Cami Yalanlar na Yan t (IV)

Transkript

1 SAKLI TAR H Sinan Meydan Cami Yalanlar na Yan t (IV) Menderes in Y kt rd Camiler ve Mescitler Araflt rmalar m sonunda Menderes zaman nda sadece stanbul da 54 caminin yol açma ve de iflik imar faaliyetleri nedeniyle y k ld n ö rendim. DP döneminde stanbul Tophane, Karaköy, Fatih, Eminönü, Befliktafl da tam anlam yla bir tarihi cami katliam yaflanm fl... >> 67

2 BD EK M 2012 DP ve Menderes döneminde stanbul daki tarihi cami ve mescit katliam stanbul un imar için getirilen Frans z Mimar Henry Prost eliyle gerçeklefltirilmifltir. Zeki Ba lan Hoca, 2010 y l ndaki bir konferans nda bu gerçe i flöyle ifade etmifltir: lk darbeyi Saraçhane-Unkapan aras nda vurur. Çandarl ibrahim Pafla Arsalar tekrar camilefltirilemesin diye h zla betonlaflt r - l r. Bu alanda imç bloklar yay l r... Sadece y llar aras nda 54 camiyi y kt r r. 68 Hamam, Altuncuzade Tekkesi ve Süleyman Halife Mektebi bir yana Hoca Teberrük Mescidi sanat de eri çok yüksek bir binad r. Revani Mescidi hiç gere i yokken y k l r. Divan Edebiyat n n ünlü isimlerinden Revani Çelebi nin mezar tafl dahi k r l r. Bir Bayezid devri eseri olan Firuza a Mescidi yola tesadüf etmez. Buna ra men bileti kesilir, ortadan kald r l r. Hoca Sinan taraf ndan yapt r lm fl olan Azepler Mescidi Fatihli y llardan kalmad r ama hamam ile birlikte yola kat l r. Kanuni devri hat ras Tüfenkhane Mescidi üç kurufla sat l r. Saraçhane Mescidinin üzerinde ise flu an resmi daireler vard r. Prost, bu kadarla yetinmez. kinci y k m ( ) furyas ile yol kenar nda kalan mescidleri de ay klar. Zeytinciler Mescidi yok edilir. Voynuk fiücaeddin Camisi nin y k m emrini kimin verdi i hiç anlafl lamaz. Hazine bile darma duman edilir, stanbul un ilk Belediye Baflkan H z r Bey in mezar ortada kal r. Arsalar tekrar camilefltirilemesin diye h zla betonlaflt r l r ki bu alanda imç bloklar yay l r... Sadece y llar aras nda 54 camiyi y kt r l r. Bunun yan nda hamamlar n, tekkelerin, sebillerin, çeflmelerin hesab yap lmaz... 1 Prof. lber Ortayl da Milliyet gazetesinde Cami Olmaktan Ç kan Camiler bafll kl yaz s nda Menderes in stanbul da, Mimar Sinan n mescitlerini, camilerini buldozerle y kt rd - n, ancak hiçbir Müslüman n nedense bu gerçekten söz etmedi ini flöyle ifade etmifltir: 70 ila 50 sene evvelinin camiyi ambar yapma, k flla yapma olaylar n tekrarlamak ne tarihi aç klamaya yeter ne de politika yapmaya, üstelik yeterince delil de ileri sürülmüyor. Falan mahallelerdeki camilerin depo yap ld - söyleniyor ama Menderes in imar çal flmalar s ras nda rölöveleri ve albümleri bile ç kar lmadan tarihe gömülen Mimar Sinan mescitlerinden, Beyaz t ta y k lan Kemankefl Kara Mustafa Pafla Camii ve medresesinden, Topkap daki Kara Ahmet Pafla n n Mimar Sinan eseri zarif sebilinden (ki bence istisnai bir Rönesans tipi fontanayd, inflaat makinelerini dayay p y k l fl n gözümle gördüm) bahseden Müslüman yok. Bu memle-

