ÖNSÖZ. Prof. Dr. Münir EKONOMĐ

Transkript

1 ÖNSÖZ "Yargıtayın Đş Hukukuna Đlişkin Emsal Kararları" serisine 1999 yılı kararlarıyla devam edilmektedir. Kitabın hacmi, bu hususta Yargıtaydan gördüğümüz desteğin bir göstergesidir. Şükranlarımızı bir kez daha tekrarlamaktan büyük bir mutluluk duymaktayız. Ciddi yayın faaliyeti büyük takdir gören Kamu-Đş Đşveren Sendikası yöneticilerine, Genel Sekreter Sayın Dr. Naci ÖNSAL'a, baskıya hazırlama ve baskı sırasında yazım ve düzeltmelerde büyük yardımı geçen Kamu-Đş çalışanlarına ve öncelikle Sayın Sevil ÇOLAKOĞLU'na, baskı işini kısa sürede ve titizlikle gerçekleştiren Türk Tarih Kurumu Basımevi mensuplarına sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Prof. Dr. Münir EKONOMĐ

2 KISALTMALAR AY : Türkiye Cumhuriyeti Anayasası Bak. : Bakınız BK : Borçlar Kanunu E. : Esas gm : geçici madde ĐşK : 1475 sayılı Đş Kanunu ĐşMahK : Đş Mahkemeleri Kanunu K. ve k : Karar m. : madde MK : Medeni Kanun s. : sayfa SenK : Sendikalar Kanunu SSK : Sosyal Sigortalar Kanunu sk : sayılı Kanun TSGLK : Toplu Đş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu vd. : ve devamı Yarg. 9. HD : Yargıtay 9. Hukuk Dairesi Yarg. HGK : Yargıtay Hukuk Genel Kurulu

3 ĐŞ KANUNU ĐLE ĐLGĐLĐ KARARLAR

4

5 I - Đşçi niteliği "Zaman" ve "bağımlılık" unsurlarının esas olduğu hizmet akdine göre çalışanın işçi sayılması 2. Đsnisna aktine göre çalışanın işçi sayılmaması Bak. k 1 3. Bağ-Kur üyeliğinin hizmet akdine dayalı çalışmaya ve işçi niteliğinin kazanılmasına engel olmaması Bak. ĐşK 14/k Halk Eğitim Merkezinde 657 sk'a göre geçici personel statüsünde çalışan usta öğreticinin işçi sayılmaması 5. Sözleşmeli personel olarak çalışanın işçi sayılmaması 6. Üniversitenin Yabancı Diller Okulunda okutman olan ve idari sözleşme ile istihdam edilen kimsenin işçi sayılmaması 7 Kadrolu işçi statüsüne girebilme sınavında başarısızlık sonucu doğan işçi-işveren uyuşmazlığı II - Đşveren niteliği Đşverenin belirlenmesi 2. Đşverenin belirlenmesi 3. Limited şirket ortağının işeveren sayılmaması III - Đşveren vekili 1. Talimat verme yetkisi Bak. k1 2

6 3 2. Đşçi sıfatına dayalı işlem görmesi Bak. ĐşK 17/k 12, 13 IV - Asıl işveren - alt işveren ilişkisi Asıl işveren - alt işveren arasındaki istisna aktinden doğan uyuşmazlığın çözüm yeri 2. Asıl işveren - alt işveren arasındaki sözleşmeden doğan uyuşmazlığın çözüm yeri 3. Asıl işveren-alt işveren ilişkisinin muvazaalı işleme dayanması ve sonuçları 4. Asıl işveren-alt işveren arasındaki ilişkinin muvafzaalı olup olmadığının araştırılması 5. Asıl işveren-alt işveren ilişkisinde iş güvenliği önlemlerini alma görevi ve sorumluluğu 6. Alt işverenin işçisinin asıl işverenin işçileri için yapılan toplu iş sözleşmesinden yararlanma imkânı Bak. k 11, 12; TSGLK 9/k 11, 12 V - Đşçi ve Đşverenin hizmet aktinden doğan borçları Đşçinin üstlendiği işi özenle yerine getirmesi ve kusuru ile işverene verdiği zarardan sorumluluğu 1a) Kullandığı araca kusuru ile çarpışma sonucu verilen zarardan sorumluluk 1b) Göreve gittiğinde işverence teslim edilen ve içinde alet bulunan çantanın kaybından sorumluluk 1c) Ambar memuru olan işçiye bankaya para yatırma görevinin verilmesi ve bu işin de özenle görülmesinden sorumluluk

7 d) Đşçi ile birlikte sorumlu tutulan kimseler yönünden uyuşmazlığın çözüm yeri 2. Đşverenin yabancı ülkeye görevle gönderdiği işçi için gözetme borcu 18 VI - Rekabet yasağı sözleşmeleri 1. Sözleşme ile kararlaştırılan rekabet yasağının şartları ve geçerlilikleri Sözleşme ile kararlaştırılan rekabet yasağına aykırı davranışın bulunup bulunmadığının belirlenmesi Yarg. 9. HD, , E. 1998/18888, K. 1999/1810. "Zaman" ve "bağımlılık" unsurlarının esas olduğu hizmet akdine göre çalışma-istisna akdinin bulunmaması 1 Merkezi Almanya'da bulunan hasta taşıma servisi işverenin, Türkiye'de hastalanan kişilerin Almanya'ya nakli işini yürütmek üzere davacı ile kurduğu ilişki, istisna akdi (eser sözleşmesi) olmayıp, zaman ve bağımlılık unsurlarının ağır bastığı, ekonomik riskin de işveren tarafından taşındığı hizmet akdine dayalı bir ilişkidir. ĐşK 1; BK 313, 355 DAVA : Davacı ücret alacağının ödetilmesine karar verilmesini istemiştir Yerel mahkeme, davayı görev yönünden reddetmiştir. Hüküm süresi içinde davacı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü: Davacı iş akdinin işveren tarafından haksız olarak sona erdirildiğini belirterek kıdem ve ihbar tazminatları ile eksik ödenen ücretler karşılığı ve manevi tazminat talep etmiş olup mahkemece taraflar arasında işveren-işveren temsilciliği pozisyonu bulunduğu kabul edilerek görev yönünden dava dilekçesinin reddine karar verilmiş ve karar davacı tarafça temyiz edilmiştir. 4

