mahkeme ve savcılık teşkilatlarının adliye içindeki konumlarının ve mekanlarının yeniden yapılandırılması Fiziki mekanların ayrılması, Adalet komisyonlarının yeniden yapılandırılması Ceza infaz kurumları personelinin savcılığa bağlanması HEDEF 6.3 Hâkim ve savcıların yargısal faaliyetlerine destek imkânlarının artırılması Adli hizmet uzmanlığı müessesesinin kurulması. (Avrupa Adaletin Etkililiği Komisyonuna (CEPEJ) göre hâkimlerin yanı sıra belirli rolleri ve tanınmış statüleri olan yetkili personelin mevcudiyeti yargı sisteminin verimli şekilde işlemesi açısından esastır. Hâkimler haricindeki personel dört gruba ayrılmaktadır: 1- Alman sisteminden mülhem Rechtspfleger (görevleri yasayla belirlenen bağımsız bir adli kurum). 2- Görevi doğrudan hâkimlere yardımcı olmak olan personel. 3- İdari işlerden ya da mahkemenin yönetiminden sorumlu personel. 4- Teknik personel. Örneğin bilişim sistemlerinden, güvenlikten ve temizlikten sorumlu personel.) Adalet hizmetlerinde görev alan uzmanların (psikolog, sosyolog, pedagog, sosyal çalışmacı, öğretmen vb.) verimliliğinin artırılmasına yönelik çalışmalar yapılması 18

19 HEDEF 6.4 Uluslararası uygulamalar ve ihtiyaç durumu da gözetilerek ihtisas mahkemelerinin etkinleştirilmesi ve yaygınlaştırılması HEDEF 6.5 Yargıda bilişim hizmetlerinin etkinleştirilmesi Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığının kurumsal yapılanmasının geliştirilmesi Ulusal Yargı Ağı Projesi (UYAP) Koordinasyon Kurulu veya Yargı Bilişim Kurulunun kurulması Bilişim sisteminin teknolojik ve insan kaynakları kapasitesinin sürekli geliştirilmesi Yargı hizmetlerinde ses ve görüntü bilişim sistemleri (SEGBİS) uygulamasının yaygınlaştırılması Duruşma kayıt sisteminin geliştirilmesi Mahkemelerdeki fiziki dosyalama sisteminin aşamalı olarak kaldırılması Bilişim teknolojileri kullanılarak işlenilen suçların soruşturulmasında ve kovuşturulmasında ihtisaslaşmanın sağlanması UYAP gereklilikleri doğrultusunda mevzuatın güncellenmesi HEDEF 6.6 Adlî kolluk uygulamasının daha işlevsel hale getirilmesi HEDEF 6.7 Yargıda kalite güvence ve geliştirme sistemi ile performans yönetiminin geliştirilmesi için standartlar belirlenmesi ve iç denetim kapasitesinin artırılması HEDEF 6.8 Adli yargıda istinaf mahkemelerinin faaliyete geçirilmesi 19

20 HEDEF 6.9 İdari yargıda istinaf mahkemelerinin kurulması ve faaliyete geçirilmesi HEDEF 6.10 Yargı mensubu ve yargı çalışanlarının görev tanımlarının yapılması, iş standartlarının belirlenmesi ve bu standartlar uyarınca sayılarının artırılması HEDEF 6.11 Yargı mensuplarının uzmanlaşmasının sağlanmasına yönelik çalışmalar yapılması HEDEF 6.12 Adli bilimler alanında kapasitenin geliştirilmesi Adli Tıp Kurumu Kanununun ve Adli Tıp Kurumunun kurumsal kapasitesinin gözden geçirilerek adli tıp raporlarının Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihatları çerçevesinde düzenlenmesinin temini Adli muayeneler sonrasında hazırlanması gerekli raporlarda yaşanan gecikmelerin önlenmesi Adli Tıp Kurumunun kapasitesinin fiziki altyapı ve insan kaynakları bakımından güçlendirilmesine devam edilmesi ve adli muayenelerin Adli Tıp Kurumu Teşkilatı ve personeli bulunmayan yerlerde, Sağlık Bakanlığına ve üniversitelere bağlı hastanelerde yapılması HEDEF 6.13 Yüksek mahkemelerin ilk derece mahkemesi sıfatı ile baktıkları davaların azaltılması 20

