Güz 2014 BİLGİ YÖNETİMİ. Doç. Dr. Serkan ADA

Transkript

1 Güz 2014 BİLGİ YÖNETİMİ Doç. Dr. Serkan ADA

2 Bilgi Yönetimi - Ders Planı - Bilgi & Bilgi Yönetimi - Bilgi Sistemleri: Giriş - Bilgi Sistemleri: İş Süreçleri ve İşbirliği - Örgütler ve Bilgi Sistemleri - Bilgi Yönetimi & Hizmetler Sektörü Doç. Dr. Serkan ADA

3 Bilgi & Bilgi Yönetimi Doç. Dr. Serkan ADA

4 Bilgi Toplanmış, organize edilmiş, yorumlanmış ve belli bir yöntemle etkin karar vermeyi gerçekleştirmek amacıyla ilgili birime sevkedilmiş, belirli bir amaç doğrultusunda süreçlenen, yararlı biçime dönüştürülmüş ve kullanıcıya değer sağlayan verilerdir. Bilgi kavramı, Latince informatio (biçim verme haber verme) kökünden gelir. Düşünme, araştırma, gözlem, deney, akıl yürütme vb. sonucunda elde edilen fikri ürün demektir. Alınıp satılabilen, karar vermek için işlenerek anlam kazandırılan ve değeri olan veridir.

5 Bilgi Bilgi yönetimi, bilgi teknolojileri aracılığıyla karar verme sürecine ve diğer stratejik amaçlara önemli destekler sağlayan bir süreç olarak tanımlanmaktadır. Son zamanlarda, örgüt fonksiyonlarından biri olarak da kabul edilmeye başlanmıştır. Bilgi toplumu bilgiye değer veren, bilgi üretebilen, bilgiyi kullanabilen ve etkin bir biçimde yönetebilen toplumdur. Örgüt fonksiyonlarından biri olarak da kabul edilen bilgi yönetimi, bilgi teknolojileri aracılığıyla karar verme sürecine ve diğer stratejik amaçlara önemli destekler sağlamaktadır.

6 Bilgi & Yiyecek Bilgi (tüketimi) yiyecek (tüketimi) gibidir! Akıl bilgiyle, beden yiyecekle çalışır! Yiyeceklerin üzerinde içeriğini (karbonhidrat, yağ, protein oranı) belirten etiketler vardır. Bilgilerin de etiketlenmesi (gerçek, kurgu, fikir, gereksiz) mümkündür. Edindiğimiz bilgilerin filtreden (algı) geçirilip sindirilmesi daha kolay bir hale getirilmesi gerekir. JP Rangaswami, Teknoloji Uzmanı

7 Kurumsal Sermaye Olarak Bilgi Yönetimi Sosyal Sermaye (İlişkiler) Yapısal Sermaye (Süreçler, Sistemler) Bilgi Yönetimi İnsan Sermayesi Birey (Yetenek, Deneyim, Beceri) Entelektüel Sermaye (Veri, Bilgi)

8 Bilgi Sistemleri: Giriş Doç. Dr. Serkan ADA

9 Talihsiz sözler Sanırım belki beş bilgisayarlık bir dünya piyasası vardır. Thomas Watson, IBM Yönetim Kurulu Başkanı, 1943 Bu ülkede kuzeyden güneye doğudan batıya her yere gittim ve en iyi insanlarla konuştum, ve sizi temin edebilirim ki bilgi işleme bu yılın sonuna varması muhtemel olmayan geçici bir hevestir. İşletme kitaplarından sorumlu editör, Prentice Hall, K herkes için yeterli bir hız Bill Gates, Microsoft, 1981 Herkesin evinde bir bilgisayar istemesi için hiçbir sebep yoktur. Ken Olson, Digital Equipment Corporation kurucusu ve başkanı, 1977

10 Yeni nesil bilişim

11 İki resim arasındaki farklar?

12 İki resim arasındaki farklar?

13 İşletmelerde iphone ve ipad Kullanımı

14 Bilgi Sistemleri önemlidir. Çünkü Geleceğin işletme yöneticileri, gelişmekte olan bilgi teknolojilerini işletmelerde uygulayabilmek ve değerlendirebilmek zorundadır.