3 ketin tahribi flu veya bu grubun ifli de ildir. Toptan yapt m z bir kepazeliktir. 2 stanbul un tarihini en iyi bilen Türkiye nin say l sanat tarihçilerinden Prof. Dr. Semavi Eyice, Milliyet gazetesinde Nefle Mesuto lu na verdi i röportajda, Menderes in baz camileri y kt rd n ileri sürmüfltür lerde Yeni Sabah gazetesinde yazar olan Semavi Eyice, Adnan Menderes in Sekban Pafla Mescidi, Mimar Ayaz Camii, Velide Camii nin türbesi gibi dini eserleri yol yapmak için y kt rd n anlatm flt r. Eyice, kendisinin bu cami, mescit ve türbelerin y k lmas na gazetesinde itiraz etti ini ancak uyar ld n da belirtmifltir. Eyice, Türk tarihi için önemli olan Zeyrek evlerinin de bu dönemde y k ld n söylemifltir.3 Prof. Semavi Eyice, Sanat Alemi dergisinden Ülkü Ö. Akagündüz e verdi i röportajda da bu gerçe in alt n çizmifltir. flte Semavi Eyice in o röportaj ndan baz bölümler: "Menderes döneminde nice ibadethaneler fluursuzca y k ld. stanbul da genifl caddelere, meydanlara ve yeflil sahalara kar fl p giden elliden fazla BD EK M 2012 caminin baz s, projeleri hiç tehdit etmedi i hâlde biraz da keyfî uygulamalarla ortadan kald r lm fl." Semavi Hoca, Menderes in açt rd Atatürk Bulvar na kurban giden iki camiden flöyle söz etmifltir: Bozdo an kemerinden Aksaray a inerken sa da iki küçük cami vard. Baba Hasan Alemi ve Oruç Gazi Camileri. Baba Hasan Alemi yi daha o zaman vak flar kiraya vermiflti. Hatta bir ö retmen oturuyordu içinde. Cadde üstünde olmamas na ra men y kt lar onu. Oruç Gazi mamurdu, kullan l yordu. Hiç lüzumu yokken y k ld o da. Bulvar aç ld nda, dört taraf nda servi a açlar yla çok flirin bir durumu vard, caddeden d flar da ve biraz çukurdayd zaten. Kimin akl - na estiyse, lüzumsuz burada dediler, y kt lar. Adana da kentin göbe inde, camisi, medresesi, kütüphanesiyle görkemli bir külliye düflünün lerde Cafer Pafla yapt rm fl, 1950 de cadde genifl- stanbul da yol yap m çal flmalar s ras nda 1956 da y k lan Oruç Gazi Camisi nden bir görüntü 69

4 BD EK M 2012 Adana da yol geniflletmek bahanesiyle 1950 lerde y k lan Cafer Pafla Camii leyecek bahanesiyle y k lm fl. Ne var ki arsa hala bofl, külliye y k ld ile kalm fl, flehrin an tsal yap s n n yerinde flimdi çömlekçi var. 4 flte stanbul da DP döneminde y kt r lan ve tahrip edilen 54 tarihi camilerden baz lar : stanbul da yol yap m çal flmalar s ras nda 1957 de y k lan Süheyl Bey Camii tarihinde infla edilmifl olan tarihi Murat Pafla Camii, Vatan caddesi yap l rken 1957 de y k lm flt r. Pertevniyal Lisesi yak nlar nda bulunan tarihi Oruç Gazi Camii, 1956 y l nda yol yap m çal flmalar s ras nda y kt r lm flt r. Yeni Kap yak nlar nda Fatih döneminden kalma 1479 tarihli Çak r A a Camii yine yol yap m çal flmalar nedeniyle 1958 de y k lm flt r. Aksaray da Vatan cadesinin bafllang c nda yer alan Fatih döneminden kalma Camc lar Camii ve çeflmeleri, 1957 y l nda yol yap m çal flmalar nedeniyle y k lm flt r. Aksaray da,1555 yap m tarihi Kazasker Abdurrahman Camii 1957 de yol yap m çal flmalar nedeni ile y k lm flt r. Karaköy Kabatafl aras nda-bugünkü Mimar Sinan Üniveristesi nin tam karfl s ndaki- Sal pazar Süheyl Bey Camii 1957 de yol yap m çal flmalar

