Çanakkale nin Tetrapodları (Amphibia, Reptilia, Aves, Mammalia) ve Korunma Statüleri

Transkript

1 Araştırma Makalesi Çanakkale nin Tetrapodları (Amphibia, Reptilia, Aves, Mammalia) ve Korunma Statüleri Cemal Varol TOK 1, Beytullah ÖZKAN 2, Mert GÜRKAN 1*, Batuhan Yaman YAKIN 1 1. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü, 17100, Merkez, Çanakkale, TÜRKİYE. 2. Trakya Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü, 22030, Edirne, TÜRKİYE. *mertgurkan@comu.edu.tr Özet: Bu çalışmada, 2013 yılı sonuna kadar yapılmış amfibi, sürüngen, kuş ve memelilere ait çalışmaların sonuçları topluca verilmiştir. Çalışmada 9 amfibi, 5 kaplumbağa, 14 kertenkele ve 15 yılan olmak üzere 19 aileye dâhil 43 amfibi ve sürüngen türü, 44 aileye dâhil 185 kuş türü ve 21 aileye dâhil 77 memeli türü yer almaktadır. Ayrıca gruplara ait tablolarda türlerin Türkçe, Latince ve İngilizce isimlerinin yanı sıra güncel korunma statüleri belirtilmiş, tehdit altındaki türlere dikkat çekilmiş ve korunmalarına yönelik önerilere yer verilmiştir. Farklı gruplara ait örneklerin teşhisinde ve yakalanmasında izlenen yöntemlere kısaca değinilmiştir. Anahtar Kelimeler: Çanakkale, Marmara, Ege, herpetofauna, Ornitofauna, Memeli faunası, Tetrapod. Tetrapods (Amphibia, Reptilia, Aves, Mammalia) of Çanakkale and Conservation Status Abstract: In this study, the result of the amphibian, reptiles, birds and mammalia studies by the end of 2013 are given. Nine amphibian, five turtles, 14 lizards and 15 snakes including 43 amphibian and reptile species in 19 families; 185 bird species in 44 families and 77 mammalian species in 21 families are given in this study. Also in the tables, the Turkish, Latin and English name of the species are given with the actual conservation status, threatened species are remarked and made suggestions for conservations. The identification and the methods of collecting different species are also mentioned briefly. Keywords: Çanakkale, Marmara, Aegean, Herpetofauna, Ornitofauna, Mammalian fauna, Tetrapod. Giriş Biga Yarımadası olarak da adlandırılan Çanakkale İli nin büyük bölümü, Marmara Bölgesi sınırları içinde kalır ve 9887 km 2 lik bir alanı kapsar. Çanakkale nin doğu ve güneydoğusunda Balıkesir, batısında Ege Denizi, kuzeybatısında Edirne, kuzeyinde Tekirdağ ve Marmara Denizi bulunmaktadır. Türkiye nin iki büyük adası, Gökçeada ve Bozcaada, Çanakkale il sınırları içinde yer alır. Ayrıca Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı ve Kazdağı Milli Parkı nı içerir. Çanakkale İli nin topraklarının yarısından fazlası (% 53.9) ormanlarla kaplıdır. İlin kıyı ilçelerinde ve adalarda iklim oldukça benzerdir. Akdeniz iklimi ile Karadeniz iklimi arasında bir geçişin yaşandığı Çanakkale topraklarında daha çok Akdeniz iklimi egemendir. İç bölgelerde, denizden yükseklik artış göstermektedir ve bu nedenle kıyı bölgelere oranla aradaki sıcaklık ortalaması oldukça fazladır. Yılın büyük bölümünde hemen her ilçede rüzgârlı günler yaşanır. Yağışlar genellikle bahar ve kış aylarında görülür. Türkiye de yaşayan amfibi ve sürüngen faunasını belirlemeye yönelik çok sayıda bilimsel çalışma bulunmaktadır (Boulenger, 1886; Werner, 1902; Venzmer, 1919; Bodenheimer, 1944; Mertens, 1952; Böhme, 1973; Clark ve Clark, 1973; Andren ve Nilson, 1976; Başoğlu ve Baran, 1977, 1980; Baran ve ark., 2012). Son çalışmalarda yurdumuzda toplam 33 amfibi (17 semender ve 16 kuyruksuz kurbağa) ve 131 sürüngen (11 kaplumbağa, 63 kertenkele ve 57 yılan) türünün dağılış gösterdiği bildirilmektedir (Baran ve ark., 2012). Çanakkale İli ve çevresinde ise sayısı son yıllarda artış gösteren herpetofauna çalışmalarının olduğu belirlenmiştir (Baran, 1981; Yılmaz, 1981; Çevik, 1982, 1999; Kaya, 2005; Hür ve ark., 2008; Tosunoğlu ve ark., 2009; Bulut, 2010; Uysal, 2011; Tok, 2012a; Tok, 2012b). Bu konuda yapılmış son çalışma Tok ve Çiçek (2014)

2 tarafından yayımlanmıştır. Bu çalışmada Çanakkale İli ndeki türlerin dağılışı ve türleri tehdit eden çevresel faktörler bildirilmekte ve Çanakkale İli nde 9 amfibi ve 34 sürüngen türünün yaşadığı belirtilmektedir. Türkiye kuş faunasını belirlemeye yönelik ilk çalışmalar, doğa bilimcilerin gezi notlarıyla 1830 larda başlamıştır (Kumerloeve, 1986). Bu çalışmaların başladığı tarihten günümüze kadar farklı ülkelerden ve yurdumuzdan bilim adamlarının yaptıkları çalışmalarla Türkiye kuş faunası hakkında net bilgilere ulaşılmıştır. Türkiye de yaşayan kuş türlerinin listelendiği ilk bilimsel çalışma Ergene (1945) tarafından yayımlanmıştır. Bu çalışmanın ardından çeşitli bilim insanları tarafından Türkiye kuş faunasını belirlemeye yönelik pek çok çalışma yapılmıştır (Kasparyan, 1956; Kiziroğlu, 1989; Turan, 1990; Kasparek, 1992; Kasparek ve Bilgin, 1996). Türkiye de 463 kuş türünün barındığı bildirilmektedir (Kirwan ve ark., 2008). Son yıllarda yurdumuzun çeşitli bölgelerinde yapılan kuş faunasını belirlemeye yönelik çalışmalarının sayısı gittikçe artmaktadır (Kaya ve ark., 1999; Kılıç, 1999; Erdoğdu, 2001; Aslan ve Kiziroğlu, 2003; Kaya ve Kurtonur, 2003; Karakaş ve Kılıç, 2004; Sert ve Erdoğan, 2004; Perktaş ve Ayaş, 2005; Gürkan, 2006; Sevim, 2007; Yaman, 2008; Samsa, 2012; Şengül, 2012). Çanakkale, coğrafi konumu gereği Anadolu dan geçen kuş göç yolları üzerinde yer almaktadır. Bu sebeple özellikle göç mevsimlerinde araştırma alanı ve çevresinde toplu kuş göçleri gözlenmektedir. Yapılan literatür incelemelerinde, Çanakkale İli kuş faunasına yönelik ilk çalışmanın Ertan (2001) tarafından yapıldığı belirlenmiştir. Bu çalışmalarda Çanakkale ili sulak alanları ve Gökçeada kuş faunası hakkında ön bilgiler verilmiştir. Söz konusu çalışmaların ardından günümüze kadar Çanakkale İli kuş faunasını belirlemeye yönelik çeşitli araştırmalar yapılmıştır (Gürkan, 2006; Sevim, 2007; Samsa, 2012, Şengül, 2012; Erdoğan ve ark., 2012). Son verilere göre Türkiye de 162 memeli türü yaşamaktadır (Krystufek ve Vohralik, 2001; Krystufek ve ark., 2005; 2009a; Yiğit ve ark., 2006a). Çanakkale il sınırları içinde 8 takıma ve 21 aileye ait 43 cins ve 77 memeli türün (%47.53) yaşaması alanın faunal zenginliğin diğer bir göstergesidir. Bu alan içerisindeki günümüzde yaşayan memeli tür sayısı ve dağılımları kendi çalışmalarımız ve mevcut literatür çalışmalarından elde ettiğimiz verilerle ortaya konmuştur (Osborn, 1964; Çağlar, 1965, 1968, 1969; Corbet ve Morris, 1967; Spitzenberger, 1968; Kurtonur, 1972, 1975, 1982; Doğramacı, 1974, 1989; Huş, 1974; Kumerloeve, 1975, 1986; Felten ve ark., 1977; Corbet, 1978; Neithammer ve Krapp, 1978, 1982; Turan, 1984; Şimşek, 1986; Albayrak, 1988, 1993, 1999; Kıvanç, 1988; Kurtonur ve Özkan, 1990, 1991; Doğramacı ve Tez, 1991; Wilson ve Reeder, 1993; Civitelli ve ark., 1995; Filippucci ve ark., 1995; Özkan, 1995, 1999, 2006; Demirsoy, 1996; Kurtonur ve ark., 1994; 1996; Krystufek ve ark., 1997,1998, 2005,2009a, 2009b; Benda, 1998; Çolak ve ark., 1998, 2000, 2005; Mitchell-Jones ve ark., 1999; Sözen ve ark., 1999, 2013; Krystufek ve Vohralik, 2001; Özkan ve Türkyılmaz, 2001; Yiğit ve Çolak, 2002; Yiğit ve ark., 2003, 2006a, 2006b; Kasparek ve ark., 2004; Özkan ve ark., 2004; Niermann ve ark., 2007; Paksuz ve ark., 2007; Özkan ve Paksuz, 2010; Paksuz ve Özkan, 2011, 2012; İnanmaz ve ark., 2014; SAD-AFAD, 2014; Tok ve ark., 2014a). Bu çalışmanın amacı mevcut gözlem kayıtları, arazi çalışmalarında toplanan örnekler ve önceki çalışmalardaki kayıtları bir araya getirerek, Çanakkale İli (Gökçeada ve Bozcaada dâhil) amfibi, sürüngen, kuş ve memeli faunasının ayrıntılı bir şekilde belirlenmesidir. Materyal ve Yöntem Türkiye nin Marmara Bölgesi ne dâhil olan Çanakkale İli, iki yarımada (Gelibolu ve Biga Yarımadaları) ve Ege Denizi nde yer alan iki adayı (Gökçeada ve Bozcaada) içermektedir. Biga Yarımadası şehrin Asya kıtasında, Gelibolu Yarımadası ise Avrupa kıtasında kalan kısmını oluşturmaktadır. İklim durumu Çanakkale İli nde, deniz seviyesinden yükseklik ve denize uzaklık gibi bazı etmenler sebebiyle il içerisinde bazı lokal değişiklikler göstermektedir (Utku, 1991). Söz konusu değişiklikler, yüksek bölgelerin daha fazla yağış alması, buna karşılık ilin iç kesimlerinde gece-gündüz arasındaki sıcaklık farkının artması ve kış mevsiminde kar yağışlı günlerin daha fazla olması şeklinde gözlenmektedir