15 İşletmelerde Bilgi Sistemlerinin Rolü ABD deki işletmelerin 2010 daki toplam bilgi sistemleri donanım, yazılım ve telekomünikasyon ekipmanı yatırımı 62 Milyar Dolar. Toplam işletme ve yönetim danışmanlığı yatırımı 800 Milyar Dolar. Çoğu yeni teknolojilerden fayda elde edebilmek için faaliyetlerini yeniden tasarlamaları ile ilgili

16 Bilgi Sistemleri İşletmeleri Nasıl Dönüştürüyor? 2009 da sabit hatlardan daha fazla cep telefonu hattı açıldı. ABD de 89 milyon kişi 2010 yılında internet erişimini mobil aygıtlar üzerinden gerçekleştirdi. Bu sayı internet kullanıcı sayısının yarısıdır. ABD de 285 milyon, dünyada 5 milyar cep telefonu kullanıcısı var. Haziran 2010 itibariyle dünyada 99 milyon işletmenin kayıtlı web sitesi var. UPS günde dünya çapında 15 milyondan fazla paket taşımaktadır. 78 milyondan fazla kişi gazeteyi internetten okumaktadır. Sosyal ağ sitesi Facebook un dünya çapında aylık 500 milyon ziyaretçisi var. Google ın online reklam gelirleri 2009 da 25 milyar doları aşmıştır. Değişen ve yenilenen kanunlar işletmelerin kayıtlarını, lerini, vb. yıllarca saklama zorunluluğu getirmektedir. Bundan dolayı dijital bilginin miktarı yılda 5 exabyte artması söz konusudur. gigabyte, terabyte, petabyte, exabyte (1 Milyar GB)

17 Bilgi Sistemlerinde Neler Yeni Bulut bilişim Yeşil bilişim Bir hizmet olarak yazılım (SaaS) Mobil dijital platform (iphone, ipad) İşbirliği yazılımları Sosyal ağ (sosyal medya) yazılımları Web 2.0 uygulamaları

18 Bilgi Sistemlerinin Stratejik İşletme Amaçları Operasyonel Mükemmeliyet Yeni Ürünler, Hizmetler ve İş Modelleri Müşteri ve Tedarikçiyle İlişkiler Rekabetçi Avantaj Ayakta Kalma

19 Bilgi Sistemlerinin Stratejik İşletme Amaçları Operasyonel Mükemmeliyet Yeni Ürünler, Hizmetler ve İş Modelleri Müşteri ve Tedarikçiyle İlişkiler Rekabetçi Avantaj Ayakta Kalma

20 Bilgi Sistemlerinin Stratejik İşletme Amaçları Apple'ın Dijital Uygulama İş Modeli (İki Taraflı Piyasa) Uygulama Geliştirenler iphone Kullanıcıları Sözleşme A r a y ü z Uygulamalar Uygulama Geliştirme Çatısı iphone İşletim Sistemi Donanım A r a y ü z Sözleşme Apple ın Dijital Uygulama Platformu İş Modeli, bir şirketin değeri nasıl yaratıp nasıl dağıttığını tanımlayan mantık modelidir.

21 Bilgi Sistemi Nedir? Bilgi sistemi: Bir örgütte karar verme ve kontrolü destekleyecek şekilde enformasyonu toplayan, işleyen, depolayan ve dağıtan birbirleriyle ilişkili bileşenlerdir. Bilgi sisteminin bileşenleri: Donanım Yazılım Veri Süreçler Bireyler Yönetim bilgi sistemi: Bilgi sistemlerinin yöneticiler ve çalışanlar tarafından işletme değeri oluşturacak biçimde geliştirilmesi ve kullanılmasıdır.

22 Bilgi Teknolojisi Nedir? Bilgi teknolojisi: Bilginin dijital formatta işlenmesi, kaydedilmesi ve taşınması amacıyla kullanılan her türlü teknoloji aracıdır. Donanım Yazılım Veri yönetim teknolojisi Ağ / Telekomünikasyon teknolojisi Bilgi sistemi ve Bilgi teknolojisi farkı: - Bilgi teknolojisi satın alınabilir ama Bilişim sistemi satın alınamaz. - Bilgi teknolojisi altyapısının işletmenin çalışanları tarafından, belli iş süreçlerini takip ederek işletme değeri yaratmak için kullanılması ile Bilgi sisteminden söz edilebilir.