5 s ras nda y k lm flt r. Karaköy Kabatafl aras ndaki yap m, özgün mimariye sahip çok nadide eserlerden biri olan Karaköy Mescidi veya camisi 1958 de yol yap m çal flmalar s ras nda y k lm flt r. Karaköy Kabatafl aras ndaki II. Mahmut döneminden kalma, 1826 yap m, tarihi Nusretiye camii ve sebili 1958 de yol yap m s ras nda tahrip edilmifltir. Karaköy Kabatafl aras ndaki Mimar Sinan eserlerinden K l çali Pafla Camii ve dükkanlar 1958 de yol yap m çal flmalar s ras nda tahrip edilmifl, baz duvarlar y k larak yeniden yap lm flt r.5 stanbul un birçok tarihi camisini y kt ran DP, (tarihi camilerin bak m ve onar m konusunda ç - kar lan yasaya ra men) stanbul un abidevi camilerine de ilgisiz kalm flt r. Bu durum dönemin BD EK M 2012 bas n nca elefltirilmifltir. Örne in, Sultanahmet Camii nin etraf n n gecekondularla kuflat lmas n ve bak ms zl n Metin Engin, 1953 y - l nda Cumhuriyet gazetesinde flöyle elefltirmifltir: stanbul un en büyük tarihi abidelerinden olan Sultanahmet Camisi gecekondular n ve usulsuz inflaat n istilas alt nda... üç befl teneke parças ya da tafl bulan her flah s caminin duvar na bitiflik bir gecekondu infla ediyor. Sultanahmet Camisi nin hali ise büsbütün utanç verici de Vak flar taraf ndan tamir edilirken bir amelenin dikkatsizli i yüzünden kül olan, camiye bitiflik mahfil-i hümayun üç seneden beri harap ve yan k bir vaziyette b rak lm fl. Bu feci manzara muhteflem caminin bütün güzelli ini ortadan kald rmaya kafi geliyor. Vak flar Umum Müdürlü ü acaba neden buras n tamir edip camiyi bu çirkin vazi- stanbul da yol yap m çal flmalar s ras nda 1957 de y k lan Murat Pafla Camii 71

6 BD EK M 2012 Menderes döneminde Bayrampafla ya stadyum yap lmas için y kt r lan tarihi stanbul Surlar 72 yetten kurtaramaz. 6 Bu noktada insan n akl na birkaç soru geliyor: 1. smet nönü keyfi nedenlerle camileri kapatmad halde smet Pafla camileri kapatt! diye y llard r millet kand r l rken; DP baz tarihi camileri ve mescitleri y kt rd halde hiç kimse Menderes camileri ve mescitleri y kt rd! diye ç t bile ç karmam flt r. 2. DP döneminde Türkiye nin dört bir yan ndaki tarihi kiliseler, cemaati olmad halde, törenlerle ibadete aç - l rken, hiç kimse Menderes Türkiye de H ristiyanl n yay lmas n sa lad! diye ba r p ça rmam flt r Çok daha önemlisi 2010 y l nda sat fla ç kar lan zmir Foça daki Kozbeyli köyü camisinden neden hiç söz eden yoktur Tek parti CHP camileri kapatt diye s zlananlar neden hiçbir zaman Tek parti döneminde aç lan Halkevleri ve Köy Enstitülerini DP kapatt. Böylece Türk ayd nlanmas büyük bir darbe yedi. demez? 1951 de DP ve Menderes, Türkiye nin dört bir yan ndaki 478 Halkevi merkezini, 5000 Halkevi flubesini ve 4000 Halkodas n kapatm flt r te de o güne kadar ö retmen yetifltiren Köy Enstitülerini kapatm flt r. 9 Sonuç olarak diyece im flu ki: Tarih insanlar n ifllerine geldi- i gibi yorumlanamaz... sinanmeydan@butundunya.com.tr Dipnotlar: 1-Zeynep fiahiner, Menderes Camileri Tekkeleri Neden Y kt rd, haberkultur.net. 5 Ocak lber Ortayl, Cami Olmaktan Ç kan Camiler, Milliyet gazetesi Pazar, 29 Nisan Me er Menderes Camileri Y kt rm fl Odatv.com, 30 Mart Sanat Alemi nden naklen, Sat lan Cami ve Mescitler Ne Oldu?, Haber 7.com, 19 fiubat, Bar fl Ertem-Mustafa Cevdet Altunel, stanbul mar ndaki Tarihi Eser Kayb - n n Tarih ve Turizm Aç s ndan ncelenmesi: Karaköy-Kabatafl Bölgesi, Sosyal Bilimler Araflt rmalar Dergisi, C.2, S.4, Aral k 2011, s.69-72;behçet Ünsal, stanbul un mar ve Eski Eser Kayb, Türk Sanat Tarihi Araflt rma ve ncelemeleri Dergisi,Cilt 2, s.46-49; Müge Ceyhan, stanbul da Tarihi Çevre Koruma ve Bas n, TÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Yay mlanmam fl Yüksek Lisans Tezi, s Metin Engin, Cumhuriyet gazetesinden naklen Ceyhan, age, s Menderes döneminde açt r lan kiliseler için bkz. Sinan Meydan, Cumhuriyet Tarihi Yalanlar, 2. Kitap, s. 612 vd. Menderes in Açt rd Kilise ve Diyalogculuk 8- AKP - den Sat l k Cami, Yeniça gazetesi, Sinan Meydan, Akl- Kemal Atatürk ün Ak ll Projeleri 2.cilt, stanbul, 2012, s.101,104.