8 Davalı taraf savunmalarında, taraflar arasındaki ilişkinin eser sözleşmesi olduğunu ileri sürmüştür. Yine davalı taraf mahkemenin kabulünün aksine davacı ile aralarındaki ilişkinin temsilcilik şeklinde olmadığını da belirtmektedir. Davalı firmanın merkezi Almanya'da bulunan hasta taşıma (Ambulans) servisi olduğu ve Türkiye'de hastalanan kişilerin Almanya'ya nakli işini yürüttüğü anlaşılmaktadır. Davalı firmanın davacıya gönderdiği anlaşma metninde "... davacının görevinin Türkiye'de ki hastaları tedavi eden hekimlerle temas kurmak, hastalığın teşhisi ve hastanın taşınmasının mümkün olup olmadığı ile nakliye aracı ve zamanı konusunda, daha sonra tabbi nakliye standartları dikkate alınarak hızlı bir geri taşıma gerçekleştirebilmesi için öneriler hazırlamak olduğu, davacıdan istenilen çalışma şartlarının bütün yıl hazır bulunmak (ağırlıklı olarak yaz aylarında Haziran'dan Eylül'e kadar) ve...-doktorunun karar vermesine yardımcı olmak..." şeklinde görevlerinin belirtildiği ve yine tarihli faks mesajında, davacıdan yaz sezonu olan Haziran-Eylül ortasına kadar anlaşma gereği Pazartesi den - Cumartesiye olan çalışma günleri temel süre olarak 09.00'dan-20.00'ye kadar hazır beklemesi istenmektedir. Yine taraflar arasında ücretin götürücü ücret olarak da kararlaştırıldığı aynı yazışmalarda anlaşılmaktadır. Bilimsel ve yargısal görüşlere göre "zaman" ve "bağımlılık" unsurları hizmet akdinin ayırıcı ve belirleyici özellikleridir. Eser sözleşmesinde, yüklenici, bir sonucu ortaya çıkarma taahhüdünde bulunurken, hizmet akdinde işçinin taahhüdü belirli veya belirsiz bir süre hizmet ifasından ibarettir. Yine eser sözleşmesinde hukuki bağımlılık unsuru bulunmamaktadır. Hizmet akdinde ise işçi, işini işveren veya işveren vekilinin buyruğu (talimatı) ve denetimi altında bağımlı olarak yerine getirmektedir. Hizmet akdi ile istisna aktini birbirinden ayırmak için kabul edilen diğer bir kıstas ta ekonomik riskdir. Hizmet akdinde ekonomik risk işveren tarafından, istisna akdinde ise yüklenici tarafından karşılanmaktadır. Taraflar arasında ki uyuşmazlığın hangi akit kapsamında kaldığını yukarıda ki açıklamalar karşısında değerlendirmek gerekir. Davalı belli bir süre göstermek suretiyle davacının çalışmasını istemekte ve çalışmasının hangi konuları kapsadığını ve kendisinden talimat alınacağını belirtmektedir. Çalışma süresi belirtildiği gibi gösterilen çalışma saatlerinde kendile- 5

9 rinden emir ve talimat beklenmesi, izne ve tatile çıkmadan önce kendilerine bilgi verilmesi istenmektedir. Yine işin ekonomik riskinin de davalıya ait olduğu yazışmalardan anlaşılmaktadır. Bütün bu anlatımlar karşısında taraflar arasındaki ilişkinin eser sözleşmesi olmayıp hizmet akdi olduğu ve hizmet akdinin temel unsurları olan zaman ve bağımlılık özelliklerinin ilişkide ağır bastığı belirlenmekle ve yine mahkemenin kabul ettiği şekilde işveren-işveren temsilciliği ilişkisinin hizmet akdinin ayırıcı ve belirleyici özellikleri karşısında olayda mevcut olamıyacağı ortada iken mahkemenin aksi düşünce ile dava dilekçesini görev yönünden reddetmesi hatalı olduğundan kararın bu nedenlerle bozulması gerekmiştir. SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarıda gösterilen sebepten BOZULMASINA, peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine gününde oybirliğiyle karar verildi. Yarg. 9. HD, , E. 1999/7930, K. 1999/9226. Milli eğitim alanında öğretmen ihtiyacı için 657 sk m.4'e göre geçici personel statüsünde çalıştırılma-işçi sayılmaması-çıkan uyuşmazlığın iş mahkemesi değil idari yargıda görülmesi 2 Halk Eğitim Merkezinde ihtiyaç duyulan zamanlarda usta öğretici sıfatıyla ve 657 sk'nun 4. maddesine göre geçici personel statüsünde çalıştırılan kişinin ilişkisi, hizmet akdine dayanmayıp Đdare Hukukuna giren bir ilişkisi olduğundan, taraflar arasındaki uyuşmazlığın çözüm yeri iş mahkemesi değil, idari yargı olması gerekir ĐşK 1; 657 sk. 4; ĐşMahK 1 DAVA : Davacı, kıdem tazminatının ödetilmesine karar verilmesini istemiştir Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır. Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü. 6

10 7 Davacı işçinin uzun süreden beri ihtiyaç duyulan zamanlarda Halk Eğitim merkezinde usta öğretici sıfatıyla Sosyal Sigortalar Kurumuyla irtibatlandırılmak suretiyle 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu 4. maddesi kapsamında geçici personel statüsünde çalıştırıldığı, görev ve ücretlerinin de aynı kanununun 89. uncu maddesi çerçevesinde tespit edildiği dosyadaki bilgi ve belgelerden anlaşılmaktadır. Her nekadar iş müfettişi tarafından düzenlenen raporda davacı işçinin Đdare Hukuku ilişkisine göre değil, hizmet akdi ilişkisine dayandırılarak çalıştırıldığı, ortada muvazaalı bir işlemin bulunduğu sonucuna varılmış ve mahkemece de bu görüş benimsenerek kıdem tazminatı isteği kabul edilmiş ise de yukarıda sözü geçen yasanın 4. maddesinin "geçici personel" başlıklı (c) fıkrasında "bir yıldan az süreli veya mevsimlik hizmet olduğuna Devlet Personel Dairesinin ve Maliye Bakanlığının görüşlerine dayanılarak Bakanlar Kurulunca karar verilen görevlerde ve belirtilen ücret ve adet sınırları içinde sözleşme ile çalıştırılan ve işçi sayılmayan kimselerdir" biçiminde düzenleme öngörülmüş olup, aynı Yasanın 89. maddesinde de "okul kurs veya yaygın eğitim yapan kurumlarda ve benzeri kuruluşlarda öğretmen veya öğretim üyesi bulunmaması halinde öğretmenlere, öğretim üyelerine ve diğer memurlara veyahut açıktan atanacaklara ücret ile ek ders görevi verilebilir" denildikten sonra son fıkrasında da, "ücretle okutulacak ders saatinin sayısı, ders görevi alacaklarının nitelikleri ve diğer hususlar ilgili bakanlığın teklifi ve Bakanlar Kurulunun kararıyla tespit olunur kuralına yer verilmiştir. Genel bir anlatımla belirtmek gerekir ki, bu kapsamlı düzenlemeler Milli Eğitim alanında ani olarak veya tetricen ortaya çıkacak öğretmen ihtiyacını karşılamak üzere öngörülmüş yasal düzenlemelerdir. Kurs öğreticisi olarak duyulan ihtiyaçlar gereği davacı bu yasa hükümlerine dayanılarak çalıştırılmış olup aradaki ilişki hizmet akdine değil, idare hukuku ilişkisine dayanmaktadır. Böyle olunca uyuşmazlığın çözüm yeri iş mahkemesi yani adli yargı olmayıp, idari yargı yeridir. O halde dava dilekçesinin görev yönünden reddine karar verilmelidir. SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarıda gösterilen nedenle BOZULMASINA, peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine gününde oybirliğiyle karar verildi.