23 Bilgi Teknolojisi & Tamamlayıcı Varlıklar Enformasyon Teknolojisi Yatırımlarındaki Farklılıklar

24 Bilgi Teknolojisi & Tamamlayıcı Varlıklar Örgütsel Varlıklar Örgüt kültürü Etkin iş süreçleri Yönetimsel Varlıklar Üst yönetim desteği Takım çalışması ve işbirlikçi çalışma ortamı Sosyal Varlıklar İnternet ve telekomünikasyon altyapısı Çalışanların eğitimi

25 Veri Bilgi İnsanlar için anlamlı ve kullanılabilir bir şekle getirilen veriye Bilgi (Enformasyon) denir. Yukarıdaki Excel hücresindeki 15 rakamı veri dir ve toplam çalışan sayısını ifade etmektedir. - Bölgedeki işletmelerdeki toplam çalışan sayısı - Bölgedeki işletmelerdeki ortalama çalışan sayısı Veri: Belirli bir olguyla ilgili ham gerçekleri ifade eder.

26 Veri Bilgi

27 Nasıl Bilgi? Kaliteli Bilginin Özellikleri Doğru Zamanlı İlgili Yeterli Maliyetine değer

28 Bilgi Sistemleri: İş Süreçleri ve İşbirliği Doç. Dr. Serkan ADA

29 İş Süreçleri İş süreçleri, bir ürün yada hizmet üretmek için gerekli olan faaliyetlerin bir derlemesidir. İşletme performansı büyük ölçüde iş süreçlerinin ne kadar iyi tasarlandığına ve koordine edildiğine bağlıdır. Eğer iş süreçleri rakiplerinden daha iyiyse, işletmenin rekabet gücünün kaynağı olabilir.

30 İş Süreçleri Örnek-1: İnsan Kaynakları İşe Alım Süreci İşe alım süreci, bir işletmenin yeni çalışanları işe almak için kullandığı faaliyetler kümesi olarak bir iş sürecidir. İşe alım süreci: ilan verme işçi bulma kurumları ile temasa geçme özgeçmişleri toplama özgeçmişleri gözden geçirme adayları mülakata alma adayları değerlendirme adayları işe alma Bilgi sistemleri temel amaçlarından birisi, bu süreçlerin daha verimli olarak yerine getirilmesini sağlamaktır.

31 İş Süreçleri Örnek-2: Sipariş Tamamlama Süreci İş süreçleri çok farklı görev alanlarını kesiştirir ve bölümler arası koordinasyonu gerektirebilir.

32 İş Süreçleri Bilgi teknolojileri iş süreçlerinin tamamen değiştirebilir.

33 Bilgi Sistemlerinin Türleri Hareket İşleme Sistemleri (HİS), satış siparişi girişi, otel rezervasyonları, maaş bordroları, işçi kayıtlarını tutma ve sevkiyat gibi işleri yürütmek için gerekli olan günlük rutin hareketleri kaydeden ve yerine getiren bilgisayarlı sistemlerdir. HİS alt düzeydeki yöneticiler tarafından kullanılır. Stokta kaç parça var? A şirketinin ödemesindeki durum nedir?

34 Bilgi Sistemlerinin Türleri Hareket İşleme Sistemleri (HİS) Domino s Pizza nın online sipariş sistemi müşteri tatmini rekabetçi avantaj sağlamaktadır.

35 Bilgi Sistemlerinin Türleri Yönetim Bilgi Sistemleri (YBS), HİS tarafından sağlanan veriyi kullanarak işletmenin ana görevlerini rapor eder ve özetler. YBS orta düzeydeki yöneticiler tarafından kullanılır. Haftalık, aylık, yıllık sonuçlarla ilgili olarak yöneticilere rapor sunar. İşler yolunda mı?