21 HEDEF 6.14 İcra ve iflas sisteminin yeniden yapılandırılması İcra dairelerinin teşkilat yapısının yeniden düzenlenmesi İcra ve İflas Kanununun günümüz şartlarına uygun olacak şekilde yeniden düzenlenmesi İcra Dairelerinin Etkinliğinin Artırılması Projesinde öngörülen hedeflerin gerçekleştirilmesi HEDEF 6.15 Bazı ihtisas mahkemelerinde meslekten olmayan hâkimlerin de görevlendirilmesi konusunda çalışma yapılması HEDEF 6.16 Adalet personeli için devlet memurları mevzuatında yargı hizmetleri sınıfının oluşturulması HEDEF 6.17 Mahkeme yönetim sisteminin geliştirilmesi için çalışmalar yapılması Mahkeme Yönetimi Sisteminin Güçlendirilmesi Projesinde öngörülen hedeflerin gerçekleştirilmesi HEDEF 6.18 Mahkemeler teşkilatının yeniden yapılandırılması 21

22 HEDEF 6.19 Adalet hizmetlerinin denetim kapasitesinin güçlendirilmesi Performans ve sistem denetimini kapsayacak şekilde teftiş ve iç denetim sisteminin kapasitesinin güçlendirilmesi Teftiş Kurullarının görev alanları açısından önem taşıyan adli ve idari görev ayrımının tam olarak belirlenmesi Türkiye Noterler Birliğinin noterlerin denetimi için kendi denetim sistemini oluşturmasının sağlanması ya da Adalet Bakanlığı Teftiş Kurulu Başkanlığı bünyesinde, denetim gören birimin kendi sınıfından veya uzman personelden oluşan yeni bir yapılanmanın oluşturulması İcra dairelerinin denetimine ilişkin olarak Adalet Bakanlığı Teftiş Kurulu Başkanlığı bünyesinde, denetim gören birimin kendi sınıfından veya uzman personelden oluşan yeni bir yapılanmanın oluşturulması Ceza ve Tevkif Evleri Genel Müdürlüğü Kontrolörler Kurulu Başkanlığının kapasitesinin artırılması 22

23 AMAÇ - 7 HUKUK EĞİTİMİ İLE MESLEK ÖNCESİ VE MESLEK İÇİ EĞİTİMİN GELİŞTİRİLMESİ HEDEFLER HEDEF 7.1 Hukuk eğitimi ve öğretiminin geliştirilmesi Hukuk eğitimi kalitesinin artırılması amacıyla Yüksek Öğretim Kurulu ve üniversitelerle işbirliğine gidilerek her yıl bilimsel kurultaylar yapılması HEDEF 7.2 Adalet meslek liseleri ve yüksek okullarının kapasitelerinin geliştirilmesi Adalet meslek liseleri ve yüksek okullarında verilen eğitimin uygulama ile bağının güçlendirilmesi HEDEF 7.3 Türkiye Adalet Akademisinin kapasitesinin artırılması Yargıda uzmanlık eğitimi verilebilmesi için mevzuat değişiklikleri yapılması Kütüphane ve dokümantasyon hizmetlerinin geliştirilmesi, elektronik kütüphanenin oluşturulması Mukayeseli hukuk ve insan hakları merkezinin oluşturulması 23

