BABƏK YUSİFOĞLU. AvtoStop BAŞ REDAKTORDAN

Transkript

1

2

3 BAŞ REDAKTORDAN İnsan çalışdığı, üzərində zəhmət çəkdiyi ilk işin nəticəsini, effektini həmişə çox səbirsizliklə, həyəcanla gözləyir. Və adama elə gəlir ki, sonrakı uğurlar məhz bu mərhələdən asılıdır. Açığını deyim ki, həyatımın 30 ildən çox bir müddətini jurnalistikaya həsr etsəm də, bu yolda böyük təcrübə qazansam da «Avtostop press» jurnalının ilk sayını oxucuların ixtiyarına təqdim etdikdən sonra mən də, elə redaksiyada çalışanlar da inanılmaz həyəcanlı günlər yaşadıq. Nəyi, necə etdiyimiz gözlərimiz önündən getmədi Və bu gün həmin gərginliklər arxada qalıb. Ona görə ki, gördüyümüz işin bəhrəsi bizi sözün əsl mənasında sevindirdi. Doğrusu əks-sədanı özümüz də belə yüksək gözləmirdik. Jurnalla maraqlananları, onu əldə etmək istəyənləri, israrla axtaranları gördükcə necə fərəhlənməyəsən ki? Tanışlıqdan sonra vaxtlarından ayırıb jurnaldan ötrü redaksiyaya zəng vuran oxucularımızın söylədikləri səmimi, xoş sözlər bütün kollektivə inanılmaz duyğular yaşatdı. Demək, çəkdiyimiz əziyyətlər, əsəblərimizi gərginləşdirən yaradıcılıq mübahisələri, qarşıya çıxan ən müxtəlif maneələrlə çarpışmaq boşuna getməmişdi. Bu həm də ərsəyə gətirilmiş bir ilk işin yolunda yanmağa başlayan yaşıl işıq idi. Bu yenicə atmağa başladığımız addımların davamı üçün stimul idi İndi növbəti sayımızın işıq üzü görməsi üçün çalışırıq. Və maraqlıdır ki, bu dəfə fərqli bir həyəcanı ilk uğurun davamını gətirə bilməyin həyəcanını keçirməkdəyik. Yəqin belə də davam edəcək. Biz isə hər şeyə rəğmən bundan sonrakı nəşrləri də oxuculara bəyəndirə biləcəyimizə inanırıq. Zəhmət və inam olan yerdə uğur həmişə var BABƏK YUSİFOĞLU 3

4 TƏSİSÇİ «994 Prodakşn» MMC BAŞ REDAKTOR Babək Yusifoğlu REDAKTORLAR Səma Abiyeva Fatimə Alxaz KORREKTOR Yaqut Abiyeva REKLAM MENECERİ Zəhra İsgəndərova FOTOQRAF Orxan Əli DİZAYNER Aydın Rəhimov JURNAL ƏDLİYYƏ NAZİRLİYİNDƏ QEYDİYYATDAN KEÇİB : 27 aprel 2015-ci il. Qeydiyyat nömrəsi səh. MÜNDƏRİCAT Rubrikalar Ünvan: Bakı şəh. Suraxanı ray. Hövsan qəs. E.Məmmədov küç. ev 4. TEL: (050/070)65155 SMS: avtostop@avtostop.tv Abunə yazılmaq üçün «App Store» və «Play Market»dən «AvtoStop Press» mobil əlavəsini yükləyə bilərsiniz. Reklam və müəllif yazılarına görə redaksiya məsuliyyət daşımır, redaksiyanın icazəsi olmadan jurnaldakı materiallardan istifadə etmək qadağandır. «AvtoStop Press» jurnalının redaksiyasında çapa hazırlanıb. Aylıq abunə haqqı: 1.57 manat (1.50 USD) Səhifə sayı: 124 Çapa imzalanıb: 11 iyun 2015 Çap edilib: 12 iyun AvtoTexnika İmmobilayzer nədir? AvtoFayda Avtomobilin təkrar qeydiyyatı Avtoxəbər Avtomobil yenilikləri «Xalqın uşaqları» «Havalı BMW» «Alman maşını» X5-in sınaq yürüşü «Şəhər uşağı» «Vespa» skuteri haqqında hər şey «Kim»lərin maşını 4

5 «Yol ver» nişanının izahı «Avropa oyunları» Yarış cədvəli və bağlı yolların xəritəsi Veloqrafika Velosiped sürənlər üçün qaydalar Traktordan sportkara Feruççi Lamborgini Sığorta nə zaman pul ödəmir? «Necə edim vurulmayım?» Aqil Rəhimovdan məsləhətlər Avtoimtahan Əziz Talıbov Ən çox verilən suallar Avtogeymer Təkəri tanı 32 səh. 28 səh Səma Abiyeva Biz nələri itiririk Təmizkar Meri Şüşəsilgəclərinin kəşfi Biganə sürücü Aynur Hüseynzadə 58 səh. 50 səh. 96 səh. 5

6 Adı : Tural Yusifov Vəzifəsi : Təsisçi Bu nömrədə nə edib: «Bu nömrədə birincidən fərqli yanaşma göstərmişəm. Artıq qanunların izahından savayı burada test etdiyim avtomobil,yanacaq seçimi, Formula 1 yarışlarının ayrılmaz hissəsi olan Pit- Stop haqqında yazmışam. «Avtostop» mənə övlad kimidir. Onun gözəl «geyinməsi», «intellektual» olması valideyn üçün əsasdır. Mən bu jurnala övladım kimi yanaşmışam». 6 Adı : Səma Abiyeva Vəzifəsi: Redaktor Bu nömrədə nə edib: «Ilk nömrədən sonsuz həvəs ehtiyatı toplayıb, yolumuza davam edirik. Jurnalın ikinci nömrəsində xanımlar üçün çox gözlənilməz sayılan bir mövzuya toxunmuşam. Daha dəqiq desəm, «Avtomobil qadından nələri alıb?» adlı köşə yazımda sürücülüyün qadınlarda formalaşdırdığı mənfi xüsusiyyətləri araşdırıb ortaya qoymuşam. Ənənəni davam etdirərək, yeni sayımızda qadının avtomobil istehsalı tarixinə verdiyi töhfədən bəhs edən faktları, sürücü xanımlara uşaqlarla avtomobildə yol gedərkən lazım olan praktik məsləhətləri oxucularla bölüşürəm. Bütün bunlarla yanaşı bu nömrəmizdə moped sürücüsü və Avtomonitor realiti şousunun qalibi Səlmi Cənnətova ilə hazırladığım müsahibəni diqqətinizə təqdim edəcəm.». Adı : Fatimə Alxaz Vəzifəsi : Redaktor Bu nömrədə nə edib: «Və «Avtostop»un ikinci sayı artıq hazırdır. Bu nömrədə mən vəzifəmə sadiq qalaraq məqalələr üzərində redaktə və korrektə işlərini gördüm. Hər bir məqaləyə həm redaktor, həm də oxucu gözü ilə baxıram. Mən də, əziz oxucularımız, elə sizinlə birlikdə avtomobil dünyası haqqında öyrənirəm. Bu sayımızda ən çox bəyəndiyim yazı isə «Avtomobil qadınlardan nələri alıb?» məqaləsidir. Məncə qadın sürücü olmanın həm müsbət, həm də mənfi tərəflərini ətraflı bilmək hər bir xanım üçün önəmlidir. Hər ötən ay oxucu dostlarımızın artması diləyilə...»

7 Adı : Aqil Rəhimov Vəzifəsi : Avtotəlimçi Adı : Aynur Hüseynzadə Vəzifəsi : Yazar Adı : Pərviz Abubəkirov Vəzifəsi : Test-driver Bu nömrədə nə edib: «Yolar nənim üçün dərs meydançasıdır. Daim tələbələrlə dərs zamanı ilk olaraq yolları öyrənməyi qarşımıza məqsəd qoyuruq. Çünki yolu bilməsən yolda sağ qala bilməzsən. Ən çətin yollar isə tıxaclı yollardır. Bu nömrədə mən tıxacda avtomobillə qəzadan yan qaçmağı, yollarda sağ qalmağın yollarını öyrədəcəm. Öyrənmək istəyənlər üçün bu dərgi çox faydalı olacaq. Siz öyrənin. Biz öyrətməyə hazırıq». Bu nömrədə nə edib: «Sürücülük heç də asan peşə deyil. Bəziləri üçün avtomobil sənət əsəri, bəziləri üçün isə sadəcə nəqliyyat vasitəsidir. Bu nömrədə söhbət açacağım mövzular yuxarıda sadaladığım nüanslara həsr olunub. Sizə ən qəribə avtomobillər, traktor istehsal edib sonradan acığa düşərək superkar yaradan Lamborgini və həyatımızı etibar etdiyimiz biganə sürücülərdən danışacam. Jurnalımız artıq hazırdır. Oxuyun və münasibətinizi bildirin.». Bu nömrədə nə edib: «Artıq avtomobil test etmək mənim üçün bir hobbiyə çevrilib. Gecə-gündüz avtomobil testlərinə baxır, bilmədiklərimi öyrənirəm. Mən özüm üçün yeni avtomobillər kəşf edirəm. Bu nömrədə sizə «Mitsubishi Lancer», «BMW X5» - i yaxından tanıdacam Bui avtomobillər haqqında təəssüratlarımla bölüşəcəm. Ümid edirəm sizin üçün faydalı olacaq. Çünki avtomobil seçimi dünyada ən ağır seçimlərdən biridir». 7

8 İMMOBİLAYZER nədir? Əvvəllər immobilayzerlər çox primitiv olub. Mexaniki olan bu qurğu yalnız bir hissədən ibarət olub və avtomobilin işəsalma mexanizminə birləşdirilib cı illərdə sığorta şirkətləri bir çox istehsalçıları qaçırılma əleyhinə sistemin istifadəyə verilməsinə məcbur ediblər. Müasir dövrdə isə zavod istehsalı olan immobilayzerlər mürəkkəb və bir neçə sistemi özündə birləşdirən cihazdır. Avtomobil qaçırılan zaman bu cihaz bir neçə iş görür - starter, yanacaqvurma, mühərriki işəsalma sistemini bloklayır. İstənilən immobilayzer avtomobili xüsusi mikroçipli açarla işə salmağa icazə verir. Məntiqlə bu metrodakı turniketə bənzəyir. Siz xüsusi açarla avtomobilə daxil olub yola düşürsünüz, avtomobili söndürdükdə isə immobilayzer işə düşür. İlk olaraq immobilayzer funksiyasını yerinə yetirən ayrıca modullu sistem yaranıb. Eyni sistemlə işləyən bu cihaz açardan, antenadan, immobilayzer idaredici modulundan və mühərrik idarəetmə modulundan ibarətdir. Bəzilərində alətlər panelində işıq, bəzilərində isə açarda ötürücü siqnal və işıq var. Açarın plastik hissəsinə ötürücü quraşdırılıb. Bu ötürücü xüsusi mikroçipdən ibarətdir ki, onun öz daimi kodu (İD) və daim dəyişən xüsusi kodu var. Ötürücüyə batareya lazım deyil. O öz enerjisini açarın silindrik koğuşunda yerləşdirilən rama antenasından alır. Antena poladdandır, içərisində elektrik enerjisi yaradan xüsusi sistem quraşdırılıb ki, o həm enerji verir, həm də açarla əlaqə yaradır. İmmobilayzerin əsas hissəsi əlçatmaz yerdə yerləşir. İdarəetmə moduluna daimi kod (İD) yazılıb. Açar söz və kod həmçinin mühərrik idarəetmə moduluna da yazılıb. İmmobilayzer modulu starteri idarə edir. Onun razılığından sonra mühərrik işə düşür və yanacaq ötürülür. Kod və açar sözlər üst-üstə düşməlidir. Bu məsələyə diqqət edin. Bəzi şəxslər diaqnostika adı ilə avtomobilin immobilayzerini aldadırlar. İlk olaraq immobilayzerin antenasını çıxardırlar, kəsilməmiş açarı avtomobilə daxil edib digər açarla avtomobili xüsusi qutudan işə salırlar. Bu cür ustaların xüsusi rama antenalı qutusu və orada açar yeri olur. Sanki avtomobilin açarıymış kimi onu mühərrikə qoşub avtomobili işə salırlar. Bu asan yollardan biridir, lakin immobilayzerin söndürülməsi avtomobilinizin qaçırılma riskinin 100-də 100 artması deməkdir. 8

9 Açarda ötürücünün olması bütün avtomobillərdə yoxdur. Sistem bu cür işləyir. Açarı silindrik koğuşa daxil edirsiniz. Fırlatdığınız anda ötürücü açara təsadüfi açar söz göndərir. Açar isə öz növbəsində öz kodunu (İD) və açar sözə cavab kəliməni göndərir. Avtomobilin beyninə yazılmış açar söz və İD düzgün gələrsə proses başlayır və avtomobil işə düşür. Və bütün bu proses bir neçə saniyə ərzində baş verir. Əgər kod düz gəlməsə avtomobilin mühərriki bloklanır və daimi olaraq alətlər panelində işıq yanmağa başlayır. Lakin bu sistemin mükəmməlləşdirilməsi xeyli vaxt aparıb. Məsələn 1995-ci ilin immobilayzerlərində avtomobil işə düşürdü, lakin kod düz gəlmədikdə bir neçə dəqiqədən sonra mühərrik sönürdü ci ilin immobilayzerlərində isə üç cəhddə kod oxunmasa mühərrik blok edilirdi, lakin starter işləyirdi ci ildən bu yana isə avtomobildə hər şey blok olunur. İmmobilayzerin diaqnostikası və təmiri çox çətin işdir. Çünki müəyyən nasazlıqlar meydana gəldikdə immobilayzer proqramlaşdırılmalıdır. Bir çox ustalar bunu əl ilə etmək istəyir, amma bu proses çox vaxt aparır. Başqa avtomobildə olan işlək immobilayzerin digər bir avtomobilə keçirilməsi isə hər iki avtomobili hərəkətsiz hala gətirə bilər. İmmobilayzerin modulu nəinki bir- biri ilə, hətta avtomobillə sinxronlaşdırılmış olur. Kompüterlə diaqnostika çox məhdud imkana malikdir və bütün siqnalları yoxlamaq üçün osiloqraf lazımdır. Lakin bəzən istehsalçılar çox sadə immobilayzerlər tətbiq edirlər. Antena, blok və mikroçipli açar. Bu isə nə qədər sadə immobilayzer deməkdirsə o qədər tez qaçırılmış avtomobil deməkdir. Məsələn, xüsusi açarlar yazılmış blok vasitəsi ilə mühərriki işə salıb onu qaçırtmaq asan işdir. İmmobilayzerin diaqnostikası və təmirini rəsmi servislərdə etməyiniz məsləhətdir. Bilmək olmaz, bəlkə də təsadüfi bir usta avtomobilinizə uyğun bir neçə açar yaza bilər. Və daha sonra sizin avtomobilinizi qaçırmaq çox sadə bir iş olacaq. Müasir immobilayzerlər iki modulludur. Bir modul hər zaman əsas olur. Bu modul avtomobilin alətlər panelində yerləşir və onu söndürmək üçün avtomobilə daxil olan şəxs mütləq alətlər panelini sökməlidir. Avtomobil qaçıranın isə buna vaxtı yoxdur. Premium klass avtomobillərdə isə bu modulların sayı çoxdur və yerləri dəyişikdir. Həmçinin açarsız daxil olma sistemi mövcuddur ki, açar-kart vasitəsi ilə daxilolma sizdən başqa kimsənin avtomobilə daxil olmasının qarşısını alır. Avtomobil üçün yazılmış açarların sayı immobilayzerin yaddaşında mövcuddur. Adətən bunların sayı ikidir. Açarlarla çox ehtiyyatlı olmaq lazımdır. Yerə düşmə, zədələnmə mikroçipi məhv etsə siz avtomobili işə sala bilməyəcəksiniz. çip verici şifrə alıcı mühərrik AvtoStop Müəllif: Tural Yusifov şifrə şifrə yanacaq nasosu alışma sistemi İmmobilayzer sisteminin ümumi işləmə prinsipi. 9

10

11

12 TƏKRAR QEYDİYYATIN ANASIDIR! Bu gün bir çox sürücülər təkrar qeydiyyatla bağlı sorğular ünvanlayır və hər birinin özünəməxsus, unikal sualları olur. Bəri başdan bildiririk ki, situasiyalar fərqli olsa da, təkrar qeydiyyat eyni prosesdir. Beləliklə... Nəqliyyat vasitələrinin qeydiyyatı «Yol Hərəkəti Haqqında» qanun və «Nəqliyyat vasitələrinin qeydiyyatı» haqqında Nazirlər Kabinetinin qərarı ilə nizamlanır. Və indi situasiya olaraq sizə təkrar qeydiyyatın xüsusiyyətlərini izah edəcəyik. 1-ci situasiya: Siz avtomobili etibarnamə ilə idarə edirsiniz və bu nəqliyyat vasitəsini öz adınıza keçirməyi arzulayırsınız. Həmin avtomobil isə qeydiyyatda olduğunuz ərazi üzrə qeydiyyatdadır. Bu zaman sizin iki çıxış yolunuz var. Ya siz avtomobili satan şəxslə alqı-satqı müqaviləsi bağlamalı, ya da etibar etdiyiniz bir insana bu avtomobili bağışlamalı və ya satmalısınız. Məsləhət görürük ki, avtomobili alqısatqı müqaviləsi ilə elə ilk vaxtdan adınıza keçirəsiniz. Əgər satan şəxsin sizə alqı-satqı müqaviləsi verməyə vaxtı yoxdursa, onda bir müddət etibarnamə ilə avtomobili idarə edə bilərsiniz. Amma unutmayın, sonradan problem yaşamamaqdan ötrü maşını adınıza keçirməyi yubatmamalısınız. Bunun üçün ilk növbədə satan şəxslə avtomobilin qeydiyyatda olduğu DYP İmtahan-Qeydiyyat şöbəsinə müraciət etməniz lazımdır. Orada kassada rəsmi olaraq: -17 man. Qeydiyyat şəhadətnaməsi üçün -22man. Qeydiyyat nişanı üçün -20 man. Texniki baxış rüsumu (avtomobil texniki baxışdan keçməyibsə) -20 man. - Uçot-qeydiyyat əməliyyatına görə ödəməlisiniz. 12 AvtoStop Hər bir ödəniş üçün ayrıca qəbziniz olmalıdır. Daha sonra alqı-satqı müqaviləsi bağlamalısınız. Bunun üçün sizə lazımdır: - Avtomobilin qeydiyyatdan çıxarılması ilə bağlı ərizə (satan şəxs verir) - Avtomobilin qeydiyyata alınması ilə bağlı ərizə (alan şəxs verir) - Alqı-satqı müqaviləsi - Şəxsiyyəti təsdiq edən sənəd - Ödənişləri təsdiqləyən qəbzlər Əgər avtomobilin sahibi dövlət qeydiyyat nişanına sahiblik iddiası etmirsə, bu zaman dövlət qeydiyyat nişanı dəyişdirilməyə də bilər. YHQ 29-cu maddə, 3-cü bənd. Azərbaycan Respublikası ərazisində dövlət qeydiyyatına alınmış nəqliyyat vasitəsi özgəninkiləşdirildikdə dövlət qeydiyyatı üzrə daimi uçota alınması zamanı həmin nəqliyyat vasitəsinin dövlət qeydiyyat nişanı saxlanılır. Belə nəqliyyat vasitəsinin dövlət qeydiyyat nişanı yalnız nəqliyyat vasitəsini satan şəxsin istəyi ilə və nəqliyyat vasitəsini alan şəxsin razılığı ilə nəqliyyat vasitəsini satan şəxsin digər nəqliyyat vasitəsinə bu maddənin II hissəsində nəzərdə tutulmuş qaydada verilir. Nəqliyyat vasitəsini satan və alan şəxs nəqliyyat vasitəsinin dövlət qeydiyyat nişanını saxlamaq istəmədikdə həmin dövlət qeydiyyat nişanı müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təhvil alınır və nəqliyyat vasitəsini alan şəxsin nəqliyyat vasitəsinə bu maddənin II hissəsində nəzərdə tutulmuş qaydada digər dövlət qeydiyyat nişanı verilir. Beləliklə, 45 dəqiqə ərzində avtomobil hüquqi cəhətdən sizə məxsus olacaq. 2-ci situasiya: Avtomobil ayrı bir ərazidə, siz isə digər ərazidə

13 qeydiyyatda olduğunuz (məsələn, avtomobil Bakıda, siz isə Beyləqanda qeydiyyatdasınız) zaman qeydiyyat necə aparılır? Siz avtomobilin qeydiyyatı üzrə DYP QİM-nə getmirsiniz. Satan şəxslə alqı-satqı müqaviləsi bağlayırsınız. Qeydiyyatda olduğunuz ərazi üzrə qeydiyyat əməliyyatı aparıldıqda avtomobil köhnə qeydiyyat ərazisindən avtomatik şəkildə çıxmış hesab olunur. Bu zaman yuxarıda sadalanan rüsumları da ödəməlisiniz. 3-cü situasiya: Siz satan şəxsi tanımırsınız və ya onunla əlaqəniz kəsilib. Bu zaman siz avtomobili satan şəxs qismində iştirak edirsiniz (əgər baş etibarnamə sizə bu hüququ verirsə). Alqı-satqı müqaviləsini (bağışlanma müqaviləsi də ola bilər) yaxın bir adamınızla bağlayırsınız. Bu situasiyada da sadalanan rüsumlar ödənilir və həmin avtomobil o şəxsin adına keçir. AvtoStop Daha sonra eyni qaydada, bu dəfə qeydiyyat şəhadətnaməsini alan şəxs sizə alqı-satqı müqaviləsi (bağışlanma müqaviləsi də ola bilər) verməklə maşın adınıza keçir. Burada qeydiyyat rüsumları təkrarən ödənilməlidir. 4-cü situasiya: Avtomobili satan şəxs həyatdan köçüb. İlk olaraq bunu bilməlisiniz ki, etibarnamə verən fiziki şəxsin ölməsi həmin etibarnamənin hüquqi qüvvəsinə xitam verir. Bu zaman sizə həmin şəxsin avtomobilə aid olan vərəsəsini tapmaq lazımdır. Vərəsəlik arayışı olan şəxslə yenə eyni qaydada müqavilə imzalayaraq avtomobili adınıza keçirə bilərsiniz. Müəllif: Rüsumlar yenə dəyişməz olaraq qalır. Tural Yusifov Sizə belə həngamə lazım deyilsə, məsləhət gördüyümüz kimi, elə öncədən alqı-satqı müqaviləsi bağlayın ki, işiniz rahat olsun. 13