11 Yarg. 9. HD, , E. 1999/6601, K. 1999/8645. Sözleşmeli personel-işçi niteliğinde ve Đş Kanunu kapsamında sayılmayacağı-uyuşmazlıklarında idari yargının görevli olması 3 Kurumunda sözleşmeli personel olarak çalışanlar işçi olarak Đş Kanunu kapsamına girmedikleri için, bu kişilerle kurumları arasıdaki uyuşmazlıklarda görevli mahkemeler iş mahkemeleri olmayıp, idari mahkemelerdir. Bu açıdan dava dilekçesinin görev yönünden reddedilmesi gerekir. ĐşK 1; ĐşMahK 1 DAVA : Davacı, fark kıdem tazminatının ödetilmesine karar verilmesini istemiştir. Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır. Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü. Davacı, davalı Kurum tarafından kıdem tazminatının yıllık TL tavan üzerinden hesaplanmayıp sözleşmeli personel olduğu gerekçesiyle emekli ikramiyesi tavanı olan TL üzerinden belirlenip eksik ödeme yapıldığını belirterek, fark tazminat talebinde bulunmuş ve mahkemece istek kabul edilmiş olup, karar davalı tarafça temyiz edilmiştir. Davacıya, davalı kurum tarafından (emeklilik) tarihleri arası esas alınmak suretiyle brüt TL tazminat tahakkuk ettirilmiş ve ödenmiştir. Bu ödeme yapılırken TL esas alınmış olup, dava dilekçesinden anlaşılacağı şekilde, davacı, davalı kurumda geçen hizmeti karşılığının eksik değerlendirildiğini ileri sürmektedir. Davacının dosyada ki belgelerden kendi isteği ile sözleşmeli personel statüsüne geçirildiği anlaşılmaktadır. Sözleşmeli personel, 1475 sayılı Đş Yasası kapsamında yer almadıklarından, bu kişilerle kurumları arasında ki her türlü anlaşmazlıklarda görevli mahkemeler iş mahkemeleri olmayıp idari mahkemelerdir. Davacının... Belediyesine bağlı işyerlerinde işçilikte geçen hizmetler dava kapsamı dışında olduğu gibi, TRT'de gerek işçi statüsünde gerek sözleşmeli personel statüsünde çalışılan süreler TRT mevzuat ve yönetmeliğine göre değerlendirilmiş ve buna göre kıdem tazminatı adı altında bir ödeme yapılmıştır. Bu işlemlerin bütünlüğü karşısında uyuşmazlığın çözüm yeri idari yargı yeri olduğundan dava dilekçesinin görev yönünden reddine karar verilmesi gerekir. 8

12 SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarıda belirtilen nedenle BOZULMASINA, peşin alınan, temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine gününde oybirliğiyle karar verildi. 9 Yarg. 9. HD, , E. 1999/14775, K. 1999/ Üniversitede yabancı dil okutmanı olan yabancı uyruklu kimsenin idari sözleşmeye göre istihdamı-hizmet akdine göre çalışan işçi sayılamayacağı-görev yönünden kararın reddi 4 Üniversite yabancı diller okulunda idari sözleşmeye dayalı olarak çalıştırılan yabancı dil okutmanı, hizmet akdine göre çalışan işçi niteliğinde olmadığından, kıdem tazminat isteği ile açılan davasının görev noktasından reddedilmesi gerekir ĐşK 1; ĐşMahK 1 DAVA : Davacı, kıdem tazminatının ödetilmesine karar verilmesini istemiştir. Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır. Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü: Davacı davalı üniversitede yabancı diller okulunda Fransızca okutmanlığına atanarak süreli idari sözleşme ile çalışmaya başlayıp tip sözleşmelerle tarihine kadar çalışıp bağlı bulunduğu SSK.dan yaşlılık aylığı almak suretiyle görevinden ayrıldığı dosyadaki bilgi ve belgelerden anlaşılmaktadır. Mahkemece davacının 506 sayılı yasaya tabi olarak işyerinde çalışmakta iken emeklilik nedeniyle iş aktinin son bulduğu kabul edilerek kıdem tazminatı istemi hüküm altına alınmış, davalı vekilince karar temyiz edilmiştir. Davacı Fransız uyruklu olup 2547 sayılı Yüksek Öğretim Kanununun kabulünden önceki mevzuatta öngörülen prosedür uyarınca davalı üniversite Yabancı Diller Okulunda Fransızca okutmanlığına tarihinde atanarak birer yıllık sözleşmelerle çalışmış 2547 sayılı kanun ve gün ve 8/5102 sayılı Bakanlar Kurulu kararı uyarınca düzenlenen sözleşmelerle görevini sürdürmüştür. Dosya içinde bulunan ve taraflarca düzenlenen sözleşmenin dayanağını oluşturan 2547 sayılı Yüksek Öğretim Kanununun "yabancı uyruklu öğretim elamanı" baş-

13 lıklı 34. maddesinde "yüksek öğretim kurumlarında, sözleşme ile görevlendirilecek yabancı uyruklu öğretim elamanları, ilgili fakülte enstitü veya yüksekokul yönetim kurulunun önerisi ve üniversite yönetim kurulunun uygun görüşü üzerine rektör tarafından atanırlar. Bunlar, öğretim görevleri bakımından, bu konuda aylıklı öğretim elemanları için konulmuş olan hükümlere tabidirler. Yabancı uyruklu öğretim elemanlarının bu şekilde atanmaları veya görevlendirilmeleri 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun Bakanlar Kurulu kararlarını gerektiren hükümlerine tabi olmadan, Yüksek Öğretim Kurulunca Đçişleri Bakanlığına bildirilir ve iki ay içerisinde alınacak olumlu görüş neticesinde ilgili üniversitesince sözleşmesi yapılır" denilmektedir. Görüldüğü gibi davacı atama tasarrufu ile göreve başladıktan sonra da taraflarca sözleşmesi düzenlenmiştir. Bu durum karşısında sözleşme hizmet sözleşmesi olarak nitelendirilmeyeceğinden sözleşmenin idari sözleşme niteliğinde olduğunun kabulü gerekir. Mahkemece dava dilekçesinin görev noktasından reddi gerekirken yazılı şekilde davanın esası hakkında hüküm kurulması hatalıdır. SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine gününde oybirliğiyle karar verildi. Yarg. 9. HD, , E. 1999/14199, K. 1999/ Geçici işçi statüsünden kadrolu işçi statüsüne geçme-yapılan sınav sonucuna karşı açılan davada iş mahkemesinin görevli olması 5 Geçici işçi statüsünde çalışırken açılan kadrolu işçi statüsüne girebilme sınavında başarısızlık hakkındaki sonuca karşı dava, bir hizmet akdine dayalı işçi ve işveren arasındaki uyuşmazlıktan doğduğu için çözüm yeri iş mahkemesi olup, idari yargı değildir ĐşK 1; ĐşMahK 1 DAVA : Davacı, sınavın iptaline karar verilmesini istemiştir. Yerel mahkeme, davayı görev yönünden reddetmiştir. Hüküm süresi içinde davacı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü. 10

14 Dosyadaki bilgi ve belgelere göre davacı geçici işçi statüsünde çalışırken açılan kadrolu statüye girme sınavına girmiş ancak başarılı olmamıştır. Sınav sonucu ile ilgili işlemin iptali isteği ile açtığı bu dava, görevli mahkemenin idari yargı yeri olduğu gerekçesi ile reddedilmiş ise de öncelikle belirtmek gerekir ki işverenle işçi arasındaki hizmet akdinden doğan uyuşmazlıklarının çözüm yeri iş mahkemesi olduğu, 5521 sayılı Đş Mahkemeleri Kanunun 1. maddesi gereğidir. Böyle olunca mahkemece verilen görevsizlik kararı hatalıdır. Đşin esası incelenmek üzere kararın bozulması gerekmiştir. SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarıda gösterilen sebeple BOZULMASINA, peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine gününde oybirliğiyle karar verildi. 11 Yarg. 9. HD, , E. 1999/4177, K. 1999/5544. Đşverenin belirlenmesi 6 Đşçi tarafından... Tekstil Lt. A.Ş. aleyhine açılan davada davacının... A.Ş.'nin işçisi olduğu vurgulanarak yapılan husumet itirazı üzerine; daha önce işyerinde iş müfettişince yapılan incelemede işverenin Anonim Şirket olduğu ücret bordrolarını düzenleyen ve işçilik haklarını ödeyen bu şirket olduğu görülmekle beraber, dosyada davacı işçinin sigorta belgeleri bulunmadığı için bu hususta da gerekli inceleme yapılarak bir sonuca gidilmesi gereklidir ĐşK 1 DAVA : Davacı, ihbar ve kıdem tazminatı, fazla çalışma ve yıllık ücretli izin parası ile hafta ve genel tatil gündeliklerinin ödetilmesine karar verilmesini istemiştir. Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır. Hüküm süresi içinde taraflar avukatlarınca temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü: Davacı, davalı... Tekstil San. ve Tic. Ltd.Şti.nin işçisi olarak çalıştığını işine haksız olarak son verildiğini ileri sürerek ihbar ve kıdem tazminatları ile birlikte bir kısım işçilik hakları isteğinde bulunmuştur.