3 Amfibiler, kasık çizmeleri (sucul olan türler için) giyilerek yakalama (su) kepçeleri ile karasal türler ise el ile yakalanmıştır. Amfibi türlerinden nokturnal olanlar genellikle fener yardımı ile akşam geç vakitlerde sulak kısımlar civarından toplanmıştır. Örnekler bez torbalar içerisinde nemli olarak muhafaza edilmiş ve bazıları sistematik değerlendirme yapılabilmesi için laboratuvara taşınmıştır. Kaplumbağalar arazide gözlemlenerek tür seviyesinde kayıtları yapılmıştır. Ancak su kaplumbağaları için yakalama kepçesi veya pinter kullanılmıştır. Kertenkeleleri yakalamak için en uygun mevsim olan ilkbahar ve yaz aylarında açık alanda, kış aylarında ise toprak, taş altlarında ve taş yığınları arasında aramalar yapılmıştır. Örnekler deri eldiven kullanılarak doğada dolaşırken, taş, kütük altlarında, duvarlarda tespit edilmiştir. Yılanlar çok soğuk olan kış ayları dışında alanda görülmüş veya yolda araçlar tarafından ezilmiş olarak tespit edilmiştir. Dinlenme halinde olanlar ise taş ya da kütük altlarında tespit edilmiştir. Zehirsiz türler elle, deri eldiven kullanılarak yakalanmıştır. Yarı zehirli türler deri eldiven ile yakalanmıştır. Zehirli yılan türleri ise L harfi şeklindeki yılan sopası yardımıyla yakalanmıştır. Örneklerin görüldüğü yerlerde GPS yardımı ile koordinat bilgileri kaydedilmiştir. Ayrıca müze kayıtlarından da koordinat ve yükseklik bilgileri tespit edilmeye çalışılmıştır. Elde edilen veriler neticesinde, veri tabanı üzerinden türlerin dağılış alanı, alttür durumu ve yaşadığı alanın genel yapısı bulunabilecek ve türler için yapılacak sistematik yorumlara yardımcı olacaktır. Kuş gözlemlerine ait kayıtlar yılları arasında yapılmıştır. Sulak alanların civarında yapılan kuş gözlemlerinde genellikle transekt metodu kullanılmıştır. Bu metoda göre daha önce belirlenen bir hat boyunca ilerlenerek gözlem yapılması esastır. Bu metodun dışında gözlem yapılacak günün hava koşulları dikkate alınıp, uygun yerler seçilerek rastgele gözlem metoduyla çalışma yürütülmüştür. Her bir arazi gözleminde tutulan kayıtlar bir araya getirilerek tür listeleri oluşturulmuştur. Türün statüsü tespit edilirken, yıl boyunca görülen türler Yerli, sadece kış aylarında görülenler Kış Göçmeni, sadece yaz aylarında görülenler Yaz Göçmeni, ilkbahar ve/veya sonbahar göçü sırasında alanda kısa süreli görülen türler Transit ve asıl bulundukları yerleri beslenmek amacıyla kısa bir süre için terk eden türler ise Besin Ziyaretçisi olarak isimlendirilmiştir. Küçük memelilerin yakalanmasında metal canlı yakalama tuzakları, köstebek ve körfare gibi toprak altında yaşayan küçük memelilerin yakalanmasında özel tuzaklar ve yarasaların yakalanmasında da özel yarasa ağları kullanılmıştır. Yakalanan küçük memeliler incelemenin ardından yakalandıkları alana geri salınmıştır. Büyük memeliler dürbün, kamera gibi optik araçlarla doğrudan gözlenmiştir. Ayrıca alandaki memelilerin tespitinde; ölü örnekler, ayak izleri, dışkı, kıl, bitkiler üzerinde bıraktıkları özel kemirme işaretleri, baykuşların peletleri de kullanılmıştır. Bununla birlikte bölgedeki yerel halktan güvenilir olanların bilgilerinden ve ilgili yayınlardan da faydalanmıştır. Bulgular Yapılan arazi çalışmaları sonucunda Çanakkale İli nde 9 amfibi (3 semender, 6 kuyruksuz kurbağa) ve 34 sürüngen (5 kaplumbağa, 14 kertenkele ve 15 yılan) olduğu belirlenmiştir. Türlere ait sistematik bilgiler ve risk durumları Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1. Çanakkale de Dağılış Gösteren Amfibi ve Sürüngen Türleri. Takım/Alttakım Aile Latince İsmi Türkçe İsmi Bern IUCN Urodela Salamandridae Lissotriton vulgaris Küçük Semender Ek III LC Ommatotriton ophryticus Şeritli Semender Ek III NT Triturus karelini Pürtüklü Semender Ek II LC Anura Bufonidae Bufo bufo Siğilli Kurbağa Ek III LC Bufo viridis complex Gece Kurbağası EkII LC Hylidae Hyla sp. Ağaç Kurbağası Ek II LC Pelobatidae Pelobates syriacus Toprak Kurbağası Ek II LC Ranidae Pelophylax sp. Ova Kurbağası Ek III LC

4 Testudinata Rana dalmatina Çevik Kurbağa Ek II LC Cheloniidae Caretta caretta İri Başlı Deniz Kaplumbağası Ek II EN Emydidae Emys orbicularis Benekli Kaplumbağa Ek II NT Geoemydidae Mauremys rivulata Çizgili Kaplumbağa Ek II LC Testudinidae Testudo graeca Tosbağa Ek II VU Squamata/Lacertilia Testudo hermanni Trakya Tosbağası Ek II NT Agamidae Stellagama stellio Dikenli Keler Ek II LC Anguidae Anguis fragilis Yılan Kertenkele Ek III LC Pseudopus apodus Oluklu kertenkele Ek II LC Gekkonidae Cyrtopodion kotschyi İnce Parmaklı Keler Ek II LC Hemidactylus turcicus Geniş Parmaklı Keler Ek III LC Lacertidae Anatololacerta anatolica Anadolu Kertenkelesi Ek III LC Lacerta trilineata İri Yeşil Kertenkele Ek II LC Lacerta viridis Yeşil Kertenkele Ek II LC Ophisops elegans Tarla Kertenkelesi Ek II LC Podarcis muralis Duvar Kertenkelesi Ek II LC Podarcis siculus İstanbul Kertenkelesi Ek II LC Podarcis tauricus Trakya Kertenkelesi Ek II LC Scincidae Ablepharus kitaibellii İnce Kertenkele Ek II LC Squamata/Ophidia Trachylepis aurata Şeritli Kertenkele Ek III LC Boidae Eryx jaculus Mahmuzlu Yılan Ek III LC Colubridae Coronella austriaca Avusturya Yılanı Ek II LC Dolichophis caspius Hazer Yılanı Ek III LC Eirenis modestus Uysal Yılan Ek III LC Elaphe sauromates Sarı Yılan Ek II LC Hemorrhois nummifer Sikkeli Yılan Ek III LC Malpolon insignitus Çukurbaşlı Yılan Ek III LC Platyceps collaris Toros Yılanı Ek III LC Platyceps najadum İnce Yılan Ek II LC Telescopus fallax Kedi Gözlü Yılan Ek II LC Zamenis situla Ev Yılanı Ek II LC Natricidae Natrix natrix Yarı Sucul Yılan Ek III LC Natrix tessellata Su Yılanı Ek II LC Typhlopidae Typhlops vermicularis Kör Yılan Ek III LC Viperidae Montivipera xanthina Şeritli Engerek Ek II LC IUCN: Uluslararası Doğal Hayatı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği, EN (Endangered): Tehlike altında, VU (Vulnerable): Hassas, NT (near threatened): Şu anda tehlikede olmayan fakat yakın gelecekte VU, EN veya CR kategorisine girmeye aday türler, LC (least concern): En düşük derecede tehdit altında, CITES: Nesli tehlikedeki yabani hayvan ve bitki türlerinin uluslararası ticaretine ilişkin bir sözleşme, Ek I: Nesilleri tükenme tehdidi ile karşı karşıya bulunan ve bu nedenle örneklerinin ticaretinin sıkı mevzuata tabi tutulması ve bu ticarette sadece istisnai durumlarda izin verilmesi zorunlu olan türleri içerir, Ek II: Nesilleri mutlak suretle tükenme tehdidiyle karşı karşıya olmamakla birlikte, nesillerinin devamıyla bağdaşmayan kullanımları önlemek amacıyla ticaretleri belli esaslara bağlanan türleri içerir, Ek III: Herhangi bir taraf ülkenin kendi yetki alanı içinde düzenlenmeye tabi tuttuğu ve aşırı kullanımını önlemek veya kısıtlamak amacıyla ticaretinin denetime alınmasında diğer taraflar ile iş birliğine ihtiyaç duyduğunu belirttiği bütün türleri kapsar. BERN: Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi, Ek II: Mutlak koruma altında olan türlerdir, Ek III: Koruma altında olan türlerdir. OSB ve MAKK: Orman ve Su İşleri Bakanlığınca belirlenen av hayvanları (Ek II) ve koruma altına alınan yaban hayvanları (Ek III). Mevcut kuş gözlemlerine ait kayıtlar ve araştırma alanında yapılmış önceki çalışmalar birlikte değerlendirildiğinde; Çanakkale İli sınırlarında 15 takım, 44 aileye dâhil toplam 185 kuş türünün barındığı tespit edilmiştir. Kuş türlerine ait sistematik bilgiler ve risk durumları Tablo 2 de verilmiştir