14 Təkərli xəbər BMW şirkəti tam elektrik krossover üzərində işləyir. Yayılan məlumatlara əsasən konsern hələ yekun qərar verməyib.əgər şirkət rəhbərləri bu avtomobilin istehsalı üçün yaşıl işıq yandırsalar o zaman bazara Tesla Model X avtomobilinə rəqib daxil olacaq. Yeni avtomobili ABŞ-da yerləşən Spartanbuq şəhərindəki zavodda yığmaq istəyirlər. Halhazırda bu müəssisədə X3,X4,X5 və X6 yığılır. Və çox güman ki, bu avtomobil 2018-ci ildən tez işıq üzü görməyəcək. Xatırladaq ki, almanlar bütün modellərini tam elektrikləşdirmək istəyirdilər. Avtomobillər ya hibrid ya da tam elektrik mühərriklə təmin olunacaqlar. Şirkətin əsas məqsədi istehsal etdikləri avtomobillərində ci ilə qədər dəm qazını 95 qr-a qədər azaltmaqdır. Məhz bunun üçün BMW Group və Daimler elektrokarlar və hibrid avtomobillər üçün simsiz enerji yığma qurğuları hazırlayırlar. Və simsiz qurğular elektrik yığımına görə kabelli qardaşlarından geri qalmayacaq. 14

15 General Motors şirkəti yenilənmiş yolsuzluq avtomobili GMC Yukon -u təqdim edib. Avtomobilin restaylinqi həmçinin uzadılmış modifikasiyalı Yukon XL -ə də tədbiq olunub. ABŞ-da satışlar başlayıb və avtomobilin ən aşağı qiyməti dollaradır.yenilik kuzanın iki yeni rəngindən başlayır - Crimson Red Tintcoat və White Frost Tricoat. Həmçinin avtomobil 22 düyümlük təkər, zolaqlar üzrə hərəkətin kontrolu ilə təmin olunub. Bu sistemin əsas özəlliyi ondan ibarətdir ki, avtomobil zolağı tərk etdikdə məcburən zolağa özü qayıdır. Yukon yük yerinin avtomatik açılması, adaptiv faralar və tam qaranlıq yollarda avtomatik uzaqvuran işıqların yanması ilə təchiz edilib kub sm-lik mühərrik 355 at gücünə malikdir. Denali komplektasiyasında isə kapotun altında 6200 kub sm-lik mühərriik və 420 at gücü yatır. 15

16 Brabus tüninq-atelyesi yeni Smart ForFour -un testinə başlayıb. Avtomobilin Avropa testini foto müxbirlər fotoaparatın yaddaşına köçürə biliblər. Avtomobilin təqdimatı isə 2015-ci ilin sentyabrında Frankfurt avtosalonunda gözlənilir. Yeni Smart -ın ilk dəyişikliyi bamperlərində, aşağı salınmış klirensində və disklərində nəzərə çarpır. Həmçinin avtomobilə idman üslubu vermək üçün 2 idman üslublu səsboğucusu ilə təmin edilib. 0.9 litrlik forsajlı TBK mühərriki at gücünə malikdir. Adi Smart ForFour isə 90 at gücünə malikdir. 16

17 Seat şirkəti İbiza modelinin bazasında SUV hazırlamaq fikrindədir. Bu avtomobilin əsas rəqibləri Nissan Juke və Renault Captur olacaq. Yeniliyin bazarda nə zaman peyda olacağı məlum deyil. Amma Seat -ın rəhbəri Yurgen Stekmanın sözlərinə görə bu avtomobil Audi Q1 və Volkswagen Taigun -dan öncə təqdim olunacaq. Həmçinin Seat konsept 20V20 -nin bazasında daha bir krossoverin hazırlanmasını başa çatdırır. MQB bazasında hazırlanan bu avtomobil Frankfurt avtosalonunda sentyabrda təqdim olunacaq. Bu avtomobil 4 silindrli benzin və dizel mühərriki ilə və tam ötürücü sistemlə təmin olunacaq. Avtomobilin dinamik xüsusiyyətləri sirr olaraq saxlanılır. Hyundai şirkəti özünün yeni krossoverinin eskizini ictimaiyyətlə paylaşıb. Creta adlı bu krossover Hindistandakı zavodda yığılacaq və 21 iyul 2015-ci ildə debütü gözlənilir. Creta ---- Eksizdən görünən odur ki, İX25 modelinin dizayn olaraq təkrarıdır. İX25 Hyundai Çin zavodunda artıq yığılır. Creta -nın uzunluğu 4270 mm, eni isə 1780 mmdir. Təkər bazası 2699 mm-dir. Krit adasının adını daşıyan bu avtomobil iki tip mühərriklə təmin olunacaq. 1.4 və 1.6 litrlik mühərriklər benzin və dizel aqreqatları ilə təmin olunacaq. Həmçinin bu avtomobildə mexaniki və avtomat sürətlər qutusu olacaq. Bu ilin ikinci yarısında Hyundai şirkəti avtomobilin satışlarına başlamaq istəyir. Avtomobilin əsas rəqibləri Renault Duster və Nissan Terrano - dur. Müəllif: Tural Yusifov 17

18 «Xalqın» Xalqın uşaqları motosikldə sürəti saatda 505 kilometrə çatdırır. Bill Uorner motosikldə sürət rekorduna imza atmış motoyürüşçüdür. Hətta «Suzuki Hayabusa» motosikli də məhz Uorenin rekorduna görə, dünyanın ən sürətli motosikli hesab edilir. Lakin Uorner daha bir rekorda imza atmaq istəyərkən motosikldə sürəti saatda 458 kilometrə çatdırarkən idarəetməni itirib həlak olur. Bu vaxtadək yerdən ən hündür məsafəyə qalxan müxtəlif uçuş vasitələri olub. Bu göstəricilərin arasında ən hündür nöqtəyə raket mühərrikli «Space Ship One» adlı kosmik gəmi imza atıb. Hadisə cü ilin 4 oktyabr tarixində qeydə alınıb. Vilyam Binni kosmik gəmidə metr hündürlüyə yüksələ bilib. 18 uşaqları Xalğın uşaqları 20 kilometrlik 156 döngədən ibarət yoxuşu cəmi 8 dəqiqə 13 saniyəyə qət edir. Sebastian Lyöb ralli üzrə 9 qat dünya çempionudur. Sonuncu dəfə Lyöb rekorda Koloradoda Payks Pik zirvəsində imza atıb. Yürüşçü 20 kilometrlik 156 döngədən ibarət yoxuşu 8 dəqiqə 13 saniyəyə qət edib. Xalğın uşaqları elektrokarı enerji ilə doldurmadan 1300 kilometr qət edərək record imza atırlar. Rekord «Suzuki Evri» elektrokarında qeydə alınıb. Məsafə 4 sürücünün iştirakı ilə qət olunub və onlar 1300 kilometri 10 saata qət ediblər. Yaxın vaxtlarda yaponlar bir dəfə enerji doldurmaqda 2000 kilometr qət etmək fikrindədirlər.

19 Dendromobil sizə nə isə deyir? Ağlınıza belə gəlməz lakin xalqın uşaqları qırmızı ağacdan avtomobil hazırlayır. «Tryan II» adlanan avtomobil bütünlüklə qırmızı ağacdan hazırlanıb və çox qeyri-adi görünüşə malikdir. Avtomobil aləmində müxtəlif sahələr üzrə rekordlara imza atılıb. Lakin ən çox təkər yandırmaq üzrə rekorda imza atmağa nə deyirsiz? Avstraliyada həvəskarlar avtomobillərin üzərində şinlərin yandırılması üzrə rekorda imza atıblar. Kanberrada seyircinin iştirakı ilə 138 şin yandırılıb. Şinləri yanan avtomobillər arasında «Chevrolet», «Holden» və müxtəlif markalar olub. Honda Puyo avtomobili qeyri-adi yük hissəsinə malik avtomobildir. Belə ki, avtomobilin yük hissəsi, kuzovu yumşaqdır. Bəli bəli yumşaq. Deyəsən avtomobili hazırlayanlar sərnişinlərin rahatlığını çox düşünüblər. Qeyd edək ki, «Honda Puyo» modelinin mühərriki hidrogen yanacaqla çalışır. Ərəb Əmirliklərinin vətəndaşı sürücü xanım son 5 ildə rekord sayda cərimə olunub. Belə ki, 28 yaşlı xanım sürücü 5 il ərzində 1551 dəfə cərimələnib. Cərimələrin ümumi məbləği 250 min dollar təşkil edib. Ərəb xanım bütün bu qayda pozuntularını «Nissan Altima» sükanı arxasında edib. Müəllif: Aynur Hüseyinzadə Planetimizin ən dəbdəbəli qatarı heç bilirsiz hansı kontinentdən keçir? Afrikadan. Bu Pride of Africa qatarıdır. Pride of Africa qatarının hər bir kupesinin sahəsi 116 kvadrat metr təşkil edir. Hər bir kupedə əsl çarpayı, vanna otağı və digər aksessuarlar var. Pretoniya və Keyptaun şəhərləri arasında yolu qət etmək sərnişinə 12 dollara başa gəlir. 19

20 Psixoloqların fikrincə yaşıl rəngli avtomobilləri sakit və təmkinli insanlar seçir. Lakin onlar bir o qədər də özlərinə əmin deyillər və mütəmadi olaraq özlərini təsdiq etmək istəyirlər. Yaşıl avtomobillərin sürücüləri deyilənlərə görə, bir qədər inadçı insanlar olur, lakin buna baxmayaraq belə maşınlar qəzaya ən az düşənlər sırasındadır. Çinlilərə görə isə yaşıl rəngə təmtərağı sevənlər meyilli olur. Əgər sizin Ferrari avtomobili almağa imkanınız varsa, bu zaman İtaliyanın məşhur şirkəti sizə bir sıra xidmətlər təklif edir. Belə ki, Ferrari şirkəti əldə etdiyiniz Ferrari ni markanın tarixində istehsal edilən hər hansı bir arzuladığınız rəngə boyaya bilir. Avtomobil şirkətləri loqotiplərində heç bilrisiz əsasən hansı rəngə üstünlük verirlər? Avtosənayedə ən çox istifadə edilən rəng göydür. Göy rəngin çalarlarına BMW, Ford, Volkswagen, Fiat markalarının loqotiplərində rast gəlmək mümkündür. Ən bahalı avtomobil rəngi qara nitros sayılır. Bu, avtomobilin bir neçə qat boyanmasından sonra alınan bir rəngdir. Ən maraqlısı odur ki, avtomobilin boyanması əl ilə həyata keçirilir. Bu cür qara nitros rənginə yalnız Rolls Royce və Zil maşınları boyanır. Və təbii ki, boyanma prosesi çox vaxt və əmək aparır. Avtomobilin rəngləri xüsusi sözlərlə ifadə edilir. Əgər siz gümüşü və parlaq qırmızı rəngli avtomobili sözlə ifadə edə bilmirsizsə, o zaman avtosalonda viktoriya rəngini tələb edin. «Miraj» gümüşü və parlaq sarı rənginin qarışığıdır. «Antilop» gümüşü bej, «Niaqara» qızılı gümüş, «Pirano» qırmızı və qəhvəyi, «Mulen ruj» isə parlaq bənövşəyi rəngli avtomobillərdir. Əldən alınan ən ucuz avtomobillər ağ rəngdə olur. Çünki ağ rəngli maşınlar bütün cızıqları, çirki və pası üzərinə tez götürür və bütün bu neqativ hallar hər kəsin diqqətini çəkir. Lakin onu da bildirək ki, tarixdə bir çox premium sinfə məxsus avtomobillər məhz ağ rəngə boyanıb. 20

21 Honk-Konqun məşhur «Peninsula» oteli öz avtoparkını Rolls Royce avtomobilləri ilə doldurur. Kolleksiyanın toplanması 1970-ci ildən bəri başlayıb cı ildə isə otel daha 14 yeni Rolls Royce maşını sifariş edib. Onlardan hər biri «Peninsula Green», yəni tünd-yaşıl rəngə boyanmışdır cı illərdə Volqa lar bir qat rənglənirdi. Lakin müasir dövrdə heç bir avtomobil konserni özünə bu üsulu yaraşdırmaz. Maraqlıdır, avtomobillər üçün ən ucuz rəng ağ hesab edilsə də uzun illər məşhur Lincoln, Cadillac kimi bahalı şirkətlər avtomobillərini məhz bu rəngə boyayıblar. Ford Mustanq avtomobilinin sürücüləri cəsarətli insanlar hesab edilir. Belə ki, bu avtomobili əldə edən sürücülərin əksəriyyəti qırmızı və daha parlaq rənglərə üstünlük verirlər. Statistikaya görə, indiyədək satılan Ford Mustanq ların 21 faizi qırmızı rəngdə olub. Müəllif: Aynur Hüseyinzadə 21

22 Vaxt var idi... Tarixdə sürətini saatda 100 kilometrə çatdıran ilk avtomobilin müəllifi belçikalı Kamil Jenatsidir. «La Jemais Contente» adlanan bu avtomobil tək sürəti ilə deyil, konstruktiv xüsusiyyətləri və aerodinamik forması ilə diqqəti çəkirdi. Kamil Jenatsi bu avtomobildə 65 at gücünə bərabər elektromühərrik istifadə edirdi. Məhz bu elektromotorların sayəsində avtomobil sürətini saatda 120 kilometrə çatdıra bilirdi. Elketrokarın böyük hissəsini akkumulyator təşkil edirdi. Kamil Jenatsinin rekordu uzun müddət qələbəsini qeyd edə bilmədi. Çünki artıq ci ildə alman konstruktorları sürətini saatda 228 kilometrə çatdıran Blitsen Bents avtomobilini hazırladılar. Vaxt var idi «Bugatti 57 SC Atlantik» adlı unikal bir avtomobil istehsal etmişdir. «Bugatti»nin bu seriyası müharibəyədək olan müddətdə ən gözəl və qeyri adi avtomobillərdən hesab edilirdi. Korpusun üzərindəki səliqəli xətlər və digər elementlər avtomobili son dərəcə zərif göstərirdi. Cəmi 4 ədəd «57SC Atlantik» avtomobili işıq üzü görmüşdür. Onlardan bizim günlərədək ikisi gəlib çatıb. «Bugatti»lərdən biri dizayner Ralf Laurenin kolleksiyasındadır. İkinci avtomobil isə 2010-cu ildə hərraca çıxarılmışdır. Sahibinin adı açıqlanmasa da onu əldə edən milyonçu təqribən 40 milyon dollarından vaz keçmişdir. Hazırda avtomobillərdən biri Kaliforniyada saxlanılır. 22

23 Vaxt var idi ərəb şeyxi Hamad Bin Həməd özü üçün dünyanın ən qeyri-adi avtomobilini hazırlamışdır. Bu yolsuzluq avtomobili nəhəng ölçülərə malikdir. Avtomobil primitiv hərbi Amerika «Jeep»idir. O çox böyük olduğundan onu idarə etmək mümkün deyildi. Qeyd edək ki, bu qeyri-adi ölçülərə malik avtomobillərdən şeyxin kolleksiyasında çoxdur. Sözügedən «Jeep» tünd yaşıl rəngdədir və ondan dünyada bir ədəddir. Həməd ibn Həədin hətta nəhəng «Mercedes SEL» avtomobili də var. Şeyx avtokempinqə, yəni təkər üzərində evlərə də biganə qala bilmir. «Vauxhall Prince Henry» idman üslubunda hazırlanan ilk ingilis avtomobilidir. «Vauxhall Prince Henry» seriyası alman şahzadəsi Henrixin şərəfinə adlanıb. Şahzadə 1910-cu ildə öz şərəfinə ralli təşkil etdirmişdir. Üstüaçıq «Vauxhall Prince Henry» cilalanmış alüminium kapotla təchiz edilmişdir. Məhz bu xüsusiyyət sonradan istehsal edilmiş «Vauxhall» avtomobillərinin vizit kartı hesab edilirdi. Avtomobilin mühərriki Lourens Pomeroy tərəfindən hazırlanmışdır. «Vauxhall Prince Henry» «Hill Klimb» rallisinin qalibi də elan edilmişdir. Müəllif: Aynur Hüseyinzadə 23

24 HAVALI BMW Bu markanın tarixi heç də gənc sayıla bilməz ci ildə Münhendə Bayerische Motoren Werke adlı aviasiya mühərrikləri zavodu quruldu. Və məhz həmin il BMW-nin yaradıldığı tarix, Karl Rapp və Qustav Otto isə onun yaradıcıları sayılır. Versal müqaviləsi qüvvəyə mindikdən və Birinci Dünya müharibəsi sona çatdıqdan sonra, almanların təyyarələrə mühərriklər istehsalına yasaq qoyulduğu üçün bu sahədə vəziyyət son dərəcə pisləşmişdi. Şirkət isə demək olar ki, iflas həddində idi. Lakin öz işlərinin fanatı olan Karl Rapp və Qustav Ottonu qarşılarına çıxan bu problemlər durdura bilmədi. Və onlar mütləq bir variant tapmaq üçün yollar axtarmağa başladılar. Tapdılar da. İndi onlar motosiklet üçün mühərrik istehsalına girişməyi planlaşdırırdılar.çəkilən böyük zəhmətdən sonra nəhayət 1923-cü ildə «BMW» konveyerindən «R32» motosikleti buraxıldı. Demək olar ki, az müddətdən sonra «R32»-lər Parisdə etibarlı və sürətli motosiklet nüfuzunu qazanmağı, hətta sürət üzrə çoxlu sayda rekordlara imza atmağı da bacardı. Əslində belə texnikanın şöhrət əldə etməsində təəccüblü heç nə yox idi. Çünki işlər yüksək səviyyədə görülürdü. Və çox keçmədi ki, yəni növbəti ildə Motor-4 mühərrikinin istehsalına start verildi. Məhz onun sayəsində «Frans Dimer» təyyarəsi metr hündürlüyə qalxaraq dünya rekordu qazandı. Yeri gəlmişkən onu da qeyd edək ki, 1930-cu ildə mühərriklərin alqı-satqısı üzrə «BMW» ilə keçmiş SSRİ arasında gizli saziş bağlanmışdı və bunun sayəsində sovet pilotları da inanılmaz rekordlar əldə etmişdilər ci ildə «BMW» Ayzenaxda (Tyurinqiya) yerləşən avtomobil zavodunu aldı və «Dixi» avtomobilinin istehsalına başladı. Əslində bu həmin dövr üçün onların işinə çox yaradı. Belə demək mümkünsə, artıq İkinci Dünya müharibəsi ərəfəsində «BMW»-ni ən dinamik inkişaf edən firmalardan biri hesab etmək olardı cü ildə özünün ilk 6-silindirli avtomobil mühərriklərinin istehsalına başlayan «BMW» təxminən üç ildən sonra, yəni, 1936-cı ildə ən məşhur modellərindən olan «328»-i buraxmağa başladı. Və məhz bu avtomobillə də «BMW» markasının həmişə üstünlüyü sayılan gözəllik, keyfiyyət və etibarlılığının əsası qoyulmuş oldu. 24 Dəyişən radiator barmaqlıqları

25 «BMW» ŞOU RUMU MÜNHEN (ALMANİYA) AvtoStop 25

26 BMW ci ildə isə 60 at gücündə və maksimal sürəti 210 km/s olan motosikletini istehsal edən «BMW»- nin bu məhsulu sayəsində Qeorq Mayer Avropa çempionu, motosiklet isə ən sürətli adını qazandı. Lakin bütün bu uğurlara baxmayaraq İkinci Dünya müharibəsinin sonu «BMW» üçün fəlakətlə nəticələndi. Belə ki, işğal zonasında qalan 4 zavod tamamilə dağılmışdı. Bu istehsalçılar üçün böyük zərbə olsa da ruhdan düşməyən Karl Rapp və Qustav Otto yenə də hər şeyi sıfırdan başlamağa qərar verdilər. Bu işdə onlara dəstəkçi də tapıldı. Belə ki, cı ildə Albrext Qraf onlara «BMW» 507- ni buraxmaqda köməklik göstərdi. 150 at gücünə malik 3.2 litr mühərrikli bu avtomobil 220 km/s kimi bir sürət toplaya bilirdi. Qeyd edək ki, hazırda o, ən nadir kolleksiya avtomobillərindən biridir cu ildə «BMW» artıq Berlində avtomobil istehsalına başladı. Və 1970-ci ildə seriyanın ən populyar modelləri çıxdı: «BMW»-nin 3-cü seriya, 5-ci seriya, 6-cı seriya, 7-ci seriyalı avtomobilləri. Məhz bu maşınların çıxması ilə «BMW»-nin komfortlu seqment sedanları dövrünə start verilmişdi cı illərdə «BMW» 850 avtomobilində 20-silindirlik mühərrik yerləşdirildi. Bu da, öz növbəsində, avtomobilin ürəyinə çevrilə bildi cı ilə aid «BMW Z3» isə Ceyms Bondun filmi sayəsində 7-ci seriyanın ən məşhur modeli imicini qazandı. İşlər son dərəcə yaxşı gedirdi. Hətta maşına maraq o dərəcə də artmışdı ki, zavod verilən sifarişlərin öhdəsindən gəlməkdə çətinlik çəkirdi. Hazırda BMW öz əsərlərini Almaniyada yerləşən beş zavodda və bütün dünyaya səpələnmiş iyirmi iki müəssisədə istehsal edir. Qeyd edək ki, avtomobil konveyerlərdə əllə yığılır, onun kompüter diaqnostikasıyla yoxlanması isə yalnız son mərhələdə həyata keçirilir. Dəyişən loqolar 26