15 Davalı, Limited Şirket gerek cevap dilekçesinde, gerek yargılamanın muhtelif aşamalarında davacı işçinin kendilerinin değil yine aynı yerde faaliyette bulunan... Tekstil ve Sanaayii A.Ş.nin işçisi olduğunu vurgulamak sureti ile husumet itirazında bulunmuştur. Davacının şikayeti üzerine iş müfettişi tarafından işyerinde yapılan inceleme ve soruşturma evrakından davacının Limited Şirketinin değil Anonim Şirketin işçisi olduğu sonucuna varıldığı anlaşıldığı gibi ücret bordrolarında Anonim şirket tarafından düzenlenerek işçilik haklarının bu şirket tarafından ödendiği görülmektedir. Dosya içinde sigorta belgeleri mevcut değildir. Bu konuda davacı işçinin işe giriş bildirgesi ile sigorta pirim bordrolarının incelenme olanağı bulunmadığı için kesin bir yargıya varılamamaktadır. bu eksikliklerin öncelikle tamamlanarak husumet itirazı üzerinde mahkemece değinilmemiş olması hatalıdır. Bu durumda anılan şekilde inceleme ve değerlendirme yapılmak üzere kararın bozulması gerekmiştir. SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarıda gösterilen nedenle BOZULMASINA, peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, gününde oybirliğiyle karar verildi. Yarg. 9. HD, , E. 1999/16114, K. 1999/ Đşverenin belirlenmesi-işçilik haklarından sorumluluk 7 Davalı anonim şirketin davacı işçinin işyerinde çalışmadığı aynı adreste faaliyet gösteren başka bir firmada iş gördüğü iddiası dolayısıyla, yazılı ve sözlü deliller birbirini doğrulamadığı ve çelişkili bir durum sözkonusu olduğu için, gerekli inceleme yapılarak çelişki durum giderilmeden ve işveren niteliği yönünden fiili durum tam olarak kanıtlanmadan işçilik hakları için hüküm kurulması isabetli olmaz. ĐşK 1 DAVA : Taraflar arasındaki, ihbar, kıdem tazminatı, izin parası, fazla mesai parası, 9 günlük Haziran ayına ait ücret alacağının ödetilmesi davasının yapılan yargılaması sonunda; ilamda yazılı nedenlerle gerçekleşen miktarın faiziyle birlikte davalıdan alınarak davacıya verilmesine ilişkin hükmün süresi içinde duruşmalı olarak temyizen incelenmesi davalı avukatınca istenilmesi üzerine dosya 12

16 incelenerek işin duruşmaya tabi olduğu anlaşılmış ve duruşma için Salı günü tayin edilerek taraflara çağrı kağıdı gönderilmişti. Duruşma günü davalı adına Avukat... geldi. Karşı taraf adına kimse gelmedi Duruşmaya başlanarak hazır bulunan avukatın sözlü açıklaması dinlendikten sonra duruşmaya son verilerek dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü: 13 Davacı işçi... Tic. A.Ş.ye ait işyerinde çalıştığını işine haksız son verildiğini ileri sürerek ihbar kıdem ve bazı işçilik hakları isteğinde bulunmuştur. Davalı ise, davacı işçinin işyerlerinde çalışmadığını... firması nezdinde çalıştığını savunmuştur. Her ne kadar Anonim şirket ve dava dışı olan firma aynı adreste kurulu ise de Bölge Çalışma Müdürlüğü evrakında işveren olarak... firması gösterildiği gibi tarihli işe giriş bildirgesinide aynı firma Sosyal Sigortalar Kurumu'na vermiştir. Prim bordrolarındaki işyeri sicil numarasının da işe giriş bildirgesi veren firmanın numarası olduğu görülmektedir. Bunanla beraber bölge çalışma müdürlüğünce davacı işçiye soruşturma sonucunu da içeren bir yazı göndererek haklarını dava açmak suretiyle davalı Anonim Şirketten alması gerektiğini açıklamıştır. Dinlenen tanıklar ayrıntılı bir bilgi vermemişlerse de işyerinin bulunduğu binanın duvarında Anonim Şirket adının yazılı olduğunu söylemişlerdir. Görüldüğü gibi yazılı ve sözlü deliller birbirlerini doğrulamamaktadır. Çelişkili bir durum sözkonusudur. Böyle olunca bölge çalışma müdürlüğüne işveren yetkilisi olarak açıklanacak bulunan kişinin öncelikle kimliği ve çalıştığı yer tespit edilmeli ve kimin adına açıklama yaptığı açıklığa kavuşturulmalıdır. Bundan başka işyeri belge ve kayıtları üzerinde inceleme yapılmak gerektiği takdirde tanıklarda dinlenmek suretiyle keşif yapılmak suretiyle durumun tespitine çalışılmalıdır. Aradaki çelişki giderilmeden ve fiili durumun varlığı tam olarak kanıtlanmadan davalı hakkında hüküm kurulması hatalı olup bozmayı gerektirmiştir. SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, davalı yararına takdir edilen TL. duruşma avukatlık parasının karşı tarafa yükletilmesine ve peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, gününde oybirliğiyle karar verildi.

17 Yarg. 9. HD, , E. 1999/14438, K. 1999/ Limited şirket ortağının işveren sayılmaması 8 Hakkında hüküm kurulan kişinin diğer davalı limited şirketinin ortaklarından olduğu anlaşıldığından işveren niteliği bulunmayan bu kimse hakkında husumet sebebiyle davanın reddi gerekir. ĐşK 1 DAVA : Davacı, ihbar ve kıdem tazminatı, izin ücreti ve yakacak yardımı alacağının ödetilmesine karar verilmesini istemiştir. Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır. Hüküm süresi içinde davacı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü: Hakkında hüküm kurulan davalılardan...'ın işveren olmayıp diğer davalı limited şirketin ortaklarından olduğu anlaşıldığından adı geçen davalı hakkında husumet sebebiyle davanın reddi gerekirken yazılı şekilde aleyhe hüküm kurulması hatalıdır. SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarıda gösterilen sebepten BOZULMASINA, peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, gününde oybirliğiyle karar verildi. Yarg. HGK, , E. 1999/9-42, K. 1999/51. Asıl işveren ve alt işveren arasındaki istisna aktinden doğan uyuşmazlık-taraflar arasında eksik teselsüle dayanan ilişkide halefiyet kuralının uygulanmaması-hukuk mahkemesinin görev alanına girmesi 9 Đki ayrı işveren olan taraflar arasındaki ilişki, hizmet akdine değil, istisna akdine dayanmakta ve bu ilişkiden doğan davaların çözüm yeri hukuk mahkemeleridir. Ayrıca taraflar arasındaki teselsül ilişkisi eksik teselsül olduğu için halefiyet kuralının uygulanması da mümkün değildir. ĐşK 1; BK 51, 355 vd.; ĐşMahK 1 14