5 Tablo 2. Çanakkale de Dağılış Gösteren Kuş Türleri. Takım Aile Latince İsmi Türkçe İsmi Bern IUCN Gaviiformes Gaviidae Gavia arctica Karagerdanlı Dalgıç Ek II LC Podicipediformes Podicipedidae Podiceps cristatus Tepeli Batağan-Bahri Ek III LC Podiceps nigricollis Karaboyunlu Batağan Ek II LC Tachybaptus ruficollis Küçük Batağan Ek II LC Procellariiformes Procellariidae Calonectris diomedea Boz Yelkovan Ek II LC Puffinus yelkouan Yelkovan Ek II VU Pelecaniformes Phalacrocoracidae Phalacrocorax aristotelis Tepeli Karabatak Ek II LC Phalacrocorax carbo Büyük Karabatak Ek II LC Phalacrocorax pygmeus Cüce Karabatak Ek II LC Pelecanidae Pelecanus crispus Tepeli Pelikan Ek II VU Ciconiiformes Ardeidae Ardea cinerea Gri Balıkçıl Ek III LC Ardeola ralloides Alaca Balıkçıl Ek II LC Casmerodius albus Büyük Akbalıkçıl Ek II LC Egretta garzetta Küçük Akbalıkçıl Ek II LC Ardea purpurea Erguvani Balıkçıl Ek II LC Nycticorax nycticorax Gece Balıkçılı Ek II LC Botaurus stellaris Balaban Ek III LC Ixobrychus minutus Küçük Balaban EkII LC Ciconiidae Ciconia ciconia Ak Leylek Ek II LC Ciconia nigra Kara Leylek Ek II LC Threskiornithidae Platalea leucorodia Kaşıkçı Ek II LC Plegadis falcinellus Çeltikçi Ek II LC Phoenicopteriformes Phoenicopteridae Phoenicopterus roseus Flamingo Ek II LC Anseriformes Anatidae Anser anser Boz Kaz Ek III LC Anser albifrons Sakarca Ek II LC Anas acuta Kılkuyruk EK III LC Anas penelope Fiyu Elmabaş Pakta Ek III LC Aythya ferina Elmabaş Patka Ek III LC Aythya nyroca Pasbaş Patka Ek III LC Aythya fuligula Tepeli Patka Ek III LC Anas clypeata Kaşıkgaga Ek III LC Netta rufina Macar Ördeği Ek II LC Anas crecca Çamurcun Ek III LC Cygnus olor Kuğu Ek III LC Cygnus cygnus Ötücü Kuğu Ek III LC Mergus serrator Tarakdiş Ek III LC Bucephala clangula Altıngöz Ek III LC Tadorna ferruginea Angıt Ek II LC Tadorna tadorna Suna Ek II LC Falconiformes Accipitridae Accipiter nisus Atmaca Ek II LC Milvus migrans Kara Çaylak Ek II LC Haliaeetus albicilla Ak kuyruklu Kartal Ek II LC Aquila chrysaetos Kaya Kartalı Ek II LC Buteo buteo Şahin Ek II LC Buteo rufinus Kızıl Şahin Ek II LC Circaetus gallicus Yılan Kartalı Ek II LC Circus aeruginosus Saz Delicesi Ek II LC Circus cyaenus Gökçe Delice Ek II LC Pernis apivorus Arı Şahini Ek II LC Falconidae Falco eleonorae Ada Doğanı Ek II LC Falco peregrinus Gökdoğan Ek II LC Falco columbarius Bozdoğan Ek II LC Falco subbuteo Delice Doğan Ek II LC Falco tinnunculus Kerkenez Ek II LC Falco vespertinus Aladoğan Ek II NT Galliformes Phasianidae Alectoris chukar Kınalı Keklik Ek III LC Rallidae Fulica atra Sakarmeke Ek III LC Porzana porzana Benekli Su Yelvesi Ek II LC Porzana parva Bataklık Su Yelvesi Ek II LC Porzana pusilla Küçük Su Yelvesi Ek II LC Rallus aquaticus Sukılavuzu Ek III LC Gallinula chloropus Saz Tavuğu Ek III LC Charadriiformes Haematopodidae Haematopus ostralegus Poyraz Kuşu Ek III LC Recurvirostrıdae Himantopus himantopus Uzun Bacak Ek II LC Burhinidae Burhinus oedicnemus Kocagöz Ek II LC Charadriidae Chadrius alexandrinus Akça Cılıbıt Ek II LC Charadrius dubius Halkalı Küçük Cılıbıt Ek II LC

6 Pluvialis squatorola Gümüş Yağmurcun Ek III LC Calidris alba Ak Kumkuşu Ek II LC Calidris alpina Karakarınlı Kumkuşu Ek III LC Scolopacidae Calidris ferruginea Kızıl Kumkuşu Ek II LC Calidris minuta Küçük Kumkuşu Ek II LC Limosa limosa Çamur Çulluğu Ek III NT Philomachus pugnax Döğüşken Kuş Ek III LC Tringa glareola Orman Düdükçünü Ek II LC Tringa nebularia Yeşilbacak Ek III LC Tringa totanus Kızılbacak Ek III LC Tringa ochropus Yeşil Düdükçün Ek II LC Actitis hypoleucos Dere Düdükçünü Ek III LC Laridae Larus audouinii Ada Martısı Ek II NT Larus cachinnans Hazar Martısı Ek III LC Larus michahellis Gümüş Martı Ek III LC Larus genei İncegagalı Martı Ek II LC Larus melanocephalus Akdeniz Martısı Ek II LC Larus minutus Küçük Martı Ek II LC Larus ridibundus Karabaş Martı Ek III LC Larus canus Küçük Gümüş Martı Ek III LC Sterna hirundo Sumru Ek II LC Sterna albifrons Küçük Sumru Ek II LC Columbiformes Columbidae Columba livia Kaya Güvercini Ek III LC Columba palumbus Tahtalı Ek III LC Streptopelia decaocto Kumru Ek III LC Streptopelia turtur Üveyik Ek III LC Strigiformes Strigidae Athene noctua Kukumav Ek II LC Strix aluca Alaca Baykuş Ek II LC Asio otus Kulaklı Orman Baykuşu Ek II LC Otus scops İshak Kuşu Ek II LC Tytonidae Tyto alba Peçeli Baykuş Ek II LC Apodiformes Apodidae Apus apus Ebabil Ek III LC Coraciiformes Alcedinidae Alcedo atthis Yalıçapkını Ek II LC Meropidae Merops apiaster Arıkuşu Ek II LC Upupidae Upupa epops İbibik Ek II LC Picidae Jynx torquilla Boyunçeviren Ek III LC Picus viridis Yeşil Ağaçkakan Ek II LC Dendrocopus syriacus Alaca Ağaçkakan Ek II LC Dendrocopus leucotos Ak sırtlı Ağaçkakan Ek II LC Dendrocopus major Orman Ağaçkakanı Ek II LC Dendrocopus medius Ortanca Ağaçkakan Ek II LC Dendrocopus minor Küçük Ağaçkakan Ek II LC Passeriformes Alaudidae Alauda arvensis Tarlakuşu Ek III LC Calandrella brachydactyla Bozkır Toygarı Ek II LC Galerida cristata Tepeli Toygar Ek III LC Lullula arborea Orman Toygarı Ek III LC Melanocorypha calandra Boğmaklı Toygar Ek II LC Hirundinidae Delichon urbicum Ev Kırlangıcı Ek II LC Hirundo daurica Kızıl Kırlangıç Ek II LC Hirundo rustica Kır Kırlangıcı Ek II LC Riparia riparia Kum Kırlangıcı Ek II LC Motacillidae Anthus campestris Kır İncirkuşu Ek II LC Anthus pratensis Çayır İncirkuşu Ek II LC Motacilla alba Akkuyruksallayan Ek II LC Motacilla cinerea Dağ Kuyruksallayanı Ek II LC Motacilla flava Sarı Kuyruksallayan Ek II LC Troglodytidae Troglodytes troglodytes Çitkuşu Ek II LC Prunellidae Prunella modularis Dağbülbülü Ek II LC Muscicapidae Erithacus rubecula Kızılgerdan Ek II LC Luscinia megarhynchos Bülbül Ek II LC Monticola solitarius Gökardıç Ek II LC Oenanthe hispanica Karakulaklı Kuyrukkakan Ek II LC Oenanthe isabellina Boz Kuyrukkakan Ek II LC Oenanthe oenanthe Kuyrukkakan Ek II LC Phoenicurus ochruros Kara Kızılkuyruk Ek II LC Phoenicurus phoenicurus Kızılkuyruk Ek II LC Saxicola torquatus Taşkuşu Ek II LC Ficedula albicollis Halkalı Sinekkapan Ek II LC Turdidae Turdus merula Karatavuk Ek III LC

