Ahmet NARÝNOÐLU Keþan Kaymakamý

Transkript

1

2

3 Ahmet NARÝNOÐLU Keþan Kaymakamý Kültür ve Tabiat Varlýklarý bakýmýndan çok az ülkenin sahip olduðu zenginlik ve çeþitliliðe sahip olan ülkemizde bu deðerlerin korunmasý ve geliþtirilmesi konusu kanunlarýmýzda yer almýþ, konu ile ilgili kurumlar oluþturulmuþ, koruma giderek daha çok sayýda kurum, kuruluþ ve kiþiyi ilgilendiren bir durum haline gelmiþtir. Bir ulusun kültürel deðerleri; mimarisine özgü yapýlar ve kültür tarihine iliþkin izlerden oluþmaktadýr. Hersekzade Ahmet Paþa Cami ile Osmanlý dönemi Kültürel Deðerlerin Tanýtýmý, kültürel planlama ve organizasyon ile kültürel mirasýn gelecek kuþaklara aktarýlmasý, tanýtýmýnýn yapýlmasý, tarihsel açýdan bilgilerin geliþtirilmesi ile bu varlýklarýn daha duyarlý þekilde korunmasý yönünde önemli bir adým olacaktýr. Evrensel, ulusal ve yöresel düzeyde mimari deðere sahip; dini mimarlýk örneklerinden birisi olan Hersekzade Ahmet Paþa Cami kültür varlýklarýnýn korunmasýnda asýl olan genel görünümleriyle olduðu kadar özgün tarihi dokularýyla da yaþatýlmalýdýr.bu da yetmiyor. Onlarý kültürümüzün ve yaþam biçimimizin bir parçasý kýlarak hayatýmýzda yer verilmelidir. Bu amaçla Hersekzade Ahmet Paþa Cami etrafýndaki hamam, çarþý canlandýrýlacak, çevre yapýlar açýlarak tarihsel dokusu aðýr basan meydan kazanýlacaktýr. Keþan'ýn 500 yýllýk geçmiþine tanýklýk eden Hersekzade Ahmet Paþa Cami ilçede yaþayan en önemli Kültür Mirasýmýzdýr. Yapýlýþýnýn 500. Yýlýný kutlamakta olduðumuz 2011 yýlýnda ilçemizde çeþitli etkinliklerle anýlacak ve tanýtýmý yapýlarak gelecek kuþaklara aktarýlacaktýr. Etkinliklerin gerçekleþmesinde katkýda bulunan ve maddi desteklerini esirgemeyen baþta Kültür ve Turizm Bakanlýðýmýz olmak üzere Keþan'daki Kurumlarýmýza, Yerel Yöneticilere, Oda ve Derneklerimize, gayretli, hayýrsever kiþilere ayrýca bu broþürün hazýrlanmasýnda emeði geçen Doç.Dr. Ýbrahim SEZGÝN, Doç.Dr.Mustafa ÖZER ile Fotoðraf Sanatçýsý Ali ÇITAK'a teþekkürü bir borç bilirim. Baþarý Hersekzade Ahmet Paþa Caminin 500.Yýlýný projelendiren, emek, enerji ve zaman harcayan proje ekibine aittir. Hepinizi kutlarým. Keþan'ýn tarihsel, kültürel kimliðini oluþturacak olan bu tür etkinliklerin artarak sürmesi, geleneksel hale gelmesi en içten dileðimdir. 1

4 Hazýrlayan; Z. Bülend DÝZDAROÐLU Keþan Ýlçe Halk Kütüphanesi Müdürü Bilgiler; Doç. Dr. Ýbrahim SEZGÝN Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölüm Baþkaný Doç. Dr. Mustafa ÖZER Sakarya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Öðretim Üyesi Fotoðraflar; Ali Çýtak Fotoðraf Sanatçýsý Tasarým&Baský; Umut Matbaasý Eski Garaj Ýçi No:4 Keþan, Edirne Tel:

5 HERSEKZÂDE AHMED PAÞA'NIN HAYATI VE KEÞAN'DAKÝ VAKIFLARI XV. yüzyýlýn ikinci yarýsý ile XVI. yüzyýl baþlarýnda yaþayan ve II. Bayezid ile Yavuz Sultan Selim zamanlarýnda beþ kez sadrazamlýk görevine getirilen Ahmed Paþa aslen Herseklidir veya 1459 yýlýnda Hersek-Novi'de doðduðu kabul edilmektedir. Güneydoðu Bosna hakimi olan Hersek (Dük) Stjepan Vukcic-Kosaca'nýn küçük oðlu olup asýl adý Stjepan'dýr. Fatih Sultan Mehmed'in 1463 yýlýndaki Bosna seferi sonrasýnda Hersek taraflarýna kuvvet sevketmesi üzerine Hersek Stjepan Osmanlýlara itaat etmiþ ve küçük oðlu da rehin olarak Hersekzade Ahmet Paþa Camisi'nin kuzeybatýdan bir görünümü (restorasyon öncesi) * Ýbrahim SEZGÝN Osmanlý sarayýna götürülmüþtü. 1466'da babasýnýn ölümü üzerine diðer kardeþleri Vladislav ve Vlatko arasýndaki mücadeleden faydalanan Osmanlý idarecileri bölgeyi tamamýyla topraklarýna kattýlar. Ýstanbul'da bulunan küçük oðul Stjepan, Ahmed adýný alarak Osmanlý sarayýna alýndý. Babasýnýn ünvanýndan dolayý Ahmed de Hersekzâde ünvanýyla anýlmaya baþlanmýþtýr. 1 Osmanlý sarayýnda yetiþen Hersekzâde Fatih Sultan Mehmed'in 1478'deki Ýþkodra seferine miralem (sancaktar) olarak katýlmýþtýr. Sefer sýrasýnda çekilen sýkýntýlar yüzünden Fatih'in Bir yarar ve kâr-güzâr (iþ bilir) vekîlimiz yokdur ki bizi bu kuyudan halâs eyleye sözü üzerine Hersekzâde, Gedik Paþa kulunuz beraber olsaydý bu zahmetler çekilmezdi diyerek hapiste olan Gedik Ahmed Paþa'nýn serbest býrakýlmasýný saðlamýþtýr 2 Hersekzâde Ahmed Paþa Hamid-ili (Isparta) sancakbeyliði göreviyle saraydan ayrýldý. 3 Daha sonra Hüdavendigâr sancakbeyi oldu. 4 Fatih'in ölümü sýrasýnda Rumeli beylerbeyi olan Hersekzâde, Karamanî Mehmed Paþa'nýn Þehzade Cem'in padiþah olmasýný saðlamak maksadýyla yaptýklarýný farkederek Hersekzade Ahmet Paþa Camisi'nin kuzey cephesi (restorasyon öncesi) * Doç.Dr., Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü 1 Þerafettin Turan, Hersekzâde Ahmed Paþa, mad., Türkiye Diyanet Vakfý Ýslâm Ansiklopedisi (=DÝA), C. XVII, Ýstanbul 1998, s ; Ýsmail Hakký Uzunçarþýlý, Osmanlý Tarihi, C. II, Ankara 1983, s Gelibolulu Âlî, Künhü'l-Ahbâr, C.II Fatih Sultan Mehmed Devri , Yay. M. Hüdai Þentürk, Ankara 2003, s. 184; Þ. Turan Hersekzâde Ahmed Paþa, s Ýbn Kemal, Tevârîh-i Âl-i Osman, VIII. Defter, Haz. Ahmet Uður, Ankara 1997, s. 282; Þ. Turan, Hersekzâde Ahmed Paþa, s Þ. Turan, Hersekzâde Ahmed Paþa, s

6 Hersekzade Ahmet Paþa Camisi'nin doðu ve güney cepheleri (restorasyon öncesi) Anadolu Beylerbeyi Sinan Paþa ve Ýstanbul muhafýzý Ýshak Paþa ile birlikte buna engel oldular. 5 Bunun için askerler arasýnda Fatih'in ölüm haberini yayarak yeniçerileri tahrik ettiler ve Karamanî Mehmed Paþa tarafýndan Cem'e gönderilen adamlarý da yakalattýlar. Ahmed Paþa Sultan II. Bayezid ile Cem arasýndaki mücadelelerde Bayezid'in yanýnda yer aldý ve Bayezid tarafýndan Anadolu askeri ile Karaman'a gönderildi. 6 Daha sonra Anadolu Beylerbeyiliðine atanan Hersekzâde, 1484 yýlýnda II. Bayezid'in kýzý Hundi Hatun'la evlenerek padiþahýn damadý oldu yýlýnda Anadolu askeriyle II. Bayezid'in Boðdan seferine katýldý. Savaþtan sonra muhtemel bir Macar saldýrýsýna karþý Ýskender Paþa'nýn Rumeli Eyaleti askeriyle Sofya'da, Ahmed Paþa'nýn da Anadolu Eyaleti askeriyle Zaðra'da muhafaza hizmetinde bulunmalarý emredildi. 8 Saltanat mücadelesinde bulunan Cem Sultan'ý himaye ve onu mücadeleye teþvik etmelerinden dolayý Memlukler ile Osmanlý Devleti arasýndaki münasebetler bozulmuþtu. 9 Çukurova bölgesindeki bazý Türkmenler de Memluklerden himaye görmekte idi. Bunlarý cezalandýrmak amacýyla Karaman Beylerbeyi Karagöz Paþa 1485 yýlýnda sefere memur edilerek Adana, Tarsus ve civardaki bazý küçük kaleleri fethetmiþtir. Bunun üzerine Memluklularýn yeni kuvvetlerle Haleb'e geldiðini haber alan II. Bayezid, Hersekzâde Ahmed Paþa'yý sýnýrlarýn muhafazasý için göndermiþtir. Ahmed Paþa, kuvvetleriyle birlikte Ereðli'ye gelerek burada konaklamýþtýr. Memluk kuvvetlerinin ileri yürüyüþlerini durdurmak için görevlendirilen Musa, Mustafa ve Ferhad Beylerin þehit olmalarý üzerine diðer askerler de bozulmuþ ve büyük kýsmý þehit olmuþ; sað olarak ele geçirilenler de esir edilerek Kahire'ye gönderilmiþtir. Memluk kuvvetleri ise Adana kalesini muhasara etmiþlerdi. Bu son durum üzerine Anadolu Beylerbeyi Hersekzâde Ahmed Paþa Osmanlý kuvvetlerinin baþýna geçerek yanýnda Karaman Beylerbeyi Karagöz Paþa ile Hýzýr Bey oðlu Mehmed Beyle birlikte Adana hisarýnýn yardýmýna gitti. Hersekzade Ahmet Paþa Camisi'nin güney cephesi (restorasyon öncesi) 5 Þehabeddin Tekindað, Bayezid II.'in Tahta Çýkýþý Sýrasýnda Ýstanbul'da Vukua Gelen Hâdiseler Üzerine Notlar, Tarih Dergisi, X/14, Ýstanbul 1959, s Ýbn Kemâl, Tevârîh-i Âl-i Osman, VIII. Defter,, s M. Çaðatay Uluçay, Padiþahlarýn Kadýnlarý ve Kýzlarý, Ankara 1985, s Ýbn Kemal, Tevârîh-i Âl-i Osman, VIII. Defter, s Bu dönemdeki siyasî ve askerî geliþmeler için bkz. M. C. Þehabeddin Tekindað, II. Bayezid Devrinde Çukur-Ova'da Nüfuz Mücâdelesi, Belleten, XXX/123, Ankara 1967, s

7 Adana kalesi muhafýzlarýnýn kaleden çýkýp Memluklu toplarýný tahrip ettikleri sýrada Ahmed Paþa da kahramanca savaþmýþtýr. Ancak kendisini çekemeyen Karagöz Paþa ve Hýzýr Bey oðlunun ihanetleri, Karaman askerinin savaþ alanýndan kaçmasý ve diðer sancak beylerinin de yardým etmemesi yüzünden Ahmed Paþa yaralý olarak esir edilmiþtir (1486) Hersekzade Ahmet Paþa Camisi'nin doðu ve güney cepheleri (restorasyon öncesi) Kasým 1486'da Kahire'ye götürülen Hersekzâde Ahmed Paþa yaklaþýk bir ay sonra Memluk Sultaný Kayýtbay tarafýndan diðer esirlerle birlikte serbest býrakýlarak Ýstanbul'a dönmüþtür. Kayýtbay, muhtemelen Osmanlýlar ile barýþ antlaþmasýna vesile olacaðý düþüncesiyle esirleri serbest býrakmýþtýr. 10 Hersekzâde Ahmed Paþa'nýn Ýstanbul'a döndükten sonra Gelibolu Sancakbeyi ve Kaptan-ý deryalýk görevine getirildiði 11 belirtiliyorsa da bunun sadece bir sefer için olduðuna dair görüþler de vardýr yýlýnda Hadým Ali Paþa'nýn Çukurova üzerine yaptýðý sefere 100 gemiden meydana gelen bir donanma ile Hersekzâde Ahmed Paþa da katýlmýþtýr. Ayas kalesinin ele geçirilmesine yardým eden Osmanlý donanmasý Trablusþam sahillerini de tehdit etmekteydi. Donanmanýn bir görevi de Ýskenderun sahil geçidinden geçecek Memluk kuvvetlerine engel olmaktý. Bu konuda kýsmi baþarý elde edildiyse de çýkan ani bir fýrtýna yüzünden gemilerin bir kýsmý batmýþ, diðerleri de geçitten ayrýlmak zorunda kalmýþtý. 13 Hersekzâde, Haleb'e çekilen bir kýsým Memluk kuvvetini yenilgiye uðrattý ise de bunun neticeye bir tesiri olmamýþtýr. 14 Hersekzade Ahmet Paþa Camisi'nin batý cephesinden bir diðer görünüm (restorasyon öncesi) Memluk kuvvetlerinin 1490 yýlýnda Anadolu'ya girerek Kayseri'yi muhasara etmesi üzerine Hersekzâde Ahmed Paþa, büyük bir kuvvetle bölgeye gönderildi. Bunun haber alýnmasý üzerine Memluk kuvvetleri kuþatmayý kaldýrarak Anadolu'dan çekilmek zorunda kalmýþtýr. 15 Hersekzade Ahmet Paþa Camisi'nin batý cephesi ve minaresi (restorasyon öncesi) 10 Tekindað, Çukur-Ova'da Nüfuz Mücâdelesi, s Þerafettin Turan, Hersekzâde'nin esaret hayatýný bir yýl olarak belirtmektedir. Bkz. Þ. Turan, Hersekzâde Ahmed Paþa, s Ýbn Kemal, Tevârîh-i Âl-i Osman, VIII. Defter, s Ýsmail Hami Daniþmend, Ýzahlý Osmanlý Tarihi Kronolojisi, V, Ýstanbul 1971, s Ýbn Kemal, Tevârîh-i Âl-i Osman, VIII. Defter, s. 111; Tekindað, Çukur-Ova'da Nüfuz Mücâdelesi, s Tekindað, Çukur-Ova'da Nüfuz Mücâdelesi, s Tekindað, Çukur-Ova'da Nüfuz Mücâdelesi, s

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27 HERSEKZADE AHMET PAÞA CAMÝ'NÝN 500. YILDÖNÜMÜ KUTLAMA ETKÝNLÝKLERÝ PROJE EKÝBÝ Ahmet NARÝNOÐLU Keþan Kaymakamý Ziya Bülend DÝZDAROÐLU Keþan Ýlçe Halk Kütüphanesi Müdürü Sevgi DÝZDAROÐLU Keþan Ýlçe Halk Kütüphanesi Müdürlüðü Þefi Aysun ATAGAN ÇETÝN Keþan Yusuf Çapraz Uygulamalý Bilimler Yüksek Okulu Öðretim Görevlisi Yusuf Nusret KAYSERÝ Keþan Belediye Baþkanlýðý Þehir Plancýsý Ramazan YILDIZ Keþan Kaymakamlýðý Koordinatörü KUTLAMA ETKÝNLÝKLERÝNE MADDÝ KATKIDA BULUNAN KURUM VE KURULUÞLAR KEÞAN BELEDÝYE BAÞKANLIÐI KEÞAN TÝCARET VE SANAYÝ ODASI BAÞKANLIÐI KEÞAN TÝCARET BORSASI BAÞKANLIÐI KEÞAN ÞOFÖRLER VE OTOMOBÝLCÝLER ODASI BAÞKANLIÐI KEÞAN ZÝRAAT ODASI BAÞKANLIÐI KEÞAN LOKANTACILAR VE KAHVECÝLER OTELCÝLER ODASI BAÞKANLIÐI TÜRKÝYE DÝYANET VAKFI KEÞAN ÞUBESÝ BAÞKANLIÐI S.S. KADIKÖY SULAMA KOOPERATÝFÝ BAÞKANLIÐI KEÞAN SÜT ÜRETÝCÝLERÝ BÝRLÝÐÝ BAÞKANLIÐI KEÞAN ÖZEL GENÇ FIRAT EÐÝTÝM MERKEZÝ DERSHANESÝ MERCAN TÝCARET ÖZEL KEÞAN HASTANESÝ ÖZEVREN YEM ERBAL PETROL KEÞAN GENÇ ÝÞADAMLARI DERNEÐÝ BAÞKANLIÐI FOTO CANER TEÞEKKÜR EDERÝZ

28