18 Taraflar arasındaki "alacak" davasından dolayı yapılan yargılama sonunda; Turgutlu Asliye 1. Hukuk (Đş) Mahkemesince davanın reddine dair verilen gün ve 1997/ sayılı kararın incelenmesi davacı vekili tarafından istenilmesi üzerine, Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin gün ve 1998/ sayılı ilamı ile; (... Taraflar iki ayrı işveren olup aralarında ilişki istisna sözleşmesinden kaynaklanmaktadır. Aralarında hizmet akdi ilişkisi bulunmamaktadır. Dava, Đş Mahkemesi sıfatı ile açılmış ve sonuçlandırılmıştır sayılı Đş Mahkemeleri Kanununun 1 nci maddesinde iş mahkemesinin anılan ilişkiden doğan davalara bakacağı öngörülmemiştir. Bu tür uyuşmazlıkların çözüm yeri hukuk mahkemesidir. Bu itibarla görevsizlik kararı verilmesi gerekirken işin esasına girilerek hüküm tesisi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir...) gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri çevrilmekle yeniden yapılan yargılama sonunda; mahkemece önceki kararda direnilmiştir. TEMYĐZ EDEN: Davacı vekili HUKUK GENEL KURULU KARARI Hukuk Genel Kurulu'nca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü: Tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dosyadaki tutanak ve kanıtlara, bozma kararında açıklanan gerektirici nedenlere ve özellikle taraflar arasında açıklanan gerektirici nedenlere ve özellikle taraflar arasındaki teselsül ilişkisinin Borçlar Yasasının 50. maddesindeki dayanışmalı teselsül değil, anılan yasanın 51. maddesindeki eksik teselsül olmasına, böylece eksik teselsüle dayanan hukukilişkide halefiyet kuralının uygulanmasının mümkün görülmemesine göre Hukuk Genel Kurulu'nca benimsenen Özel Daire bozma kararına uyulma gerekirken, önceki kararda direnilmesi usul ve yasaya aykırıdır. Bu nedenle direnme kararı bozulmalıdır. SONUÇ : Davacı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile direnme kararının Özel Daire bozma kararında ve yukarıda gösterilen nedenlerden dolayı H.U.M.K.nun 429. maddesi gereğince BOZULMASINA, istek halinde temyiz peşin harcının geri verilmesine gününde oybirliğiyle karar verildi. 15

19 Yarg. 9. HD, , E. 1999/11026, K. 1999/ Asıl işveren ve alt işveren arasındaki sözleşmeden doğan uyuşmazlık-iş mahkemesinin görev alanı dışında olması ve hukuk mahkemesinde görülmesi 10 Bir işverenle "Ambar Hizmetleri Sözleşmesi" adı altında yapılan ve alt işveren ilişkisi kuran taşaronluk anlaşmasından kaynaklanan uyuşmazlık işçi ile işveren veya işveren vekili arasında hizmet akdinden yahut Đş Kanunundan doğan uyuşmazlık olmadığı için, çözüm yeri iş mahkemesi değil, hukuk mahkemesidir. ĐşK 1; ĐşMahK 1 DAVA : Davacı, haftalık çalışma ve yevmiye yıllık farkının ödetilmesine karar verilmesini istemiştir. Yerel mahkeme, davayı reddetmiştir. Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü: Davacı, davalı... Holding A.Ş ile 1994 yılında "Ambar Hizmetleri Sözleşmesi" adı altında taşeronluk anlaşması imzaladıklarını, davalı işverenin kendilerine her bir işçi için haftada 45 saat üzerinden ücret ödemesi gerekirken 40 saat üzerinden ödeme yapıldığını, böyle olunca işçi başına haftada 5 saat ücretini kendilerinin ödemek zorunda kaldığını belirterek taşeronluk sözleşmesinden kaynaklanan işçi başına haftada 5 saat ücretleri toplamı ile cumatesi çalışmaları karşılığı ücreti alacaklarını talep etmiştir. Davalı ise sözleşmeden doğan borçların tamamen ödendiğini ileri sürmüştür. Mahkemece davacının sözleşmeden kaynaklanan bir alacağı olmadığından bahisle davanın reddine karar verilmiştir sayılı Đş Mahkemeleri Kanununun işçi mahkemelerini "Đş Kanuna göre işçi sayılan kimselerle... işveren veya işveren vekilleri arasında iş aktinden veya iş kanuna dayanan her türlü hak iddialarından doğan hukuk uyuşmazlıklarının çözülmesi ile "görevli kılmıştır. Somut olayda davacı ile davalı arasında hizmet ilişkisi olmadığı gibi Đş Kanununa dayanan bir hak iddiasıda söz konusu değildir. Böyle olunca davacı taşeronun asıl işverene karşı açtığı davanın iş mahkemesinde değil hukuk mahkemesinde görülmesi gerekir. Mahkemece görev yönünden davanın reddine karar verilmesi gerekirken işin esasına girilerek hüküm tesisi bozmayı gerektirmiştir. 16

20 SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarıda gösterilen nedenle BOZULMASINA, peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, gününde oyçokluğuyla karar verildi. 17 Yarg. 9. HD, , E. 1998/17926, K. 1999/ Asıl işveren-alt işveren ilişkisi-ilişkinin muvazaalı işleme dayanmasıasıl işverenin işçisi sayılarak toplu iş sözleşmesinden yararlanma-sendikaya üye olduğu için akdi feshedilen işçinin sendikal tazminata hak kazanması 1. Davalı anonim şirket ile taşeron limited şirket arasında bir istisna sözleşmesi bulunmakla ve ücret bordrolarında davacı işçinin işvereni olarak limited şirket gösterilmekle beraber; yazılı ve sözlü kanıtlar göstermelik bir taşeronluk bağlantısını ortaya koyduğu dikkate alınarak değerlendirme yapılmalı ve bir sonuca varılmalıdır. Bu arada istisna sözleşmesine göre limited şirketin işçi alma ve işten çıkarma işlemlerinde anonim şirketin tasvibinin aranması ve sigorta giriş bildirgelerinde işveren olarak anonim şirketin gösterilmesi gerçek anlamda bir asıl işveren-alt işveren ilişkisinin bulunmadığını belirleyen bulgular olduğundan davacı işçinin doğrudan anonim şirketin işçisi sayılarak toplu iş sözleşmesinden yararlanma imkânı araştırılmalı ve buna göre fark ihbar ve kıdem tazminatları hakkında karar verilmelidir. 2. Tanık anlatımları ve bölge çalışma müdürlüğü inceleme raporu sonuçları, davacı işçinin hizmet akdi feshinin sendika üyeliği üzerine ve anonim şirketin taşeron limited şirket üzerinde etki yaparak gerçekleştiğini gösterdiğinden, işçinin sendikal tazminata hak kazandığı da kabul edilmelidir ĐşK 1, 13, 14; SenK 22, 31; TSGLK 9 DAVA : Taraflar arasındaki, ihbar, kıdem ve sendikal tazminatların ödetilmesi davasının yapılan yargılaması sonunda; ilamda yazılı nedenlerle reddine ilişkin hüküm süresi içinde duruşmalı olarak temyizen incelenmesi davacı avukatınca istenilmesi üzerine dosya incelenerek işin duruşmaya tabi olduğu anlaşılmış ve duruşma için salı günü tayin edilerek taraflara çağrı kağıdı gönderilmişti. Duruşma günü davacı adına Avukat... ile karşı taraf adına Avukat... geldiler. Duruşmaya başlanarak hazır bulunan avukatların sözlü açıklamaları dinlendikten sonra duruşmaya son verilerek dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:

21 1. Davacı işçi davalı Anonim Şirkete ait işyerinde çalıştığını ancak muvazaalı biçimde şirketin taşaronu olarak gösterilen... Ltd.Şti.'nin işçisi imiş gibi işlem yapıldığını bunun sonucu olarak da davalı şirketin tarafı olduğu toplu iş sözleşmesine göre ihbar ve kıdem tazminatları ödenmediği gibi sözleşmesine sendikaya üye olması nedeniyle davalı tarafından son verildiğini ileri sürerek fark ihbar ve kıdem tazminatları ile sendikal tazminat isteğinde bulunmuştur. Mahkemece ücret bordrolarına ve sigorta işe giriş bildirgelerine dayanarak davanın reddine karar verilmiştir. Bu karara göre muvazaa iddiası kabul edilmemiş ve davacı yukarıda adı geçen... Ltd.Şti.'nin işçisi sayılmıştır. Her nekadar dosyada davalı Anonim Şirket ile taşaron Limited Şirket arasında bir istisna sözleşmesi mevcut olup yapılan işin bir bölümü dava dışı şirkete devredilmiş ve ücret bordrolarında davacının işvereni olarak Limited Şirket gösterilmiş ise de bunlardan uyuşmazlığın gerçeğe uygun biçimde sonuçlandırılması mümkün görülmemektedir. Şirketler arasındaki istisna sözleşmesinin çalışan işçilerin değiştirilmesi ve işe alınacak yeni işçiler konularında davalı Anonim Şirketin onayının alınması şeklindeki kuralları dikkat çekici olduğu gibi sigorta giriş bildirgelerinde de işveren olarak davalı Anonim Şirketin gösterilmiş olması da üzerinde durulması gereken bir keyfiyettir. Davacının dinlettiği ve işyerinde yetkili pozisyonlarda görevli tanık anlatımlarından davacı işçinin diğer kimi işçiler gibi aslında davalı şirketin işçileri olduğu, gerçek durumun örtüldüğü sonucu kolaylıkla çıkarılabilmektedir. Asıl önemli olan davacı işçinin üyesi olduğu sendikanın şikayeti üzerine düzenlenen bölge çalışma müdürlüğü tahkikat evrakındaki verilerdir. Gerçekten iş müfettişi yaptığı inceleme ve araştırmalarla ortada davalı Anonim Şirket ile dava dışı Limited Şirket arasında asıl işveren-alt işveren ilişkisinin bulunmayıp gerçek durumun gizlenmesi amacıyla göstermelik bir taşaronluk bağlantısının yapıldığı ortaya çıkarılmıştır. Mahkemece bu sözlü ve yazılı kanıtlar üzerinde durulmaksızın ve dolayısıyle bir değerlendirmeye tabi tutulmaksızın sathı bir gerekçeyle sonuca gidilmiş olması hatalıdır. Ayrıca belirtilmelidir ki bir ihale konusu dahi yapılmadan önemli bir işin devri muvazaa konusundaki tereddütleri ortadan kaldırabilecek nitelikte önemli bir olgudur. Sözleşmedeki 5'inci sayfasının (k) işaretli bendinde "sık sık vukuu bulan değişmeleri önlemek amacıyla müteahhit çalıştırdığı elemanları AGS'nin tasvibini almadan değiştiremiyecek, kendiliğinden ayrılan işçilerin yerlerine işçi alındığında yeni işçileri AGS'nin tasvibi olmadan çalıştırmıyacaktır" şeklindeki hükümlerde aslında gerçek anlamda alt işveren-asıl işveren ilişkisinin olayda bulunmadığını gösteren önemli olgulardır. Bu durumda Dairemizin kararlılık kazanmış uygulamaları doğrultusunda davacının davalı şirketin doğrudan işçisi kabul edilerek yararlanma koşulları araştırılarak hasıl olacak sonuca göre fark ihbar ve kıdem tazminatları konusunda hüküm 18

22 kurmalıdır. Bir başka anlatımla yararlanmak koşulları Toplu Đş Sözleşmesi hükümlerine göre tazminatlar hesaplanmalı ve ona göre sonuca gidilmelidir. 2. Davacı işçinin sendikal tazminat isteğine gelince; dosya içinde bulunan sendikaya üyelik fişi tanık anlatımları ve bölge çalışma müdürlüğünce düzenlenen soruşturma evrakı; davacı işçinin iş yerinde sendikalaşma yani sendika üyeliği üzerine aradaki hizmet aktinin feshedildiğini göstermektedir. Bu sözlü ve yazılı kanıtlara göre davalı Anonim Şirket Đşçilerin sendikaya üye olmalarından rahatsız olmuş ve bundan dolayı da Limited Şirket üzerinde etki yaparak davacının ve arkadaşlarının işlerine son verilmesini sağlamıştır. Bu olumsuz tutumdan dolayı davacı işçinin sendikal tazminata hak kazandığı kabul edilmelidir. Böyle olunca hesaplama yapılıp belirlenen miktar hüküm altına alınmalıdır. SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarıda gösterilen sebepten BOZULMASINA, davacı yararına takdir edilen TL duruşma avukatlık parasının karşı tarafa yükletilmesine, peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, gününde oybirliğiyle karar verildi. 19 Yarg. 9. HD, , E. 1999/16348, K. 1999/ Asıl işveren-alt işveren ilişkisinin muvazaalı olup olmadığının araştırılması-bölge çalışma müdürlüğünün tespitleri-alt işveren işçisinin asıl işverenin taraf olduğu sözleşmeden yararlanmaması-asıl işverenin işçisi olarak sözleşmeden yararlanma 12 Alt işverenin işçisinin asıl işverenin taraf olduğu sözleşmeden yararlanma isteğine ilişkin olayda öncelikle asıl işveren ve alt işveren arasındaki ilişkisinin açıklığa kavuşturulması, özellikle bölge çalışma müdürlüğünce yapılan kapsamlı soruşturma sonucu düzenlenen ve tanık ifadeleriyle de doğrulanan rapordaki tespitlere göre bütün işin sevk ve idaresinin alt işveren gibi gösterilen kimsede değil, davalı işverende olduğu dikkate alınarak asıl işveren-alt işveren ilişkisinin muvazaalı olup olmadığının belirlenmesi gerekir. Asıl işveren alt işveren ilişkisi muvazaalı ise, işçi alt işverenin işçisi değil, asıl işverenin işçisi kabul edilerek şartlarına göre toplu iş sözleşmesinden yararlandırılması sonucuna gidilmeli; muvazaalı değilse hukuka uygun olarak kurulan ilişkide alt işverenin işçisinin asıl işverenin taraf olduğu sözleşmeden yararlandırılma isteği reddedilmelidir. ĐşK 1; TSGLK 9