7 Turdus philomelos Öter Ardıç Ek III LC Turdus pilaris Tarla Ardıcı Ek III LC Turdus viscivorus Ökseotu Ardıcı Ek III LC Sylviidae Acrocephalus arundinaceus Büyük Kamışcın Ek II LC Acrocephalus melanopogon Bıyıklı Kamışçın Ek II LC Cettia cetti Kamış Bülbülü Ek II LC Hippolais pallida Ak Mukallit Ek II LC Locustella lusciniodes Bataklık Kamışçını Ek II LC Phylloscopus collybita Çıvgın Ek II LC Phylloscopus trochilus Söğüt Bülbülü Ek II LC Sylvia atricapilla Karabaşlı Ötleğen Ek II LC Sylvia cantillans Bıyıklı Ötleğen Ek II LC Sylvia communis Akgerdanlı Ötleğen Ek II LC Sylvia curruca Küçük Akgerdanlı Ötleğen Ek II LC Sylvia hortensis Akgözlü Ötleğen Ek II LC Sylvia melanocephala Maskeli Ötleğen Ek II LC Ficedula albicollis Halkalı Sinekkapan Ek II LC Muscicapa striata Benekli Sinekkapan Ek II LC Paridae Parus caeruleus Mavi Baştankara Ek II LC Parus major Büyük Baştankara Ek II LC Sittidae Sitta neumayer Kaya Sıvacısı Ek II LC Sitta europaea Sıvacı Ek II LC Sitta krueperi Anadolu Sıvacısı Ek II NT Laniidae Lanius collurio Kızıl Sırtlı Örümcek Kuşu Ek II LC Lanius minor Kara Alınlı Örümcek Kuşu Ek II LC Lanius nubicus Maskeli Örümcek Kuşu Ek II LC Corvidae Corvus corax Kuzgun Ek III LC Corvus corone Leş Kargası --- LC Corvus monedula Küçük Karga --- LC Garrulus glandarius Ala Karga --- LC Pica pica Saksağan --- LC Sturnidae Sturnus vulgaris Sığırcık --- LC Passeridae Passer domesticus Serçe --- LC Passer hispaniolensis Söğüt Serçesi Ek III LC Passer montanus Ağaç Serçesi Ek III LC Fringillidae Carduelis cannabina Keten Kuşu Ek II LC Carduelis carduelis Saka Ek II LC Carduelis chloris Florya Ek II LC Carduelis spinus Karabaşlı İskete Ek II LC Coccothraustes coccothraustes Kocabaş Ek II LC Fringilla coelebs İspinoz Ek III LC Serinus serinus Küçük İskete Ek II LC Emberizidae Emberiza caesia Kızıl Kirazkuşu Ek II LC Emberiza cirus Bahçe Kirazkuşu Ek II LC Emberiza citrinella Sarı Çinte Ek II LC Emberiza hortulana Kirazkuşu Ek III LC Emberiza melanocephala Karabaşlı Kirazkuşu Ek II LC Emberiza schoenicius Bataklık Kirazkuşu Ek II LC Emberiza (Miliaria) calandra Tarla Kirazkuşu Ek III LC Çanakkale de yaşayan memeli türleri belirlenirken arazi çalışmalarımız ve mevcut literatür birlikte değerlendirilmiştir. Buna göre Çanakkale de 8 takım ve 21 aileye dâhil toplam 43 cins ve 77 memeli türü yaşamaktadır. Memeli türlerine ait sistematik bilgiler ve risk durumları Tablo 3 ve 4 de verilmiştir. Çanakkale İli in Anadolu, Gelibolu yarımadası, Bozcada ve Gökçeada da dağılış gösteren memeli türlerine ait sistematik bilgilerin özeti Tablo 5 te verilmiştir

8 Tablo 3. Çanakkale de Dağılış Gösteren Memeli Türleri. Takım Aile Latince İsmi Türkçe İsmi Bern IUCN CITES OSB-MAKK Eulipotyphla Erinaceidae Erinaceus concolor Kirpi --- LC --- Ek III Erinaceus roumanicus Balkan Kirpisi --- LC --- Ek III Soricidae Sorex minutus Cüce Sivriburunlu Ek III LC --- Ek III Sorex araneus Orman Sivriburunlusu Ek III LC --- Ek III Neomys anomalus Su Sivriburunlusu Ek III LC --- Ek III Crocidura suaveolens Bahçe Sivriburunlusu Ek III LC --- Ek III Crocidura leucodon Tarla Sivriburunlusu Ek III LC --- Ek III Suncus etruscus Etrüsk Sivriburunu --- LC --- Ek III Talpidae Talpa europaea Köstebek --- LC --- Ek III Talpa levantis Akdeniz Köstebeği --- LC --- Ek III Chiroptera Rhinolophidae Rhinolophus ferrumequinum Nalburunlu Büyük Yarasa Ek II LC --- Ek III Rhinolophus hipposideros Nalburunlu Küçük Yarasa Ek II LC --- Ek III Rhinolophus euryale Akdeniz Nalburunlu Yarasası Ek II NT --- Ek III Rhinolophus mehelyi Mehely Yarasası Ek II VU --- Ek III Vespertilionidae Myotis bechsteini Büyük Kulaklı Yarasa Ek II NT --- Ek III Myotis blythii Farekulaklı Küçük Yarasa Ek II LC --- Ek III Myotis capaccinii Uzun Ayaklı Yarasa Ek II VU --- Ek III Myotis daubentonii Su Yarasası Ek II LC --- Ek III Myotis emarginatus Kirpikli Yarasa Ek II VU --- Ek III Myotis myotis Farekulaklı Büyük Yarasa Ek II LC --- Ek III Myotis mystacinus Bıyıklı Yarasa Ek II LC --- Ek III Myotis nattereri Saçaklı Yarasa Ek II LC --- Ek III Pipistrellus kuhlii Beyazyakalı Yarasa Ek II LC --- Ek III Pipistrellus pipistrellus Cüce Yarasa Ek II LC --- Ek III Pipistrellus pygmaeus Cüce Yarasa Ek II LC --- Ek III Nyctalus leisleri Küçük Akşamcı Yarasa Ek II LC --- Ek III Nyctalus noctula Akşamcı Yarasa Ek II LC --- Ek III Nyctalus lasiopterus Büyük Akşamcı Yarasa Ek II NT --- Ek III Barbastella barbastellus Sakallı Yarasa Ek II VU --- Ek III Plecotus auritus Kahverengi Uzunkulaklı Yarasa Ek II LC --- Ek III Plecotus austriacus Gri uzunkulaklı Yarasa Ek II LC --- Ek III Miniopterus schreibersii Uzunkanatlı Yarasa Ek II NT --- Ek III Molosssidae Tadarida teniotis Serbest kuyruk Yarasa Ek III LC --- Ek III Lagomorpha Leporidae Lepus europaeus Kır Tavşanı, Yabani Tavşan Ek III LC --- Ek II Oryctolagus cunicullus Ada Tavşanı Ek III NT --- Ek II Rodentia Sciuridae Sciurus vulgaris Avrupa Sincabı Ek II LC --- Ek III Sciurus anomalus Anadolu Sincabı Ek II LC --- Ek III Spermophilus citellus Gelengi, Yer Sincabı, Kazık Sıçanı Ek II VU --- Ek III Spermophilus xanthoprymnus Gelengi, Yer Sincabı, Kazık Sıçanı --- NT --- Ek III Spalacidae Nannospalax leucodon Beyazdişli Körfare --- DD Nannospalax xanthodon Anadolu Körfaresi, Kösnü --- DD Cricetidae Microtus subterraneus Küçük Oyucufare --- LC Microtus levis Uzun Kuyruklu Çayır Faresi --- LC Microtus guentheri Kısa Kuyruklu Tarla Faresi --- LC Cricetulus migratorius Avurtlak --- LC Muridae Apodemus mystacinus Kaya Faresi --- LC Apodemus flavicollis Sarıboyunlu Orman Faresi --- LC Apodemus sylvaticus Tarla faresi, Dağ Faresi --- LC Apodemus uralensis Ural Orman Faresi, Cüce Orman Faresi --- LC Apodemus witherby Step Tarla Faresi --- LC Rattus rattus Ev Sıçanı --- LC Rattus norvegicus Göçmen Sıçan --- LC Mus macedonicus Makedonya Ev Faresi --- LC Mus domesticus Ev faresi --- LC Gliridae Glis glis Yediuyur, Kataliks Ek III LC --- Ek III Dryomys nitedula Ağaç Faresi, Cevizkıran Ek III LC --- Ek III Myomimus roachi Yer Uyuru Ek II VU --- Ek III Carnivora Canidae Canis lupus Kurt Ek II LC Ek II Ek III Canis aureus Çakal Ek II LC --- Ek II Vulpes vulpes Tilki --- LC --- Ek II Mustelidae Martes foina Kaya Sansarı Ek III LC --- Ek II Martes martes Ağaç Sansarı Ek III LC --- Ek III Meles meles Porsuk Ek III LC --- Ek II Lutra lutra Su Samuru Ek II NT Ek I Ek III Mustela nivalis Gelincik Ek III LC --- Ek II Mustela putorius Kokarca Ek III LC --- Ek II Vormela peregusna Alaca kokarca Ek II VU --- Ek III Ursidae Ursus arctos Ayı, Kahverengi Ayı Ek II LC Ek II Ek III Hyaenidae Hyaena hyaena Çizgili Sırtlan --- NT --- Ek III Felidae Felis silvestris Yaban Kedisi Ek II LC Ek II Ek III Lynx lynx Vaşak Ek III LC --- Ek III

9 Pinnipedia Phocidae Monachus monachus Akdeniz Foku Ek II CR Ek I Ek III Artiodactyla Suidae Sus scrofa Yaban Domuzu --- LC --- Ek II Cervidae Cervus elaphus Ulu Geyik Ek III LC --- Ek III Capreolus capreolus Karaca Ek III LC Ek I Ek III Cetacea Delphinidae Delphinus delphis Yunus Ek II LC Ek II --- Tursiops truncatus Afalina Ek II LC Ek II --- Tablo 4. Çanakkale de Dağılış Gösteren Memeli Türleri ve Korunma Durumları. Aile Cins Tür IUCN Bern CITES OSB-MAKK Eulipotyphla LC=10 Ek III= Ek III=10 Chiroptera LC=15 Ek II= Ek III=23 VU=4 NT=4 Ek III=1 Lagomorpha LC=1 Ek III=2 --- Ek II=2 NT=1 Rodentia LC=17 VU=2 NT=1 DD=2 Carnivora LC=11 VU=1 NT=2 Ek II=4 Ek III=2 Ek II=6 Ek III=6 --- Ek III=7 Ek I=1 Ek II=3 Ek II=6 Ek III=8 Pinnipedia CR=1 Ek II=1 Ek I=1 Ek III=1 Artiodactyla LC=3 Ek III=2 Ek I=1 Ek II=1 Ek III=2 Cetacea LC=2 Ek II=2 Ek II=2 --- Toplam LC=59 VU=7 NT=8 CR=1 DD=2 Ek II=35 Ek III=18 Ek I=3 Ek II=5 Ek II=9 Ek III=51 Tablo 5. Çanakkale de Dört Farklı Özellikteki Alanda Dağılış Gösteren Memeli Türleri. Bölge Takım Aile Cins Tür Anadolu Gelibolu Bozcada Gökçeada Tartışma ve Sonuç Çanakkale de bulunan amfibi türleri, Türkiye de dağılış gösteren amfibi türlerinin % 27.3 lik kısmını kapsamaktadır [Semenderler (3 tür), % 17.7 lik kısmı (Şekil 2a); kuyruksuz kurbağalar (6 tür), %37.5 lik kısmı (Şekil 2b)]. Sürüngen türleri ise Türkiye deki sürüngen türlerinin % 26 sını kapsamaktadır [Kaplumbağalar (5 tür), %45.5 lik kısmı (Şekil 2c); kertenkeleler (14 tür), %22.2 lik kısmı (Şekil 2d); yılanlar (15 tür), %26.3 lük kısmı (Şekil 1e)]. Çalışma alanında tespit edilen amfibi ve sürüngen türlerinden IUCN kriterlerine göre 38 i LC, 3 ü NT (O. ophryticus, E. orbicularis ve T. hermanni), 1 i VU (T. graeca) ve 1 tanesi (C. caretta) de EN kategorisine dâhildir (Şekil 2f)