24 HEDEF 7.4 Yargı mensuplarının yabancı dil ve mesleki yetkinliklerinin artırılması Yurt içi ve yurt dışında yabancı dil eğitimi programlarının artırılması Yurt içi ve yurt dışında lisansüstü eğitim olanaklarının artırılması HEDEF 7.5 Yurtdışında mesleki staj ve değişim programları geliştirilmesi Yargı mensuplarının mesleki staj ve değişim programlarından faydalanması Başta Adli Tıp Kurumu ve diğer uzmanlar olmak üzere adalet personeline yönelik mesleki staj ve değişim programları oluşturulması Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve diğer uluslararası kuruluşlarla hâkim ve savcıların meslek içi eğitimi için işbirliği yapılması HEDEF 7.6 Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, diğer ülkelerin yüksek mahkeme kararları ve yargıyı ilgilendiren uluslararası belgeler ile alanında önemli hukuk eserlerinin Türkçeye ve temel mevzuatımızın yabancı dillere çevrilmesi 24

25 AMAÇ - 8 KADINLAR, ÇOCUKLAR VE ENGELLİLERE YÖNELİK UYGULAMALARIN GELİŞTİRİLMESİ HEDEFLER HEDEF 8.1 Çocuk koruma sisteminin, adalet sistemi ile eşgüdümlü çalışması için önlemler alınması HEDEF 8.2 Çocuklar hakkında adli merciler tarafından alınan koruyucu ve destekleyici nitelikteki tedbirlerin etkinleştirilmesi Çocuklar için alternatif tedbirler alınması ve uygulamaların onarıcı adalet sistemi çerçevesinde geliştirilmesi HEDEF 8.3 Çocuklara yönelik adli süreçlerde özel önlemler alınması Çocukların adli süreçlerle karşılaştıkları anda psikolojik ve sosyal destekten faydalanabilmesi için sosyal hizmetler ile işbirliği imkânlarının geliştirilmesi Çocuklar hakkında tedbir alınmadan önce yeterli sosyal inceleme yapılmasının sağlanması Adli süreçlerde sosyal çalışma görevlilerinin çalışmalarına ilişkin standartlar oluşturulması Cumhuriyet savcılıklarının çocuk büroları ile çocuk mahkemelerinin güçlendirilmesi Çocuklara yönelik soruşturma ve yargılamaların yapıldığı fiziki mekânların özel olarak tasarlanması Çocuklara yönelik hukuki yardım hizmetlerinin etkinleştirilmesi 25

26 HEDEF 8.4 Çocuklara yönelik özel ceza infaz önlemlerinin ülke genelinde yaygınlaştırılması HEDEF 8.5 Ailenin korunması ve aile içi şiddetle mücadele kapsamında adli mercilerin etkin biçimde koruma ve soruşturma yapmalarını sağlayacak imkânların geliştirilmesi Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu Genelgesiyle aile içi şiddetle mücadele kapsamında Cumhuriyet başsavcılıkları nezdinde kurulan büroların yaygınlaştırılması ve güçlendirilmesi İlgili kanunla getirilen yeniliklerin uygulanmasının takip edilmesi ve uygulamanın güçlendirilmesi HEDEF 8.6 Adli mercilerin aile içi şiddet kapsamındaki süreçlerde sosyal hizmet uzmanlarından daha fazla yararlanmasının sağlanması HEDEF 8.7 Çocuklar ve aile içi şiddete yönelik soruşturma ve kovuşturmalarda standartların oluşturulması ve rehber ilkelerin belirlenmesi HEDEF 8.8 Adliye ve ceza infaz kurumlarında engellilere yönelik önlemlerin artırılması HEDEF 8.9 Kadınlar, çocuklar ve engelliler başta olmak üzere ihtiyaç duyulan grupların adli süreçler hakkında bilgilendirilmelerini sağlayacak yol gösterici dokümanlar hazırlanması ve özel internet sitelerinin oluşturulması 26

27 HEDEF 8.10 Kadınlar, çocuklar ve engellilere yönelik adli uygulamaların değerlendirilmesi için ilgili tüm kurumların da katılımı ile düzenli olarak bilimsel toplantılar (seminer, sempozyum ve çalıştay gibi) düzenlenmesi HEDEF 8.11 Kadınlar, çocuklar ve engellilerin sorunları konusunda eğitim ve farkındalık çalışmaları yapılması HEDEF 8.12 Ceza infaz kurumlarındaki kadınlar, çocuklar ve yaşlıların sorunlarının tespiti ve bunların çözümü için çalışmalar yapılması Anneleriyle kurumlarda kalan çocukların sorunları gibi durumların ele alınması 27

