TEHLİKELİ MADDELERİN VE MÜSTAHZARLARIN SINIFLANDIRILMASI EĞİTİMİ

Transkript

1 T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI TEHLİKELİ MADDELERİN VE MÜSTAHZARLARIN SINIFLANDIRILMASI EĞİTİMİ Haydar HAZER İSTANBUL Nisan

2 MADDELERİN SINIFLANDIRILMASI VE ETİKETLENMESİ Madde Üreticileri veya İthalatçıları HAYIR Madde SAE yönetmeliği ek-2 de var mı? EVET -SNIF dosyaları -IUCLID dosyaları - Literatür bilgileri - Testler(Ek- 3) Madde İle İlgili Bilgi Topla - Fiziko kimyasal özellikler: SAE Ek-1 Bölüm 2 -Toksikolojik özellikler: SAE Ek-1 Bölüm 3, 4(CMR) - Ekotoksikolojik özellikler: SAE Ek-1 Bölüm 5 Kullanarak sınıflandırınız Ek-2 Sınıflandırma Bilgilerini ( tehlike sembolleri ve R- ibareleri ) kullan 2

3 MADDELERİN SINIFLANDIRILMASI VE ETİKETLENMESİ (DEVAM) HAYIR Madde SAE yönetmeliği ek-2 de Sınıflandırılmış mı? EVET Maddeyi Ek-1 Bölüm 2,3,4,5 uygun sınıflandırdın mı? EVET Ek-2 Etiketleme Bilgilerini ( tehlike sembolleri, R-ibareleri ve S-ibareleri ) kullanarak Ek-1 Bölüm 7 ve Bölüm 8 e uygun etiketle Ek-1 Bölüm 6 dan uygun S-ibarelerini seç ve Ek-1 Bölüm 7 ve Bölüm 8 e uygun olarak geçici etiketle 3

4 SINIFLANDIRMA Madde 5 de belirtilen tehlike kategorileri: i: 1. Patlayıcı 2. Oksitleyici 3. Çok kolay alevlenir 4. Kolay alevlenir 5. Alevlenir 6. Çok toksik 7. Toksik 8. Zararlı 9. Aşındırıcı 10. Tahriş edici 11. Hassaslaştırıcı 12. Kanserojen 13. Mutajen 14. Üremeye toksik 15. Çevre için tehlikeli 4

5 TEHLİKE SEMBOL VE İŞARETLERİ (EK-4) E Patlayıcı T+ Çok Toksik C Aşındırıcı O Oksitleyici T Toksik Xi Tahriş Edici F+ Çok Kolay Alevlenir Xn Zararlı F Kolay Alevlenir N Çevre İçin Tehlikeli 5

6 RİSK İBARELERİ (EK-5) R 1-Kuru halde patlayıcıdır. R 2-Şok, sürtünme, alev ve diğer tutuşturucu kaynakları ile temasında patlama riski. R 3-Şok, sürtünme, alev ve diğer tutuşturucu kaynakları ile temasında çok ciddi patlama riski. R 4-Çok hassas patlayıcı metalik bileşikler oluşturur. R 5-Isıtma patlamaya neden olabilir. R 6-Hava ile temasta veya havasız ortamda patlayıcıdır. R 7-Yangına neden olabilir. R 8-Yanıcı maddelerle temasında yangına neden olabilir. 6

7 RİSK İBARELERİ (EK-5) R 9-Yanıcı maddelerle karıştırıldığında patlayıcıdır. R 10-Alevlenir. R 11-Kolay alevlenir. R 12-Çok kolay alevlenir. R 14-Su ile şiddetli reaksiyon verir. R 15-Su ile temas halinde çok kolay alevlenir gazlar çıkarır. R 16-Oksitleyicilerle karıştığında patlayabilir. R 17-Havada kendiliğinden alevlenir. R 18-Kullanım sırasında alevlenen patlayan buhar- hava karışımı oluşturabilir. R 19-Patlayıcı peroksitler oluşabilir. 7