27 «BMW» AVTOMOBIL ZAVODU MÜNHEN (ALMANİYA) AvtoStop 27

28 Samuray Qarşınızda cu il istehsalı və 2000 sm 3 mühərriklə olan Mitsubishi Lancer dir Pərviz Abubəkirovla Test-drive Mitsubishi Lancer in xarici görünüşü idman üslublu avtomobil sevənlər üçün çox cəlbedicidir. Kənardan baxanda o, aqressiv və sürətli avtomobil təsiri bağışlayır. Yük yerinin üzərinə quraşdırılmış spoyler avtomobilin idman üslubunda olmasını bir daha göstərir. Spoyler olmasa Mitsubishi Lancer in arxa görünüşü klassik sedanlardan heç nə ilə fərqlənməyəcək. Yeri gəlmişkən, onu da qeyd edim ki, maşının yük yeri o qədər də böyük deyil. Salona əyləşəndə anlayırsan ki, avtomobilin istehsalı zamanı yaponların əsas şüarı maksimum dərəcədə qənaət olub. Sükan və oturacaqlar istisna olmaqla salonun içi tam plastikdən hazırlanıb. Əlimi qabaq panelə və spidometrin üstündəki gündən qoruyucu qapağa vuranda qoşa nağara səsinə bənzər səslər gəlsə də, nahamar yolda belə qabaq panelin səsini eşitmədim. Sizə təqdim etdiyim avtomobilin yürüşü kilometrdi. Sahibinin sözlərinə görə, 65 mindən cəmi 8 min kilometrini özü sürüb. Bu müddət ərzində təkcə bir dəfə yağını dəyişib və bu ona 38 manata başa gəlib. Dediyinə görə, hal-hazırda maşının qabaq əyləc qəlibləri dəyişdirilməlidir və usta xidməti ilə birlikdə qəliblərin qiyməti 45 manat olacaq. Sükan arxasına əyləşəndə salonun geniş olmasını hiss edirsən. Sağ tərəfdə iki oturacağın arasında dirsəkaltı və iki ədəd su qabı var. Mən həmin o su qabının içinə mobil telefonumu qoydum, çünki mobil telefon qoyula biləcək başqa yer tapmadım. Sükanın yanında dönmə, yaxın və uzaq işıqlardan savayı sürət qutusunun əllə idarə edilməsi üçün nəzərdə tutulan rıçaqlar yerləşdirilib. Sağdakı rıçaq sürət qutusunu yüksək, soldakı isə aşağı pilləyə keçirmək üçündür. Oturacaqlar mexaniki idarə olunur. Sükan arxasında özümü çox rahat hiss edirdim. Ümumiyyətlə, maşını hərəkətə gətirərkən məndə elə bir təsəvvür yarandı ki, sanki bu avtomobillə coxdan tanışam. 28

29 Təkərlərin 18 düym olması avtomobilə bir qədər sərtlik verir. Bunu balaca çalaya düşəndə belə hiss etmək mümkündü. Qazı artırmaqla 60-a qədər sürət demək olar ki, bir göz qırpımında yığılır. Ən maraqlısı da elə bundan sonra başlayır. Spidometrin göstəricisi 100 km.-ə catanda mühərrikin oborotu 4000-i keçir. Mühərrik elə hey qışqırıq salır və salonda əyləşənlər saatda 150 kilometrlə hərəkətdə olduqlarını zənn edirlər. Hesab edirəm ki, Mitsubishi Lancer sürəti sevən, amma əsl idman avtomobilinə pulu çatmayan cavanlar üçün maraqlı ola bilər. 29

30 Bəlkə də mühərrikin səsinin salonda belə ucadan eşidilməsini istehsalçı bilərəkdən edib. Axı Mitsubishi Lancer kənardan idman üslublu avtomobil təsiri bağışlayır. Ola bilər ki, bunu, maşında oturanlara da hiss etdirmək üçün, sürət qutusu aşağı pillədən yüksək pilləyə, mühərrikin oborotu 4000-ə çatanda keçir. Mühərrikin qışqırığı mənə bu hissləri yaşatdı, amma bir məsələni də unutmayaq: yüksək oborot da çalışan mühərrik yanacağı da çox işlədir. Necə deyərlər, əliniz cibinizdə olsun! 30

31 Avtomobil şəhərdə 100 kilometrə litr, şosse yolda 7-8 litr yanacaq işlədir. Mənim idarə etdiyim avtomobilin sahibi Aİ 92 markalı yanacaqdan istifadə edir. Əgər bu avtomobili eyni ilin istehsalı olan VW Jetta ilə müqayisə etsək: Jetta nın yük yeri Lancer dən böyükdür. Lanser in salonunun dizaynı Jetta ilə müqayisədə daha müasir olsa da Jetta nın qabaq panelindəki plastmasın üzərinə keyfiyyətli səsboğucu material çəkilib. Lancer in sükanı yalnız aşağı və yuxarı hərəkət edir, Jetta nın sükanını isə qabağa və arxaya çəkmək mümkündür. Jetta da kondisionerin havasının arxa oturacaqda AvtoStop əyləşənlərə də çıxışı var, Lancer də isə bu yoxdur. Xarici görünüşə gəldikdə, Jetta Lancer ə tam uduzur. Mitsubishi Lancer in xarici görünüşü idman üslublu avtomobil sevənlər üçün çox cəlbedicidirsə, Jetta daha cox evdar xanımların diqqətini çəkən maşındır (Əlbəttə bu mənim subyektiv fikrimdir). «Lancer təmirə daha az ehtiyacı olan avtomobildir. Qiymət baxımından isə Jetta nın ehtiyyat hissələri daha bahadır». Müsbət cəhətləri: -Cəlbedici xarici görünüşü var -Qabaq oturacaq yerləri çox rahat və genişdir -Çox manevr etmək imkanlarına malikdir -Əyləc sistemi əla işləyir -İdarə edilməsi çox rahatdır Mənfi cəhətləri: -Salonun aşağı keyfiyyətli plastiklə işlənilməsi -Mühərrik səsinin salonda eşidilməsi -Arxa oturacaqda boyu 180 sm.- dən yuxarı olan adamın başının tavana dəyməsi. «Yeri gəlmişkən, təqdim etdiyimiz Mitsubishi Lancer $ satılır. Məncə, o qədər də baha deyil...» 31

32 «Yaponçik» Honda CR-V Bu avtomobil haqqında çoxları daşdöyən ifadəsini işlədir. Avtomobil yapon avtoistehsalının ən yaxşı nümunələrindən biridir. İncə dizayn, erqonomika və güclü mühərrik. Şəhərdə rahat hərəkət etmək üçün başqa nəyə ehtiyacınız var? 32

33 Honda CR-V krossoverinin 4-cü nəslini amerikan və ingilis komplektasiyasında əldə etmək olar. Geosiyasi incəliklərlə bu avtomobili yaxından tanıyaq. Hər bir özünə hörmət edən krossover alıcıya kuzov seçimi etməyi təklif etmir. CR-V - eyni kuzalı universaldır, geniş yük yerinə malikdir və yük yerinin altında böyük bir cib gizlənir. Bu cibdə ehtiyat rezin təkər (tam ehtiyat təkər olsaydı Honda bizdən 5+ alardı), qaldırıcı qurğu və açarlar yerləşdirilib. Cib -lə yük yerinin arası çox keyfiyyətli izolasiya edilib ki, hərəkət zamanı siz ehtiyat təkər və açarların tappıltısını eşitmirsiniz. Avtomobilin damında isə əlavə yük yerləşdirmək üçün reyslər mövcuddur. Və demək olar ki, bütün komplektasiyalarda bu var. Bütün komplektasiyalar üçün vahid olan digər bir texniki həll də var. Ön təkərlər aparıcıdır və arxa körpü avtomatik qoşulma funksiyasına malikdir. 175 mm-lik klirens bir qədər aşağıdır. Lakin mühəndislərin ideyasına əsasən avtomobilə öndən baxanda avtomobil hündür görünür. Yalnız vizual olaraq. Amma bu tip avtomobillərin tam ötürücülü olması daha yaxşı olardı. Yəqin yaponlar nə isə bilirlər. Güc aqreqatları haqqında danışdıqda isə burada da yaponlar qənaət ediblər. Məsələn dizel mühərrikli CR-V Azərbaycana gətirilmir kub sm-ik mühərriklə 2400 kub sm-ik mühərriklər isə bir- birilərindən nəinki texniki xüsusiyyətlərinə görə, həmçinin təchiz olunduğu avtomobilə görə fərqlənirlər. Bir qədər məhdud güclü (150 at gücü) avtomobil avropalı istehlakçılar üçün nəzərdə tutulub. Onları İngiltərədə yığırlar. Komplektasiya olaraq Eleqans və Layfstayl olaraq fərqlənirlər. Əsas fərq sürət qutusundadır (M6 və A5). Opsiyalar baxımından böyük fərq olmasa da komfort və təhükəsizlik eynidir. Yaponlar təhlükəsizlik elementlərində heç zaman simiclik etmirlər. Büdcə versiyasını seçənləri məyus edəcək bir neçə faktor var : Sükanın, sürət ötürücüsünün dəri işləməsi, arxa görüntü kamerası, blutuz və AvtoStop ştatlı qaçırılma əleyhinə sistemin olmaması.lakin siz bu opsiyalar üçün əlavə ödəniş etsəniz yeni avtomobil sizə çox da baha baş gəlməyəcək. Bir çoxları CR-V - nin sürət qutusu ilə bağlı fikir bildirirlər. Əvvəla onu deyək ki, Honda Volkswagen kimi problemli DSG sürət qutusu istehsal etmir. Hələ indiyənə qədər Volkswagen alanlar avtomobildə DSG sürət qutusu olsa avtomobili alıb almayacağını düşünür. Yaponların bu baxımdan problemi yoxdur. CR-V-də çox düşünən robot, yolsuzluqda əziyyət verəcək variator sürət qutusu deyil. Klassik, müasir olmayan amma etibarlı, 5 pilləli sürət qutusu var. Yeni variantda nə qədər sürət qutusu çıxsa da, onların özünütəsdiqi çox zaman aparacaq. Ən yaxşısı 5 pilləli olandır. O, sınaqdan yaxşı çıxıb kub sm-ik mühərrikdə isə 190 at gücü var. Və bu avtomobil Amerikada yığılıb. Bunu yoxlamaq üçün avtomobilin VİN kodu üzrə axtarış verdik və bu axtarış öz təsdiqini tapdı. Amerikan yığımlı CR-V bir neçə fərqə malikdir, ön bamper və arxa şüşələrin tünd tonlaşdırılması. Mexaniki sürətlər qutusu yoxdur. Yalnız avtomat və o da 5 pilləlidir. İşləmə alqoritmində fərq var. Sport rejimində ötürücü sayı 3-lə məhdudlaşdırılıb. Avropalı qardaşı kimi bir neçə komplektasiyaya malikdir. Ən ucuz Eleqans və ən baha Premium komplektasiyalı avtomobilləri tez alırlar. Ona görə onu sifariş etməyiniz daha yaxşı olar. Sport komplektasiyalı avtomobil isə Layfsatyl -dan bahadır amma mühərriki daha güclüdür. Siz bu komplektasiyada sükan idarəetməsi. oturacaqda sürücünün belini uyğun nizamlama, yağış sensoru və bir neçə kiçik elektron yeniliklərlə tanış olacaqsınız. Amma Amerikan yığımlı CR-V - də sizə ( Eksekyutiv komplektasiyası) tam dəri salon, tam elektrik idarəetmə və damda lyuk təklif ediləcək. Və fikrimizcə alıcılıq qabiliyyətini nəzərə alsaq, aranızda bir neçə min manat artıq pul ödəyə bilənlər tapılar. 33

34 Amma yaponlar simiclikdə bir az da irəli gediblər. Məsələn: avtomobildə ayaqaltı rezinlər, parktronik yoxdur. Parçadan olan avtomobilin yer örütüyünə yapışan ayaqaltı praktik deyil. Parktronikin yerini açıb, amma onu boş saxlamaq kiçik bir zarafata bənzəyir. Onları dilerə əlavə pul ödəməklə əldə edə bilərsiniz. «2,0 Elqans»: Multifunksional displey, iki zonalı klimat kontrol, elektropaket, ABS/ EBD, aşma əleyhinə sabitləşdirici sistem, təkər təzyiqlərinin idarəetməsi, 8 təhlükəsizlik yastığı, immobilayzer, mərkəzi qıfıl, AUX və USB çıxışlı audiosistem, işıq diodlu gündüz işıqları, işıq yuyucu, damda rellinq, 18 düymlü yüngül lehimli disklər, kiçik ölçülü rezin ehtiyat təkər. «2,0 Layfstayl»: Eleqans -dan əlavə güzgülərin elektrik bağlanması, işıq və yağış sensoru, «blutuz», sükan və sürət qutusunun dəri işləməsi, qaçırılma əleyhinə sistem, duman faraları, arxa görüntü kamerası. «2,4 Sport»: Multiinformativ displey, iki zonalı klimat kontrol, elektropaket, sükanın dəri işlənməsi, «blutuz», ABS/ EBD, aşma əleyhinə sakitləşdirici sistem, arxa görüntü kamerası 8 təhlükəsizlik yastığı, immobilayzer, mərkəzi qıfıl, AUX və USB çıxışlı audiosistem, duman əleyhinə işıqlar, işıq diodlu gündüz işıqları, işıqyuma, damda rellinq, 18 düymlü yüngül lehimli disklər, kiçik ölçülü rezin ehtiyat təkər. «2,4 Ekzekyutiv»: Sport -a əlavə tam dəri salon, elektrik lyuk, sabvufer. Avtomobilin yaponlar üçün nəzərdə tutulmuş versiyasında qarşıdakı avtomobillə ara məsafəsinin təyini, zolağın təyini funksiyaları var. Amma yaponlar bu funksiyanı özləri üçün saxlayıblar. Özləri üçün saxlamadıqları sürət limitinin təyin edilməsi, kruzi kontrol avtomobilin bütün komplektasiyaları üçün nəzərdə tutulub. Honda CR-V ci ildən istehsal olunur ci ilin sonunadək bu maşınların sayı 2 milyonu ötüb. CR-V «Comfortable Recreational Vehicle» - İstirahət üçün komfortlu avtomobil deməkdir. Euro N-Cap təhlükəsizlik dərəcəsi 5 ulduz. 34

35 Variator tipli sürət qutusu - pilləsiz sürət qutusudur. Bu da avtomobilin sürətini rahat dəyişməsinə imkan yaradır. Kolençat val ına bərabər düşən güc nəticəsində mühərrik həmin gücdən tam istifadə edə bilir və yanacağa qənaət olunur. İlk pazvari variator 1959-cu ildə DAF minik avtomobilinə quraşdırılıb. Transmatik variatorlu sürət qutusu 1984-cü ildən FİAT və «FORD»-a quraşdırılır. Şəhərdə çox yer tutmayan, 5 nəfərlik CR-V etibarlı yolyoldaşıdır. Hansı komplektasiyanı almağınızdan asılı olmayaraq sizi yolda qoymayacaq. Rəqibləri : Citroen C4 Aircross, Ford Kuga, Hyundai İX 35, KİA Sportage, Mazda CX 5, Mitsubishi Outlander. 35

36 «ALMAN MAŞINI» «BMW» ni alman avtomobillərinin ən hörmətlisi adlandırmaq olar. Keçmiş Sovet respublikalarında bu avtomobil rusların çəkib ekranlaşdırdığı Бригада filmindən sonra xüsusi rəğbət qazanıb. «BMW» alıb, sükan arxasına əyləşib черный бумер mahnısını dinləmək 21-ci əsrin əvəllərində hər bir gəncin arzusu idi. Bu gün, o zaman əl çatmaz hesab edilən, «BMW»-yə paytaxtın hər küçəsində rast gəlmək olsada marka hörmətini qoruyub saxlaya bilib. Söhbət açacağım «BMW» X5 markalı avtomobil 2008 ci ilin istehsalıdır. Azərbaycana 2013 cü ildə gətirirlib. Gətirilən zaman yürüşü km. olub. Azərbaycan yollarında km sürülüb. Bu avtomobilin üzərində 272 at gücünə malik olan 3000 kub. santimetrlik mühərrik quraşdırılıb. Qeyd edim ki X5-in 4400 kub. santimetrlik mühərriklisi də olur. Avtomobilin xarici görnüşü idman üslubunda hazirlanıb. 2 tona yaxın çəkisi olan «BMW» X5 qabaq qanadlarının bamperlə bitişik olması avtomobilə xarici gözəllik versə də, təmir zamanı sahibini daha cox xərcə salır. Avtomobilinizin qanadına zədə dəysə təmir olunması üçün qanad bamperlə birlikdə çıxarılmalıdır. Sükan arxasına əyləşən kimi qarşınızda klassik «BMW» sükanı və qırmızı işıqla təhciz olunmuş alətlər panelini görəcəksiniz. Şəxsən mən spidometrin qırmızı işıqla işıqlandırılmasının tərəfdarı deyiləm. Bu rəng gözü tez yorur. Avtomobili idarə edən zaman anlayırsan ki, hər hansı bir funksiyanı işə salmaq üçün harasa əl üzatmaq lazım deyil. Axtardığınızı əlinizin altında tapacaqsınız. 36

37 Geniş dirsəkaltıdan sürücü ilə sərnişin eyni zamanda istifadə edə bilər. Oturacaqların üzərinə çəkilən dərinin keyfiyyəti və yumşaqlığı məndə elə təsəvvür yaratdı ki, mən avtomobildə deyil, evdə yumşaq bir kresloda əyləşmişəm. Düşünürəm ki, bu oturacaqlar sürücüyə uzaq yolu durmadan qət etmək imkanı verir. Sürətlər qutusu altı pilləlidir. Bu yerdə onu da qeyd edim ki, 2010 ilin X5-ində artıq 8 pilləli qutu quraşdırılıb. İki tərəfli klimat kontrol, arxa və qabaq oturacaqların qızdırıcısı. Yoxuşa və enişə gedən zaman avtomobilin sürüşməsinin qarşısını almaq üçün düymələr var. Salonun taxta hissələrinin üzərinə royalların rənglənməsi üçün istifadə olunan lak vurulub. Yəqin bunu avtomobilin biznes klassına aid olmasını qeyd etmək üçün vurublar. Etiraf edim ki, lakın royal lakı olmasını kitabçadan oxumasaydım anlamazdım. Sükan qızdırıcısının olması əlavə üstünlük sayılır. 37

38 «BMW» X5-i idarə edəndə mən tam başqa hisslər keşirdim. Özümü həyatda müəyyən uğurlar əldə etmiş iş adamı kimi hiss edirdim. «BMW» X5 əsl bizness klass avtomobilidir kub santimetrlik mühərriklə saatda 100 kilometri 10 saniyəyə yığdı. Sahibi mənə bildirdiki o bunu 8 saniyəyə edir. Asqısı bir qədər sərt olsada avtomobilin salonunda nahamar yollarda səs hiss etmədim. İdarə etdiyim 15 dəqiqə ərzində bu avtomobil mənə o qədər doğmalaşdı ki, onunla vidalaşmaq istəmirdim. Amma hər bir yaxşı anın sonu olduğu kimi bizim testdrayvda sona çatdığından açarları sahibinə təhvil verib, «BMW» X5-lə vidalaşmalı oldum. Nə vaxtsa görüşmək ümidi ilə. Müəllif: Pərviz Abubəkirov 38

39

40 Şəhər uşağı Leonardo Da Vinçinin sələfləri daim yeni dizayn axtarışında olublar. Fiat, Lamborgini, Ferrrari, Ducati markalarının yaradıcıları dizayn fəlsəfəsinə görə digərlərindən 180 dərəcə fərqləniblər. Məhz bu fərqə görə İtalyan istehsalçıları hər zaman maraq obyekti olublar. Onlardan biri də kiçik həcmli mopedlər istehsal edən Vespa şirkətidir. Belə baxanda qeyri-adi heç nə yoxdur. İki təkər, iki güzgü və iki fənər. Vəssəlam. Sadəcə dizaynerlərin incə seçimi. Rəng çalarlarının uyğunluğu və gözəgəlimli olması bu «şəhər uşağı»-nı digərlərindən fərqləndirir. Əgər bir zamanlar moped yalnız pizza daşıyanların nəqliyyat vasitəsi idisə, Vespa sayəsində bu nəqliyyat vasitəsi gənclərin sevimli texnikasına çevrilir. Artıq avropada çoxlu sayda yol vergilərindən, bahalı benzindən və parkinqdən bezən gənclər öz həyatlarını dəbli, müasir və dinamik Vespa sız təsəvvür etmirlər. Paggio şirkəti tərəfindən 1946-cı ildən üzü bu yana Vespa istehsal olunur. Dünyanın ən uğurlu skuteri italyanlara məxsusdur. Bundan öncə bu cür nəqliyyat vasitəsinin uğur qazanacağına hec kim inanmırdı. Müharibədən sonrakı İtaliyada ümumiyyətlə hamı ümidsizlik və ruh düşkünlüyü yaşayırdı. İqdisadiyyatın aşağı səviyyəsi əhalinin alıcılıq qabiliyyətini aşağı salmışdı. Elə bu zaman ucuz və dinamik nəqliyyat vasitəsi dərhal populyarlıq qazandı. «Vespa» -nın dizaynına baxanda burada aviasiya ruhunu hiss etmək olar. Və bu da təsadufi deyil. «Vespa» Aviasiya mühəndisi Korradino De Askanio tərəfindən hazırlanıb. De Askanio mopedə təyyarə kimi yanaşır. bütün artıq elementlər yığışdırılır və ya birləşdirilir.bu skuter ramasızdır. Ramanı aparıcı kuzov əvəz edir ki, onu sadəcə dəqiq formada qaynaq ediblər. 3 pilləli sürətlər qutusu indiyənə qədər dəyişməyib. Lakin indiki «Vespa»-larda bu sürətlər qutusu avtomatdır. Əvvəl isə sürət qutusu mexaniki idi. Azərbaycana gətirilən «Vespa»-ların mühərrik həcmi 50 kub sm-dən yuxarı deyil, maksimum sürət də saatda 50 kmlə məhdudlaşdılır. 100 km-ə 3 lt yanacaq yandıran bu Vespa -nın qeydiyyata ehtiyacı yoxdur və dövlət qeydiyyat nişanı tələb olunmur. Yol Hərəkəti Haqqında Qanun bunu tələb edir. 40