28 AMAÇ - 9 ADALETE ERİŞİMİN GELİŞTİRİLMESİ HEDEFLER HEDEF 9.1 Hukuk kliniği yöntemlerinin geliştirilmesi ve uygulanması Dünyada hukuk kliniği uygulamaları adalet hizmetlerinden yeterince yararlanamayan dezavantajlı (korumasız) grupların hukuksal sorunlarının çözümüne katkı ve destek sağlama düşüncesine dayanmaktadır. Bununla birlikte söz konusu uygulamalar ile eğitim ve toplumsal sorumluluk politikalarının hayata geçirilmesi de hedeflenmekte; hukuk fakültelerinde henüz eğitimi devam eden öğrencilerin, fakülte gözetiminde dezavantajlı gruplara hukuki danışmanlık / yardım imkânı sağlanmaktadır. Böylece hukuki yardıma en çok ihtiyacı olan toplum kesimlerinin ihtiyacı giderilirken, bir taraftan da kalıcı ve kullanılabilir hukuk eğitimi ile, öncelikle hukuk öğrencilerine ve toplumun tüm kesimlerine katkı sağlanması hedeflenmektedir. Söz konusu hedefin gerçekleştirilmesi için üniversitelerle iş birliği yapılacaktır. HEDEF 9.2 Adli yardımın etkinleştirilmesi için gözden geçirilmesi HEDEF 9.3 Adalet hizmetlerinden yararlananların hukuki sorunlar ve dava akış süreçleri konusunda bilgilendirilmesi ile adliye internet sitelerinin geliştirilerek standarda kavuşturulması 28

29 HEDEF 9.4 Adalet hizmetlerinden yararlananların elektronik ortamda dava açmaları ile ilgili çalışmaların tamamlanması HEDEF 9.5 Yargı yerlerinde tercüme hizmetlerinin standarda bağlanması HEDEF 9.6 Hukuki yardım (himaye) sigortası sisteminin oluşturulması Hukuki himaye sigortası uzun yıllardır sigortacılığın geliştiği tüm ülkelerde diğer sigorta çeşitleri arasında kabul edilmekte ve uygulanmaktadır. Ancak ülkemizde bireylerin maruz kaldıkları her türlü riske karşı sigorta faaliyetlerinin uygulanmasına rağmen hukuki himaye sigortası bulunmamaktadır. Hedefte, bireylerin karşılaşabilecekleri hukuki risklere karşı ücretsiz ya da makul bir ücret karşılığında hukuki yardım almaları amaçlanmaktadır. 29

30 AMAÇ - 10 YARGISAL UYGULAMALAR VE MEVZUATTAN KAYNAKLANAN İNSAN HAKLARI İHLALLERİNİN ÖNLENMESİ VE İNSAN HAKLARI STANDARTLARININ GÜÇLENDİRİLMESİ HEDEFLER HEDEF 10.1 Adil yargılanma hakkının etkin bir şekilde güvence altına alınması için yargı teşkilatı, yargılama süreçleri ve diğer alanlarda gerekli önlemlerin alınması HEDEF 10.2 Tutuklama ve diğer koruma tedbirlerinde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi standartlarının tam olarak uygulanması için çalışmalar yapılması HEDEF 10.3 Yaşama hakkı ile işkence ve kötü muamele yasağına ilişkin adli soruşturma ve kovuşturmaların, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kriterleri doğrultusunda daha etkin şekilde yapılması amacıyla gerekli önlemlerin alınması HEDEF 10.4 Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yolunun işleyişinin izlenerek Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi standartları çerçevesinde etkin bir şekilde işleyişi hususunda gerekli tedbirlerin alınması 30