10 Şekil 2. Çanakkale de dağılış gösteren a. Semender türleri sayısının Türkiye ye oranı, b. Kuyruksuz kurbağa türlerinin sayısının Türkiye ye oranı, c. Kaplumbağa türlerinin sayısının Türkiye ye oranı, d. Kertenkele türlerinin sayısının Türkiye ye oranı, e. Yılan türlerinin sayısının Türkiye ye oranı, f. Amfibi ve sürüngen türlerinin IUCN kriterlerine göre risk durumları. Çanakkale de görülen kuş türleri (185 tür), Türkiye kuş faunasının yaklaşık % 38 lik kısmını oluşturmaktadır (Şekil 3a). Çanakkale de dağılış gösteren kuş türlerinin 76 si yerli yani tüm yıl boyunca adada gözlenebilen, 57 si yaz göçmeni, 33 ü kış göçmeni ve 19 u transit göçerdir (Şekil 3b). IUCN kriterlerine göre 179 u Düşük Riskli, 2 si Hassas (P. yelkouan ve P. crispus), 4 ü Tehdide Yakın (F. vespertinus, L. limosa, L. audouini, S. krueperi) kategorisine dâhildir (Şekil 3c). Şekil 3. a. Çanakkale de dağılış gösteren kuş türlerinin sayısının Türkiye ye Oranı, b. Çanakkale de dağılış gösteren Kuşlarının Statüleri, c. IUCN Kriterlerine Göre Risk Durumları. Araştırma alanında gözlem periyodu boyunca yırtıcı kuşlardan başlıca M. migrans (Karaçaylak), H. albicilla (Akkuyruklu Kartal), A. nisus (Atmaca), B. buteo (Şahin), B. rufinus (Kızıl Şahin), A. chrysaetos (Kaya Kartalı), F. tinnunculus (Kerkenez), F. peregrinus (Gökdoğan), O. scops (İshakkuşu)ve A. noctua (Kukumav) türleri sıklıkla gözlenmiştir. Ancak bunlardan B. buteo (Şahin) dışındaki türlerin sayılarının oldukça az olduğu tespit edilmiştir. IUCN e risk değerlendirmesine göre, NT kategorisine dâhil F. vespertinus (Aladoğan) türü çalışma bölgesinde

11 gözlenmiştir. Balıkçıl türleri ve diğer su kuşları için Atikhisar baraj göleti ve Sarıçay boyu önemli beslenme ve barınma alanlarını oluşturmaktadır. Balıkçıllardan A. cinerea (Gri Balıkçıl) ve E. garzetta (Küçük Ak Balıkçıl) türleri söz konusu alanlarda sıklıkla gözlenmiştir. Araştırma alanında Anatidae (Ördekgiller) familyasından sıklıkla T. ferruginea (Angıt) gözlenmiştir. Diğer ördekgiller sıklıkla, Sarıçay ın denize döküldüğü kısımdaki bataklıklar ve sazlıklarda beslenirken gözlenmiştir. Bu bölgelerde yuvası tespit edilemeyen bu türün, araştırma alanını genellikle besin ziyaretçisi olarak kullanmaktadır. Yapılan gözlemlerde diğer Anatidae temsilcisine rastlanılmamış olup, bu familyaya dâhil türlerin daha çok Gelibolu Yarımadası ndaki Tuz Gölü ve civarındaki sulak alanlarda kışladıkları belirtilmiştir. Çanakkale ili sınırları içerisinde bulunan Gökçeada ve Bozcaada civarındaki küçük adalar özellikle flamingolar, adalarda dağılış gösteren martı türleri ve diğer su kuşları için önemli barınma ve beslenme alanlarını oluşturmaktadır. Bunlardan L. audouinii (Ada Martısı, IUCN risk kategorisi: NT) ve P. yelkouan (Yelkovan, IUCN risk kategorisi: VU) bölgeyi barınma ve beslenme amaçlı kullanmaktadır. Ayrıca Gökçeada sınırları içerisinde ötücü kuşlar için de uygun üreme ortamlarını bulundurmaktadır. Sıvacı kuşlarının araştırma alanında gözlenen türleri; S. krueperi (Anadolu Sıvacısı), S. europaea (Sıvacı) ve S. neumayer (Kaya Sıvacısı) dir. Kuş faunası bakımından oldukça zengin olduğu tespit edilen Çanakkale ili ve çevresinin korunmasına yönelik önlemlerin alınması ve burada yaşayan kuş türlerinin biyolojilerinin detaylı olarak incelenmesine ihtiyaç bulunduğu düşünülmektedir. Bölgede endemik memeli türü bulunmamaktadır. IUCN kriterlerine göre 2 tür yetersiz veriye sahip türleri (DD), 59 tür yaygın türleri (LC), 8 tür neredeyse tehdit altındaki türleri (NT), 7 tür hassas türleri (VU) ve 1 tür de kritik düzeydeki türleri (CR) içermektedir. Bern Anlaşması kriterlerine göre bölgedeki memelilerin 35 türü kesinlikle korunması gereken türlerden (Ek II) ve 18 tür de korunması gereken türler (Ek III) arasındadır. CITES kapsamında 8 tür yer almaktadır. OSB-MAKK a göre bölgedeki memelilerin 9 türü av hayvanı (EkII) kapsamında ve 51 türü ise koruma altına alınan yaban hayvanlarındandır (EkIII). Çanakkale ilinin hem Avrupa hem de Asya kıtasında toprakları olduğundan ve Türkiye nin 2 önemli adasına da sahip olduğundan Çanakkale ilini 4 özellikli bölgeye ayırabiliriz. Buna göre Anadolu da 75, Gelibolu Yarımadası nda 38, Bozcaada da 9 ve Gökçeada da 21 hem karasal hem de denizsel memeli türü yaşamaktadır. Bölgede küçük memelilerden kirpi (Erinaceus concolor) Anadolu da dağılım gösterirken Balkan kirpisi (Erinaceus roumanicus) ise Adalar ve Gelibolu da dağılım göstermektedir (Krystufek ve Vohralik, 2001; Krystufek ve ark., 2009). 3.5 gram ağırlığında ve böcekçil olan Etrüsk sivriburunlusunun (Suncus etruscus) Çan-Göleköy civarında il için ilk tespiti yapılmıştır yılı içinde Çan-Söğütalan ve Çanakkale-Kirazlı çevresinde ormanlarda ve Çanakkale nin diğer bölgelerinde yaptığımız çalışmalar ile ve ilgili literatürlerin taranması sonucunda 23 yarasa türünün Çanakkale il sınırları içinde yaşadığı tespit edilmiştir (Çağlar, 1965, 1968, 1969; Albayrak, 1993; 1998; Paksuz ve Özkan, 2011). Çanakkale de dağılış gösteren yarasalar, Türkiye yarasalarının % 60.5 ini oluşturmaktadır. Bu çalışma kapsamında nadir yarasa türlerinden büyük akşamcı yarasa (Nyctalus lasiopterus) Çan-Söğütalan dan bölge için ilk, Türkiye için 6. Kayıttır (Paksuz ve Özkan, 2011). Ayvacık civarından serbest kuyruklu yarasa (Tadarida teniotis) Helversen (1989) tarafından kayıt edilmiştir. Ada tavşanı (Oryctolagus cuniculus) Türkiye de doğal olarak sadece Bozcaada adasında bulunur (Özkan, 1995). Kaya faresi (Apademus mystacinus) ilin sadece Anadolu kısmında dağılış göstermektedir (Çolak ve ark., 1998). Gökçeada da 21, Bozcaada da 9 memeli türü tespit edilmiş, örnekler Anadolu ve Trakya örnekleri ile karşılaştırılmıştır (Özkan, 1995, 1999; Özkan ve Krystufek, 1999; Krytufek ve ark., 2009; Tok ve ark., 2014). Ağaç farelerinden 3 tür; ağaç faresi (Dryomys nitedula), yer uyuru (Myomimus roachi-vu) ve yediuyur (Glis glis) Çan-Terzialan Beldesi çevresinden kayıt edilmiştir. Yer uyuru Çanakkale de ilk kez Truva harabelerinde Mursaloğlu (1973) tarafından kaydedilmiştir. Gelibolu-Sütlüce den canlı yakalanan yer uyuru örneğinden ise ilk kez yer uyurunun kromozomu çıkartılmıştır (Kurtonur ve Özkan, 1991; Civitelli ve ark., 1995). CITES kapsamında olan kurt (Canis lupus) ve su samuru (Lutra lutra) bölgede sayıları hızla azalan memelilerdendir (Albayrak, 1999). Batı Anadolu dan kaydı verilen sırtlan (Hyaena hyaena) Çan Beşyol mevkii, Bayramiç Yassıbağ Köyü ve Biga Bekirli Köyleri civarlarında bilinir (Kasparek ve ark., 2004). Vaşak (Lynx lynx) da son zamanlarda az görülen ve nesli bölgede tükenme tehlikesinde olan memelilerdendir. Yaban kedisi (Felis silvestris) ise bölgede uygun habitatlarda varlığını devam