41 Mopedin çəkisi 100 kq-a yaxındır cı ildə kasıbların nəqliyyat vasitəsi kimi istehsal olunan Vespa -dan artıq 69 ilə 17 mln satılıb. «Piaggio» şirkəti daim olaraq mühərrik üzərində çalışır. 3 at gücündə olan «Vespa»-lar artıq 10 at gücündən dəm vurur. Mühərrikləri artıq 3 klapanlıdır və müasirdir. «Vespa» dedikdə ilk ağıla Roma Tətilləri filmi düşür. Siz 100 kub sm və ya 150 kub sm-ik «Vespa» sürürsünüzsə hər hansı bir şəhəri tanımaq üçün üçün filmə baxmağa ehtiyac yoxdur. Şəhər sıxlıqlarında bu dinamik yoldaşınız sizə rahat hərəkət etmək imkanı verəcək. Yeri gəlmişkən 90 kq-a qədər ağırlığı olan şəxsi bu «kiçik uşaq» rahatlıqla daşıya bilər. Və mühərrikə buna görə güc düşməyəcək. Dənizkənarı və ya şəhər içi gəzintilərinizdə ikinci şəxsin mopedinizə əyləşdirməyi düşünə bilərsiniz. Çünki moped iki nəfərlikdir. Lakin Azərbaycan qanunlarına görə mopedlərdə sərnişin daşımaq qadağandır. Ona görə hərəyə bir skuter alıb yola düzəlin. Oturacaq yüksək keyfiyyətli dəridən hazırlanıb. Genişdir və rahatdır. Alətlər paneli müasirdir. Orada 80 km saat qeyd olunsa da, dediyimiz kimi bizə gətirilən bu skuterlərdə sürət 50 kmdən artıq deyildir.oturacağın altı isə açarla açılır. Orada isə şlemiinizi, çantanızı saxlaya bilərsiniz. Vespa gənc qadınlar üçün yaxşıdır. Əl çantasını oturacağın altına yerləşdirirsiniz və siz dəbli, müasir skuterlə şəhər yollarını ram edirsiniz. Amma avtomobili sizin mopeddən baha olan, mühərriki sizin mopedin mühərrikindən böyük olan sürücülər tıxacda əziyyət çəkir və yanacaq sərf edirlər. Yeri gəlmişkən sadəlik və zövqün birləşməsi nəticəsində İtalyan sənət əsəri ilk yaradıcısının fəlsəfəsini unutmayıb. Söhbət aviasiya fəlsəfısindən gedir. Kürə şəkili detallar,xrom işləmələr bu skuterin sahibinin göylərə uçmaq istəməsinə işarə edir. 10 və 11 düyməlik təkərlərin protektorlarındakı dərinliklər yağışlı havada belə yolu sabit tutmağa yardımçı olur. Ön asqısı silindrik purjin və bir tərəfli amma iki tədbiqli amartozatordan ibarətdir. Arxa asqıda isə çəkidən asılı olaraq idarə olunan amartizatorlar quraşdırılıb. Zövqə uyğun olaraq təkər spirallarının rəngini də seçmək olar. Nahamarlıqları bu asqı ilə rahat keçəçək və heç bir narahatlıq yaşamayacaqsınız. 41

42 «Vespa»-nın Çinli oxşarlarından fərqli olaraq korpusu plastikdən olmadığına görə siz yalnız motorun səsini eşidəcəksiniz. Əlavə olaraq plastik səsləri, titrəmə sizi narahat etməyəcək. 8.3 litr yanacaq çəninə malik olan bu «şəhər uşağı» stabil 50 km sürətlə hərəkət zamanı 65 km-ə 1 litr yanacaq sərf edir. Mopedin texniki qulluq km-i isə km-dən birdir. «Vespa» artıq bir keyfiyyət nişanı olub. təkcə 2011-ci il ərzində itlayna şirkəti 115 min ədəd moped satıb. Bu isə artıq «Vespa»nın əsl moto həvəskarlar tərəfindən yüksək qiymətləndirilməsidir. Hazırladı : Tural Yusifov 42 Bakıda Vespa -nın qiyməti 4200 manat -dır. Əlavə aksesuarların da öz qiyməti var. Şlem 120 manat, eynək 110 manat. Onu da deyək ki, «Vespan»ı Avropadan da alıb gətirmək olar. Bu sizə bir qədər ucuz başa gələ bilər. Şəhərin uzun tıxacları sizi narahat edir, işə və ya dərslərə hər zaman gecikirsinizsə, gəncsinizsə və müasir həyat yaşayırsınızsa bu şəhər uşağı daim sizə yardımçı olacaq. Müəllif: Tural Yusifov

43 Moped : «Vespa» PX 150 Model : Səma Abiyeva 43

44 «KİM» l rin 44 Ölkə liderlərinin həm də öz oyuncaqları var. Birinin marağı avtomobilə, digərininki qatara, sonuncu Kim Çen İn-in marağı isə təyyarələrədir. Amma e Şimali Koreya liderləri haqqında çoxlu əfsanələr gəzir. Dövlətin qapalı və dünyadan təcrid olunması nəticəsində bu əfsanələrin bir çoxu təsdiqini tapmır. Amma inandırıcı görünənləri də var. Bu ildən etibarən Şimali Koreya Xalq Demokratik Respublikasında ölkənin lideri Kim Çen İn haqqında orta məktəb bununla yanaşı Kim Çen İn avtomobillərə də biganə deyil. Lap babası kimi. Onun babası Kim İr Sen-ə Sovet lideri İosif Stalin ZİS 110 avtomobili hədiyyə etmişdi. Bu maşın xüsusi olaraq Kim İr Sen üçün tək nüsxə hazırlanmışdı. Doğrudan da «ZİS»-lərin özünəməxsusluğu vardı ci ildən 1958-ci ilə qədərsə ZİS 110 avtomobilləri sovet hökumətinin siyasi və hərbi liderləri üçün istehsal proqramlarına yeni məlumatlar əlavə olunub. Sən demə, Kim Çen İn hələ 3 yaşı olarkən avtomobili peşəkar şəkildə idarə edirmiş. 9 yaşında isə Kim əcnəbi bir şirkət rəhbərini yaxta sürmə yarışında məğlubiyyətə uğradıb. Şimali Koreyalılar isə artıq bu əfsanələri orta mətəb dərsliklərindən öyrənəcəklər. edilib. Koreya lideri üçün hazırlanan və Amerikanın Packard 180 Touring Sedan -ın bənzəri olan bu maşının 3 pilləli mexaniki sürətlər qutusu vardı. Avtomobilin kuzasının hazırlanmasına 16 ay vaxt gedib və bu SSRİ hökumətinə yarım millyon dollara başa gəlib. Maşın tam zirehlidir və dövrünə görə içərisində sərnişinin rahatlığı üçün hər şey var. Hətta Şimali Koreya lideri bu avtomobilin içərisindən məxfi telefon zəngləri belə edə bilirdi.

45 maşını. Avtomobil 8 silindirli 6002 kub sm-lik mühərriyə sahib idi. Dəqiqədə 3600 dövrülüklə 140 at gücünə malik olan həmin maşın dövrünün böyük güc sahiblərindən sayılırdı. Belə avtomobildən Stalinin ölümündən sonra N.C.Xruşov da istifadə edib. Deyilənə görə, sovet hökümətinin bazasında 115 ədəd belə zirehli ZİS 110 olub. Maraqlıdı ki, Koreya müharibəsi zamanı Stalin tərəfindən Kim İr Sen-ə hədiyyə olunan bu maşın Şimali Koreyalıların geri çəkilməsi nəticəsində amerikalıların əlinə keçib. Lakin həmin avtomobil Cənubi Koreyanın xahişi ilə 1982-ci ildə Cənubi Koreyaya təhvil verilib. Və həmin ZİS yenidən rənglənərək Saçxon (Cənubi Korea) şəhərində yerləşən aviasiya və kosmonavtika sərgisində saxlanılır. 45

46 Kim-lərdən ortancılı Kim Çen İr isə atasından fərqli olaraq alman avtomobillərinə üstünlük verirdi. Hətta Şimali Koreyanın yeganə avtomobil şirkəti olan «Pyeongva Motors» şirkəti alman avtomobillərinin surətini çıxartmaqla məşğul idi. Kim Çen İr-in sevdiyi avtomobil markasi isə Mercedes di. Hətta Cənubi Koreya prezidenti No Mu Xen 2007-ci ildə Şimali Koreyaya səfəri zamanı BMW ilə deyil «Mercedes»lə gedib ki, bəlkə iki Koreyanın birləşməsində avtomobil sevgisi də bir rol oynaya bilər. Kim Çen İrin Mercedes sevgisi o qədər boyük olub ki, BMT-nin Şimali Koreya üçün ayırdığı humanitar yardıma 200 ədəd Mercedes S-klass alınıb. Əslində Kim Çen İr ilk S klass alan liderlərdən biri idi. Beləki 1972-ci ildə ilk bu marka təqdim olunanda Şimali Koreya lideri onu öz sarayında görmək istəmişdi. Qeyd edək ki, Mercedes 300SD 8 silindirli, 6900 kub sm.-lik mühərrikə və avtomatik bloklama sisteminə (ABS) malik idi. Tam zirehlənmiş bu maşından sonra Kim Çen İr həvəslə alman mühəndislərindən yeni modellər gözləyirdi. S- klass ların flaqmanı olan 560SEL dərhal Kimin avto-qarajında peyda oldu. V8 mühərrikə, 5600 kub sm. həcmə, 295 at gücünə malik bu avtomobil saatda 100 km.-lik sürəti 6.9 saniyəyə yığa bilir. Təbii ki, xüsusi sifarişlə yığılan maşın Şimali Koreya hökumətinin büdcəsi hesabına başa gəlmişdir. Kim Çen İrin ölümündən sonra onun sevimli Mercedes i movzoleydə yerləşdirilib. 46

47 Kim Çen İr daha çox qatarla hərəkətə üstünlük verərdi. Onun qatarı 18 vaqondan ibarət idi və əksəriyyəti otaq şəkilində hazırlanmışdı. Arxa vaqonda isə iki zirehli Mercedes yerləşdirilmişdi. Kim Çen İr aerofobiyadan əziyyət çəkirdi. AvtoStop Kim-lərin ən kiçiyi və qeyri-adekvatının isə əsas sevgisi təyyarəyədir. Əlbəttə bu maraqda əsas rolu təyyarənin sürəti oynayır. Amma onu da avtomobillərə biganə hesab etmək olmaz. Və o da atası kimi alman avtomobillərinə üstünlük verir. Lakin Mercedes deyil Audi. Şimali Koreya hökuməti dövlət büdcəsinə bir neçə ədəd Audi R8 və S8 alıb. İndi Şimali Koreyanın gənc lideri həmin avtomobillərlə gecələr Pxenyanın boş küçələrində özü-özü ilə yarışır. Çünki ölkədə heç kim bu gənci yarışda udmağa risk etməz ci ildən bəri istehsal olunan Audi R8 GT rəsmi olaraq 333 ədəd istehsal olunub. Qiyməti funt sterlinq olan bu avtomobil Şimali Koreyanin elan olunmayan büdcəsinin 3-də 1-nə bərabərdir. Maşının çəkisi kq, gücü isə 552 at gücüdur. Maksimum sürəti saatda 325 km. olan R8 saatda 100 km.-i 3.5 saniyəyə yığır. 47

48 dolllar olan S8 isə V8 mühərikə malikdir kub sm.-lik mühərriksə saatda 100-km-i 3.8 saniyəyə yığır. Kim Çen İn-in S8-i zirehli olduğundan sürətyığma bir qədər gec baş verir. Çünki zirehə görə avtomobil daha ağır çəkiyə malikdir. Belə deyirlər ki, avtomobillərə həvəs insanların xarakterlərindən xəbər verir. Kim Çen İn-in Audi seçimi onun aqressiv olmasını göstərir. Elə Şimali Koreadan gələn qəribə xəbərlər də təəsüf ki, bunu təsdiqləyir. Kim Çen İn isə əsas səfərlərini 1960-cı ilin istehsalı olan İl 62 təyyarəsində edir. Təyyarə 10 min km-i fasiləsiz qət edə bilir və tamamilə əllə idarə olunurdu. Bu təyyarənin ölçüsü elə hazırlanmışdı ki, o, daha böyük təyyarənin içərisinə daşınma üçün maneəsiz daxil ola bilirdi. 48 Müəllif: Tural Yusifov

49

50 Pit-stop «Formula 1» Formula 1 yarışlarında əsas diqqət PitStop -a yönəlir. Çünki burada itirilən hər saniyə sonda komandanın xal itkisi ilə nəticələnir. Gəlin PitStop komandası ilə tanış olaq. Onlar kimlərdi və ayrılıqda hər birinin işi nədən ibarətdi? Ümumiyyətlə, PitStop komandasında 21 nəfər olur. Və bütün komanda üzvləri yanğın əleyhinə kombinizon və müdafiə şilemi geyinməlidirlər. Bundan başqa, onlar adi PitStop komandasının üzvü olmaqdan savayı həm də adi avtomobil sürücüsü, yükdaşıyan, mexanik vəzifələrini də yerinə yetirirlər. Heyətin vəzifələri bu cür bölünür: 12 nəfər yalnız təkər dəyişmə ilə məşğul olur. Yəni, hər təkərə 3 nəfər. 3 nəfər yanacaq doldurur. 1 nəfər tökülmüş benzini təmizləyir. 2 nəfər ön və arxa qaldırıcı kranı işə salır. 1 nəfər sürücünün kaskasını silir. 1 nəfər yanğın söndürmək üçün hazır dayanır. 1 nəfər isə bütün bu işlərə nəzarət edən baş mühəndisdir. Və o, əlində «alebarda» saxlayır. 50

51 Yarış gününün strategiyası bir gün əvvəldən şənbə günü hazırlanır. Pilot bilir ki, nə zaman onun əsas PitStop vaxtıdır. Lakin hər kəs onu da yaxşı anlayır ki, bir neçə amil PitStop vaxtını dəyişə bilər. Ona görə yarış boyu komanda tam hazır vəziyyətdə olur. Mühəndislər avtomobil pit-leyn -ə daxil olmazdan 30 saniyə öncə xəbərdarlıq siqnalı alırlar. Qaydalara əsasən, bolid görünməmiş çıxmaq olmaz. Təkərlər və yanacaqdoldurma avtomobilləri hazırlanır. Bolid pit-leyn ə daxil olur. Burada əsas məqamlardan biri də pilotun pit-leyn -də nəzərdə tutulmuş sürət həddini aşmamasıdır. Bunun üçün pilota öncədən proqramlaşdırılmış sistem kömək olur ki, o da pitleyn -də sürət həddini aşmır. Pilot sadəcə sükanda olan «klaviş» (dil) vasitəsi ilə bu sistemi aktivləşdirməlidir. O, həmçinin öz bokslarını tapmalı və vaxtında müəyyən edilmiş nöqtədə dayanmalıdır. Yoxsa mühəndislər bu səhvə görə saniyələr itirəcəklər. Pilotun dəqiq saxlaması üçün baş mexanik «alebarda» ilə yeri işarə edir. Pilot neytral sürətə keçərək ayağını əyləcdə hazır saxlayır. Mühəndislərə adətən 0.2 saniyə yetir ki, pinovmatik alətləri işə salıb qaykanı açaraq geri çəkilsinlər. 51

52 1 saniyə Qaykaaçan mexaniklər qaldırıcı kran işə düşməzdən öncə hərəkətə keçir, yanacaqdolduran şəxs isə 1.5 saniyə ərzində yanacaq şlanqını çənə daxil etməlidir. Sürət məhdudlaşdırıcı prosesə qoşulan zaman yanacaq çəninin «qorlovina»-sı (boğazlığı) artıq yuxarı qalxır. Yanacaqdolduran işini bitirənədək çiyinlərində benzinlə bərabər 40 kq çəkisi olan şlanqı saxlayır ki, bu da 6-10 saniyə çəkir. 52

53 2 saniyə Qaykaaçanlar geri çəkilən kimi mühəndislər təkəri dəyişməlidirlər. 4 təkər 2.5 saniyə ərzində dəyişilməlidir. Bundan sonra yeni şinləri salacaq mühəndislər işə başlayır və həmin proses zamanı bir mühəndis pilotun şlemini təmizləyir. 3 saniyə Təkər bütünlüklə 3.5 saniyə ərzində hazır olmalıdır. Təkər dəyişənlər dərhal öz yerlərini qayka vuranlara verirlər. Bu proses zamanı işini başa vurmuş hər bir şəxs əlini yuxarı qaldırmaqla bildirir ki, iş səhvsiz yerinə yetirilib. 53

54 4 saniyə Təkər dəyişilən kimi qaldırıcı kranlar aşağı salınır. Hamı yanacaq vurulmasının bitməsini gözləyir. Bu, bitən kimi yanacaq dolduranın şlemində xəbərdaredici işıq yanır. Onun arxasındakı mexanik isə fors-major hal baş verdikdə prosesi saxlamağı düşünür. Hazırlığa 1 saniyə qalmış baş mühəndis əlindəki «alebarda»-nın «1-ci sürət» yazılan tərəfini çevirir. Pilot bu komandanı yerinə yetirib START-ı gözləməlidir. 54

55 6.5 saniyə Şlanq çıxarılır, mühəndis yanacaq tökülən yeri təmizləyir, «alebarda» yuxarı qalxan kimi START verilir. Pilot 0.3 saniyə ərzində yerindən tərpənməli və bu zaman mexanik əmin olmalıdır ki, onlar START verəndə digər komandanın «alebarda»-sı pit-leyn də start üçün qalxmayacaq. 55

56 7 saniyə Avtomobil yerindən tərpənir. Sürət məhdudlaşdırcı hələ də aktivdir. Pilotsa sürət məhdudlaşdırıcısını pit-leyn in məhz sonunda aktivləşdirməlidir. Müəllif: Tural Yusifov 56

57 «Yol ver» nişanı və mənası 2.4 Yol ver nişanı üstünlük nişanları qrupuna aiddir. Və Yol hərəkəti haqqında qanun»-un 63-cü maddəsi ilə nizamlanır. Üstünlük nişanları yolayrıclarını, yolun hәrәkәt hissәsinin kәsişmәlәrini habelә, әks istiqamәtlәrdә hәrәkәt edәn iki nәqliyyat vasitәsinin eyni zamanda keçmәsinә imkan vermәyәn dar sahәlәrini keçmәk növbәliliyini göstәrir. Üstünlük nişanları başqa qruplardan toplandığına görә vahid forma vә rәng fonuna malik deyillәr. Yol ver nişanı üçbucaq formasındadır. Bu forma arxadan yaxınlaşan nəqliyyat vasitələrinin sürücülərinə də nişanı görmə imkanı yaradır. Başıaşağı üçbucaq formasında digər bir nişan mövcud deyildir və buna görə də bu nişan hərəkət istiqamətindən asılı olmayaraq istənilən şəraitdə tanınır. Yol ver nişanı nizamlanmayan yolayrıclarında qüvvədədir. İşlək svetoforlarda, nizamlayıcının siqnalları zamanı isə nişan qüvvədə olmur. Yol ver nişanının tələbinin pozulması İnzibati Xətalar Məcəlləsi nin ci maddəsi ilə cəzalandırılır: 60 manat və 3 cərimə balı. 57

58 Postapokalipsis haqqında olan bu film ekranlara çıxan andan bir çoxlarının eləcə də, avtosevərlərin diqqətini cəlb edib. İlk seriyası cu ildə Corc Miller tərəfindən lentə alınan bu filmdə əslində, marka kimi mövcud olan, lakin texno-dizaynerlər tərəfindən dəyişdirilən avtomobillər var. İndi kinoteatrlarda yayımlanan Qəzəb yolu, Dəlisov Maks ların dördüncüsüdür. Qeyd edək ki, ilk 3 seriyada Mel Gibson, sonuncuda isə Tom Hardi çəkilib. İlk seriyadakı «Ələkeçirici» avtomobili Avtstraliyada istehsal olunan Ford Falcon XB-dir. 8 silindirli mühərriyə malik bu avtomobil 1973-cü ildə istehsal olunub. Texnodizaynerlər məhz bu film üçün həmin maşından mühərriyi kub sm-lik bir qoliaf düzəltdilər. Lakin dizaynerlərin buradakı əlavələrinin bir çoxu süni olduğu üçün heç bir işə yaramırdı. Və bu üzdən də çəkilişlərdən sonra həmin əlavələr sökülmüşdü. İkinci və üçüncü «Maks»-larda avtomobillər o qədər də ön planda deyildilər. Etiraf etmək lazımdır ki, filmin 2-ci və 3-cü hissələri birincidən çox zəif alınmişdi. 58

59 Maraqlıdır, sonuncu 4-cu Qəzəb yolu bölümündə isə dizayner Kolin Gibson nə az, nə çox düz 150 avtomobil hazırladı. Özü də müxtəlif variantlarda.məsələn, Kolin Gibson tank şassisinin üzərində Valliant Charger yaratmışdı. Və qeyd edək ki, onun fantaziyası heç də bununla bitməmişdi ci il istehsalı olan Dodge avtomobilini amerikanların çox sevdiyi biqfut təkərləri ilə təmin edərək kiçik və müdafiəsiz Volskwagen Beetle ni yolsuzluq maşınına çevirib onu 4x4 üzərində dəhşətli, bədheybət bir formaya salmışdı. Xatırladaq ki, 6 təkərli yük avtomobili Maks isə öldürücü gücə malik qarpunla təchiz edilib. Siz indi sadəcə fotolara baxın və bu filmi kinoteartda izləyib-izləməmək qərarına sonra gələrsiniz Müəllif: Tural Yusifov 59

60 60 AvtoStop

61

62 Yarış Cədvəli 62

63 63

64 «Bakı 2015» Avropa

65 Oyunları zamanında

66 bağlı yolların siyahısı.