31 HEDEF 10.5 Uzun yargılama sorununun ortadan kaldırılması için adli zaman yönetimi sisteminin oluşturulması da dahil olmak üzere yapısal ve uygulamaya dönük iyileştirmelere devam edilmesi, Yapısal ve uygulamaya dönük diğer önlemlerin alınmasının yanında Avrupa Adaletin Etkililiği Komisyonu (CEPEJ) tarafından yürütülen SATURN Projesinin adli zaman yönetimi araçlarının uygulanmasına yönelik çalışmaların takip edilmesi HEDEF 10.6 Makul süreyi aşan davalar için tazmin prosedürü oluşturulması Yargılamaların uzun sürmesine nedeniyle mağdur olanların manevi zararlarını karşılamak suretiyle mağduriyetlerinin önlenmesi ve böyle durumlarda yargılama sürecinin hızlandırılmasını temin edecek iç hukukta etkin bir mekanizmanın kurulması HEDEF 10.7 Mülkiyet hakkı ihlallerinin önlenmesi için gereken tedbirlerin alınması Yargısal içtihatlar ve uygulamalar gözden geçirilerek, idari eylem (kamulaştırmasız el atma vb.) veya yargı kararları (tapu iptali veya kamulaştırma vb.) ile kişilerin mülkiyet haklarına müdahale edildiği durumlarda, bundan dolayı hak sahiplerinin maruz kaldığı zararların karşılanmasına yönelik gerekli önlemlerin alınması 31

32 HEDEF 10.8 İnsan hakları konusunda yargı mensuplarına yönelik eğitim ve farkındalık çalışmalarının planlı ve düzenli olarak yürütülmesi HEDEF 10.9 Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarında ihlale yol açan sebeplerin tespiti ile bunların ortadan kaldırılması amacıyla düzenli olarak ilgili kurum ve kuruluşların katılımıyla çalışmalar yapılması 32

33 AMAÇ - 11 CEZA İNFAZ SİSTEMİNİN GELİŞTİRİLMESİ HEDEFLER HEDEF 11.1 Ceza infaz kurumlarında hükümlü ve tutukluların yaşam standartlarının yükseltilmesi, artan ihtiyaçlar dikkate alınarak barındırma kapasitesinin artırılması HEDEF 11.2 Ceza infaz kurumları ile denetimli serbestlik merkezlerinde insan kaynakları ve yönetim kapasitesinin geliştirilmesi HEDEF 11.3 Denetimli serbestlik sisteminin geliştirilerek daha etkin hale getirilmesi HEDEF 11.4 Ceza infaz sisteminde kamu ve sivil toplum kuruluşları ile işbirliği imkânlarının artırılması HEDEF 11.5 Ceza infaz kurumlarında sunulan sağlık hizmetlerinin geliştirilmesi HEDEF 11.6 Ceza infaz kurumlarında insan hakları uygulamalarının değerlendirilmesi ve varsa eksikliklerin giderilmesi 33

34 HEDEF 11.7 İnfaz hizmetlerinde kullanılan teknolojik altyapının dünyadaki gelişmelerin izlenmesi suretiyle geliştirilmesi Elektronik kelepçe ve cezaevi güvenliğinde kullanılan teknolojik altyapı gibi alanların geliştirilmesi Kurumlardan adliyeye sevk yapılmadan sesli ve görüntülü iletişim sistemi üzerinden ifade alınması HEDEF 11.8 Ceza infaz sisteminde medya ve halkla ilişkilerin geliştirilmesi HEDEF 11.9 Ceza infaz kurumlarında, sevk ve nakil gibi uygulamaları da kapsayan dış güvenlik hizmetlerinin standartlarının yükseltilmesi Dış güvenliğin Adalet Bakanlığı tarafından yerine getirilmesinin sağlanması ve bu suretle çift başlılığın kaldırılması Uluslararası uygulamalara uygun düzenlemeler yapılması HEDEF Küçük ve yetersiz ceza infaz kurumlarının kapatılması 34