8 RİSK İBARELERİ (EK-5) R 20-Solunması halinde zararlıdır. R 21-Cilt ile temasında zararlıdır. R 22-Yutulması halinde zararlıdır. R 23-Solunması halinde toksiktir. R 24-Cilt ile temasında toksiktir. R 25 -Yutulması halinde toksiktir. R 26-Solunması halinde çok toksiktir. R 27-Cilt ile temasında çok toksiktir. 8

9 RİSK İBARELERİ (EK-5) R 28-Yutulması halinde çok toksiktir. R 29-Su ile temasında toksik gaz çıkarır. R 30-Kullanımı sırasında kolay alevlenebilir hale gelebilir. R 31-Asitlerle temasında toksik gaz çıkarır. R 32 -Asitlerle temasında çok toksik gaz çıkarır. R 33- Biriktirici etki tehlikesi R 34-Yanıklara neden olur. R 35-Ciddi yanıklara neden olur. 9

10 RİSK İBARELERİ (EK-5) R 36-Gözleri tahriş eder. R 37-Solunum sistemini tahriş eder. R 38 - Cildi tahriş eder. R 39- Tedavisi mümkün olmayan çok ciddi etki tehlikesi. R 40-Kanserojenik etki için sınırlı delil. R 41-Gözde ciddi hasar riski. R 42-Solunması halinde hassasiyet oluşturabilir. R 43-Cilt ile temasında hassasiyet oluşturabilir. R 44-Kapalı ortamda ısıtıldığında patlama riski. 10

11 RİSK İBARELERİ (EK-5) R 45-Kansere neden olabilir. R 46-Kalıtımsal genetik hasarlara neden olabilir. R 48-Uzun süreli maruziyette sağlığa ciddi hasar tehlikesi. R 49-Solunması halinde kansere neden olabilir. R 50-Sucul organizmalar için çok toksiktir. R 51-Sucul organizmalar için toksiktir. R 52-Sucul organizmalar için zararlıdır. R 53-Sucul ortamda uzun süreli olumsuz etkilere neden olabilir. 11

12 RİSK İBARELERİ (EK-5) R 54-Flora için toksiktir. R 55-Fauna için toksiktir. R 56-Toprak organizmaları için toksiktir. R 57-Arılar için toksiktir. R 58-Çevrede uzun süreli ters etkilere neden olabilir. R 59-Ozon tabakası için tehlikelidir. R 60-Doğurganlığı azaltabilir. R 61-Doğmamış çocuğa zarar verebilir. 12

13 RİSK İBARELERİ (EK-5) R 62-Doğurganlığı azaltma olası riski. R 63-Doğmamış çocuğa zarar verme olası riski R 64- Emzirilen bebeklere zarar verebilir. R 65-Zararlı: Yutulması halinde akciğerde hasara neden olabilir. R 66-Tekrarlanan maruziyette deride kuruluğa ve çatlaklara neden olabilir. R 67-Buharları uyuşukluğa ve baş dönmesine neden olabilir. R 68-Tedavisi mümkün olmayan etki olası riski 13

14 R-İBARELERİNİN KOMBİNASYONU (EK-5) R 15/29-Su ile temasında toksik ve kolay alevlenir gaz çıkarır. R 23/24/25-Solunduğunda, cilt ile temasında ve yutulduğunda toksiktir. R 26/27/28-Solunduğunda, cilt ile temasında ve yutulduğunda çok toksiktir. R 36/37/38-Gözleri, solunum sistemini ve cildi tahriş edicidir. 14

15 R-İBARELERİNİN KOMBİNASYONU (EK-5) R 39/23/24-Toksik: Solunduğunda ve cilt ile temasında tedavisi mümkün olmayan çok ciddi etkilerin görülme tehlikesi. R39/23/24/25-Toksik: Solunduğunda, cilt ile temasında ve yutulduğunda tedavisi mümkün Olmayan çok ciddi etkilerin görülme tehlikesi. R 50/53-Sucul organizmalar için çok toksik, sucul ortamda uzun süreli ters etkilere neden olabilir. 15

16 GÜVENLİK İBARELERİ (EK-6) S 1-Kilit altında muhafaza edin. S 2-Çocukların ulaşabileceği yerlerden uzak tutun. S 3-Serin yerde muhafaza edin. S 4-Yerleşim alanlarından uzak tutun. S içinde muhafaza edin. (Uygun sıvı üretici tarafından belirlenir) S içinde muhafaza edin. (İnert gaz üretici tarafından belirlenir) S 7-Kabı sıkıca kapatılmış halde muhafaza edin. 16