23 DAVA : Taraflar arasındaki, TĐS.den doğan alacaklarının ödetilmesi davasının yapılan yargılaması sonunda; ilamda yazılı nedenlerle reddine ilişkin hükmün süresi içinde duruşmalı olarak temyizen incelenmesi davacı avukatınca istenilmesi üzerine dosya incelelenerek işin duruşmaya tabi olduğu anlaşılmış ve duruşma için Salı günü tayin edilerek taraflara çağrı kağıdı gönderilmişti. Duruşma günü davalı adına Avukat... geldi. Karşı taraf adına kimse gelmedi. Duruşmaya başlanarak hazır bulunan avukatların sözlü açıklamaları dinlendikten sonra duruşmaya son verilerek dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü: Davacı işçi davalı şirketten taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden yararlandırılmadığını ileri sürerek isteklerde bulunmuştur. Mahkemece davacının davalı işletmenin yürüttüğü işin bir bölümünü üstlenen taşeronun işçisi olduğu ve taşeronun tarafı olduğu bir sözleşme varsa ancak yararlanabileceği gerekçe gösterilerek davanın reddine karar verilmiştir. Davalıya ait işyerinde çalışan işçilerin üyesi oldukları sendikanın şikayeti üzerine Adana Bölge Çalışma Müdürlüğünce işyerinde kapsamlı bir soruşturma yapılmış ve bunun sonucunda düzenlenmiş olan raporda davalı işletmenin işçilerine kıdem tazminatı yada sair hakların daha az ödenebilmesi amacıyla birer yıllık göstermelik sözleşmeler yaparak işçilerin taşeronun işçisiymiş gibi işleme tabi tutulduğunu bunun sonucu olarak da asgari ücret üzerinden çalışmalarının sağlandığını, bütün işin sevk ve idaresinin taşeronlarda değil davalı işletmede olduğunu, bu itibarla ortada bir muvazaanın sözkonusu olduğu açıklamıştır. Gerek davacı gerek davalı tanıkları da anılan rapor doğrultusunda anlatımlarda bulunmuşlar, üretimle ilgili işlerde dahi bir yanda toplu iş sözleşmesinin tarafı davalı şirketin diğer yanda taşeronların işçilerinin birlikte çalıştıkları, aynı işi yaptıkları dile getirilmiştir. Mahkemece bu rapor ve tanık anlatımları üzerinde durulup bir değerlendirme yapılmamıştır. Demirçelik işletmeleri gibi çok sayıda işçinin çalıştığı işyerlerinde şu yada bu şekilde verilecek bir kararın olabildiğince gerçeğe uygun verilebilmesi için belirtilen muvazaa konusu üzerinde mahkemenin hassasiyetle durması gerekir. Kararda bu konular üzerinde durulmamış, herhangi bir değerlendirme yapılmamıştır. Mahkemece yapılacak böyle bir inceleme sonucunda, muvazaalı şekilde taşeronluk sözleşmeleri yapıldığı sonucuna varılacak olursa, bu konuda bilirkişi marifetiyle yapılan hesaplamalar ayrıca değerlendirilerek istek doğrultusunda hüküm kurulmalıdır. Muvazaanın olmadığının anlaşılması halinde şimdiki gibi karar verilmelidir. SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, davacı yararına takdir edilen TL. duruşma avukatlık parasının karşı tarafa yükletilmesine ve peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, gününde oybirliğiyle karar verildi. 20

24 Yarg. 9. HD, , E. 1999/3208, K. 1999/3311. Asıl işveren-alt işveren ilişkisi-iş güvenliği önlemlerini alma görevibirlikte sorumluluk 13 Bina inşaatı işini yürüten asıl işverenden asansör montrajı işini üstlenen alt işverenin işyerinde çalıştığı işçinin (sigortalının) iş güvenliği mevzuatı çerçevesinde iş güvenliğini sağlama ve buna bağlı olarak iş güvenliği önlemlerini alma görevinin asıl işverene mi, yoksa alt işverene mi ait olduğu yaptırılacak inandırıcı ve doyurucu bilirkişi incelemesine göre belirlenerek, tüm iş güvenliği önlemlerinin alt işveren tarafından üzerine getirilmesi gerektiği anlaşıldığı takdirde asıl işverene kusur yükletilmemelidir. Đnceleme sonucu asıl işverene herhangi bir kusur verilmediği halde dahi, alt işverenin kusurlu davranışından ötürü birlikte sorumlu tutulacağı dikkate alınmalıdır. ĐşK 1, 73, 74; SSK 87 DAVA : Davacı, iş kazasında ölen işçinin hak sahiplerine yapılan harcamalar üzerinde uğranılan zararının rücuan ödetilmesini istemiştir. Mahkeme, ilamında belirtildiği şekilde isteği kısmen hüküm altına almıştır. Hükmün, davacı ve davalılardan (N) avukatı tarafından temyiz edilmesi üzerine temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve tetkik hakimi tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi. Bina inşaatı sahibinin davalı (N) asansör montajını yapan kişi (taşeronun) ise davalı (Y) olduğu anlaşılmaktadır. Sigortalı asansör boşluğuna düşmek suretiyle vefat etmiş olup kendisi davalı (Y)'un sigortalısıdır. Ve giderek (Y), sigortalıyı süresinde Kuruma bildirmediği için hem 506 sayılı Yasanın 10. maddesine ve hem de aynı Yasanın 26. maddesine göre rücu alacağından sorumludur. Davalı (N) asansör montajı yapma işini taşeron (Y)'a verdiğine göre, işgüvenliği mevzuatı çerçevesinde sigortalının güvenliğini sağlama görevinin ve keza bu iş nedeniyle işgüvenliği tedbirlerinin işveren tarafından mı yoksa taşeron tarafından mı alınması gerektiği bilirkişi raporunda inandırıcı ve doyurucu bir biçimde irdelenmemiştir. Somut olayda tüm işgüvenliği tedbirlerinin taşeron tarafından yerine getirilmesi gerektiği anlaşıldığı takdirde bina inşaatı sahibine kusur verilemeyeceği doğaldır. Açıklanan bu ilkeler doğrultusunda bilirkişi incelemesi yaptırılmaksızın eksik inceleme ve araştırma ile karar verilmiş olması isabetsiz olduğu 21

25 gibi dava dilekçesindeki talep aşılmak suretiyle hüküm kurulması da usul ve yasaya aykırıdır. Kuşkusuz yapılacak kusur incelemesinde davalı işverene herhangi bir kusur verilmediği takdirde 506 sayılı Yasanın 87. maddesi gereğince taşeronun kusurundan ötürü müteselsilen sorumlu tutulacaktır. O halde, tarafların bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve hüküm bozulmalıdır. SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMA- SINA, temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, gününde oybirliğiyle karar verildi. Yarg. 9. HD, , E. 1998/18332, K. 1999/319. Đşverenin aracına çarpışma sonucu zarar veren işçi ve diğer araç sahipleri-işçinin taraf olduğu ve iş mahkemesinin görevli bulunduğu davada diğer davalılar hakkında da uyuşmazlığın çözümlenmesi 14 Đşverenin aracına çarpışma sonucu zarar veren işçi ile birlikte diğer araç sahipleri hakkında da, işçinin taraf olduğu davada özel görevli mahkeme olan iş mahkemesince uyuşmazlık çözümlenerek sonuca gidilmesi gerekir. Đş Hukukunun işçiyi koruma ilkesinin bir gereği olan bu durum, çeşitli kişi ve kurumlar arasında açılan davalar hakkında çelişkili kararlar verilmesini de önlemiş olur. ĐşK 1; ĐşMahK 1 DAVA : Davacı, hasar bedelinin ödetilmesine karar verilmesini istemiştir Yerel mahkeme isteği kısmen hüküm altına almıştır. Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü: Davacı... Genel Müdürlüğü işçisi davalı...'nın kusurlu hareketi sonucu idaresindeki araca zarar verdiğini, bir başka anlatımla diğer davalılar... A.Ş. ile... Genel Müdürlüğüne ait araçların çarpışması sonucu hem işçinin hemde diğer araç sahipleri idarelerin kusurlu olduklarını ileri sürerek hasar bedelinin müştereken ve müteselsilen tahsiline karar verilmesini talep etmiştir. Mahkemece mütalaasına başvurulan bilirkişi raporu doğrultusunda davalı işçinin sorumluluğunun kabulüne, diğer davalı idareler hakkındaki davanın ise 3533 sayılı Yasa gereğince hakem sıfatıyla haklarında dava açılması gerektiğinden onlar yönünden davanın reddine karar verilmiştir. 22