36 Bilgi Sistemlerinin Türleri

37 Bilgi Sistemlerinin Türleri Karar Destek Sistemleri (KDS), rutin olmayan karar verme süreçlerini destekler. KDS çözüme varmak için gereken prosedürün önceden tamamen tanımlanamadığı, hızla değişen problemlere odaklanır. Aralık ayında satışları ikiye katlasaydık, üretim planlarına bir etkisi olur muydu? Eğer bir fabrikanın planı altı ay ertelenseydi, yatırımların getirisi nasıl olurdu?

38 Bilişim Sistemlerinin Türleri Üst Düzey Yönetim Destek Sistemleri üst düzey yöneticilere stratejik kararlar almalarında yardımcı olur. YBS ve KDS den gelen enformasyonları düzenleyen veriler ve grafikler sunar.

39 Bilgi Sistemlerinin Türleri Kurumsal Uygulamalar, iş süreçlerini daha yakından koordine ederek süreçlerdeki grupları birleştiren, işletmelerin daha esnek ve üretken olmasına yardım eden uygulamalardır. Kurumsal Kaynak Planlama Sistemleri ERP

40 Bilgi Sistemlerinin Türleri E-İş iş süreçlerini gerçekleştirmek için internet ve dijital teknolojinin kullanıldığı sistemlerdir. E-Ticaret internet üzerinden ürün ve hizmetlerin satışı ve alımıyla ilgili olan sistemlerdir. Reklam, pazarlama, müşteri desteği, dağıtım ve ödeme ile ilgili faaliyetleri de kapsar. E-Devlet devlet ve kamu sektörünün vatandaşlar, işletmeler ve devletin diğer organlarıyla ilişkilerini dijital olarak sağlaması için ağ teknolojilerinin ve internetin kullanıldığı sistemlerdir.

41 İşbirliği ve Ekip Çalışması Sistemleri İşbirliği açık, kesin ve ortak amaçları başarmak için başkalarıyla birlikte çalışmaktır. İşbirliği başarılacak bir göreve yada işe odaklanır, genellikle bir işletme yada başka bir örgütte ve kurumlar arasında yer alır.

42 İşbirliği ve Ekip Çalışması Sistemleri Anlık mesajlaşma Sosyal Ağlar Wikiler Dosya, doküman paylaşımı

43 İşbirliği ve Ekip Çalışması Sistemleri Masaüstü paylaşımı Web konferansı ve semineri Sesli konferans Video konferans Ortak yazma ve düzeltme

44 İşbirliği ve Ekip Çalışması Sistemleri İnternet Tabanlı İşbirliği Araçları (Ücretsiz)

45 İşbirliği ve Ekip Çalışması Sistemleri İnternet Tabanlı İşbirliği Araçları (Üst Düzey Ticari Uygulamalar)

46 İşletmelerde Bilgi Sistemleri Fonksiyonu Bütün bu sistemlerin işletilmesinden kim sorumludur? Bütün bu sistemler tarafından kullanılan donanım, yazılım ve diğer teknolojilerin düzgün şekilde çalıştığından ve güncelliğinden emin olması gereken kimdir? Küçük işletmeler hariç, bilgi teknolojisi hizmetlerinden sorumlu olan örgütsel birim bilgi sistemleri (bilgi işlem) departmanıdır. Programcılar Sistem analistleri Proje yöneticileri Fiziksel tesis yöneticileri Telekomünikasyon yöneticileri Veritabanı uzmanları

47 İşletmelerde Bilgi Sistemleri Fonksiyonu Bilgi sistemleri departmanı bilgi sistemleri üst yöneticisi (CIO: Chief Information Officer) tarafından yönetilir. Diğer üst düzey bilişim yöneticileri: Güvenlik üst yöneticisi (CSO: Chief Security Officer) Gizlilik yönetimi üst yöneticisi (CPO: Chief Privacy Officer) Bilgi yönetimi üst yöneticisi (CKO: Chief Knowledge Officer) İşletme sürekliliği üst yöneticisi (CCO: Chief Continuity Officer)

48 Örgütler ve Bilgi Sistemleri Doç. Dr. Serkan ADA

49 Bilgi Sistemlerinin Örgütlere Etkisi Örgüt (organizasyon) çevre tarafından sağlanan sermaye ve işgücü (ve bilgi teknolojileri) gibi temel üretim faktörlerini alan ve onları ürün ve hizmet gibi çıktılara dönüştürmek üzere işleyen sosyal ve formal bir yapıdır.