17 GÜVENLİK İBARELERİ (EK-6) S 15-Isıdan uzakta muhafaza edin. S 16-Tutuşturucu kaynaklardan uzakta muhafaza edin. Sigara içmeyin. S 17-Yanıcı maddelerden uzakta muhafaza edin. S 18-Kap dikkatlice taşınmalı ve açılmalıdır. S 20-Kullanım sırasında yemeyin veya içmeyin. S 21-Kullanım sırasında sigara içmeyin. S 22-Tozlarını solumayın. 17

18 GÜVENLİK İBARELERİ (EK-6) S 25-Göz ile temasından sakının. S 26-Göz ile temasında derhal bol su ile yıkayın ve doktora başvurun. S 27-Bu maddenin bulaşmış olduğu tüm giysiler derhal çıkarılmalıdır. S 28-Cilt ile temasında derhal bol... (üretici tarafından belirlenir) ile iyice yıkayın. S 29-Kanalizasyona boşaltmayın. S 30-Bu ürüne kesinlikle su eklemeyin. S 33-Statik elektrik boşalımlarına karşı önlem alın. 18

19 GÜVENLİK İBARELERİ (EK-6) S 35-Bu madde ve kabı güvenli bir biçimde bertaraf edilmelidir. S 36-Uygun koruyucu giysi giyin. S 43-Alevlenmesi durumunda... (boşluğa yangın söndürme ekipmanının tam tipini belirtin) kullanın. Eğer su, riski artırıyorsa Kesinlikle su kullanmayın ifadesini ekleyin. S 46-Yutulması halinde hemen bir doktora başvurun, kabı veya etiketi gösterin. 19

20 Fiziko-Kimyasal Özelliklere Göre Sınıflandırma (Ek-1,Bölüm 2) Fiziko- Kimyasal Özellikler Parlama noktası < 0 oc ve kaynama noktası 35 oc Parlama noktası < 21 oc Parlama noktası 55 oc Su ile temasında çok kolay alevlenir gazlar çıkarır; hız > 1 l/kg/saat Havada kendiliğinden alevlenir Kolay Alevlenir Katılar Çok kolay alevlenir gaz SEMBOL- İŞARET-RİSK İBARESİ R12 F+ R 12 F R 11 R 15 R 17 R 11 Yok R 10 O E 20

21 Fiziko-Kimyasal Özelliklere Göre Sınıflandırma (Ek-1,Bölüm 2) Fiziko- Kimyasal Özellikler - > 5% organik peroksit veya, -Organik peroksitlerden elde edilebilir > 0,5% O2 ve > 5% H2O2 -Diğer Oksitleyici maddeler SEMBOL- İŞARET-RİSK İBARESİ F+ F Yok O E R 7 R 7 R 8-9 Patlayıcı özellikler R1 R9 R2 R4 R3 R5 R6 21

22 Toksikolojik Özelliklere Göre Sınıflandırma (Ek-1, Bölüm 3) SEMBOL- İŞARET Toksikolojik Özellikler Risk ibareleri Soluma LC50 -Gaz-buhar -aerosol Cilt Teması LD50 Yutma LD50 Tek Maruz Kalma Tedavisi Mümkün Olmayan Etki Uzun Süreli Maruz K Ciddi Hasar T+ 0,5 mg/l/4h 0,25 mg/l/4h 50 mg/kg 25 mg/kg R39/26/27/28 - R26 R27 R28 T 2 mg/l/4hr 400 mg/kg 200 mg/kg R39/23/24/25 R48/23/24/25 1 mg/l/4hr R23 R24 R25 Xn 20 mg/l/4hr 2000 mg/kg 2000 mg/kg R68/20/21/22 R48/20/21/22 5 mg/l/4hr R20 R21 R22 Yok R67 R66 22