67

68

69

70 Sürücülər, velosipedçilər və yol haqqında Birinci hissə Əgər sizin 14 yaşınız varsa, siz sərbəst sürətdə velosipedlə yola çıxa bilərsiniz. İstənilən yaşda sürə bilərsiniz. Piyada və yaşayış zonalarında Səkilərdə Velosiped və piyada yollarında Velosipediniz işlək əyləcə, sükana və səs siqnalına malik olmalıdır. Velosipedinizi arxanı göstərən güzgülər, öndə ağ, arxada qırmızı fənərlər, təkərləri narıncı işıqqaytarıcılarla təmin edin. Sutkanın qaranlıq vaxtında velosipedin ön və arxa fənərləri mütləq yanmalıdır. 70

71 Velosipedçilər üçün yol nişanları Velosipedin hərəkəti qadağandır Velosiped yolunun sonu Velosiped yolu Velosipedçilər üçün svetofor mövcuddur və o yalnız velosipedçilərə aiddir. Horizontal çəkilmiş yol xətti velosiped yolunun avtomobil yolu ilə kəsişdiyi hissəni göstərir. Velosiped yolu ilə kəsişmə Manevr etdiyiniz zaman əl ilə işarə verin Sola dönmə Sağa dönmə Tormozlama Velosipedçilər tərəfindən pozulan qaydalar «İnzibati Xətalar Məcəlləsi»-nin cü maddəsi ilə cəzalandırılır. Cərimənin miqdarı 40 manatdır. 71

72 VELOSPORT Bu gün Azərbaycanda da dəbdə olan nəqliyyat vasitəsindən bəhs edəcəyik. Söhbət velosipeddən gedir! İlk dəfə velosiped üçün patenti 1817-ci ildə meşəbəyi Karl Fon əldə edib. Velosiped ağacdan hazırlanmışdı və ayaqların yerə sıxılaraq qalxması sayəsində hərəkət edirdi. Daha sonra İngiltərədə velosipedlər peyda oldu və məhz həmin velosipedlərdə 1868-ci ildə Fransanın Sen Lu şəhəriciyində 2 kilometrlik məsafədə veloyürüş təşkil edilmişdir. Yarışın qalibi Ceyms Mur olmuşdur. Onun velosipedi taxtadan hazırlanmış, təkərləri isə dəmirdən idi. Həmin velosipedi İngiltərədə Kembric müzeyində görmək olar.ceyms Mur bir il sonra 1869-cu ildə Paris və Ruan şəhərləri arasında təşkil olunan yürüşdə də qalib elan olunmuşdur. Bugünkü gündə daha çox populyarlaşan Toure de France veloyürüş məsafəsi 5 kilometr təşkil edir. Toure de France yarışları ilk dəfə 1903-cü ildə keçirilib. Olimpiya oyunlarının tərkibinə isə veloyürüş 1896-cı ildə daxil edilib. Yürüşlər şösse və xüsusi treklərdə keçirilirdi. Qeyd edək ki, Olimpiya proqramı isə illər keçdikdə daha da genişlənir. Velosiped yürüşlərinin əsas təşkilatçısı və nizamlayıcısı Velosipedçilərin Beynəlxalq Şurası hesab edilir. Qeyd edək ki, Şuranın qərargahı İsveçrədə yerləşir. Şosse velosipedi idmanı növü Bakı 2015 Avropa Oyunlarında təmsil olunan üç velosiped idmanı növündən biridir. Yürüşdə 300 dən artıq idmançı iştirak edir. Şosse velosiped növündə iki fərqli yarış keçirilir. Şosse yarışında bütün idmançılar birlikdə start götürürlər və finiş xəttini birinci keçən velosipedçi qızıl medal qazanır. Zamana qarşı yarışda isə idmançılar cari Beynəlxalq Velosipedçilər İttifaqının reytinqinə uyğun bir-birindən 90 saniyə fərqlə fərdi qaydada start götürürlər və məsafəni ən tez qət edən iştirakçı yarışın qalibı sayılır. Bakı 2015 Avropa Oyunlarında şosse velosipedi idmanı üzrə birgə yarışlarda kişilər üçün məsafə 215,8 km, qadınlar üçün 120,7 km, fərdi zamana qarşı yarışlarda isə kişilər üçün 51,6 km, qadınlar üçün 25,8 km olacaq. 72

73 Şosse velosipedi idmanı üzrə yarışlar 2015-ci il iyunun 18-də başlayacaq və iyunun 21-də başa çatacaq. Bu yarışlarda 146 kişi və 75 qadın velosipedçi iştirak edəcək. Həm qadınlar, həm də kişilər arasında şosse velosipedi yarışları start və finiş xətti Azadlıq Meydanında olmaqla Bakının mərkəzi hissəsini əhatə edən dairəvi yolda keçiriləcək. Fərdi zamana qarşı velosiped yarışları isə triatlon yarışlarını da qəbul edəcək Bilgəh Çimərliyində keçiriləcək. Şosse velosipedi idmanı yarışında idmançılarıın hərəkət etdikləri əsas qrup peloton adlanır. Əsas qrupdan irəli çıxmış velosipedçilər dəstəsinə isə uzaqlaşma deyilir. Əgər bu liderlər dəstəsindən qabaqda tək bir velosipedçi finiş xəttinə doğru irəliləyirsə, bu qaçış adlanır. Şosse velosipedi idmanı yarışlarında velosipedçilər heç vaxt özləri ilə təmir alətləri daşımırlar, onlar özləri ilə yalnız yemək və ya su götürmək iqtidarındadırlar. Texniki yardım işləri velosipedçilərin arxasınca gələn komanda və ya neytral xidmət avtomobilləri tərəfindən yerinə yetirilir. Qida məhsulları komandaların xidmət avtomobilləri tərəfindən və ya marşrut boyunca qurulmuş iaşə xidməti zonalarında təmin edilir. 73

74 74 AvtoStop

75 Velosiped yarışlarının növlərindən biri də dağ velosipedidir. Dağ velosipedi idmanı Bakı 2015 Avropa Oyunlarının proqramında təmsil ediləcək velosiped idman növüdür. BMX velosiped idmanı növündə Rio 2016 Yay Olimpiya Oyunları üçün reytinq xalları qazanmaq mümkün olacaq. Velosipedçilər örtüklü yollardan nahamar relyeflərə keçdikcə, velosipedlərinə enli təkərlər vurmağa, cəld sürət dəyişdiriciləri və yeni asma komponentləri quraşdırmağa başlayırlar. Dağ velosipedi idmanı yarışları ilk dəfə 1996-ci ildə Atlanta Olimpiya Oyunlarında təqdim edilib və o vaxtdan da oyunlar proqramının populyar növünə çevrilib. Bakı 2015 Avropa Oyunlarında həm kişilər, həm də qadınlar arasında medal dəstləri uğrunda yarışlar 13 iyun 2015-ci il tarixində 46 kişi və 31 qadın velosipedçinin iştirakı ilə Dağ Velosipedi Parkındakı çətin trekdə keçiriləcək. Final dövrəsində finiş xəttini birinci keçən velosipedçi qələbə qazanacaq. Dağ Velosipedi Parkı Bakı Atıcılıq Mərkəzinin cənubundakı təpələrdə yerləşir. Bu, Azərbaycanda indiyə qədər bu məqsəd üçün tikilmiş birinci Dağ Velosipedi treki olacaq. İdman obyekti 500 tamaşaçı üçün nəzərdə tutulmuşdur. Dağ velosipedi idmanı üzrə yarışlarda idmançılar istənilən vaxt dayanaraq mexaniki problemlərini həll edə bilərlər. Uzun illər dağ velosipedində standart 26 düymlük diametrli təkərlər istifadə edilmişdir. Hazırda isə bu standart dəyişmiş və dağ velosipedi idmançıları 27,5 və ya 29 düymlük təkərlərdən istifadə edirlər.ən yüksək dağ velosipedi yarışı Yak hücumu adlanır və Himalay dağlarının ən mürəkkəb hissəsi olan Nepalda keçirilir. Yak hücumu 11 mərhələdən ibarətdir, yolun ümumi uzunluğu isə 400 kilometrdir. Dağ velosipedi idmanı bütün hava şəraitlərində keçirilən idman növüdür. Müəllif: Aynur Hüseyinzadə 75

76 TRAKTORDAN SUPERKARA İtaliyanın nəhəng avtomobil konserni Lamborghini avtomobil aləmində superkarları ilə məşhurdur. Qərargahı İtaliyanın Bolonya şəhərinin yaxınlığındakı Sant Aqata Bolonyeze ərazisində yerləşən şikrətin əsası 1963-cü ildə Ferruçço Lamborgini tərəfindən qoyulub. Və o, qurduğu bu konsernə 9 il rəhbərlik edib. Hər şey belə başladı XX əsrin 60-cı illərində uğurlu iş adamı hesab olunan Ferruçço Lamborgini bir neçə şirkətə rəhbərlik edirdi. Maşınlara xüsusi həvəsi olan şirkət rəhbərinin bir neçə bahalı avtomobili vardı. Özəl avtoparkında «Mercedes» 300SL, bir neçə «Maserati» 3500 GT, «Jaguar» E-type, «Ferrari» 250 GT avtomobilləri göz qamaşdırırdı. Maraqlıdır, superkarlara sahib olan Lamborgini adı çəkilən avtomobillərin hər birində müəyyən səhvlər tapırdı. 76 Bioqraflar yazırlar ki, həmin vaxtlarda şirkətin yaranma səbəblərindən biri də Lamborgininin Enso Ferrari ilə mübahisəsi olub. Əslində, Ferruççonun oğlu da sonralar bundan bəhs etmişdi. Onun sözlərinə görə, bir gün Ferruçço Enso Ferrarinin fabrikinə gələrək ona Ferrari avtomobilində olan səhvdən danışmaq istəyib. Enso isə Ferruçoya bildirib ki, getsin traktorları ilə məşğul olsun, super idman karları onluq deyil..

77 Lamborgini fabrikə qayıdıb «Ferrari» 250 GT avtomobilinin hissələri ilə tanış olduqdan sonra, onların Lamborghini traktorlarının hissələri ilə uyğun gəldiyini anlayır. Demək iddialarını burada gerçəkləşdirə bilərdi. Buna görə də Ferruçço Lamborgini avtomobil hazırlamaq qərarına gəldi. Amma daha etibarlı olsun deyə, o öz layihəsinə istedadlı mühəndis Cotto Bidzainini də cəlb etdi. Maşınını V12 mühərriklə təchiz edən Lamborgini ilk avtomobili 350 GTV birinci dəfə 1963-cü ilin oktyabrında Turində nümayişə çıxardı cü ilin martında isə ilk seriyalaşdırılmış «Lamborghini» 350 GT təqdim olundu. Qeyd edək ki, seriyalaşdırılmış avtomobilin satışları gözləndiyindən də uğurla keçdi. Buğa bürcündən olan Ferruçço Lamborgini avtomobilin loqotipində öküz təsviri yerləşdirmişdi. Bir məqamı da unutmayaq ki, Lamborgini avtomobilləri «LamboGini» adlandırılmasını tələb edirdi (əslində bir çoxları avtomobili elə «LamborCini» adlandırır). Lamborghini nin növbəti modeli 400 GT oldu. Məhz bu model şirkətin mirvarisinin yaranmasına yol açdı. Belə ki, Lamborghini şirkəti uğurlu satışlardan sonra Miura modelini hazırlamaq imkanı qazanmışdı ci ildə Turində nümayiş etdirilən «Miura»nın 1967-ci ildə 111 ədədi satılaraq maşına dünya şöhrəti qazandırdı. Markanın ən sürətli avtomobili «Murcielago» R-GT sürəti saatda 370 km-dir. Lamborghini tək traktor və avtomobillər istehsal etmir. Marka həmçinin ətir, qadın ayaqqabıları, kompüter və digər məhsulların istehsalı ilə də məşğuldur. 77

78 Daim axtarışda olan Lamborghini 1971-ci ildə inqilab edərək «Countach» modelinin nümunəsini ortaya çıxardı. 3 il sonra isə avtomobilin özünün istehsalına başlandı və bu illər ərzində Lamborghini bütün avtoşoularda diqqət mərkəzində qalmağı bacardı. «Countach» dəbdəbəli, şaquli açılan qapılara, 4 litr həcmli mühərriyə sahib idi ci ildə şirkət maliyyə böhranı yaşadı. Nəticədə Ferruçço traktor istehsalının bir hissəsinin Fiat şirkətinə satdı. Bir müddət sonra isə traktor istehsalı bütünlüklə Same deuts Fahr Groupun tərkibinə keçdi. Xatırladaq ki, bu şirkət indiyədək Lamborghini traktorları istehsal edir ci illərdə neft böhranı zamanı idman avtomobillərinə olan tələbat azalır, maddi çətinliklər yarandığından Lamborghini şirkəti 2 illik sifarişi olan avtomobiləri tez bir zamanda satır, digər alıcılar isə uzunmüddətlik fasilədən narazı qalırlar ci ildə isə şirkət təmamilə müflisləşir. İtaliya məhkəməsi məcbur qalaraq şirkəti İsveçrəli Mimram qardaşlarına satır ci illərdə isə Lamborghini avtomobillərinin uğurlu satışları şirkətin fəaliyyətində sabitlik yaratdı. Lakin buna baxmayaraq bir müddət sonra Ferruçço şirkətdə olan hissələrini isveçrəli sərmayəçilər Jorj Anri Roseti və Rene Leymerə satdı. Və Ferruçço 1993-cü ildə 76 yaşında dünyasını dəyişdi. Ferruçço Lamborgininin rəhbərliyi dövründə şirkət nə avtomobil yürüşlərinə qatılır, nə də yürüş bolidləri istehsal edirdi. Lamborghini avtomobil salonu paytaxt Bakıda da fəaliyyət göstərir. Diller 2014-cü ildə açılıb, hazırda Flame Towers də yerləşir. 78

79 Şikrətin Chrysler tərəfindən əldə edilməsi isə növbəti süprizlərdən biri olur. Lakin eyni anda Lamborghini Diablo üzərində aparılan işlər markanı yenidən dünya bazarına qaytarır. Ferruççonun ölümündən sonra cü ildə Chrysler maliyyə problemləri üzündən Lamborghini şirkətini İndoneziyanın M tec (Megatech) sərmaya qrupuna satır. Amma bu qrup da Lamborghini nin son sahibi olmur ci ildə markanı Audi AG əldə edir. Lamborghini nin yeni rəhbəri istehsal edilən superkarların dizaynına öz təsirini göstərir. Audi nin böyük texniki imkanları Lamborghini nin ən gözəl modellərindən birinin yaranmasına səbəb olur. Söhbət Lamborghini Murciélago modelindən gedir. Lamborghini avtomobilləri bu günkü gündə ən güclü, ekslüziv orijinal seriyalaşdırılmış modelləri avtomobil bazarına çıxarır. Avtomobillərin qeyri-adi üslubu Franko Skalyone, Zaqato, Mario Maratsi, Bertone Design və Marçello Qandini tərəfindən hazırlanır. Müəllif: Aynur Hüseyinzadə 79

80 KİMDİR HAQLI? SIĞORTALI, YOXSA SIĞORTA EDƏN Bu gün sürücülərin bir çoxunu «hadisə baş verdikdə sığorta ödənişi olunmaya bilərmi?» sualı maraqlandırır. Çünki bəzi sığorta şirkətləri qəzadan sonra maşına dəyən ziyanı ödəməkdən imtina edir və bu da məlum sığorta bizim pulumuzu vermir ittihamlarının yaranmasına səbəb olur. Və yeri gəlmişkən, bu da öz növbəsində sığorta şirkətlərinə qarşı anti-reklam kompaniyasına belə çevirilə bilir. Əslində, belə problemlər səhv məlumatlandırmadan və imzalanmış sığorta müqaviləsini oxumamaqdan irəli gəlir. Belə hallarda avtomobilini sığortalamış şəxs qəza zamanı nə edəcəyini bilmir. Əslində, sığortalının bilməli olduğu çox şey var. İlk olaraq qəza baş verdikdə sürücünün vəzifələrinə diqqət edək. Yol Hərəkəti Haqqında» Qanun. 37-ci maddə : IV. Mexaniki nəqliyyat vasitəsinin sürücüsü 80 yol-nəqliyyat hadisəsi zamanı: 1) nəqliyyat vasitəsini yerindən tərpətməməli, qəza dayanma nişanını qurmalı, qəza işıq siqnalını yandırmalı, ya da yanıb-sönən qırmızı işıq fənərini qoymalı, hadisəyə aidiyyatı olan əşyaların yerini dəyişməməlidir; 2) zərər çəkənlərə ilk tibbi yardım göstərilməsi üçün mümkün olan tədbirləri görməli, «Təcili tibbi yardım» maşını çağırmalı, zərər çəkənləri həyat üçün təhlükəli xəsarət aldıqları hallarda isə, onu səmt üzrə gedən nəqliyyat vasitəsi ilə yaxınlıqdakı tibbi müəssisəyə göndərməli, bu mümkün olmadıqda isə, özünün nəqliyyat vasitəsi ilə aparmalı, orada şəxsiyyətini təstiq edən sənəd və ya vəsiqə, nəqliyyat vasitəsinin qeydiyyatı sənədini təqdim etməklə özünün soyadını, nəqliyyat vasitəsinin qeydiyyat nömrə nişanını bildirməli, sonra hadisə yerinə qayıtmalıdır;

81 3) başqa nəqliyyat vasitələrinin hərəkəti qeyri-mümkün olduqda, yolun hərəkət hissəsini boşaltmalıdır. Yolun hərəkət hissəsini boşaltmaq və ya zərər çəkənləri öz nəqliyyatında müalicəxanaya aparmaq zərurəti olduqda, şahidlərin iştirakı ilə əvvəlcə nəqliyyat vasitəsinin vəziyyətini, izləri və hadisəyə aidiyyəti olan əşyaları qeyd etməli və onların qorunması, nəqliyyat vasitələrinin hadisə yerinin yanından keçməsini təşkil etmək üçün mümkün olan bütün tədbirləri görməlidir; 4) hadisə haqqında Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanına xəbər verməli,hadisəni görmüş adamların soyadlarını, ünvanlarını yazmalı və Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı əməkdaşlarının gəlməsini gözləməlidir; 5) əgər yol-nəqliyyat hadisəsi nəticəsində heç kim xəsarət almamışdırsa, maddi zərər cüzidirsə, nəqliyyat vasitələrində onların hərəkət etməsinə mane ola biləcək nasazlıq yoxdursa və yol-nəqliyyat hadisəsini törədənlər hadisənin baş verdiyi şəraiti qiymətləndirməkdə razılığa gələrlərsə, hadisənin sxemini tərtib edib imzaladıqdan sonra, hadisəni müəyyən olunmuş qaydada sənədləşdirmək üçün Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanına gəlməlidirlər. Məlum 37-ci maddəyə əsasən qəza baş verirsə, avtomobilləri yerindən tərpətmək olmaz. Lakin, hərəkətin qarşısını alırsa, yolun hərəkət hissəsindən avtiomobil, mütləq, kənara çəkilməlidir. Bəzi sığorta şirkətləri yolun boşaldılması halına görə sığortalıya ödənişdən imtina edirlər. Bu kökündən yanlışdır. Bu zaman ilk növbədə yolun hərəkət hissəsinin boşaldılma səbəbi aydınlaşdırılmalı, daha sonra qərar verilməlidir. Hər şey 37-ci maddəyə uyğundursa, ödənişdən imtina edilə bilməz. Sığorta hadisəsi baş verdikdə sığortalının aşağıdakılara riayət etməsi vacibdir: AvtoStop Qəza baş verdikdə dərhal avtomobilinizi sığorta etdirdiyiniz sığorta şirkətinin növbətçi telefon nömrələrinə zəng edərək hadisə barədə ətraflı məlumat verin. Bundan başqa, müvafiq hüquq-mühafizə orqanına (102 - polis xidməti) hadisə barədə məlumat verməlisiniz. Əgər sığorta hadisəsi barədə məlumat sığortaçıya dərhal verilməzsə və sığortalı hadisə barədə dərhal məlumat vermək iqtidarında olmadığını sübut edə bilməzsə, sığortaçı sığorta ödənişindən imtina edə bilər. Sığorta şirkətinin qəza eksperti hadisə yerinə gələnədək sığortalı nəqliyyat vasitəsinin vəziyyətində və hadisə yerində heç bir dəyişiklik etməməlidir. Sığorta hadisəsi baş verdikdə qeyd olunanlardan hər hansı birinə riayət etməsəniz,sığorta şirkətiniz sizə sığorta ödənişinin verilməsindən imtina edə bilər. Bu hallarda sığorta şirkətləri sığorta ödənişinin verilməsindən imtina edirlər: Sığortalı nəqliyyat vasitəsi sığorta şəhadətnaməsinə və ya qanunvericiliyə əsasən səlahiyyəti olmayan şəxs tərəfindən idarə edildikdə; Sığorta etdirənin (Sığortalının) və ya nəqliyyat vasitəsini idarə etmək hüququ olan şəxsin kobud ehtiyatsızlığı nəticəsində nəqliyyat vasitəsinə dəyən zərərlər. Kobud ehtiyatsızlıq dedikdə aşağıdakı hallar nəzərdə tutulur: svetoforun və ya nizamlayıcının qadağanedici işarəsində hərəkətin davam etdirilməsi; hərəkət istiqamətlərinə aid olan tələblərin pozulması; yolda müəyyən edilmiş hərəkət sürətinin yaşayış məntəqələrində 20 km/ saatdan, magistral yollarda 30 km/saatdan artıq aşılması; 81