50 Bilgi Sistemlerinin Örgütlere Etkisi İşlem maliyeti teorisi - İşlem maliyeti, bir işletmenin kendi kendine üretemeyeceği bir şeyi pazardan tedarik etmesinden kaynaklanan maliyettir. - İşi rekabetçi piyasada dışarıdan destek alarak yaptırmak yeni eleman işe almaktan çok daha az maliyetlidir. - Bilgi teknolojileri işletmelerin büyüklüğünü küçülterek bu maliyetleri düşürür. Örnek: Chrysler, dış tedarikçilerle olan bilgisayar bağlantılarını kullanarak üretimde kullanılacak parçaların %70 inden fazlasını dışardan tedarik ederek maliyetlerini düşürmektedir.

51 Bilgi Sistemlerinin Örgütlere Etkisi Vekalet teorisine göre işletme, çıkarını düşünen bireyler arasındaki sözleşmeler bağı olarak görülür. Örneğin, bir müdür yada işletme sahibi kendi adına işleri yürütmesi için çalışanları (vekilleri) işe alır. - Vekalet maliyeti, işletmenin çalışanlarının yönetim maliyetidir. - İşletmeler büyüdükçe vekalet ve koordinasyon maliyetleri de artmaktadır. - Bilgi sistemleri yönetimi daha verimli hale getirerek bu maliyetleri azaltır, çünkü yöneticiler için daha fazla sayıda çalışanı takip ve kontrol etmek daha kolay bir hale gelir.

52 Bilgi Sistemlerinin Örgütlere Etkisi Bilişim sistemleri örgütleri düzleştirir Enformasyon sistemleri, yöneticilere çok sayıda çalışanı denetlemek için enformasyon sağlayarak ve alt düzey çalışanlarına daha fazla karar verme yetkisi vererek bir örgütteki kademe sayısını azaltabilir.

53 Bilgi Yönetimi & Hizmetler Sektörü Doç. Dr. Serkan ADA

54 Hizmet Kavramı Ekonomi dilinde, HİZMET = MAL dır. Somut değil, soyut bir maldır. Hizmet; Bireylerin diğer bireyler için yarattığı durum veya faaliyettir. Hizmet sektörü; Ekonominin fiziksel varlığı olmayan ve üretildiği anda tüketilen iktisadi malların üretildiği sektördür.

55 GSYIH içindeki pay %60'ı geçti. İstihdam edilenlerin %24 ü tarım, %19,3 ü sanayi, %7,1 i inşaat, %49,6'sı ise hizmetler sektöründe

56 Hizmet Yönetimi Müşteriye yakın olmayı gerektiren bir anlayışı simgelemektedir. Kısa vadeli işlemler yerine uzun dönemli ilişkileri, esas ürünün kalitesi yerine müşteri ilişkisine dayanan toplam algılanan kaliteyi önermektedir.

57 Hizmet Kalitesi Hizmet kalitesi; İşletmelerin müşteri beklentilerini karşılama veya aşma yetenekleridir. Hizmet kalitesini belirleyen bazı faktörler; Liyakat Dürüstlük Müşteriyi Anlamak ve Bilmek Erişim ve Hız İletişim Güvenlik (fiziksel, finansal, bilgi)

58 Hizmet Kalitesi & Bilgi Teknolojileri Nitelikli hizmet, bilgiye nitelikli erişimi içermelidir. Organizasyonlar müşteri isteklerini esnek ve uygun biçimde karşılamak için bilgi teknolojilerinden yararlanmalıdırlar.

59 Hizmet Kalitesi & Bilgi Teknolojileri Müşterilerin her türlü kişisel bilgisi ve ziyaret bilgisi kaydediliyor. Müşteriler oda ve diğer hizmetleri kendi tercihlerine göre alıyor. Extra yastık, oda sıcaklığı vb. Sadık müşterilere daha fazla ilgi Daha geç check-out Rezervasyonun tutulması Müşteri harcamalarında %60 a varan artış