23 Toksikolojik Özelliklere Göre Sınıflandırma (Ek-1, Bölüm 3) SEMBOL- İŞARET Toksikolojik Özellikler Risk ibareleri Göz Soluma Deri C Ph 2 veya Ph 11,5 MK < 3 dak. DT R35 MK< 4 sa. DT R34 Xn R42 Xi R36 R41 R37 MK< 4 sa.-24 sa.kalan deri İltihaplanması -R38 R43 MK:Maruz Kalma DT: Deri Tahribatı 23

24 İnsan Sağlığına Olan Özel Etkilere Göre Sınıflandırma (Ek-1, Bölüm 4) SEMBOL- İŞARET CMR Risk ibareleri Kanserojen Mutajen Üreme Sistemine Toksik (Doğurganlık ) Üreme Sistemine Toksik (Gelişimsel Toksisite ) T Kat 1,2 Kat 1,2 Kat 1,2 Kat 1,2 R45,R49 R46 R60 R61 Xn Kat 3 Kat 3 Kat 3 Kat 3 R40 R68 R62 R63 CMR: Kanserojen,Mutajen, Üreme Sistemine Toksik 24

25 Xn R65 S62 Zararlı: Yutulması halinde akciğerde hasara neden olabilir. - > % 10 hidrokarbon - Düşük viskozite 1-3mm ISO kabında <30 sn akış zamanı 2-40 o C de < 7x10-6 m 2 /sn kinematik viskozite - Yüzey gerilimi 25 o C < 33 mn/m 25

26 R66 ve R67 (Ek-1 bölüm 3) R 66-Tekrarlanan maruziyette deride kuruluğa ve çatlaklara neden olabilir. - Normal elleçleme ve kullanım sonrası pratik deneyimler - R > R66 R 67-Buharları uyuşukluğa ve baş dönmesine neden olabilir. -Narkotik etkiler,letarji,refleks kaybı,kas koordinasyonsuzluğu gibi merkezi sinir sistemi deprosyonu belirtileri gösteren hayvan çalışmaları * Konsantrasyon 20 mg/l/4 saat veya, 4 saat MK etki kosantrasyunu doymuş buhar konsantrasyonu oranı 20 o C 1/10 veya insan üzerindeki pratik deneyimler -R , R68/20, R39/23, R39/26 > R67 26

27 SEMBOL- İŞARET Eko-toksikolojik Özelliklere Göre Sınıflandırma (Ek-1, Bölüm 5) Eko-toksikolojik Özellikler Risk ibareleri Sucul Ortam Bitkiler Hayvanlar Toprak Organiz. Arılar Ozon N R50 Çok Toksik N R51 Toksik N R59 Tehlikeli Yok R52 Zararlı R54 R55 R56 R57 R53 Uzun süreli etki Toksik Toksik Toksik Toksik 27

28 ÇEVRE İÇİN TEHLİKELİ Toksisite mg/l Balık 96sa.LC50 Su piresi (Dafniya) 48sa.EC50 Algler 72sa.IC50 Biyolojik Bozunma Biyolojik Bozunma Çözünmüş organik karbon testi 28 gün %70 O2 tüketilmesi/co2 üretilmesi 28 gün %60 BOD5/COD (g/g) 0.5 Biyolojik Birikim BCF > 100 log P ow 3 28

29 Çevreye Olan etkilere Göre Sınıflandırma (Ek-1, Bölüm 5) LC50/EC50/IC50 C 1mg/L 1<C 10 mg/l 10<C 100 mg/l Biyolojik bozunma? evet hayır evet hayır evet hayır Biyolojik birikim: BCF > 100 veya hayır evet evet/ hayır evet evet/ evet/ evet/ Log P ow 3 hayır hayır hayır hayır Sınıflandırma N N SY N SY R52/ R 50 R 50/53 R51/53 53 Not: suda çözünürlüğü < 1mg/l olan maddeler eğer:kolay bozunamıyorsa ve log P ow 3 ise(bcf>100) R 53 olarak sınıflandırılır. SY: Sınıflandırılamaz 29

30 Tehlike Sembolleri Önceliği Öncelik Azalır Fiziko-kimyasal İnsan Sağlığı Çevre E T+ N O F+ C F T Xn Xi 30

31 TEŞEKKÜRLER 31