12 ettirebilmektedir. Sansarlardan kaya sansarının (Martes foina) bölgede varlığı artmakla birlikte kaya sansarı (Martes martes) ise en az bulunan karnivor türlerindendir. Çevre illerde kaydı verilen (Özkurt ve ark., 2000) alaca kokarcanın (Vormela peregusna) Çanakkale için ilk kaydı Çan-Terzialan Beldesi baraj bölgesindendir. Kaz dağları ve çevresindeki dağlık alanlarda koruma tedbirleri nedeniyle ayıların (Ursus arctos) sayılarında artış gözlenmektedir. Ayıların diğer yeni dağılım alanları ise Çan-Karadağ, Ağı Dağı ve çevresi, Lapseki-Dumanlı- Nursetiye-Taştepe üçgenindeki dağlık alan ve Biga-Işıkeli-Elmalı-Arabaalan üçgenidir. Son zamanlarda insan baskısı altında zor da olsa buralarda varlığını sürdürmektedir. Deniz memelisi olan fok (Monachus monachus) Biga-Karabiga-Kemer de deniz mağaralarında 1980 lerde görülürken bugün ise bölgedeki sanayileşmenin ve yaşam alanlarının tahribiyle bölgede tamamen yok olmuş gibi görünmektedir (Kıraç ve ark., 1997; İnanmaz ve ark., 2014; SAD-AFAD, 2014). Bölgede tilki (Vulpes vulpes) varlığını başarılı bir şekilde devam ettirebilen memeliler arasında yer almaktadır. Yaşama alanlarına en iyi uyum sağlayan, populasyonu artan ve tarımsal zararlara sebebiyet veren yaban domuzu (Sus scrofa) en yaygın memelilerdendir. Ormanlarda geyik (Cervus elaphus) ve karaca (Cervus capreolus) da koruma tedbirlerin uygulanmasının göstergesi olarak son zamanlarda sayıları az da olsa artan büyük memelilerdendir. Deniz memelilerinden yunus (Delphinus delphis) ve afalina (Truncatus truncatus) bölge ve çevre denizlerinde görülen deniz memelilerindendir (Öztürk, 1998). Kar faresi (Chionomys nivalis) Kazdağı zirvesinde yakalanmış (Krystufek ve Vohralik, 2001) fakat Çanakklae il sınırları dışında olduğundan Çanakkale İli memeli tür listesine ilave edilememiştir (Şekil. 4). Şekil 4. Çanakkale de nadir görülen ve/veya ilk kayıt olan bazı memeliler: Etrüsk Sivriburunu - Suncus etruscus ( ); Büyük Akşamcı Yarasa - Nyctalus lasiopterus ( ); Serbest Kuyruklu Yarasa - Tadarida teniotis ( ); Ada Tavşanı - Oryctolagus cunicullus ( ); Yediuyur - Glis glis ( ); Yer Uyuru - Myomimus roachi ( ); Kurt - Canis lupus ( ); Su Samuru - Lutra lutra ( ); Alaca kokarca - Vormela peregusna ( ); Ayı - Ursus arctos ( ); Çizgili Sırtlan - Hyaena hyaena ( ); Yaban Kedisi - Felis silvestris ( ); Vaşak - Lynx lynx ( ); Fok - Monachus monachus ( ) İl sınırları içerisinde en fazla türü sırasıyla Chiroptera (23), Rodentia (22), Carnivora (14) ve Eulypotyphla (10) takımları içermektedir (Şekil 5)

13 Şekil 5. Çanakkale memelilerin takımlara göre tür dağılımları. Çanakkale sınırları içerisinde dağılış gösteren memeli türleri ve çeşitli kriterlere göre korunma durumlarının oranları Şekil 6 da topluca sunulmuştur. Şekil 6. Çanakkeli İli memeli türlerinin korunma durumları. a. IUCN kriterleri, b. Bern Anlaşması, c. CITES kriterleri d. OSB-MAKK kriterleri. Çanakkale civarında yaşayan amfibi, sürüngen, kuş ve memeli türleri benzer olumsuz faktörlere maruz kaldığı için türleri tehdit eden faktörlere topluca değinilmiştir. Türleri tehdit eden faktörler aşağıdaki gibidir;

14 Giderek artan madencilik faaliyetleri (karasal omurgalıların üreme, beslenme ve sonuçta yaşama faaliyetlerini doğrudan etkilemesi) Yanlış tarım, hayvancılık faaliyetleri (anız yakma, aşırı zirai ilaç kullanımı, doğal ortamların tarla ve bahçeye dönüştürülmesi) Turizm nedeniyle oluşan insan baskısı (giderek artan turistik yatırımlar) Bilinçsiz yapılaşma (İkinci konutların, tatil sitelerinin, kara yollarının, köprülerin yapımı ile habitatların tahribi ve bölünmesi; inşaat faaliyetleri sonucu oluşan molozların ve çöp dökme alanlarının karasal omurgalıların yaşam alanlarına bırakılması) Bilgisizlik sonucu ve/veya yanlış inanışlar nedeniyle bazı omurgalılardan tiksinilmesi ve/veya korkulması ve bu hayvanların görüldüğü yerde öldürülmesi, yollarda araçla ezilmeye çalışılması (Tok ve ark., 2011, 2014b) Türlerin korunmasına yönelik önlemlerin alınmaması (Ekolojik kara köprülerinin yapılmaması ve türlerin sık görüldüğü doğal alanların yakınındaki kara yollarında uyarı levhalarının belirli aralıklarla yer almaması) Yukarıda değinilen faktörler doğadaki hayvanlardan başta karasal omurgalıları doğrudan etkilemekte ve nesillerinin devamını tehlikeye sokmaktadır. Madencilik faaliyetlerine doğal zenginliği uluslararası yayınlarca da kanıtlanmış Kaz Dağları gibi ortamlarda izin verilmemelidir. Önceden izin almış olanlarının faaliyetleri bilhassa canlıların üreme ve beslenme aktiviteleri nedeniyle doğada sık görüldüğü bahar aylarında uzmanlarca sıkıca denetlenmesi ve yavaşlatılması sağlanmalıdır. Tarım ile uğraşanlar bilinçlendirilmeli gereksiz yere aşırı tarım ilacı kullanımının önüne geçilmeli, ayrıca kullanılan zirai ilaç kutuları uygun şekilde saklanmalı veya yok edilmelidir. Doğal yaşamın sürdüğü ve canlıların habitatlarının bölünmesine veya tahribatına neden olabilecek alanlarda ikinci konutların ve turistik tesislerin yapımına izin verilmemeli, verilmiş olanlarda ise canlılar için yaşam koridorları oluşturulması için vakit kaybetmeden önlem alınmalıdır. Özellikle asfalt yolların sürekli olduğu ve habitatları böldüğü yerlerde Ekolojik Köprüler oluşturulmalıdır. Başta yerli halk olmak üzere gelen tatilcilere karasal omurgalıların doğadaki önemini anlatacak broşür ve kitapçıklar hazırlanmalı ve toplantılar düzenlenmelidir. Sadece iki yaşamlı ve sürüngenler için değil diğer yaban hayvanlarının da temsili resimlerinin bulunduğu uyarı levhalarını belli aralıklarla yollara yerleştirerek, halkı doğaya karşı bilinçli davranmaya yönlendirilmelidir. Kaynaklar Albayrak, İ Batı Türkiye Yarasaları ve Yarasa Pireleri. Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu. TBAG-663. Ankara (1-80). Albayrak, İ The Bats of Western Turkey and Their Distribution (Mammalia: Chiroptera). Turk. J. Zoology. 17: Albayrak, İ Fauna: Su Samuru, Yeşil Atlas, 2: Andren, C., Nilson, G Observations on the Herpetofauna of Turkey in Brit. J. Herpetol. 5(7): Aslan, A., Kiziroğlu, İ Sakaryabaşı/Eminekin Göleti ve Çevresinin Ornitofaunası Üzerine Araştırmalar. Turk J. of Zool. 27: Baran, İ Kuzey Ege Denizi, Marmara Denizi ve Karadeniz deki Adalarımızın Herpetofaunasının Taksonomik ve Ekolojik Araştırılması.- Doğa Bilim Dergisi. 5: Baran, İ., Ilgaz, Ç., Avcı, A., Kumlutaş, Y., Olgun, K Türkiye Amfibi ve Sürüngenleri [The Amphibians and Reptiles of Turkey]; Ankara TüBİTAk Popüler Bilim kitapları no: 207 (Semih Publishing house), 204. Başoğlu, M., Baran, İ Türkiye Sürüngenleri, Kısım I. Kaplumbağa ve Kertenkeleler [The Reptiles of Turkey, part I. The Turtles and Lizards]; Bornova-İzmir, ege university, Faculty of Science Book Series no: 76, (İlker Publishing house), 272. Başoğlu, M., Baran, İ Türkiye Sürüngenleri, Kısım II, Yılanlar [The Reptiles of Turkey, part II. The snakes]; Bornova-İzmir, ege university, Faculty of Science Book Series no: 80, (ege university Publishing house) 218. Benda, P., Horacek, I Bats (Mammalia: Chiroptera) of the Eastern Mediterranean. Part 1. Review of distribution and taxonomy of bats in Turkey. Acta Soc. Zool. Bohem. 62: Bodenheimer, F.S Introduction into the Knowledge of the Amphibia and Reptilia of Turkey. Rev. Fac. Sci. Univ. Istanb. IX(1):