82 nəqliyyat vasitəsi spirtli içki və narkotik maddə qəbul etmiş şəxs tərəfindən idarə olunan zaman dəyən zərərlər və s. Sığorta ödənişinin verilməsindən imtinanın əsaslarının tam siyahısı sığorta şirkəti ilə bağlanan sığorta müqaviləsinə əlavə edilmiş Nəqliyyat vasitələrinin kasko sığortasının qaydaları nda göstərilir. Və siz müqavilə bağlarkən həmin qaydalarla dəqiq tanış olmalısınız. Əgər siz bilməli olduğunuz qaydalara laqeyd yanaşırsınızsa, sonra sığorta şirkətinin sizə ödəniş etməməsini bizdə sığortanın olmaması ilə bağlamayın. Bəlkə, özünüz qanunlarımızın və müqavilənin şərtlərini pozursunuz? Oxuyun və yolda diqqətli olun! 82 Müəllif: Tural Yusifov

83

84 Necə edim vurulmayım? Bu gün sizinlə tıxaclar barədə danışmaq istəyirəm. Daha dəqiq desəm, birtərəfli tıxaclar haqqında. Bu o deməkdir ki, ikitərəfli yolda tıxac 1 hərəkət istiqamətində yaranıb. Əgər siz tıxac olmayan tərəfdə gedirsinizsə, sizin üçün təhlükə nədədir? Bu halda sizin üçün birinci təhlükə ondan ibarətdir ki, qarşıdan gələn maşın hər an yol hərəkəti qaydalarını kobud şəkildə pozaraq sizin yolunuza çıxa bilər. Bu ya «krutoy oğlan»dı, ya da əsəbləri daha tab gətirə bilməyən sadə sürücüdür. Bəzən siz bu avtomobili düz qabağınızda peyda olan anda görə bilirsiniz. Çünki buna qədər o, böyükölçülü nəqliyyat vasitələrinin arxasında qalaraq görünmürdü. Bu halda sizin yalnız bir çıxış yolunuz var - əyləci sona qədər sıxmaq. Lakin bu nadir hallarda kömək edir. İkinci təhlükə ondan ibarətdir ki, bu cür situasiyalarda, yəni qarşı yolda tıxac olub, bizim yolumuz açıq olanda, biz çox vaxt normal sürətlə hərəkət etməyə davam edirik. Nəzərə almırıq ki, tıxac tərəfdə böyükölçülü nəqliyyat vasitələrinin arxasından hər an bizim yolumuza piyada da sıçraya bilər. Bu zaman, əgər siz tıxaca daha yaxın olan sol tərəfdəsinizsə, sizin həmin piyadanı əzməmək kimi bir şansınız demək olar ki, yoxdur. 84

85 Bəs birtərəfli tıxaclar zamanı bu təhlükələrdən qorunmaq üçün nə etmək lazımdır? 1. Sürəti 40 km\saat -dan çox artırmaq olmaz. 2. Sol deyil, orta zolaqda getməlisiniz (ikizolaqlı yolda qırıq xətlərin üstündə getmək yol hərəkəti qaydasına zidd olsa da), çünki sağ zolaqda hərəkət etsəniz dayanmış avtomobillərin ucbatından görmə məhdudiyyəti yaranacaq. 3. Çalışın ki, sağ tərəfdə sizinlə paralel hərərkət edən avtomobil olmasın. Bununla siz, təhlükə anında «qaça» biləcəyiniz təhlükəsiz bir yer saxlamış olarsınız. Özünüzü qoruyun! Və unutmayın ki, sürücü həmişə günahkardır, hətta günahkar olmasa belə! Aqil Rəhimov 85

86 SÜRÜCÜLƏRİN PSİXOLOJİ DURUMUNUN YOL HƏRƏKƏTİ TƏHLÜKƏSİZLİYİNƏ TƏSİRİ Texnika üzrə fəlsəfə doktoru, dosent, polkovnik Əziz Talıbov Məqalədə sürücünün psixoloji durumunun yol hərəkəti təhlükəsizliyinə təsirinin, onun sürücü-avtomobil-yol-mühit sistemində etibarlı operator kimi rolunun, bu etibarlılığı təyin edən faktorların və onu zəiflədən səbəblərin təhlilindən alınan nəticələr, sürücülərin hazırlığı və sonrakı peşəkarlığı mərhələsində onların etibarlılığını təmin edə bilən tövsiyələr verilmişdir. Avtomobil nəqliyyatının sərnişinlərin, müxtəlif tipli və təyinatlı yüklərin istənilən məsafədə və marşrutlarla daşınması, fərdi istifadədə yararlılığı və digər geniş, əhəmiyyətli, praktiki imkanlara malik olması bu tip nəqliyyatın ölkəmizin iqtisadi inkişafında xüsusi yer tutması ilə yanaşı, sayının da artmasına səbəb olmuşdur. Dünyanın inkişaf etmiş ölkələrində olduğu kimi Azərbaycanda da avtomobillərin sayı son illər sürətlə artmış və bu say bir milyona yaxınlaşmışdır. Avtomobilləşmə prosesinin ölkəninin inkişafında mühim rol oynaması kimi müsbət xüsusiyyətlərə malik olması ilə yanaşı, bir sıra mənfi cəhətlərlə də xarakterizə olunur. Buraya aid edilənlərdən ən vacibi YNH və bu hadisələrin nəticələridir. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının verdiyi məlumatlara görə, planetimizin avtomobil yollarında YNH nəticəsində hər il ölən və xəsarət alanların sayı 20 milyondan, ümumi iqtisadi itkinin məbləği isə 500 milyard dollardan çoxdur. Son 10 ildə Azərbaycan Respublikasında dən artıq yol-nəqliyyat hadisəsi (YNH) qeydə alınmış, onların nəticəsində 8000-dən artıq insan həlak olmuş və ə qədər fiziki şəxs bədən xəsarəti almışdır. Rusiya Federasiyasında müvafiq dövr üçün bu göstəricilər belədir: YNH-nin sayı - 2 milyona yaxın, həlak olanların sayı mindən artıq, xəsarət alanlar 2,2 milyondur. YNH-nin əsas hissəsi sürücülərin təqsiri üzündən baş verir. Belə ki, bu səbəb baş vermiş YNH-nin Rusiyada - 85%, ABŞ-da %, Polşada - 96%, İtaliyada 52%, İspaniyada - 47,5%, Braziliyada - 75%, Macarıstanda - 86,8%-ni təşkil edir. Nəqliyyat vasitələrinin yüksək etibarlılığına, avtomobil yollarının müasirliliyinə, YHQ-nın və hərəkətin təşkilinin mükəmməlliliyinə baxmayaraq yaranmış qəza şəraitinin son nəticəsi əksər hallarda sürücülərin davranışından asılıdır. Avtomobil parkının dayanmadan artması yollarda nəqliyyat axınlarının intensivliyini artırır və bu da öz növbəsində sürücülərə qarşı irəli sürülən tələbləri daha da gücləndirir. Yol hərəkəti təhlükəsizliyinin təmin edilməsi səviyyəsinin yüksəldilməsi və YNH-nin sayının azaldılması istiqamətində mühüm nailiyyətləri əldə etmək üçün sürücülərin etibarlılığının artırılması məsələsi aktual bir problem kimi gündəmə gəlmişdir. Sürücünün etibarlılığı onun sükan arxasında olduğu müddətdə istənilən yol şərairtində avtomobili səhvsiz idarəetmək qabiliyyəti ilə təyin edilir. 86

87 Sürücünün etibarlılığını təyin edən əsas amillər onun peşəkar yararlılığı, hazırlığı və işgüzarlığıdır. Sürücünün yararlılığı onun sağlamlığı (tibbi müayinədə təyin olunmuş) və psixofizioloji keyfiyyətləri ilə təyin olunur. Psixofizioloji yararlılıq sürücünün psixofizioloji və şəxsi keyfiyyətlərinin onun fəaliyyətinə olan tələblərə müvafiq olmasıdır. Sürücünün bu keyfiyyətlərindən olan iradə, təmkinlik, cəsarət, cəldlik, sürətli qavrama və reaksiya vermə, təfəkkür və s. xüsusiyyətləri əksər hallarda qəza şəraitinin sonluğunu həll edir. Sürücünün etibarlı fəaliyyətini təmin edən bu kimi keyfiyyətlərin əsasında onun psixi proseslərinin aktivliyi durur. Sürücünün yüksək peşəkarlığı və psixoloji hazırlığından asılı olmayaraq, onlar iş prosessində güclü psixoloji sarsıntılara məruz qalırlar. Bu psixoloji sarsıntılar illərlə yığılaraq sürücünün psixi proseslərinin fəaliyyətində öz əksini tapır. Sürücülərin hazırlığı onların sürücülük məktəblərində təhsil aldıqları və sonrakı praktiki fəaliyyətləri zamanı topladıqları peşəkar bilik və bacarıqlarının səviyyəsi ilə təyin edilir. Bu keyfiyyət həm də istənilən şəraitdə işin və hərəkətin etibarlılığını təmin edən sürücülərin psixoloji hazırlığı ilə xarakterizə olunur. Sürücülərin psixoloji etibarlılığı onların psixoloji keyfiyyətlərinin sürücülük fəaliyyətinə qoyulan tələblərə uyğun olmasıdır. Psixoloji etibarlılıq duyğu və qavrama, sürətli və dəqiq reaksiya, diqqət, fikirləşmə və yaddaş, emosiya və iradə kimi keyfiyyətlərin, temperament və xarakter, bacarıq, maraq və əxlaqi keyfiyyətlər kimi şəxsiyyətə xas olan xüsusiyyətlərin üstünlüklərindən asılıdır. Psixoloji etibarlılığa nail olmaq bu keyfiyyətlərin sürücülərin təhsil aldıqları və onların sonrakı praktiki fəaliyyətində məqsədyönlü şəkildə məşq etdirilməsi yolu ilə mümkündür. Belə məşqlərdə yüksək nailiyyətin əldə edilməsi öyrənənlərin şəxsi və psixoloji keyfiyyətlərindən, usta-təlimatçıların hazırlıq səviyyəsindən və öyrənənlərin individuallığını nəzərə alaraq tədris metodunun düzgün seçimindən asılıdır. Sürücü Sürücü avtomobil yol mühit (SAYM) sisteminin bir operatoru kimi məlumatın böyük hissəsini yoldan, yəni yolda hərəkətsiz və hərəkətdə olan obyektlər, yol nişanları, svetaforlar, yolun örtüyünün vəziyyəti və ətraf mühitdən alır. Yolda vəziyyət və şərait dayanmadan dəyişir. Yolda qəfildən dəyişən, yaranması güman edilməyən və gözlənilməyən, mürəkkəb, cəld və bir neçə tədbirin görülməsini tələb edən şəraitdə sürücünün hərəkətləri onun cavab reaksiyasının məhsulundan asılı olur. Belə bir şəraitdə sürücünün işi ona görə çətinləşir ki, o, özünün cavab reaksiyasında təkcə yolda baş verən hadisələri deyil, həm də avtomobilin idarəetmə orqanlarının və nəzarət-ölçü cihazlarının vəziyyətini nəzərə almalıdır. Sürücü daxil olan məlumatları rəhbər tutaraq yaranmış konkret vəziyyət üçün ən optimal və təhlükəsiz hərəkətini seçir və yerinə yetirdiyi hərəkətin nəticəsinə daima nəzarət etməklə onu başa çatdırır. Sürücünün SAYM sisteminin operatoru kimi etibarlılığı onun daxil olan məlumatları düzgün qavraması və işləməsi qabiliyyətindən asılıdır. (Davamı iyul buraxılışında) 87

88 IMTAHAN Qanundan çıxarış 1 2 İkitərəfli hərəkət yol nişanı hansıdır? Əgər şəkildəki avtomobillərin duracaq tormoz sistemi onların tərpənməzliyini göstərilmiş hədlərə kimi təmin edirsə, bu avtomobillərdən hansının istismarına icazə verilir? 1. Hər birinin ci avtomobilin ci və 3-cü avtomobillərin. 88

89 Hansı trayektoriya üzrə hərəkəti davam etdirməyə icazə verilir? 1. Yalnız C və B. 2. E və D. 3. C, B, və A. 4. A, C və E. 5. D-dən başqa hər biri üzrə. 4 5 Qarşınızda gördüyünüz hansı nizamlayıcının verdiyi siqnal Sizə hərəkəti davam etdirməyi qadağan edir? 1. Hər birinin ci və 3-cü cü və 4-cü cü ci cə 2-ci. Birgə quraşdırılmış bu yol nişanlarının mənası nədən ibarətdir? 1. Yolayrıcını keçməkdə üstünlük verir. 2. Yalnız baş yolla yaxınlaşan nəqliyyat vasitələrinə yol verməyinizi tələb edir. 3. Baş yolla və həmçinin sağdan yaxınlaşan nəqliyyat vasitələrinə yol verməyinizi tələb edir. 89

90 6 Şəkildə göstərilənlərdən hansı biri olmadıqda belə minik avtomobilinin istismarı qadağan edilmir? 1. 4-cü cü ci ci. 7 Aşağıda sadalanan hansı cavab Nəqliyyat vasitəsinin dayanması termininə aiddir? 1. Açılmış yükü bərkitmək məqsədilə avtomobilin 5 dəqiqəyədək müddətə hərəkətsiz vəziyyətə gətirilməsi. 2. Yüklərin boşaldılması üçün zəruri olan vaxt ərzində avtomobilin hərəkətsiz vəziyyətə gətirilməsi. 3. Telefonla danışmaq məqsədilə mühərriki söndürmədən avtomobilin 5 dəqiqəyədək müddətə hərəkətsiz vəziyyətə gətirilməsi. 4. Üstünlüyə malik olan nəqliyyat vasitəsinə yol vermək məqsədilə avtomobilin hərəkətsiz vəziyyətə gətirilməsi. 5. Sadalanan cavabların hər biri. 8 Dəmir yolu keçidinə 300 m qalmış bu yerdə ötməyə icazə verilirmi? 1. İcazə verilmir. 2. Əgər ötmə dəmir yolu keçidinə 100 m qalmış başa çatdırılacaqsa, icazə verilir. 3. Bütün hallarda icazə verilir. 4. Yalnız sutkanın işıqlı vaxtları icazə verilir. 90

91 9 Bu yolayrıcında hərəkəti hansı istiqamətdə davam etdirməyə icazə verilir? 1. D və F. 2. C və E-dən başqa hər bir istiqamətdə. 3. A və E -dən başqa hər bir istiqamətdə. 4. A-dan başqa hər bir istiqamətdə. 10 Nizamlayıcının sağ tərəfindən yaxınlaşan avtomobilin sürücüsü bu şəraitdə geriyə dönmək üçün nə etməlidir? 1. Hər iki avtomobilə yol verdikdən sonra dönməlidir. 2. Ancaq qarşıdan gələn avtomobilə yol verdikdən sonra dönməlidir. 3. Nizamlayıcının müvafiq siqnalını gözləmək üçün avtomobilini dayandırmalıdır. 4. Ancaq sol tərəfdən gələn avtomobilə yol verdikdən sonra dönməlidir. 5. Yolayrıcını birinci keçməlidir. Sualar Düzgün cavab Müəllif: Əziz Talıbov 91

92 SORUŞUN CAVAB VERƏK Sual: Mən avtomobili 20 illik etibarnamə ilə almışam. Ailə üzvlərimin adına keçirərəmsə, üstündə olan nömrə nişanı saxlanılacaqmı? Qeyd edim ki, maşın Bakı nömrəsi ilədir, ailə üzvlərim də Bakı qeydiyyatlıdır. Cavab: Bəli, YHQ 29-cu maddəsinə əsasən qeydiyyat nişanı saxlanıla bilər. Sual: Avtomobilin alqı-satqı müqaviləsinin qiyməti nə qədərdir? Cavab: Yeni avtomobil üçün 10 manatdır. Təkrar qeydiyyat zamanı isə rüsum tələb olunmur. Sual: Salam. Mən avtomobili əsas (generalniy) etibarnamə ilə sürürəm. Həmin etibarnaməni dostuma versəm, o mənimlə alqı-satqı müqaviləsi bağlaya bilərmi? Təşəkkürlər. Cavab : Bəli, bu mümkündür. Sual: Salam, mən Bakıdan maşın almışam, özüm isə rayon qeydiyyatındayam. O zaman maşını Bakıdan qeydiyyatdan çıxardım, tranzit nömrə aldım. Etibarnamənin müddətinə 2 gün vaxt qalıb. Mən maşını yenə Bakı qeydiyyatlı həmin şəxsin adına qeydiyyata sala bilərəmmi? Cavab: Bəli, 2 gün ərzində bunu edə bilərsiniz. Sual: Avtomobili etibarnamə ilə əldə etmişəm. Onu öz adıma keçirə bilərəm? Cavab: Bəli, 2 gün ərzində bunu edə bilərsiniz. Sual: Etibarnamə mənə avtomobilə mülkiyyət hüququ verirmi? Cavab: Əsas etibarnamə ( generalniy ) sizə mülkiyyət hüququ deyil, avtomobil üzərində qərar vermək hüququ tanıyır. Etibarnamə verən şəxs istədiyi zaman həmin etibarnaməni xəbərdarlıqdan sonra ləğv edə bilər. 92

93 Sual: Avtomobili etibarnamə ilə əldə etmişəm. Onu öz adıma keçirə bilərəm? Cavab: Xeyr. Etibarnamə sizə avtomobili öz adınıza keçirmək hüququ vermir. Maşını öz adınıza keçirmək üçün gərək avtomobilin sahibi ilə alqı-satqı müqaviləsi bağlayasınız. Alqı- satqı müqaviləsi bağlandıqdan sonra avtomobil sizin adınıza keçə bilər. Lazım olan sənədlər və rüsumlar: Alqı-satqı müqaviləsi Ərizə Qeydiyyat şəhadətnaməsi 17 manat Qeydiyyat nişanı 22 manat Avtomobil texniki baxışdan keçməyibsə - 20 manat Texniki baxış xidməti (motosikletlər üçün 10 manat) Sual: Salam. Mən 9707 maşının nömrəsini yazıb göndərirəm, cavab gəlir ki, şəhadətnamə etibarsızdır. İcbari sığorta Azsığorta ASC şirkətindəndir. Cavab: İcbari sığorta bürosuna müraciət edin. Və şəhadətnamənin nömrəsini onlara bildirin. Ola bilər ki, sizin sığorta müqaviləniz aktivləşməyib və ya vaxtı keçib. Sual: Sığortasız avtomobili idarə etməyin cəriməsi nə qədərdir? Cavab: İcbari sığorta olmadan avtomobilin idarə edilməsinin cəriməsi 50 manatdır. Sual: Dairədə yol kimindir? Cavab: Dairəvi hərəkət təşkil olunmuş yolayrıcında üstünlük nişanları yoxdursa, yol dairədə olan sürücünündür. Sual: Tural salam. Xahiş edirəm, deyəsiz qaydalarda var ki, sağdan gələn avtomobili gözləməlisən və ya sağa yol verməlisən. Əgər sürücü bunu gözləməyib, yəni sağdan gələn avtomobili gözləməyib çıxarsa və onu sağdan vururlarsa, onda günah kimindi? Vurulan maşını kim düzəltməlidir? Cavab: Yolayrıcının keçilməsi qaydasına uyğun olaraq əgər sürücü nizamlanan və ya nizamlanmayan yolayrıcını keçərkən qaydanı pozursa, onda hansı qayda pozuntusuna yol veribsə ona uyğun cəzalandırılır. Günahkar sürücünün icbari sığortası varsa, bu zaman ödəniş icbari sığorta ilə nizamlanır. Yox, əgər həmin şəxsin icbari sığortası yoxdursa, bu zaman məhkəmə yolu ilə sizə dəymiş ziyanı ala bilərsiniz. 93

94 Euro NCAP Evuro NCAR (ing.the European New Car Assessment Programme, az. yeni avtomobillərin Avropa qiymətləndirilməsi) Avtomobillərin aktiv və passiv təhlükəsizliyinin yoxlanması üçün Avropa Komitəsi tərəfindən keçirilən müstəqil kraş testlərdir. Aktiv təhlükəsizlik 2009-cu ildən qiymətləndirilməkdədir. Əslində,1997-ci ildən fəaliyyətə başlayan Euro Ncap Avropa İttifaqının 7 ölkəsi tərəfindən dəstəklənir. Həmçinin, Avropa İttifaqının bütün maşın istehsalçıları bu avtosınaq testi ilə sıx əməkdaşlıq edirlər ci illərdə Avropa ölkələrinin hökümətləri ekspremental nəqliyyat vasitələrinin testini Avropa Komitəsi ilə birgə keçirməyə başladılar. Məhz bu testlər sayəsində 1990-cı illərin əvvəllərində avtomobillərin bütün aspektlərdən testi hazırlanıb təqdim olundu. Yandan və ya qarşıdan zərbə, habelə sərnişin, sürücü və piyadaların təhlükəsizliyi ölçülməyə başladı. Amma işlər bununla bitmədi cü ildə avtomobillərin məcburi kraş test edilməsi bir çox avtomobil istehsalçıları tərəfindən rədd edilirdi. Bu da prosesin davamı üçün bir maneə yarada bilərdi. Lakin cü ildə Böyük Britaniyanın Nəqliyyat Departamenti NCAP - avtomobillərin kraş testini keçirəcək birliyin yaradılmasına razılıq verdi. Və məhz bundan sonra bu, bütün Avropaya yayılmağa başladı. Maraqlıdır, bir çoxlarının fikrincə bu ideyanın yayılmasında katalizator 94 rolunu məşhur Formula 1 pilotu Ayrton Sennanın ölümü olub ci ilin iyul ayında isə Avropa Komissiyası bu kraş testlərin bütövlükdə Qoca qitə də yayılması üçün sənəd hazırladı. İlk mərhələdə A seqmentinə aid olan kiçik avtomobillərin testinə razılıq verildi. Və testlər nəticəsində aydınlaşdı ki, qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş öhdəliklərdən daha artıq tələbat təqdim olunmalıdır. Elə bu səbəbdən də sınaq protokolu təsdiqləndi. Özü də bütün məqamların etibarlılığı üçün həmin protokol hazırlanan zaman bir çox mühəndislərin təcrübəsindən və məsləhətindən yararlanırlar cı ilin noyabrında İsveçin Avtomobil Yollarının Milli Administrasiyası (SNRA), Beynəlxalq Avtomobil Federasiyası (FİA), Beynəlxalq testr və avtomobillərin sığorta və təmiri elmi araşdırma mərkəzi bu proqrama qoşulan ilk təşkilatlara çevrildilər ki, bununla da Euro Ncap yaradıldı. Məlumat üçün bildirək ki, ilk test edilən və sürücü, sərnişin təhlükəsizliyinin qorunması üzrə 4 ulduz alan avtomobil markası Volvo S40 oldu.