26 Đş mahkemesi 5521 sayılı yasa gereğince kurulmuş özel bir mahkeme olup, işçi ve işveren arasında hizmet aktinden ya da iş kanunlarından doğan uyuşmazlıkları sonuçlandırmakla görevlidir. Öğretide de benimsenen dairemizin uygulamasına göre işçinin de taraf olduğu ve iş mahkemesinin görevli bulunduğu davalarda muhtelif mahkemelerin görevine giren olaylarda özel görevli mahkeme dikkate alınmak suretiyle diğer davalılar hakkında da uyuşmazlığın çözümlenerek sonuca gidilmesi gerekir. Bu aynı zamanda Đş Hukukunun işçiyi koruma ilkesinde bir gereğidir ve böylelikle çeşitli kişi ve kurumlar arasında açılan davalar hakkında çelişkili karar verilmeside önlenmiş olur. O halde her iki idare hakkındaki davanın da görülüp sonuçlandırılmak üzere kararın bozulması gerekmiştir. SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, gününde oybirliğiyle karar verildi. Yarg. 9. HD, , E. 1999/3272, K. 1999/4697. Đçinde lüzumlu aletler bulunan çantanın kaybedilmesi-işverene verilen zararın tazmini 15 Görevli olarak başka bir yere gönderilirken teslim edilen ve içinde lüzumlu aletler bulunan çantanın kaybedilmesi sebebiyle işverene verilen zararın karşılanmasında aynı işi yürüten işyerlerinde benzer çantalar ve içindekilerden anlayan bir bilirkişinin aracılığı ile değerlendirmeye gidilmeli, hasıl olacak sonuca göre bir karara gidilmelidir. ĐşK 1; BK 321 DAVA : Davacı, görev dolayısıyla verilen malzemeleri iade ettiğini, bakiye malzemenin ödetilmesine karar verilmesini istemiştir. Yerel mahkeme, davayı reddetmiştir. Hüküm süresi içinde davacı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü. 1. Dosyadaki yazılara, toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektirici sebeplere göre, davacının aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde değildir. 23

27 2. Davacı işverenin davalı işçiyi görevli olarak Çanakkale'ye gönderirken teslim ettiği içinde lüzumlu aletler bulunan bir çantayı davalının kaybettiği tarafların kabulündedir. Davalı çanta içinde lokman, cırcır, yıldız, pense, tornavida bulunduğunu açıklamış davacı da daha önce taraflar arasında açılan ihbar ve kıdem tazminatı davasında kaybolan çantanın değerinin TL olduğunu bildirmiştir. Bu tür çantaların hava yollarında hangi ihtiyaç için alet ve edavatı ihtiva edecek şekilde standart olması mümkündür. Bunun için bu işlerden anlıyan bir bilirkişi aracılığı ile işyerinde bulunan benzer çantalar görülmek suretiyle tarafların yukarda anılan beyanları da gözönünde tutularak bir değerlendirmeye gidilmeli, böylece hasıl olacak sonuca göre bir karar verilmelidir. SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarıda gösterilen sebepten BOZULMASINA, peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine gününde oyçokluğuyla karar verildi. Yarg. 9. HD, , E. 1999/12250, K. 1999/ Đşi ambar memuru olan işçiye bankaya para yatırma görevinin verilmesi-para yatırma işini sık, sık yerine getirme ve itirazsız kabul ile sorumluluk üstlenilmesi-bankada iken gerekli özen gösterilmediği için paranın yankesiciye kaptırılması- kooperatif yönetiminin müterafik kusuru 16 Đşveren kooperatifin işyerinde ambar memuru olarak çalıştığı sırada yönetimce verilen bankaya para yatırma işini itiraz etmeden yürüten işçi, bu işi yerine getirmede sorumluluğu da yüklendiği için, bankada iken gerekli özeni göstermemesi sonucu parayı yankesiciye kaptırmaktan sorumludur. Ancak kooperatif yönetiminin böyle bir işi doğrudan ilgili personele değil de ambar memuruna götürmesinde mütevafik bir kusurun olup olmadığı da gözönünde tutularak bir sonuca gidilmelidir. ĐşK 1, 17; BK 321 DAVA... Taraflar arasındaki, icra takibine yapılan itirazın iptali ile icra inkar tazminatının ödetilmesi davasının yapılan yargılaması sonunda; ilamda yazılı nedenlerle reddine ilişkin hükmün süresi içinde duruşmalı olarak temyizen incelenmesi davacı avukatınca istenilmesi üzerine dosya incelenerek işin duruşmaya tabi olduğu anlaşılmış ve duruşma için salı günü tayin edilerek taraflara çağrı kağıdı gönderilmişti. Duruşma günü davalı adına Avukat... geldi. Karşı taraf adına kimse gelmedi. Duruşmaya başlanarak hazır bulunan avukatın sözlü açıklaması dinlendikten sonra duruşmaya son verilerek dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü: 24

28 Davalının davacıya ait kooperatif işyerinde ambar memuru olarak çalıştığı sırada kooperatif yetkililerince kendisine bankaya yatırılmak üzere Türk parası ve Alman markı verildiği ancak... Bankası'nda yatırma işlemlerini yaparken parayı bir yankesiciye kaptırdığı bunun sonucu olarak da kooperatif zarara uğrattığı dosya içeriğinden anlaşılmaktadır. Mahkemece davacının parayı bankaya yatırma işinin görevi içine girmediği ve kooperatif tüzüğüne göre yöneticilerin kooperatife karşı birinci derecede sorumlu oldukları görüşü benimsenerek davanın reddine karar verilmiştir. Bu düşünce şeklinin hatalı olduğu açıktır. Her ne kadar para yatırma işi doğrudan ambar memurunun görevleri içine girmemekte ise de somut olayda davalının kooperatife ait banka işlerini sık sık yürüttüğü ve banka personeliyle de yakınlık kurduğu sonucuna varılabilmektedir. Bundan başka bu görev kendisine verildiği zaman herhangi bir itirazda bulunmamış ve hemen görevi üstlenmiştir. Asıl önemli olan durum ise normal olarak bankaya para yatıran bir kimsenin para kendisinin ya da başkasının olsun gereken özeni göstermesi ve paraya sahip olması icab eder. Olayda, davalı bankanın alt katında personelle görüşmeye gittiği zaman parayı bırakmış sonra döndüğünde kendisiyle ilgilenen şahıs parayla birlikte ortadan kaybolmuştur ki böyle bir durum görevin ifasında gerekli dikkat ve ihtimamın gösterilmediğini ortaya koymaktadır. Olayın bu özellikleri dikkate alınarak davalı işçinin sorumluluğu cihetine gidilmeli ancak mahkemece kooperatif yönetiminin böyle bir işi doğrudan ilgili personele değil de davalı ambar memuruna yaptırmasında müterafik bir kusurun olup olmadığı da düşünülmek suretiyle sonuca gidilmelidir. Sorumlu olduğu miktar belirlendikten sonra uyuşmazlıklığın yargılamayı gerektirdiği ve likit olmadığı da düşünülmelidir. SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarıda gösterilen sebepten BOZULMASINA, peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, gününde oybirliğiyle karar verildi. Yarg. 9. HD, , E. 1999/15426, K. 1999/ Zarardan işçi ile birlikte sorumlu olan kişiler-hizmet akdi bulunmasa dahi uyuşmazlığın iş mahkemesinde çözümlenmesi 17 Đşveren tarafından işçi ile birlikte aynı olaydan sorumlu oldukları ileri sürülen kişilere yönelik kusurlu hareketleri nedeniyle verdikleri zararın tazmini için dava açılmış olduğundan, işçi dışındaki davalılarla işveren arasında hizmet akdine dayalı ilişki bulunmasa dahi uyuşmazlığın iş mahkemesinde çözümlenmesi gerekir. ĐşK 1; ĐşMahK 1 DAVA : Davacı, uğranılan idare zarının ödetilmesine karar verilmesini istemiştir. 25