15 Boulenger, G.A Note sur les Grenouilles rousses d Asie. Bull. soc. zool. 11: Böhme, W Erstnachweis zweier Eidechsengattungen für die Türkei. Bonner zoologische Beiträge. 24(4): Bulut, A Gökçeda daki (Çanakkale, Türkiye) Amfibi ve Sürüngenlerin Taksonomisi ve Ekolojisi. Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi. Çanakkale Civitelli, M. V., Filuppucci, M. G., Kurtonur, C., Özkan, B., Capanna, E Chromosome Analysis of Three Species of Myoxidae. In: Flipppucci M. G. (ed). Proc. II. Conf. On Dormice. Hystrix (n.s.) 6 (1 2) : Clark, R. J., Clark, E. D Report on a Collection of Amphibians and Reptiles from Turkey. Occ. Pap. Calif. Acad. Sci. 104: Corbet, C. B The Mammals of The Palaearctic Region: A Taxonomic Review. (1 314). Cornell Uninersity Press, London. Corbet, G.B., Morris, P.A A Collection of Recent and Subfossil Mammals from Southern Turkey (Asia Minor) Including the Dormouse Myomius personatus. J. Nat. Hist. 4: Çağlar, M Türkiye nin Chiroptera Faunası. İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Mecmuası. Seri B, 30(3-4): Çağlar, M Türkiye nin Yarasaları I. Türk Biologi Dergisi. 18(1): Çağlar, M Türkiye nin Yarasaları II. Türk Biologi Dergisi. 19(2-4): Çevik, E Trakya Kaplumbağa ve Kertenkelelerinin Taksonomik Araştırması. Doktora TeziEge Üniversitesi. İzmir Çevik, E Trakya da yaşayan kertenkele türlerinin taksonomik durumu (lacertilia: Anguidae, lacertidae, Scincidae). Turkish Journal of Zoology. 23 (suppl. 1): Çolak, E., Yiğit, N., Çolak, R., Sözen, M., Özkurt, Ö. Ş Taxonomic Status and Distribution of Apodemus mystacinus (Danford and Alston, 1877) (Mammalia: Rodentia) in Turkey. Tr. J. of Zoology. 28: Çolak, E., Yiğit, N., Sözen, M., Verimli, R., Özkurt, Ö.Ş On Coloration and Karyology of Vormela peregusna, in Turkey. Zoology in the Middle East. 21: Çolak, R., Çolak, E., Yiğit. N Morphometric, Karyotypic and Electrophoretic Analysis of the Genus Apodemus Kaup, 1826 (Mammalia: Rodentia) in Thrace. Turk J. Zool. 29: Demirsoy, A Türkiye Omurgalıları. Memeliler. Türkiye Omurgalı Faunasının Sistematik ve Biyolojik Özelliklerinin Araştırılması ve Koruma Önlemlerinin Saptanması. (1-292). Ankara. Doğramacı, S Türkiye Apodemus (Mammalia; Rodentia) larının Taksonomik Durumları. Tarım Hayvancılık Bakanlığı Zirai Mücadele Müdürlüğü Araştırma: Doğramacı, S Türkiye Talpa (Mammalia: Insectivora) Türlerinin Taksonomisi ve Yayılışı. Tr. J. of Zoology. 13: Doğramacı, S., Tez, Ç Türkiye Glis glis (Mammalia: Rodentia) Türünün Coğrafik Varyasyonları ve Karyolojik Özellikleri. Tr. J. of Zoology. 15: Erdoğan, A., Göktürk, R., Gökoğlu, M., Sönmez, N. K., Koyuncu, H., Albayrak, T., Şirin, D., Yüksel, E., Kaçar, S., Kılınç, S. F., Aydın, B Gökçeada Lagünü Sulak Alan Yönetim Planı Projesi Gökçeada Lagünü Sulak Alan Alt Havzası Biyolojik Çeşitlilik Araştırma Alt Projesi. (1-222). T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Yayınları, Ankara. Erdoğdu, E Eskişehir-Alpu Doğancı Göleti Ornitofaunası Üzerine Araştırmalar. Turk J. Zool. 25: Ergene, S Türkiye Kuşları. İ.Ü. Fen Fak. Monografileri. (1-362). Kenan Matbaası, İstanbul. Ertan, A Gökçeada nın Kuş Türlerine İlişkin Ön İncelemeler. Ulusal Ege Adaları 2001 Toplantısı Bildiriler Kitabı (78-84). Gökçeada. Felten, H., Spitzenberger, F., Storch, G Zur Kleinsäugerfauna West-Anatoliens. Teil IIIa. Senckenberg. biol. 58: Filippucci, M.G., Krystufek, B., Simson, S., Kurtonur, C., Özkan, B Allozymic and Biometric Variation in Dryomys nitedula (Pallas, 1778). In: Filippuci M.G. (ed.). Proc. II Conf. on Dormice. Hystrix. 6 (1-2): Gürkan, M Sarıçay Deltasının Ornitofaunası. Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi. Çanakkale. Helversen, O.V New records of bats (Chiroptera) from Turkey. Zool. Middle East 3:5-18. Huş, S Av Hayvanları ve Avcılık [Hunting Game and Hunting]. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları. 202: 1-406, İstanbul. Hür, H., Uğurtaş, İ. H., İşbilir, A The Amphibian and Reptile Species of Kazdağı National Park. Turk. J. Zool. 32: İnanmaz, Ö.E., Değirmenci, Ö., Gücü, A.C A new sighting of the Mediterranean Monk Seal, Monachus monachus (Hermann, 1779), in the Marmara Sea (Turkey). Zoology in the Middle East, Vol. 60, No. 3, Karakaş, R., Kılıç, M Dicle Barajı (Diyarbakır) Kuşları. Turk J. Zool. 28: Kasparek, M Die Vögel der Türkei: eine Übersicht. M. Kasparek Verlag. Kasparek, M., Bilgin, C.C Türkiye Kuşları Tür Listesi, In: Kence, A. & Bilgin, C.C. (eds.) Türkiye Omurgalılar Tür Listesi, DPT/TÜBİTAK, Ankara. Kasparek, M., Kasparek, A. Gözcelioğlu, B., Çolak, E. Yiğit, N On the Status and Distribution of the Striped Hyaena, Hyaena hyaena, in Turkey. Zoology in the Middle East. 33:

16 Kasparyan, A Türkiye Kuşları Hakkında Preliminer Sistematik Bir Liste. Ist. Üniv. Fen Fak. Mec. Seri B, Cilt XXXI. (1-2): Kaya, M., Kurtonur, C Gala Gölü ve Çevresinin (Edirne) Ornitofaunası Üzerine Araştırmalar. Trakya Uni. J. Sci. 4(2): Kaya, M., Yurtsever, S., Kurtonur, C Trakya Ornitofaunası Üzerine Araştırmalar I. Turk J. Zool. 23, Ek Sayı: 3: Kaya, S Çanakkale İli ve Civarının Herpetofaunası. Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi. Çanakkale Kılıç, A Karapınar (Konya) Yöresinin Kuşları. Turk J. of Zool. 23, Ek Sayı: 1: Kıraç, C.O., Savaş. Y., Veryeri, N. O., Güçlüsoy, H Türkiye nin Önemli Akdeniz Foklu Alanları: kiyi planlamacilari için bir rehber. In: Ed. Özhan, E., Proceeding of 1st National Conference on Coastal and Marine Areas in Turkey, June 1997, METU, Ankara. Kıvanç, E Türkiye Spalax larının Coğrafik Varyasyonları (Mammalia; Rodentia). Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi. Ankara (1-88). Kirwan, G., Demirci, B., Welch H., Boyla, K., Özen, M., Castell, P., Marlow, T The Birds of Turkey. A&C Black Publishers Kiziroğlu, İ Türkiye Kuşları. Orman Genel Müdürlüğü Eğitim Dairesi Başkanlığı, Ankara (1-314). Krystufek, B., Vohralik, V Mammals of Turkey and Cyprus. Introduction, Checlist, Insectivora. Zgodovinskodrustvozajuzno Primorsko Znanstveno-raziskovalnosredisce Republike Slovenije Koper, Krystufek, B., Murariu, D., Kurtonur, C Present Distribution of the Golden Jackal Canis aureus in the Balkans and Adjacent Regions. Mammal Rev. 27(2): Krystufek, B., Vohralik, V., Kurtonur, C A new look at the identity and distribution of Water shrews (Neomys spp.) Z. Saugetierkunde 63, ). Krystufek, B., Vohralík, V., Janžekovič, F Mammals of Turkey and Cyprus: Rodentia I: Sciuridae, Dipodidae, Gliridae, Arvicolinae. Zgodovinsko društvo za južno Primorsko (1-292). Krystufek, B., Vohralík, V., Janžekovič, F. 2009a. Mammals of Turkey and Cyprus: Rodentia III: Cricetinae, Muridae, Spalacidae, Calomyscidae, Capromyidae, Hysticidae, Castoridae. Zgodovinsko društvo za južno Primorsko (1-372). Krystufek, B.,Tvrtkovic, Paunovic, M., Özkan, B. 2009b. Size variation in the Northern white-breasted hedgehog Erinaceus roumanicus: latitudinal cline and the island rule. Mammalia Kumerloeve, H Die Saugetierte (Mammalia) der Turkei. Veröff. Zool. Staatssamlung München. 18: Kumerloeve, H Bibliographie der Saugetiere und Vögel der Türkei (Rezente Fauna). Bonner Zoologisch Monographien. Bonn. Kurtonur, C Trakya Rodentia'ları Üzerinde Taksonomik Bir Araştırma. Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi. İstanbul. Kurtonur, C New Records of Thracian Mammals. Saugetierk. Mitt. 23(1): Kurtonur, C Trakya Glirid Türleri (Rodentia; Gliridae). - Dağılımı, Habitat, Taksonomik Karekterler - İstanbul Üniversitesi (Doçentlik Tezi). Kurtonur, C., Krystufek, B., Özkan, B The European Polecat (Mustela putorius) in Turkish Thrace. Small Carnivora Conservation, (IUCN), 11: Kurtonur, C., Özkan, B Orman Ağaç Faresi Dryomys nitedula (Rodentia: Gliridae)'nın Trakya'daki Dağılımı ve Üreme Mevsimi. X. Ulusal Biyoloji Kongresi, Temmuz 1990, Erzurum. Zooloji. (4): Kurtonur, C., Özkan, B New Records of Myomimus roachi (Bate, 1937) From Turkish Tharace (Mammalia: Rodentia: Gliridae). Senckenbergiana Biol. 71: Kurtonur, C., Özkan, B., Albayrak, İ., Kıvanç, E., Kefelioğlu, H Memeliler (Mammalia); Türkiye Omurgalılar Tür Listesi. Edt. Kence, A., Bilgin, C. C.: DPT/TBAG - Çev. Sek Ankara. Mertens, R Turkiye Amfibi ve Reptilleri Hakkinda (Amphibien und Reptilien aus der Tuerkei). Istanb. Univ. f. fakult. Mecmuas. B XVII(1):40-75 Mitchell-Jones, A.J., Amori, G., Bogdanowicz, W., Krystufek, B., Reijnders, P.J.H., Spitzenberger, F., Stubbe, M., Thissen, J.B.M., Vohralik, V., Zima, J Atlas of European Mammals. Published by T & A D Poyserforthe Societas Europaea Mammalogica. The Academic Press, London. 496 pp. (Turkey coordinators. Kurtonur, C. & Özkan, B.) Mursaloğlu, B New records for Turkish rodents (Mammalia). Commun. Fac. Sci. Univ. Ankara. ser. C, 17: Neithammer, J., Krapp, F F. Handbuch der Saugetiere Europas. Wiesbaden (Akademische Verlagsgesellschaft) I: Neithammer, J., Krapp, F Handbuch der Saugetiere Europas. Wiesbaden (Akademische Verlagsgesellschaft) I: Niermann, I, Biedermann, M., Bogdanowicz, W., Brinkmann, R., Bris, Y., Ciechanowski, M., Dietz, C., Dietz, I., Estók, P., Helversen, O., Houédec, A., Paksuz, S., Petrov, B., Özkan, B., Piksa, K., Rachwald, A., Roué, Sébastien, Y., Sachanowicz, K., Schorcht, W., Tereba, A., Mayer, F Biogeography of the Recently Described Myotis alcathoe von Helversen and Heller. Acta Chiropterologica, 9(2): Osborn, D.J The Hare, Porcupine, Beaver, Squirrels, Jerboas and Dormice of Turkey. Mammalia 28: Özkan, B Gökçeada ve Bozcaada Adalarının Kemiricileri. Doktora Tezi. Trakya Üniversitesi. Edirne. (1-150). Öztürk, B Türkiye nin Balinaları, Türk Deniz Araştırmaları Vakfı, ATLAS- Yeşil Atlas, sayı 1, sayfa 60-65, Kasım