95 2001-ci ildə isə Euro Ncap üçün yeni mərhələ başladı ki, həmin mərhələyə start Renault Laguna nın sərnişin qorunmasına görə 5 ulduz alması ilə verildi. Araşdırma nəticəsində məlub oldu ki,uşaq oturacaqlarının 60%- i öz funksiyasını düzgün yerinə yetirmir. Ona görə də qəzalar zamanı azyaşlıların ölüm riski xeyli dərəcədə artır. Buna görə də 2003-cü ilin noyabrında Euro Ncap uşaq təhlükəsizliyi üçün testini Afinada təqdim edərək valideynlərə uşaq kreslosunu seçərkən və onu oturacağa bərkidərkən diqqətli olmaq tövsiyəsini verdi. Əslində, Euro Ncap bütün növ avtomobilləri test etmirdi. Yalnız sedanları və SUV-ları. Lakin bir müddət sonra yük və sərnişin daşımaq üçün nəzərdə tutulan pikaplar da test edilməyə başladı ci ildən həyata keçirilən bu testlər 25 avtomobil üzərində aparılaraq nəticələri bildirildi. Məlum oldu ki, bir çox istehsalçılar hələ də avtomobildə quraşdırılan avtooturacaqları yüksək təhlükəsizlik üçün hazırlamayıblar. Arxadan və ya qarşıdan zərbə zamanı onurğa və boyun sınması məhz kresloların ucbatından olur. Belə testlər zamanı sərinişini qoruyan avtomobillər minimum 4 ulduz alırdılarsa, bu zaman piyada qorunması 2 ulduza enirdi. Çünki bir çox istehsalçılar əsasən sərnişin və sürücü qorunmasına diqqət edərək Euro Ncap-dan yüksək ulduz qazanmağa çalışırdılar. Bütün bunları nəzərə alan Euro Ncap 2009-cu ildə testlərin nəticələrini ümumiləşdirdi. Əvvəllər hər təhlükəsizlik üçün ayrıca reytinq açıqlanırdısa, indi testlərin ümumi nəticəsi əsas götürülür. 95

96 İlk reytinq qazanan 6 avtomobil bunlar olub. Citroen C3 Picasso Confort HDi 90 Airdream, LHD Mazda petrol Exclusive/Active/TS, RHD Mitsubishi Lancer Sportback 1.8 Invite, LHD Subaru Impreza 2.0R, RHD Toyota Avensis 2.0 D4-D, RHD Toyota iq 1.0, LHD 96 Müəllif: Tural Yusifov

97

98 AVTOGEYMER Kişilər balaca uşaq kimidirlər. Dəmirdən böyük avtomobilləri olsa belə yenə oyun simulyatorlarına maraq göstərirlər. Elə bu üzdən də onlar xeyli populyarlaşıblar. Gəlin, biz də oyun simulyatorları ilə tanış olaq. Və öncə 2015-ci ildə hazırlananlara nəzər salaq. Project Cars Çıxma tarixi: 2015-ci il mart Platforma : PC, Xbox 360, PS3, PS4, Xbox One, Wii U Reytinq : baldan İstehsalçı bu oyunu reallığa daha çox yaxınlaşdırdığını söyləyir. Yəni, avtomobillərin davranışı, texnika və müxtəlif yarış meydançaları reallıqdan götürülüb. Slightly Mad Studios həmçinin, Need For Speed Shift oyununu hazırlayanlardır. Necə deyərlər, komandanın avtosimulyator hazırlama təcrübəsi vardır. Və bu oyun hazırlanan zaman bir çox professional geymer lərdən tövsiyələr də alınmışdır. Project CARS 10 oyun rejimi var. Ən böyüyü Karyera rejimidir ki, bu zamanı kartinqdə həvəskar sürücüdən professional sürücüyə qədər yüksəlmə baş verir. Karyera zamanı hansı idman növünün seçilməsinə qədər imkanlar var. İstehsalçı təkcə adi avto-yürüşü deyil, hətta 24 saatlıq Le-Man yarışlarında iştirakı da oyunçuya təklif edir. Artıq avtomobil istehsalçıları Gran Tursimo oyunu üçün avtomobil düşünürlər. Məsələn, konseptdə olan, hələ istehsal edilməyən maşını Gran Turismo oyununda sürüb qiymətləndirmək mümkündür. Avtomobillərin sürəti və dinamikası tam şəkildə reallıqla üst-üstə düşür. 98

99 Gran Turismo 7 Çıxma tarixi: 2015-ci il Platforma: eksklüziv PS4 Reytinq: 8-10 baldan AvtoStop Gran Tursimo əsl avtosimulyatordur. Avtomobillərin real davranışı onların maketi hazırlanan zaman mühəndislərlə məsləhətləşmələrin nəticəsində alınıb. Gran Turismo 7 oyun həvəskarları üçün əla bir seçimdir. Lakin eksklüziv olaraq Play Station 4 istehsalı oyunçu sayını bir qədər məhdudlaşdıra bilər. Axı, hamının PS4 almağa imkanı yoxdur. Çox güman ki, istehsalçı bir müddətdən sonra bütün platformalar üçün bu oyundan istehsal edəcək. Müəllif: Tural Yusifov 99

100 Təkəri tanı 100

101

102 Uşaqlara təhlükəsiz yol! Sürücülər, piyadalar, uşaqlar üçün təhlükəsizlik qaydaları. Avtomobilinizdə uşaq varsa 12 yaşına qədər uşaqlar üçün avtomobildə uşaq oturacağı olmalıdır. Uşaq oturacağını necə seçməli? Uşaq oturacağını harada yerləşdirməli? Ən təhlükəsiz yer 0+ Çəki: 0-13 kq (0-12 ay) 1-ci qrup Çəki: 9-18 kq (1-4 yaş) Avropa standardlarına görə oturacaq ECE R44/04 standardına cavab verməlidir cü qrup 3 -cü qrup Çəki: 9-36 kq (3-12 yaş) Çəki: kq (6-12 yaş) Mağazaya gedən zaman uşağı özünüzlə aparın. Çəki və boy uyğun gəlməlidir. Ən təhlükəsiz uşaq oturacaqları İSOFİX bərkitmə sisteminə malikdir. Təhlükəsiz yer Təhlükəli yer (təhlükəsizlik yastığını mütləq söndürün) Avtomobildə uşaq mütləq kəmərlə bağlanmalıdır. Hərəkət sürəti 0 olsa belə. Saatda 50 km sürətlə toqquşma zamanı uşağın çəkisi 30 dəfə artır. Qucaqda saxlanılan uşağı heç kim toqquşma zamanı qoruya bilməz. Sərnişindaşıma qaydalarının pozulması 60 manat cərimə, 3 cərimə balı ilə cəzalandırılır. (İXM-151.2) Unutmayın: uşaqlar böyüklərdən fərqli olaraq dərhal gözə çarpmırlar. Məktəblər, uşaq bağçalarının yanından keçərkən çox diqqətli olmaq lazımdır. Kiçik piyadalar Avtomobili hərəkətə və ya hərəkətsiz hala gətirdiyinizdə, mütləq güzgülərə baxın. Uşaqlar sükan arxasında. Sərbəst şəkildə uşaqlar 14 yaşından velosipedlə yola çıxa bilərlər. Velosiped idarə edən zaman təhlükəsizlik şlemi taxılmalıdır. Velosipedlər güzgülər, fənər və işıqqaytarıcılarla təmin olunmalıdır. Uşaqlarınıza yol hərəkəti qaydalarını mütləq öyrədin. Həyətyanı sahələrdə piyadalar sürücülər qarşısında hərəkət üstünlüyünə malikdirlər. Avtomobilinizdə arxa kamera yoxdursa geriyə vermə zamanı köməkdən istifadə edin. Sağa və sola dönən sürücülər yolu keçməkdə olan piyadalara və velosipedçilərə yol verməlidir. 102 İnfoqrafika: Mariya Klementeyeva Adaptasiya etdi: Aydın Rəhimov

103 Özün rənglə (uşaqlar üçün) AvtoStop Bu nişan «Xəbərdar edici» nişanlar qrupuna aiddir və qrup nömrəsi 1.21-dir. Bu nişan uşaqların daha çox toplaşdığı yerlərdə quraşdırılır. «Diqqət uşaqlar» yol nişanınə görən sürücü həmin ərazidən ehtiyatla keçməli və hər an yola uşaq çıxa biləcəyini diqqətdə saxlamalıdır. 103

104

105 İndi isə jurnalı qadına ötürün.

106 AVTOMOBİL QADINDAN NƏLƏRİ ALIR? Bilirəm, qələmə aldığım bu yazını oxuduqdan sonra bir çox kişilərin üzündə məmnun bir təbəssüm, qadınların isə simasında tərəddüd işaracaq. Amma neyləyim ki, bu faktları sadalamasam, obyektiv biri kimi özümü öyə bilmərəm. Bu dəfə bir qadın olaraq dərindən düşünüb, məni narahat edən məsələni sizinlə bölüşmək niyyətindəyəm. Uzun zamandır müşahidələrim məni bir suala cavab axtarmağa məcbur edir. Bəli, bu faktdır ki, avtomobil bir nəqliyyat vasitəsi kimi qadınları bir sıra çətinliklərdən azad edir, gündəlik həyatındakı, məişətindəki işlərini asanlaşdırır. Bu barədə çox, həm də həvəslə qiraət edib, çox danışıb, çox inandırmağa çalışmışıq. Amma nə yazıq ki, hər bir səfanın bir cəfası da var. Və sualım məhz burda doğulur. Avtomobil idarəetməyi mənimsəyən xanım sürücü olduqdan sonra nələri itirir? Heç nə itirmir deməyin, səfa və cəfa qoşalığını az öncə əbəs yerə qeyd etməmişdim. İstənilən xoşbəxtliyin bir bədəli olduğu kimi belə komfortlu həyat tərzinin də zərif cinsdən oğurladıqları var. Sadalayım, siz də xatırlayın. Daha aydın mənzərə formalaşsın deyə, tənbəllik etmədən bölməbölmə itirilənləri sadalayacam. Avtomobil idarə edən xanım ZƏRAFƏTindən xərcləyir. Əlbəttə bunu heç də bütün qadınlara şamil etmək doğru deyil. Ancaq çoxluq bunu yaşayırsa, artıq bu məqamı problem kimi qiymətləndirmək lazımdır. Yəni sükan qadından qətiyyət, kəskin hərəkətlər, ani reaksiyalar, cəldlik tələb edir. Bu zaman nazlı, aramla, zərif hərəkətlər edən xanımxatun qadında əsər-əlamət axtarmağa lüzum yoxdur. Diqqət etsək, görərik ki, hansısa bir ziyafətdə şux əyləşən qadın sükan arxasında tam topralanmış formada əyləşir. Zərif hərəkətlər öz yerini cəld manevrlərə verir. Əlindəki kiçik bir yükü daşımaq işini yanındakı kişiyə ötürməkdə özünü haqlı sayan qadın, müəyyən hündürlük və nahamarlıqlarda avtomobilini irəli aparmaq üçün qaz pedalını sıxaraq güc nümayiş etdirməli olur. Avtomobil idarə edən xanım MÜLAYİMLİYini itirir. Etiraf etməliyik ki, avtomobil idarə edərkən insan digər sürücülərin, piyadaların ani qayda pozuntularını çaşqın və əsəbi qarşılayır. Bir anda təhlükə ilə üz-üzə qalan və stress yaşayan istənilən sürücünün təbbi ki, aqressiyası böyüyür. Və bu hal insanın həm də öz gücsüzlüyünü hiss etməsindən də doğur. Stress və aqressiya ilə zəngin əhvalın sahibəsi evə və ya işə gəldikdə ətrafdakılara özü də bilmədən əsəbi davranır. 106

107 Xərclənmiş əsəbin nəticəsində narazı və aqressiv xanım sürücü yenə fərqində olmadan sükan arxasında həm də deyingənə çevrilir. Qadının NİTQİ dəyişir. Öncə sadalanan problemlərin yaratdığı stressdən həmin andaca azad olmaq üçün sürücü kobud sözlər sərf etməyə və hətta bəzən söyüş söyməyə məcbur qalır. Əslində, bu proses qeyri-adi hal deyil. Psixoloqlar aqressiyanın söyüşlə, daha rahat söndüyünü iddia edirlər. Qadınlar da bütün normal sürücülər kimi yolda yaşanan stressli situasiyada əsəb dozasını azaltmaq, bir balaca da olsa, hirsini soyutmaq üçün ağır sözlərə «əl atırlar». Ancaq bu cür formada olan həyat tərzinin davamlı olması xanıma necə təsir edir, sizcə? Məncə, vərdişə çevrilməsindən qorxmaq lazımdır. Müşahidələri bir az da artırarsaq görərik ki, bu aqressiya təkcə nitqlə yekunlaşmır, sözünün kəsərini artırmaq üçün xanımlar kişi sürücülər kimi əl-qol hərəkətlərindən də istifadə edirlər. Sözlərinin eşidilmədiyini düşünən qadın, bəzən əl-qolla nəyisə əsəbi şəkildə izah etməyə də çalışır. Söyüş ehtiyatı zəngin olmayan xanımlardan bəziləri isə hətta əlini sükana vurmağı da sınayırlar. Qəribədir, başqa mühitdə bunu özünə ar bilən xanımlar sükan arxasında qeyri-ixtiyari olaraq öz nəcibliklərini unudurlar. Qadının GEYİMİ dəyişir. Avtomobildən öncəki nəqliyyat vasitələrinə sahiblənmək üçün xanımlar geyimlərinə hələ uzun illər əvvəl dəyişiklik ediblər. Onlar kişi qarderobundan şalvarları, sport ayaqqabıları və daha nələri mənimsəməyiblərmi?! İndiki zamanda avtomobili daha rahat idarə etmək üçün bəzi xanımlar haqlı olaraq kabluklara «YOX!» deyərək, sport tipli ayaqqabı geyinirlər. Sükan arxasında rahat hərəkət etmək, əyləclərlə maneəsiz işləmək, avtomobilə rahat minib-düşmək üçün bəzi qadınlar uzun və qısa ətəkləri geyinməkdən vaz keçirlər. Və zamanla daha çox şalvar geyinməyə üstünlük verirlər. Elə məqamlar olur ki, xanımlar «onsuz da avtomobildəyəm məni heç kim görməyəcək» deyib ənlikkirşansız, bəzənməmiş yola çıxırlar. Bu vəziyyət təəssüf ki, zərif cinsi zamanla qadınlığın elementlərini tərk etməyə məcbur buraxır. 107

108 Qadının DAVRANIŞI dəyişir. Artıq sübut olunub ki, sükan arxasında insan özünü güclü, idarəedici, qərarverici hiss edir. Bu da müasir zamanda xanıma psixoloji güc verə bilər. Bəli, bu tam normaldır. Ancaq bir cinsin zamanla digər cinsdəki xüsusiyyətləri özündə formalaşdırması digər cinsə duyduğu ehtiyacı getdikcə yox edir. Misal üçün, həyat yoldaşının, atsının və ya qardaşının yanında olmaması üzündən güclü durmaq məcburiyyətində qalan qadın zamanla kişi cinsinə mənən ehtiyac duymamasına gətirib çıxara bilir. Bir kişinin varlığı mənən qadına verə bildiklərini qadın özündə formalaşdırdıqca onun yanında kişiyə yer qalmır. Vay o gündən ki, sükan arxasında əyləşən qadının yanında kişi otursun. Təbii ki, bütün qadınlar yox, ancaq bu situasiyada kişinin və özünün həyatına məsul olduğunu anlayan bəzi qadınların hegemonluq hissi təəssüf ki, böyüyə bilir. Və tam başqa bir nüans. Psixoloqlar sübut ediblər ki, avtomobilin idarəsi sürücü olmaq istəyən 108 kəsdə kişi xüsusiyyətləri və kişi enerjisi formalaşdırır. Maşını parametrlərinə görə digər kişi sürücünün avtomobilindən güclü olan xanım sizcə özünü necə hiss edəcək? Hansısa bir situasiyada, maneəni asanlıqla aşan «crossrover» sahibəsi eyni maneəni keçə bilməyən «VAZ markalı avtomobilin sahibinə sizcə necə baxacaq? Əlbəttə, bu, qadına öz gücünü hiss etdirəcək. Təəssüf ki, bir çox hallarda xanımlar bunu mənəvi güc yox, məhz fiziki güc kimi də qiymətləndirə bilirlər. Qadınların bir çoxunda başqa bir xüsusiyyət də korlanır. Yol polisinin xanım sürücülərə qarşı səbirli, dözümlü və nəcib davranması heç kəsə sirr deyil. Bax, elə bu məqamlarda da yol polisi tərəfindən güzəştli davranışa öyrəşən qadın sürücü qayda pozuntularına davam edir. Çünki onda cəza almayacağına dair arxayınlıq yaranır. Bu isə məsuliyyətsizlik vərdişi formalaşdırır. Ancaq hər kəsə bəllidir ki, qadınlar kişi cinsinə nisbətən daha məsuliyyətlidirlər. Əksini düşünməyin belə. Çünki körpənin doğumaqədərki 9 aylıq bir dönəmdəki məsuliyyət məhz qadının DNK-sına həkk edilib. Ancaq yollardakı cəzasız qaydapozma vərdişi qadında bəzən məsuliyyət hissini azaldır. Qadınların bir çoxunda başqa bir xüsusiyyət də korlanır. Yol polisinin xanım sürücülərə qarşı səbirli, dözümlü və nəcib davranması heç kəsə sirr deyil. Bax, elə bu məqamlarda da yol polisi tərəfindən güzəştli davranışa öyrəşən qadın sürücü qayda pozuntularına davam edir. almayacağına dair arxayınlıq yaranır. Bu isə məsuliyyətsizlik vərdişi formalaşdırır. Ancaq hər kəsə bəllidir ki, qadınlar kişi cinsinə nisbətən daha məsuliyyətlidirlər. Əksini düşünməyin belə.

109 Çünki körpənin doğumaqədərki 9 aylıq bir dönəmdəki məsuliyyət məhz qadının DNK-sına həkk edilib. Ancaq yollardakı cəzasız qaydapozma vərdişi qadında bəzən məsuliyyət hissini azaldır. Qadına MÜNASİBƏT dəyişir. Düzdü, qadına sürücü olduğu üçün münasibəti dəyişən kişilər azlıq təşkil etsə də yenə də yox deyil. Kişilər avtomobildən kənar bir həyat bölümündə qadına nəzakətlə «buyurun,xanım, Keçin, zəhmət olmasa, lütfən»- deyə, müraciət etdikləri halda sükan arxasında hər şey dəyişir. Qadına tam bir sürücü nəfər kimi baxan kişi, ona bəzən kobud davrana, onu təhqir edə, onunla yarışa bilir. Avtoyuma, texniki servisi məntəqələrində qadın sürücülərə də kişilərlə işlətdikləri peşəkar leksikonla danışa, davrana bilirlər: maşınıı qabağa ver, saxla, qaza bas, tormoz ver! və s. Bundan başqa bəziləri qadın sürücülərin avtomobili naşı idarə etməsinə aqressiv də yanaşırlar. Baxmayaraq ki, avtomobildən kənar yerlərdə xanımlara qarşı tam nəzakətli ola bilərlər. Avtomobili mahir idarə edən xanımın bacarığını dəyərləndirəndə isə onda məhz kişi xüsusiyyətini vurğulayır, «kişi kimi qadın» deyib öyürlər. Son olaraq, etiraf edək ki, əslində bir çox xanımlar öz istəkləri ilə deyil, məhz məcburiyyət üzündən sükan arxasına keçirlər. Müəyyən problemlərin tez həlli üçün, daha dinamik həyat şəklinə uyğunlaşmaqdan ötrü sürücü olmağı seçirlər. Və nəticədə özləri də bilmədən müəyyən qurbanlar verirlər. Sizcə necə edək? Xanımlığımızı qoruyaq, yoxsa zamanla ayaqlaşaq?.. Müəllif: Səma Abiyeva 109

110 MOPEDLİ QIZ Səlmi xanım, Avtomonitora qatılmaq həvəsiniz nə ilə bağlı idi? Hədiyyə sizi çox cəlb etmişdi, ya yaxınlarınıza özünüzü ideal sürücü kim sübut etmək iddianız vardı? Əslində, hər ikisi. Çünki hədiyyələrin üçünü də qazanmaq istəyirdim. Məncə elə sürücü olaraq da bacarıqlıyam. İlk «Avtomonitor» yarışmasının bitməsini gözləyirdim ki, 2-ci yarışma başlasın, mən də ora qatılım. Avtomonitor» radio realiti şousunda sizə ən çətin gələn tapşırıq hansı idi? Mən ehtimal edirdim ki, yalnız sürət həddini keçərək cərimə balı qazanacam. Amma sürəti aşmadım. Qəribə olsa da. İlk həftə çox çətin oldu, amma sonra yavaş-yavaş öyrəşdim. Avtomonitordan sonra sürücülük vərdişinizdə müsbət nələrsə yarandımı? Əlbəttə, mən yarışdan öncə sürətə fikir vermirdim. İndi isə daha diqqətliyəm, avtomobili aşağı sürətlə idarə edirəm və həmin vaxt fikirləşirəm ki, yüksək sürətin heç nəyə xeyri yoxdu. Avtomobil idarə edirsiniz. Amma həm də skuterin sükanı sizi cəlb edib. Bu iki nəqliyyat vasitəsini idarə edərkən hansı fərqlər duyursunuz? Maşınla hərəkət etmək daha rahat və təhlükəsiz ola bilər, amma skuter sürmək tamam ayrı bir şeydir. Skuterdə mən tıxaca düşmürəm, istədiyim yerə istədiyim vaxtda çatıram. Parketmə problemim də Bu dəfəki müsahibimiz «Avtomonitor 2» radio realiti şousunun qalibi Səlmi Cənnətovadır. yoxdur. Əksinə, nəqliyyat vasitəm balaca olduğu üçün hamı ona yer verir. (gülümsəyir) Avtomobili yoxsa skuteri idarə edən xanıma kişi cinsinin münasibəti daha qısqancdır? Skuter sürəndə kişilər tərəfindən ən çox eşitdiyim söz Halaldı! ifadəsidir. Maşın sürəndə isə təəssüf ki, bunu eşitməmişəm. (gülür red.) Qəribədir ki, kişilər maşın sürən xanımlara qarşı daha aqressivdilər, nəinki skuter sürən xanıma. Nə yalan deyim, bu məni sevindirir. Avtomobiliniz olaola skuter də idarə edirsiniz? Skuter avtomobilin yaşatmadığı hansı hissləri tamamlayır? 110

111 Bakının indiki nəqliyyatı üçün ən sərfəli variant skuterdi. Təmiz hava, yolu daha geniş görmə imkanı, sərinlik və daha bir çox üstünlüklər var. Yanacaqdoldurma vaxtı da hamı skuterimə yol verir və mənim çox gözləməyimə ehtiyac qalmır. AvtoStop Skuterlə hansı çətinlikləri yaşayırsınız? Yaşadığım çətinliklərdən biri mənası olmayan sualların verilməsidir. Bunu hardan almısız, neçəyə almısız, bunu almaqdansa, maşın alardım, motoru neçədi? Əslində, bu məlumatlar bir çoxlarına elə də maraqlı deyil. Sadəcə söz olsun deyə verilən suallardır. Yəni əsl skuter həvəskarı bu sualları ünvanlasa, məmnuniyyətlə cavablandıraram. Bundan başqa bəzi vaxtlar yolun sağ kənarı ilə hərəkət etmək mümkün olmur. Yolların qırağındakı yaşıllıqları suvarmaq üçün nəzərdə tutulmuş fantanlar skuterlə gedərkən tez-tez məni isladır. Çətinliklərdən biri də Bakının küləkli olmasıdır. Külək hərəkətimə təsir edir və skuterin istiqamətini dəyişir. Yoldakı toz-torpaq isə kaskanın şüşəsinin bağlı olmasına baxmayaraq, yolu görməkdə mənə çətinlik yaradır. İndiyədək yolda 2 dəfə ağcaqanad yemişəm (gülür red.) 3-4 dəfə isə ağcaqanad kaskanın şüşəsinə çırpılaraq yapışıb. Motosikletə keçmək niyyəti doğmayıb ki? Hələki yox. Məncə, o mənə uyğun deyil. Motosikletləri bəyənirəm, amma özüm heç vaxt sürmərəm. Bir də ki, gələcəyi öncədən bilmək olmaz. Skuterinizi evə gedəndə harda park edirsiniz? Mərkəzdəki maşın parklarında. Amma tezliklə öz həyətimizdə park edəcəm. İstəkli avtomobillərinizin zirvəsində hansı marka durur? Peugeot RCZ 111

112 Xaricə tez-tez səyahət edirsiniz? Yerli nəqliyyatımızla əcnəbi yollardakı hal-vəziyyət nə ilə fərqlənir? 1 ildə minimum 3 ölkə, 5-6 şəhər. Yarışmadan öncə Hindistanda olmuşdum. Bizim nəqliyyatla oranın yollarını, sürücülərini müqayisə eləsək, bizdə hər şey əladı. Qarşıda yeni Avtomonitor realiti şouları var. Nələrin olmasını istəyərdiniz? Mən istərdim ki, parketmə üzrə yarışmalar olsun. Bir də həftənin sonunda cərimə balları eyni olan iştirakçılar canlı yayımda yarışsınlar. Bu məncə, çox həyəcanlı olar. Müsahibəni apardı: Səma Abiyeva 112

113

114 Sürücü biganəliyi Aynur Hüseynzadə Biz ümumiyyətlə biganə millət deyilik. Necə deyərlər, ağlayanla ağlayırıq, gülənlə gülürük. Amma təəssüf ki, sürücülərin əksəriyyətinə bu xüsusiyyəti aid etmək mümkün deyil. Onlarda biganəlik hissi qabarmış vəziyyətdədir. Və qorxunc olanı da budur ki, belələri tək özlərinin deyil, digərlərinin, hətta bəzən toplu halda olan insanların (avtobus sürücüləri nəzərdə tutulur) həyatını təhlükə altına atır. Təkcə statistik mlumatlara nəzər salanda təhlükənin böyüklüyünü görmək mümkündü ci ilin ilk dörd ayı ərzində 368 min sürücü qayda pozuntusuna yol verib. Bu sırada xırda qanun pozuntularından tutmuş sərxoş halda avtomobilin idarə edilməsi, qırmızı işıqda yolu keçmə, avtoxuliqanlığadək ciddi qayda pozuntuları vardır. Protokolların təxminən 6 minə yaxını sərxoş sürücülər üçün tərtib edilib. Bu da o deməkdir ki, bəhs etdiyimiz dörd ay ərzində min sürücü həm öz, həm də başqalarının həyatına biganə yanaşaraq sərxoş halda avtomobilin sükanı arxasında əyləşib. Yaxud, indi çoxlarına kiçik, elementar görünən riskli hərəkətlər var ki, onlar da nəticədə faciələrə səbəb ola bilir. Məsələn, bir sıra sürücülərimiz var ki, 10 manat xərc çəkib bluetooth almağı özünə rəva görmür və maşını idarə edərkən telefonla danışırlar. Mütəxəssilərsə çoxdan sübut ediblər ki, sürücünün hərəkət zamanı telefonla danışması qəza üçün hazırlıq mərhələsi sayıla bilər. Gəlin etiraf edək ki, texniki baxışdan da təhlükəsizliyimiz naminə deyil, yol polisi tərəfindən saxlanılmayaq deyə keçirik. Halbuki, bu özümüzün sağlamlığımız üçün vacib olan bir prosedurdur. 114

115 Radarın olması haqqında danışan robotun və ya sürücülərin bir-birinə işarə edərək qardaşlıq yaratmasını və bundan yararlanmasını da əslində qanun pozuntusu hesab etmək olar. Belə çıxır ki, radar varsa, sürəti nizamlayırıq, yoxdursa sürət həddinin aşmaq olar. Hələ mən müasir avtomobillərdəki texnikanı aldadan sürücüləri demirəm. Yəni, bir çoxları kəmərin bağlanıbbağlamamasını müəyyən edən qurğunu aldatmaq məqsədiylə onu arxadan bağlayırlar. Sürücünün yanındakı sərnişinin kəmər bağlaması isə Azərbaycanda ümumiyyətlə dəb deyil. Hətta bunu özünə yaraşdırmayanlar da var. Maraqlıdır, heç bilirsiz sürücü kimə deyilir? Sürücü rəhbərə, liderə himayədara deyilir. Avtomobil idarə edən hər bir şəxs əslində bu sözə sahib çıxmağı bacarmalıdır. Çalışın Avropanın ən səliqəsiz sürücüləri sayılan italyanlara deyil, ən mədəni sürücüləri fransız və almanlara bənzəyin! 115

116 İlkin tibbi yardım İlk tibbi yardım qəfldən xəstələnən və ya qəza zamanı xəsarət alan şəxslərə peşəkar tibbi müdaxiləyədək göstərilən ilkin yardımdır. İlk tibbi yardımı göstərən şəxs unutmamalıdır ki, gördüyü iş müalicə deyil, adından da bəlli olduğu kimi, ilk tibbi yardımdır. Bu zaman məqsəd, yaralının vəziyyətini nəzarət altında saxlamaq, daha da ağırlaşmasının qarşısını almaqdır. İlk tibbi yardım zamanı nələrə diqqət edilməlidir: 1. Təhlükəsizlik tədbirlərinə riayət etmək lazımdır. Qəzaya uğrayan avtomobilin arxasına 150 m. aralıda reflektor qoyulmalıdır. Döngələrdə reflektor ön tərəfə də qoyula bilər (Daş, təkər, ağac budağı və s. qoymaq təhlükəlidir. Bütün bunların yaddan çıxıb yolda qalması başqa qəzalara da yol açar); 2. Yaralı təhlükəli yerdən etibarlı məkana aparılmalıdır; 3. Yaralının vəziyyətinə uyğun olaraq, necə kömək göstəriləcəyinə qərar verilməlidir; 4. İlk növbədə, vaxt itirmədən təcili tibbi yardıma xəbər verilməlidir. Bəzən yol qəzası ilə qarşılaşan şəxslər əvvəlcə polisə zəng edirlər; 5. Əgər yaraılılar bir nəfərdən çoxdursa onlar aldığı xəsarətlərə uyğun quruplaşdırılmalı, kimlərin birinci növbədə daşınmalı olduğuna qərar verilməlidir; 6. Yaralılar qəza yerinə ən yaxındkı xəstəxanalara çatdırılmalıdır. Qəza yerində təhlükəsizliyi təmin etdikdən sonra onurğası zədələnmiş şəxs varsa mütləq boyunluq bağlamaq, onun tam şəkildə hərəkətsiz uzanmasına nəzarət nəzarət etmək lazımdır. Təcili tibbi yardım maşını gələnədək xəsarət alan şəxsi digər yerə daşımamaq ən doğru qərardır. Lakin qəza yerində yanğın təhlükəsi varsa, yaralı təcili avtomobildən çıxarılaraq təhlkəsiz məkanda yerləşdirilməlidir. Bundan sonra yaralıya sadə suallar verərək, şüurunun yerində olubolmadığını öyrənə bilərsiniz. Əgər yaralı suallara məntiqli cavablar verirsə, deməli şüurunu itirməyib. Eyni zamanda xəstənin həyat göstəriciləri də qiymətləndirilməlidir. Yəni yaralının nəfəs almasına, ürək döyüntülərinə, nəbz atışlarına, çox qan itirməsindən şoka girməsinə səbəb ola biləcək bir qanaxmanın olub-olmadığına diqqət yetirilməlidir. 116

117 Nəfəs alarkən tənəffüs səsi eşidilməsinə, döş qəfəsinin rahat şəkildə qalxıbenməsinə, dodaqlarda göyərmənin olub-olmamasına nəzarət etmək vacibdir. Unutmayın, qəzaya uğrayan şəxsin tənəffüs yolları (ağız, qırtlaq və nəfəs borusu) açıq deyilsə, göstərilən tibbi yardımın bir köməyi olmayacaq. Ona görə də ilk növbədə yaralının tənəffüsünə hər hansı bir maneənin olub-olmadığına baxmaq lazımdır. Yaralı əgər yerdə uzanmış vəziyyətdədirsə dilinin arxaya gedib nəfəs almasına maneə yaratmasın deyə başını geriyə yatırıb yana doğru çevrin (boyuna mütləq diqqət yetirin). Nəfəs yolları açıq olduğu halda beyindəki tənəffüs mərkəzi, sinir sistemi və ya tənəffüs əzələləri zədələnmiş də ola bilər. Belə halda nəfəsalmada problemi yaranan adama süni nəfəs vermək lazımdır. Ürək döyüntülərinə və nəbzə mütləq fikir verilməlidir. Nəbz yoxlanarkən yaralının təzyiqi aşağı ola bilər və nəbzin qoldan yoxlanılması çətinləşər. Buna görə də nəbzin boyundan yoxlanılması ən doğrusudur. Qəza zamanı əgər ürək dayanıbsa, yaralını vəziyyətdən çıxarmaq üçün ürək masajı etmək lazımdır. Amma bu çox çətin iş olduğu üçün bunu bacaran adamlar,həkimlər və ya ilkin tibbi yardım haqqında dərs alan şəxslər etməlidirlər. Müəllif: Tural Yusifov 117

118 Müəllif: Səma Abiyeva 1903-cü ilə qədər atmosfer şıltaqlıqları sürücülərə çoxlu sayda narahatlıqlar yaşadırdı. Təssəvvür etmək belə əziyyətdir. Avtomobilin alın şüşəsindən yolu görməyi yaxşılaşdırmaq üçün biçarə sürücülər maşından düşüb, alın şüşəsinin qarını, yağışını silməyə çalışırdılar. Ən yaxşı halda bunu maşında saxladıqları dəsmalla edirdilər. Belə əzablı vəziyyət nə qədər davam edə bilərdi? Təmizlikdən söhbət düşmüşdüsə, bu o demək idi ki, situasiyanın həll olması üçün məsələyə qadın əli dəyməli idi. Tarixin 1903-cü ili idi. Soyuq və çovğunlu qış günlərinin birində Meri Anderson isimli fermer qadın Alabamadan Nyu-Yorka trolleybusla yol gedirdi. Yol boyu Meri diqqət edir ki, kəsici soyuq küləyə baxmayaraq trolleybus şüşələri açıq halda idarə olunur. Avtomobil yolu ilə hərəkət edən sürücülər isə maşınlarını Təmizkar Meri arabir saxlayaraq alın şüşəsini silməyə, daha sonra yenidən yola davam etməyə məcbur qalırlar. Məsələ gülməli, ancaq gülməli olduğu qədər də acınacaqlı idi. Axı, belə yol getmək nəinki zülüm idi, həm də avtombillə bu şəkildə irəliləmək çox zaman alırdı. Problemin həllini beynində ölçüb-biçən Meri Anderson evə döndükdən sonra ideyası üzərində çalışmağa başlayır. O, avtomobil üçün şüşəsilgəci hazırlamaq niyyətində idi. Bu ixtira üzərində Meri düz bir il işləməli olur. Həmin müddət ərzində o, çertyojlar hazırlayır, konstruksiyalar qurur, daha sonra hazırladığını təcrübədən keçirirdi. İstədiyi nəticəni əldə edənə qədər hər şeyi yenidən təkrarlayırdı. Qadın iradəsi və məntiqi hesabına nəhayət ki, tarixdə ilk dəfə olaraq avtomobil üçün şüşəsilgəc hazırlanır. Ancaq Merinin hazırladığı bu şüşəsilgəcin bəzi özəllikləri var idi. 118

119 İlk şüşəsilgəc mexaniki formalı, əl tutacağından və rezin vərdənədən ibarət idi. İlk şüşəsilgəc iki yox, bir ədəd idi və avtomobilin alın şüşəsinin yuxarı orta hissəsində yerləşirdi. O mexaniki olduğu üçün əllə idarə olunurdu. Ancaq əsas o idi ki, bu silgəc işləyirdi. Yəni avtomobilin alın şüşəsinin təmizlənməsi işini rahatlaşdırırdı. Qəribədir ki, bundan öncəki digər şəxslərin şüşəsilgəc hazırlamaq cəhdləri hamısı uğursuzuqla nəticələnmişdi. İndi qalırdı bu ixtiraya görə patent almaq. Meri Anderson ixtirasının patentini 38 yaşında (1903-cü il) ala bildi. Patent 17 illik müddətə verilmişdi. Ancaq kəşfi üçün patent alanda o artıq təcrübəli sahibkar idi. O, daşınmaz əmlak satışı ilə məşğul olurdu və şərabhazırlama müəssisəsinə sahib idi. Ancaq təəssüf ki, ömrünün sonuna qədər şüşəsilgəclərindən gəlir əldə edə bilməmişdi. Çünki şirkətlər onun ixtirasını tətbiq etmək niyyətində deyildilər. Bu səbəbdən də ilk vaxtlar o, öz ixtirasının hüquqlarını Kanada şirkətlərinin birinə satmağa cəhd etdi. Bu cəhdi də müvəfəqiyyətlə yekunlaşmadı. Maraqlıdı, həmin vaxtlar bu ixtira ətrafında çox qəribə hadisələr baş verirdi. Avtomobil istehsalçıları da hazırladıqları maşınlara Merinin şüşəsilgəclərini quraşdırmağa tələsmirdilər. Ancaq ci ildə Meri Andersonun şüşəsilgəclər üçün aldığı patentin müddəti bitdikdən sonra avtomobil şirkətləri məhz bu xanımın çertyojlarına uyğun şüşəsilgəcləri hazırlayıb, avtomobillərə quraşdırmağa başladılar. Məqsəd bu xanıma bir qəpik belə ödəməmək idi. Əslində, isə çox qısa müddətdə bu yenilik avtomobillərin hamısına tətbiq edildi. Və beləcə avtomobil istehsaalı tarixində irəliləyiş yaşanmış, amma bu ixtiranın müəllifinə qarşı haqsızlıq edilmişdi. Etiraf olunmalıdır ki, Meri Andersonun adı heç kimə tanış deyip, amma sürücülərin hamısı hər gün onun ixtirasından istifadə edir. Meri cü ildə dünyasını dəyişdi. Deyilənlərə görə, o öldüyü günədək bu kəşfindən pul qazana bilmədiyi üçün o qədər də təəssüflənməmişdir 119

120 Sərnişin balaca olanda Avtomobildə yol getmək azyaşlılar üçün əyləncəli olsa da, bəzən böyük bir işgəncəyə çevrilir. Belə baxanda həqiqətən də yol boyu hərəkətsiz oturmaq balaca sərnişin dostunuz üçün üzücü və darıxdırcı ola bilər. Belə şərait yarandısa sürücü daim balacanı sakitləşdirmək üçün yola ayırdığı diqqəti azaltmaq məcburiyyətində qalacaq. Ancaq yola çıxmamışdan görülən bəzi tədbirlər azyaşlı ilə gedilən yolları əyləncəli, hətta öyrədici edə bilər. Onu da etiraf edək ki, azyaşlılarla maraqlı səfərin təşkili isə biz qadınların öhdəsinə düşür. Çünki ana qayğısı və həssaslığı ilə qurulan marşrut gözlənilməz situasiyaları da önləmək imkanına malikdir. Özümüzü öydükdən sonra konkret məsləhətləri sadalamağa keçə bilərik. Səfər uşaq üçün maraqlı olsun deyə nə etmək olar? Uşağın başını qatmaq üçün münasib bir çantanın içərisinə kiçik həcmli və ələ taxıla bilən oyuncaqlar qoymaq olar. Təbii ki, yol çıxanadək bunların heç birini uşağa göstərmək olmaz. Çünki əks halda oyuncaq balaca sərnişinə maraqlı gəlməyəcək, sürpriz öz «təravətini» itirəcək. Bundan başqa, audionağıl və uşaq musiqiləri yazılmış disklər götürməklə də işi asanlaşdırmaq mümkündür. Dadlı nüans. Əgər balaca dəcəlimizi ürəkbulanma narahat etmirsə, onda onun üçün nuş edə biləcəyi nələrsə götürə bilərik. Misal üçün, üzərində pendir əridilmiş çörək, yumurtalı çörək, qızardılmış çörək, üzüm-çörək və ya kreker. Yola çıxdıqdan sonra isə əsas sınaq mərhələsinə keçmiş oluruq. Bu zaman balacaya ətrafda gördüklərimiz barədə məsələn, quşlar, buludlar, kölgələrin uzunluğu,ağaclar, haqqında danışa bilərik. Əlbəttə, onun bizə sualları çox olacaq. Biz isə səbrimizlə həmsöhbətimizin maraqlı şəkildə yol getməsini təmin edəcəyik. Bu marağını azaltdıqda mövqeyimizi dəyişə də bilərik. Misal üçün, gördükləri barədə bizə dəqiqliklə, ətraflı şəkildə danışmasını istəyərik. Axı, balacalar böyüklər kimi izah etməyi çox xoşlayırlar. Yolda rastlaşdığımız adamlar haqqında bir-birimizə hekayələr 120

121 Müəllif: Səma Abiyeva danışmaq da pis olmaz. Hətta imkan olsa, yolda uydurduğu hekayəni diktafona yazıb sonradan birlikdə dinləmək maraqlı gələcək. Yolda hərfləri öyrənmək, öyrəndiklərni təkrarlamaq, onlardan sözlər düzəltmək balacaya maraqlı gələcək. Yük yerində podnos saxlasanız, işə çox yarayacaq. Yollar imkan versə, bu, balanıza şəkil çəkməyə münasib stol olacaq. Əslində özümüzlə balaca yazı lövhəsi də götürə bilərik. Balacanın başını qatacaq məşğuliyyətlər bununla bitmir. Çantaya balaca bir güzgü də qoymaq olar ki, övladınız onunla sizin tapşırdığınız müxtəlif üz hərəkətləri edə, günəş dovşanları yarada bilsin. Əgər yolu gecə gedirsinizsə və sadəcə sözlə yuxulamaq istəməyən cırtdanınız üçün fənər götürsəniz, əla olar. Bu avtomobildə onun kəşfiyyat aparmasına, salonda işıq oyunları oynamasına çox yarayacaq. Bir az yuxarı yaşlı uşaqlara isə məntiqi tapşırıqlar, şifahi oyunlar verilə bilər. Marşrutunu səmərəli etmək üçün səbirli analar, uşağa yaşına uyğun olaraq yolda qarşılaşdığı sadə yol nişanlarını izah etsə maraqlı bir məşğuliyyət alınacaq. Ən vacib əşyaların siyahısı: Sevimli mahnılar yazılmış disklər Audionağıllar Kiçik oyuncaqlar Zınqırovlu oyuncaqlar Portativ DVD pleyer Cizgi filmləri üçün planşet Əslində, evdən çıxmamış tədbirli davranmaq uzun və darıxdırıcı yolları övladımıza maraqlı, biz sürücü xanımlar üçün isə problemsiz, həyəcansız edə bilər. Bu mövzuda yazılarımızın davamını gözləyin 121

122

123

124