17 Özkan, B Gökçeada ve Bozcaada Kemirici Faunası (Mammalia; Rodentia). Turk. J. Zool. Ek sayı 1, Özkan, B., Türkyılmaz, T Istranca Dağlarında Yediuyur (Glis glis) un Kutuyuva kullanımı. Proje TÜAF 171. Özkan, B Trakya Bölgesinde Yaban Kedisi (Felis silvestris Schreber, 1775) in Dağılımı. 18. Ulusal Biyoloji Kongresi, Haziran 2006, Zooloji Özetler; s Kuşadası/AYDIN. Özkan, B., Paksuz, S Yıldız Dağlarında Radyoverici Yöntemi Kullanarak Myotis bechsteinii (Kuhl,1818) (Büyükkulaklı Yarasa) Kolonilerinin Tespiti. 20. Ulusal Biyoloji Kongresi, Haziran 2010, Özetler: s: Pamukkale Üniversitesi, Denizli, Türkiye. (Poster). Özkan, B., Krystufek B Wood Mice, Apodemus of Two Turkısh Islands: Gökçeada and Bozcaada, Folia Zool.-48 (1), pp Özkan, B., Paksuz, S., Kurtonur, C Dupnisa Mağara Sistemi Yarasaları (Mammalia; Chiroptera). Sözlü Bildiri. XVII. Ulusal Biyoloji Kongresi Haziran Çukurova Üniversitesi, Adana. Özkurt, Ö. Ş., Sözen, M., Yiğit, N., Çolak, E., Verimli, R On colouration and karyology of the Marbled Polecat, Vormela peregusna, in Turkey. Zoology in the Middle East 21: Paksuz, S., Özkan B New Distribution Records and Some Notes for Greater Noctule, Nyctalus lasiopterus (Mammalia: Chiroptera) from Turkey. Acta zool. Bul. 63 (2): Paksuz, S., Özkan B The Protection of the Bat Community in the Dupnisa Cave System, Turkey, Following Opening for Tourism. Oryx. 46 (1): Paksuz, S., Özkan, B., Postawa, T Seasonal Changes of Cave-dwelling Bat Fauna and Their Relationship with Microclimate in Dupnisa Cave System (Turkish Thrace). Acta Zoological Cracoviensia, 50 A (1-2): Perktaş, U., Ayaş, Z Nallıhan Kuş Cenneti (İç Anadolu, Türkiye) nin Kuşları. Turk. J. Zool. 29: SAD-AFAD Çanakkale İli, Biga İlçesi, Karabiga Kıyıları Akdenzi Foku ve Habitatları Üzerine Araştırma Çalışması Raporu. Samsa, Ş Çardak Lagünü (Lapseki)'nün Avifaunası. Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi. Çanakkale. Sert, H., Erdoğan, A Termossos Milli Parkının (Antalya) Ornitofaunası. Turk. J. Zool. 28: Sevim, İ Çanakkale Adaları Kuş Populasyonları ve Habitat İlişkileri Üzerine Gözlemler. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi. Çanakkale. Sözen, M., Çolak, E., Yiğit, N., Özkurt. Ö.Ş., Verimli, R Contributions to the karyology and taxonomy of the genus Spalax Guldenstaedt, 1770 (Mammalia: Rodentia) in Turkey. Z. Säugetierk. 64: Sözen, M., Çolak, F., Sevindik, M., Matur, F Cytotypes of Nannospalax xanthodon (Satunin, 1898) (Rodentia: Spalacidae) from western Anatolia. Turk. J. Zool. 37: Spitzenberger, F Zur Verbreitung und Systematik Türkischer Soricinae (Insectivora, Mamm.). Ann. Naturhistor. Mus. Wien. 72: Şengül, E Kumkale Deltası'nın Avifaunası. Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi. Çanakkale. Şimşek, N. A New Subspecies of Sorex caucasicus (Mammalia: Insectivora) from Turkey. Tr. J. Bio. 10(2): Tok, C. V., Çiçek, K., Ayaz, D., Hayretdağ, S., Yakın, B.Y Gökçeada (Çanakkale) Pseudopus apodus Populasyonunu Tehdit Eden Başlıca Faktörler. Poster Bildiri. X. Ulusal Ekoloji ve Çevre Kongresi Ekim Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale. Tok, C. V., Gürkan, M., YAkın, B. Y. 2012a. Ağı Dağı nın Herpetofaunası; pp In: Kazdağları III. National Symposium, May 2012, Çanakkale. Tok, C. V., Yakın, B. Y., Gürkan, M. 2012b. Kirazlı (Çanakkale) Civarının Herpetofaunası; p.621. In: Kazdağları III. National Symposium, May 2012, Çanakkale. Tok, C. V., Çiçek, K Amphibians and Reptiles in the Province of Çanakkale (Marmara Region, Turkey) (Amphibia; Reptilia). Herpetozoa. 27 (1/2): Tok, C.V., Özkan. B, Gürkan, M. 2014a. Gökçeada nın Karasal Omurgalı Hayvanları. S: İçinde: (Öztürk, B., Pazarkaya, Y. Gükçeada Doğa ve Kültür Varlıkları. Cem Yayınevi 224 sayfa. Ekim 2014, İstanbul). Tok, C.V., Gürkan, M., Yakın, B.Y. 2014b. Kurbağalar ve Sürüngenler Hakkında Doğru Sandığımız Yanlışlar, T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Tosunoğlu, M., Gül, Ç., Uysal, İ The Herpetofauna of Tenedos (Bozcaada, Turkey). Herpetozoa. 22 (1/2): Turan, N Türkiye nin Av ve Yaban Hayvanları. Memeliler. Ongun Kardeşler Matbaacılık Sanayii, Ankara, (1-178). Turan, N Türkiye nin Av ve Yaban Hayvanları, Kuşlar. Ankara. (1-274). Utku, M Çanakkale İli nin İklim Durumu. Uzmanlık Tezi. T.C. Başbakanlık Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü. Ankara Uysal, İ Kavak Deltası (Saroz Körfezi, Çanakkale-Türkiye) nın Herpetofaunası ve Mevcut Türlerin Habitat Seçimleri. Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi. Çanakkale

18 Venzmer, G Zur Schlangenfauna Süd-Kleinasiens, speziell des cilicischen Taurus. Arch. Naturgesch. 83(11): Werner, F Die Reptilien- und Amphibienfauna von Kleinasien. Sitz. Ber. Akad. Wiss. Wien. 111: Wilson, D.E., Reeder, D.M Mammals Species of the World: A Taxonomic and Geographical Reference, 2. Auflage. Smithsonian Institution Press, Washington. Yaman E Kocaçay Deltası Ornito Faunasının Tespiti ve Alanı Etkileyen Çevresel Faktörler.Doktora Tezi. Ege Üniversitesi. İzmir. Yılmaz, İ Trakya nın Amfibi Faunası Üzerinde Morfolojik Taksonomik Araştırmalar. Doktora Tezi. Ege Üniversitesi. Izmır Yiğit, N., Çolak, E On the distribution and taxonomic status of Microtus guentheri (Danford and Alston, 1880) and Microtus lydius Blackler, 1916 (Mammalia: Rodentia) in Turkey. Turk. J. Zool. 26: Yiğit, N., Çolak, E., Çolak, R., Özkan, B., Özkurt, Ö.Ş On the Turkish populations of Dryomys nitedula (Pallas, 1779) and Dryomys laniger Felten and Storch, 1968) (Mammalia: Rodentia). Acta Zool. Acad. Sci. Hung. 49 (1): Yiğit, N., Çolak, E., Sözen, M., Karataş, A. 2006a. Rodents of Türkiye (Türkiye Kemiricileri). (Ed. Ali Demirsoy). Meteksan Co. Ankara Yiğit, N., Demirsoy, A., Karataş, A., Özkurt, Ş., Çolak, E. 2006b. Notes on the mammals found in Kazdağı National Park and its environs. Turk. J. Zool. 30: