REKTÖRÜMÜZÜN MESAJI ÖĞRENCİ KONSEYİ BAŞKANI NIN MESAJI DOSYA - İNTERNET 06 DOSYA - HAYATIMIZI KUŞATAN KÜRESEL AĞ 34

Transkript

1 SAYI 38 YAZ 2014

2

3 İÇİNDEKİLER KULE 38 KOÇ ÜNİVERSİTESİ ADINA SAHİBİ Prof. Dr. Umran İnan YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ Ayça Yürük YAYIN KURULU Ahu Parlar, Arzum Kopşa, Bilgen Bilgin, Ebru Tan, Emre Alkan, Lemi Baruh, Metin Sezgin, Nazmi Ağıl, Özden Gür Ali, Sanem Yükselsoy Tekcan, Şevket Ruacan, Veysel Onur Kaynar, Zeynep Başak, Zeynep Derya Tarman, Elif Yılmaz EDİTÖR Leyla Demirbağ Atay GÖRSEL YÖNETMEN Levent Pakdamar KATKIDA BULUNANLAR Çağla Güneşler, Neziha Mühürcü, Aykut Karadere, Leyla Yazıcı YAPIM Demirbağ Yayın ve Tasarım İBA Blokları 42/6 Barbaros Bulvarı, Balmumcu / İstanbul Tel: info@demirbag.net OFSET HAZIRLIK VE BASKI Gezegen Tanıtım Sertifika No: Yıl Mahallesi Matbaacılar Sitesi 2. Cadde No: 202/A Bağcılar İstanbul Tel: REKTÖRÜMÜZÜN MESAJI ÖĞRENCİ KONSEYİ BAŞKANI NIN MESAJI DOSYA - İNTERNET 06 DOSYA - HAYATIMIZI KUŞATAN KÜRESEL AĞ DOSYA - Psikiyatrinin gözünden DOSYA - İNTERNET TEKNOLOJİLERİNİN EĞİTİMDE KULLANILMASI DOSYA - İNTERNET İN İ Sİ DOSYA - SOSYAL MEDYA VE İNTERNET'E DAİR SANAT - FÜSUN ONUR: AYNADAN İÇERİ KOÇ ÜNİVERSİTESİ YAYINLARINDAN KAMPÜSTEN NOTLAR KOÇ ÜNİVERSİTESİ Rumelifeneri Yolu Sarıyer İstanbul Tel: kule@ku.edu.tr 1

4 REKTÖRÜN MESAJI Merhaba... İnsanlık tarihinin en büyük buluşlarından, 21. yüzyılı ayrıcalıklı kılan, ilerlemenin en önemli aktörlerinden biri olan ama belki de en önemlisi, bilginin paylaşılması ve yaygınlaştırılması için matbaanın keşfinden bugüne sahip olduğumuz en muazzam araç: İnternet. Biz de bu sayımızın dosya konusu olarak, teknolojik gelişmeler ve bilimsel ilerleme açısından baktığımızda başlı başına değerlendirilmesi gereken bu konuyu seçtik. Zamandan ve mekândan bağımsız olarak her tür bilgiye erişimi mümkün kılan bu ağın yaygınlaşma hızı, toplumsal yaşantımızı temelden etkilemeye devam ediyor. Öğrenme ihtiyaçlarını ve uygulamalarını değiştiren bu teknolojiyle birlikte üniversiteler olarak gelecekteki işlevimizin ne olması gerektiğini tartıştığımız bir dönemden geçiyoruz. Öğrencilerimizi geleceğe hazırlarken göz önüne almamız gereken faktörlerin değişimini öngörmeye çalışıyoruz. Öğreten olarak rolümüzü yeniden ve daha eleştirel bir biçimde ele alıyoruz. İnanıyorum ki, artık önemli olan zamandan ve mekândan bağımsız öğrenmeyi öğretmektir. Türkiye yi ileriye taşıyacak donanıma sahip, her koşulda merakının ve heyecanının peşinden gidecek yeni nesiller yetiştirme amacımıza ulaşmak için her yeni adımımızı bu yaklaşım çerçevesinde atmaya gayret ediyoruz. Değişimin hızı giderek artarken Koç Üniversitesi olarak değişimi yönetecek, değişimle birlikte koşacak bireyler yetiştirmeyi amaçlıyoruz. Bu amacı yürekten benimsemiş yetkin akademik kadromuzla ulusal ve uluslararası alandaki üretimlerimizi artırarak günden güne daha güçlü bir eğitim kurumuna dönüşüyoruz. Köklerimiz güçlenirken, her yeni başarımızla çalışmalarımızın meyvelerini topluyoruz. Bu vesileyle Koç Üniversitesi ni temsil eden değerli akademisyenlerimize teşekkür ederim. Bilim Akademisi Asli Üyesi seçilen Prof. Dr. Attila Gürsoy, Kadir Has Üniversitesi tarafından Gelecek Vadeden Bilim İnsanı Ödülü'ne ve Bilim Kahramanları Derneği tarafından 2013 Genç Bilim İnsanı Ödülü ne layık görülen Prof. Dr. Özgür Barış Akan ve yine Bilim Kahramanları Derneği 2013 Genç Bilim İnsanı Ödülü nü alan Doç. Dr. Seda Keskin Avcı yı tebrik ederim eğitim-öğretim yılı geride kalırken araştıran, sorgulayan, eleştiren, toplumsal sorumluluk bilincini özümsemiş dünya vatandaşları olarak yetiştirmeyi hedeflediğimiz öğrencilerimizden bir kısmını uğurluyoruz ve başarılarıyla öne çıkan parlak gençleri ailemize katmaya hazırlanıyoruz. İnanıyorum ki, pek çok yetenekli genç, başarılı birer bilim insanına dönüşeceği yolda Koç Üniversitesi ni tercih edecek. Ülkemiz ve tüm dünya vatandaşları açısından eğitimde fırsat eşitliği sağlanmasının önemine inanan bir kurum olarak biz de burslu öğrencilerimizin oranıyla en önemli sorumluluklarımızdan birini yerine getirmeye devam edeceğiz. Bu sorumluluğumuzun ötesine geçerek, eğitimde fırsat eşitliğini sağlamaya yönelik çalışmalara da destek vereceğiz. Bu noktada, geleceğin eğitim teknolojilerinin bugün şahit olduğumuz eşitsizliklerin ortadan kaldırılmasında önemli bir rol oynayacağına ve bu teknolojilerin İnternet sayesinde yaygınlaşacağına inandığımı da belirtmek isterim. Hepinizi sevgiyle kucaklıyor, başarılarınızın devamını diliyorum. Prof. Dr. Umran İnan Rektör 2

5 ÖĞRENCİ KONSEYİ İnternet özgürlüktür! Öyle gelişmeler veya buluşlar vardır ki doğusundan batısına, yedisinden yetmişine bütün insanlığı etkilemiştir. İnternet'i, yarattığı etki bakımından bu kategorinin en üst sıralarına koyabiliriz. Gizlilik ve güvenlik önlemleriyle ilgili kaygılar devam etse de, fiziksel ortamda gerçekleştirdiğimiz işlemlerin neredeyse hepsini artık İnternet ortamında gerçekleştirebiliyoruz. İnternet'in hayatlarımıza katkısının hangi noktalarda yoğunlaştığı, farklı ihtiyaçlar doğrultusunda kişiden kişiye değişiklik gösterecektir. Buna rağmen halihazırda bilgi paylaşımı açısından sağladığı kolaylık, bence İnternet'i herkes için kıymetli yapan en önemli unsur. An itibarıyla İnternet çağımızın en önemli ulaşım aracı, bizi bilgi ye ulaştırabilecek daha hızlı bir motorlu vasıta veya herhangi bir haberleşme cihazı yok. Bilgi paylaşımının zenginleşmesini en çok hisseden ve bundan olabildiğince yararlanması gerektiğine inandığım kurumlar, başta üniversiteler olmak üzere eğitim kurumlarıdır. Derslerin teknolojiyle entegre edilerek verilmesi, biz öğrencilerin öğrenim sürecini hem hızlandırıyor hem de kampüse ve kütüphaneye bağımlılığımızı azaltarak dışarıda ders dışı faaliyetlerde aktif olmamızın önünü açıyor. Koç Üniversitesi olarak teknolojiden ve İnternet'ten henüz gerektiği kadar faydalandığımızı düşünmüyorum, fakat ileriye yönelik ciddi yatırımların yapıldığını görmekten son derece mutluyum. Örneğin çok yakında, artık atıl kaldığına hemfikir olduğumuz KUAIS sistemi yerine hem biz öğrenciler hem de üniversitemizin diğer mensupları için çok büyük kolaylıklar sağlayacak yeni bir sisteme geçiş yapacağız; Bilgi Teknolojileri Direktörlüğümüzün bu konudaki çalışmaları son sürat devam ediyor. İnternet'le zenginleşen bilgi akışının sadece eğitimde değil, başka alanlarda da topluma büyük katkılarını gözlemliyoruz. Şeffaf bir demokrasi için bilgi edinme hakkımızı sonuna kadar kullanmak ve korumak zorundayız. Bu yüzdendir ki, gelişmiş demokrasilerde güçler ayrılığına medyanın da bağımsız dördüncü bir kuvvet olarak yerleşmesi gereği tartışılıyor. Ülkemizde henüz geleneksel kuvvetler ayrılığı bile tesis edilememişken, ulusal medyanın bağımsız olmasına daha çok zaman var gibi duruyor. Medyanın bu durumu, doğru haber için İnternet kullanımını zorunlu hale getirmiş durumda. Her ne kadar bu günlerde kısıtlamalara maruz bırakılsa da sosyal medya sayesinde seçilmişlerin kamu gücünü nasıl kullandıklarını daha iyi takip edebiliyoruz. Tam da bu yüzden sanal alem olarak nitelendirdiğimiz bu alan, sanallıktan çıkıp gerçeğin ta kendisi olmaya başladı. Bizim kuşak, çevirmeli modemin o tiz mi tiz sesini çok iyi hatırlar. Çevirmeli ağa bağlandığımız zaman ev telefonu kullanılamaz olurdu, haliyle anne-babalarımız da telefonu çok meşgul ettiğimiz için kızarlardı. Ebeveynlerimiz kısa sürede bizi anladılar, İnternetimize dokunmaktan vazgeçtiler. Aradan yıllar geçti, çevirmeli ağ yerini üst düzey teknolojilere bıraktı, artık kimsenin telefonunu meşgul etmeden İnternet'e giriyoruz. Fakat buna rağmen hâlâ İnternet'e girmemizden rahatsız olanlar, yasak üstüne yasak getirenler var. Biz, çevirmeli modemin sesiyle mutlu olan o kuşak tekrar ediyoruz: İnternet özgürlüktür, İnternetime dokunma! Bildiğiniz gibi Kule nin yaz sayısı, mezuniyet döneminin habercisi niteliğinde. Her mezuniyet döneminde arkadaşlarımızın başarı ve mutluluğa doğru koşacağına olan inancımız ayrılığın üzüntüsünü heyecana çeviriyor. Yeni mezunlarımıza en candan tebriklerimi sunar, üniversitemizin tüm mensupları için huzurlu bir yaz dönemi dilerim. Veysel Onur Kaynar Öğrenci Konseyi Başkanı 3

6 Hayatımıza girdiği 1980 lerden itibaren hızla yayılarak gündelik yaşamımızın olmazsa olmazı haline gelen mucizevi ağ İnternet, 30 yılı aşkın tarihinde bilişim, iletişim, araştırma ve geliştirme faaliyetleri için sınırsız bir bilgi alanı olduğu kadar, yeni tür bağımlılıkları ve kendi bağımlılarını da beraberinde getirdi. İnternet kesildiği için çalışamadım öğretmenim diyen çocuklar yarattı ve en ufak bir erişim sıkıntısı bizi böylesine çaresiz bırakacak güce ulaştı. Kule Ekibi olarak biz de dosya konumuzu, İnternet'in tarihinden hayatımızın merkezine oturduğu kısa ama hızlı sürece uzanan bir zaman yolculuğu tadında sunarak kapsamlı bir şekilde ele almayı amaçladık. Bu perspektifle popüler sosyal medya mecralarının gündelik yaşamımızdaki yerinden İnternet ve kitle örgütlenmelerinin geleceğine, Türkiye nin gündemine oturan erişim yasaklarının eğitim ve bilimsel ilerleme açısından yol açtığı sorunlara ve bu bağlamda Türkiye nin demokrasi karnesine odaklandık. 4

7 5

8 Hayatımızı kuşatan küresel ağ Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü nden Murat Somer, Bilgisayar Mühendisliği Bölümü nden Deniz Yuret, Medya ve Görsel Sanatlar Bölümü nden Çağla Turgul ve Sosyoloji Bölümü nden Deniz Yükseker Kule nin yedinci katında buluştu; dosya konumuz İnternet'i konuştu. Bu eleştirel sohbette neler mi soruldu: İnternet yeni bir kamusal alan mı? Siyasal örgütlenmeler ve toplumsal hareketlerin geleneksel yapısında bir değişim yarattı mı? İnternet'e erişim konusundaki kısıtlamalar eğitim, bilimsel ilerleme ve demokratikleşme açısından nasıl ele alınabilir? İnternet üzerinden kurduğumuz iletişim sanal mı, gerçek mi? Sosyal miyiz yoksa asosyal mi? 6

9 İnternet yeni bir kamusal alan mı? Kurulması ve gösterdiği gelişim açısından İnternet'in yeni bir kamusal alan olarak tanımlanıp tanımlanamayacağı sohbet toplantısının tartışmaya açılan ilk konusu oluyor ve söze Murat Somer başlıyor. Somer, "İnternet'i yeni bir kamusal alan olarak düşünebiliriz. Fakat bu alanın diğer kamusal alanların hiçbir zaman olamadığı kadar küresel ve zaman kavramının değiştiği bir boyutu var. Diğer yandan kamusal alanda kimliklerimizle, yani söylediklerimizin ya da eylemlerimizin bizi doğru temsil etmesi kaygısıyla hareket ederiz. İfade ettiğimiz düşüncelerimizi buna göre muhakemeden geçiririz. İnternet ise istenildiğinde kimliksiz de var olunabilen bir alan olarak doğdu. Bunun ise hem özgürleştirici ve ufuk açıcı hem de kısıtlayıcı ve fikren yüzeyselleştirici etkileri olabilir." diyor. Sanal kimliğimiz ve biz İnternet mecraları üzerinde gerçek kimliklerimizin bağlayıcılığının olmadığı yönündeki görüşün istisnaları olduğunu belirten Deniz Yuret şunları söylüyor: Özellikle uzmanların belli konuları tartıştığı Stack Exchange veya Quora gibi forumlarda kimlikler sanal da olsa, o insanların repütasyon (itibar) skorlarını belirleyen sistemler var*. Bu skorlar aylar, yıllar süren aktivitelere dayandığı için o kimlikler ve kimliklerin söylediği şeylerin kredibilitesi (güvenilirliği) artabiliyor. Örneğin, Wikipedia hayata geçtiğinde projenin geleceği pek parlak görülmemişti. Bugünkü haklı eleştirilere rağmen de otokontrolle, insanların sanal repütasyonlarını korumak için yaptıkları aksiyonlarla geliştirilen bir mecra. Kısacası Sosyal ve sanal dünyada da bir kimliğim var ve fikirlerimi belli bir ciddiyetle ifade etmeliyim anlayışı belli alanlarda oluşmuş durumda. Bu nedenle * 7

10 Deniz Yükseker: "Twitter üzerinden toplumsal olayları gözlemlediğimde, demokrat, eleştirel bir Türkiye görüyorum. Çünkü sosyal medya içinde tercih ettiğim belirli ağlar var ve onlar üzerinden bu çıkarımı yapıyorum. Ama maalesef bu şu anda Türkiye de yaşadığımız toplumsal gerçeği yansıtmıyor." Twitter ve Facebook gibi sosyal medya mecralarındaki günlük tartışmalardan hareketle bir hükme ulaşamayız. Bu açıdan bakıldığında gerçek hayatta bir çıpası olan sosyal medya mecralarının ayrı düşünülmesi gerekebileceğini belirten Deniz Yükseker bireylerin artık Twitter gibi sosyal medya mecralarında da gerçek kimlikleriyle var olduklarını ve buradaki söylemlerinin tutarlılığına önem verdiklerini ifade ederek, Yani kimliksizlik bir yana, repütasyon tamamen kimlikler üzerinden kuruluyor. diyor. Kamusal alanın kuşatılması Başlangıçta bir devlet (ABD) tarafından kurulmuş olmasına rağmen İnternet'in, bir özgürlük alanı olarak devletlerin veya devlet dışı kurumların kontrol edemediği, kısıtlayamadığı yapısının günümüzde zayıflama tehlikesinin olduğuna değinen Murat Somer şunları söylüyor: Öncelikle ekonomik açıdan özel sektör bu alana yöneldi. Çünkü sermaye doğal olarak her türlü kamusal alana kendi açısından, yani kâr edebileceği bir kaynak olarak yaklaşıyor. Hangi reklamı göreceğiniz, hangi bilgilere erişebileceğiniz artık belirli. Özel sektör açısından durum böyleyken devlet de kontrol mekanizmaları oluşturmak için fiziksel ve hukuki altyapılar kurmaya başladı. Bugün geldiği nokta itibarıyla sosyal medya ve İnternet, toplumdaki eşitsizlikleri, güç ilişkilerini aksettiren bir alan diyen Deniz Yükseker e göre bu alan, kamusal alandaki ilişkilerimizden azade, bağımsız değil. Bu nedenle İnternet'teki sınırlamalar da şaşırtıcı değil. Peki, sınırlamanın sebebi ne olabilir? Murat Somer e göre bu, devletlerin ve piyasanın siyasal ve ekonomik çıkarları ile dünya vatandaşlarının ortak çıkarları arasındaki kısmi çatışmadan kaynaklanıyor. Ayrıca İnternet'in vaat ettiği özgürlüğün potansiyelini kısıtlayan bu durum, onu diğer kamusal alanlara daha benzer bir yapıya dönüştürüyor. Geleneksel yapılar çözülüyor mu? Kamusal alan tartışması, konuyu siyasal örgütlenmeler ile toplumsal hareketler açısından İnternet ve sosyal medya mecralarının işlevi meselesine taşıyor. Deniz Yükseker bu konuda şunları ifade ediyor: Arap Baharı nda mobilizasyonun, hareketlenmenin sosyal medya üzerinden olduğu iddiası var; ama bu, dikkatle değerlendirilmesi gereken bir hipotez. Gezi hareketine baktığımızda da sosyal medya üzerinden mobilize olmanın örgütlenme ile aynı şey olmadığını kesinlikle görüyoruz. İnternet'in, sosyal hareketlerin tabandan yayılan örgütlenmesinin bir alternatifi olduğunu düşünmüyorum. Sosyal medya ve sanal mobilizasyonun, bazı açılardan geleneksel siyasal örgütlenmelere destek olabilirken bazı açılardan da rakip ve onun alternatifi olan, onu zayıflatabilen bir işleve sahip olduğuna değinen Murat Somer, Uzun süredir zayıflama içerisinde olan siyasal partiler, sendikalar ve dernekler açısından bu zayıflatıcı etkiyi daha kolay görebiliyoruz. Eğitim düzeyinin ve medyanın gelişmesiyle insanlar zaten toplumsal bilgiye ulaşmak için örgütlülüğün aracılığına daha az ihtiyaç duymaya başlamışlardı. Şimdi bu eğilim daha da güçlendi. diyor. Çünkü Somer e göre geleneksel bir yapıda yapıp ettiklerinizin bağlayıcılığı olduğundan hareketler daha uzun vadeli oluyor. Sosyal medyada ise insanlar çok çabuk bir araya gelse de bağlayıcılığın yarattığı güven ilişkisi daha zor kuruluyor ve yapılanma uzun vadeli olamıyor. Fiziki olarak bir araya gelip örgütlenmenin hâlâ çok önemli olduğunu vurgulayan Yükseker, 31 Mart taki seçim sonuçları da bunu gösterdi. AKP ve BDP klasik taban örgütlenmesiyle, kapı kapı dolaşarak, ilçe örgütlenmeleriyle insanları kazanarak başarıya ulaştı. Sosyal medyada yer alan ve toplumda da kulaktan kulağa yayılan pek çok durumun siyasal davranışa yansımalarını göremedik. diyor. 8

11 Şimdi insanlar yalnızca bilgiye değil eyleme de evlerinden ya da ofislerinden erişerek hiç tanımadıkları insanlarla sanal örgütlenme gerçekleştiriyorlar. Demokratikleşme meselesi Bundan 15 yıl önce sosyolojide, İnternet'e erişimin demokratik olmayacağı söyleniyordu. Fakat bugün teknolojik araçlara ulaşmada dezavantajlı durumda olan kesimler de İnternet'e ulaşabiliyor. Kısacası teknolojinin sürekli gelişmesi de demokratikleştirici bir ortam oluşturuyor. diyen Deniz Yükseker, bu açıdan değerlendirildiğinde İnternet'in vaat ettiği demokratikleştirici potansiyelin kısmen gerçekleştiğini belirtiyor. Diğer yandan İnternet'in bilgi edinme ve bilgi aktarma aracı haline geldiği süreci incelerken tarihsel bir perspektifte değerlendirme yapmanın gerekliliğine işaret ediyor. Daha önceki teknolojiler ne getirmişti ve nasıl kontrol edilmeye çalışılmıştı? Yasaklar nasıl aşılmıştı? Telefon, yazılı basın, matbaa ve kâğıt Türkiye de muhalif hareketler her zaman yasaklar üzerinden hareket etti lardaki, 1970 lerdeki muhalif sosyal hareketler, günümüzdeki hareketlere göre çok daha güçlüydü ve dergiler, gazeteler üzerinden haberleşip iletişim kuruyorlardı. diyerek bu açıdan bakıldığında devletin baskılama gücünün nasıl bir değişim gösterdiğini soruyor. Çağla Turgul bu konuda, Aslında o dönemde iletişime geçmek için bir araya gelme zorunluluğu vardı. Şimdi insanlar yalnızca bilgiye değil 'eyleme' de evlerinden ya da ofislerinden erişerek hiç tanımadıkları insanlarla sanal örgütlenme gerçekleştiriyorlar. Ya da gerçekleştirdiklerini sanıyorlar. Evet, bu örgütlenmeyi kontrol etmek daha kolay ama bu ne kadar gerçek bir birliktelik, daha da önemlisi ne kadar yaptırım gücü var, bu tartışılır. diyor. Meselenin bilgiye ulaşmada yaşattığı sorun Deniz Yuret, bugün atılan politik adımların uzun vadeli etkileri açısından değerlendirilmesi gerektiğine dikkat çekerek Türkiye belki de endüstri devrimi sırasında kaçırdığı treni yeniden kaçırmak üzere. Çünkü şu an üniversite öğrencilerimizin dünyanın önde gelen bazı eğitim ve araştırma kurumlarının videolarına, Amazon, itunes, Netflix gibi kuruluşların yayınlarına, hatta bazen kendi ders sitelerine ulaşmalarını engelliyoruz, zorlaştırıyoruz. İnternet üzerinden medya üreten, satan ve aracılık yapan kuruluşların listelerine bakarsanız bazı kaynaklara bazı ülkelerin ulaşabileceğini görürsünüz. Türkiye genellikle bu ülkelerden biri olmuyor. Uluslararası bilgi kaynaklarına ulaşmak tarihte ilk kez bu kadar pratik hale gelmişken ülkemizde teşvik ve destek yerine büyük bir engelleme var. Bunun orta ve uzun vadedeki etkisi bizi tekrar geciktirmek olacak. diyor. Deniz Yükseker de son dönemde erişimi engellenen Youtube un* sadece müzik videolarına ulaştığımız bir mecra gibi görünse de çok önemli eğitsel materyallere erişim sağlayan bir kanal olduğunun altını çiziyor. Tamamıyla ücretsiz olan bu kaynaklara ulaşmanın dezavantajlı durumdaki bireyler için çok önemli olduğunu vurguluyor. Deniz Yuret yasakların ve bu nedenle bilgiye ulaşımın engellenmesi konusunda Koç Üniversitesi nde bilgi işlem direktörlüğü yaparken yaşadıkları bir sorunu anlatıyor: Bilgi işlem altyapısını geliştirmek için birtakım ürünler kullanmaya başladık ve ders sayfalarımızı da Google Sites'a yükledik. Bir süre sonra bu mecra yasaklandı. Dolayısıyla Murat Somer: İnternet bilgiye erişme imkânımızı artırıyor ve hızlandırıyor ama bizim bilgiyi işleme kapasitemiz ve vaktimiz değişmiyor. Dolayısıyla erişimin kolaylaşması ve hızlanması bir baskı haline geliyor. Örneğin, akademik üretim açısından 10 yıl öncesine göre tahayyül edemeyeceğimiz bir hızla makalelere ulaşıyoruz. Ama bunun sonucunda akademik üretim daha kaliteli hale geldi mi? * YouTube erişim bu sohbet toplantısının yapıldığı tarihte TİB tarafından yasaklanmıştı. Yasak 3 Haziran 2014'te kaldırıldı. 9

12 Deniz Yuret: "İnsanlara organize olmak ve iletişim kurmak için mecra sağlayan bu teknolojinin 10 yıl sonra ne şekilde kullanılacağı bilinmiyor. Bugünkü resme bakarak konuşmak için henüz erken. Çünkü İnternet, insanların üzerinde deney yaptığı bir ortam." şu an öğrenciler oradaki hiçbir ders materyaline ulaşamıyor. Birilerinin kötü bir içerik üretmesi nedeniyle o mecranın tamamen yasaklanması anlayışı bu örnekte bilgisayarımın hard diskine el konmasına, biri sakıncalı bir şey yazdığı için kâğıdın yasaklanmasına benziyor. Çağla Turgul da, Sansür, teknolojik araçlara uygulanması zor bir metod. Şu anlamda: Eninde sonunda bir çıkış yolu bulunuyor. Sansürü uygulayanlar, sansür uygulananlardan daha yavaş hareket yeteneğine sahip olduğu için pratikte sansür dijital dünyada kolay kolay işlemiyor. Hiç olmazsa şimdilik... diyor ve ekliyor: İnsanları tek tip düşünmeye iten her eylem özellikle sanat, tasarım ve iletişim alanında olumsuz etkiler yaratsa da bizi kışkırtıyor, yeni refleksler geliştirmemizi sağlıyor, bu anlamda sansür istediğini gerçekleştirmek yerine her defasında daha sağlam ve yaratıcı bir direnç ile karşılaşıyor." Fişi çekmek mümkün mü? Ekonomi üzerindeki etkisi açısından değerlendirirsek, bunu ticari tırların Türkiye ye giriş çıkışını yasaklamaya benzetebiliriz. Bu nedenle Türkiye de erişimin tamamen yasaklanması mümkün görünmüyor. Peki, kabloyu kesmeden üzerinden geçen bilgi kontrol edilebilir mi? diyen Deniz Yuret ekonomiyi koruyacak şekilde bilgi iletişimini açık tutmanın ve içeriği kontrol etmenin uzun vadede mümkün olmadığını vurguluyor. Murat Somer ise insanların bilgiye erişme gücü gibi devletin de insanların hayatına müdahale gücünün arttığını ve bunun otosansüre yol açabildiğini düşünüyor. Eğitimin bugünü ve geleceği İnternet'in dünya çapında yarattığı kaynakların yaygınlaşması ve erişimin kolaylaşması sayesinde geleneksel üniversite eğitiminin gerekliliği- Sosyal miyiz asosyal mi? Deniz Yuret: İnternet üzerindeki iletişimin sosyallik olmadığı mı varsayılıyor? Geçtiğimiz senelerde 'long tail' kavramı ortaya çıktı. Eskiden sosyal çevreniz okulunuzdaki, iş yerinizdeki, mahallenizdeki insanlarla sınırlıyken ender rastlanan bir hobinizle ilgili insanlara ulaşmanız zordu. Fakat İnternet görece olarak çok az insanın ilgilendiği ve yine de etrafında toplanabildiği grupların oluşmasını sağladı. Bana kalırsa insanlarla iletişim halinde olduğunuz süreçler farklı sosyallik formları olarak düşünülebilir. Çağla Turgul: Yalnızca bilgiye değil, fikre ulaşmanın en hızlı yolu İnternet. Peki, kimin fikrine? Sanal dünya, sosyalleşen siz ile gerçek siz arasındaki mesafeyi gerçek dünyaya oranla çok daha geniş kılıyor. 10

13 Etik kavramlara, değer yargılarına, yaklaşımlara yani kazanılan bakış açısına insan-insan etkileşimiyle ulaşabilirsiniz. nin tartışıldığı bir dönemdeyiz. diyen Deniz Yuret artık öğretmenlerin rolünün değiştiğini vurguluyor. Bizim rolümüz öğrencilere neleri araştırıp incelemeleri gerektiği konusunda birer rehber olma yönünde değişecek. Belki sadece araştırdıkları konuları anlamadıklarında onlara destek olmamız gerekecek. diyor. Bu noktada tartışma bilgi vermekten çok belirli yaklaşımları, bakış açılarını ve öğrenme metodlarını aktarma işlevleri açısından üniversite eğitiminin önemine doğru kayıyor. Yuret bu konuda, İçine girip havasını solumanız lazım. Bu sosyal deneyimi yine online olarak başka sosyal gruplarla bağlantı kurarak elde edebilirsiniz ama statik kaynaklardan elde edemezsiniz. Etik kavramlara, değer yargılarına, yaklaşımlara yani kazanılan bakış açısına insan-insan etkileşimiyle ulaşabilirsiniz. diyor. Deniz Yükseker de eğitimin çoğunun İnternet ortamına kaymasının öğretmenlerin rolünü değiştireceğine değinerek bazı açmazların doğabileceğini belirtiyor. Bilgiler ortada dururken öğrencilere, bunları belirli etik kurallar çerçevesinde nasıl kullanabileceklerini öğretebilir miyiz? İntihali nasıl engelleyebiliriz? diye soruyor ve ekliyor: Eğer öğrenciler ve öğretmenler arasında yüz yüze ilişkiler aracılığıyla bir topluluk, bir camia oluşmamışsa, belirli etik değerlerin korunması göz ardı edilebilir. Murat Somer ise şunlara değiniyor: Eğitimin çok büyük bir kısmı kampüste, sosyal gruplar içinde ve belirli faaliyetlerde öğrencilerin kendi aralarında olan etkileşimden kaynaklanıyor. Aynı havayı solumak, aynı mekânı paylaşmak farklı. İletişim ve eğitim sadece zihinsel değil, duygusal da bir süreç. Çağla Turgul da öğrenmenin ve bilginin kalıcılığı konusuna vurgu yaparak, İnsanlar anılarla ve birlikteliklerle hatırlıyor. Uzun vadede eğitimin kalıcılığı paylaşmaktan geçiyor. diyor. Çağla Turgul: "İnternet sadece bir araç. Sonsuz seçenek var, filtre yok. İnanabilirim, kapılabilirim, kanabilirim ya da tamamen kendimi bu tuzaklardan koruyarak doğru yere erişim sağlayabilirim ve yaratıcılığımı besleyebilirim. Bu benim tasarrufumda." Deniz Yükeseker: "Akademisyenler olarak biz araştırmalarımız için kullandığımız makalelere İnternet'ten erişiyoruz. Dergi hakemliği yapacağımızda bize İnternet'ten ulaşıyorlar. Yayıncılık alanında İnternet üzerinden iletişime geçiyoruz. Yayın kurulları artık yüz yüze bir araya gelmiyor. Bu aktivitelerin birçoğunu, okuma ve araştırmaları, tek başımıza yapıyoruz. Diğer yandan da birçok yeni insanla İnternet üzerinde tanışıyoruz. İletişim kurma ve işimizi yapma yöntemimiz artık bu. Diğer yandan İnternet üzerinden kurduğumuz iletişimin sosyal olup olmadığını sorgulayanlar tabii ki olabilir. Örneğin, bir yüksek lisans öğrencimiz İnternet ve gaming addiction (İnternet ve oyun bağımlılığı) kavramı üzerinde çalışmak istiyor. Bu konudaki hipotezi ise bağımlılık olarak nitelendirilen bir faaliyetin aslında başka ve önemli bir sosyallik biçimi olduğu. Murat Somer: "Her teknolojik devrimde olduğu gibi İnternet devriminde de beyhude olan değişime direnmek yerine ondan nasıl en verimii şekilde yararlanabileceğimizi ve olumsuz etkilerini en aza indirebileceğimizi düşünmek zorundayız. Teknolojinin esiri değil, efendisi olmak insanlığın endüstri devriminden beri belki en temel çabası. Otomobilin avantajlarından vazgeçmeden şehirlerimizi yayalar ve bisikletliler için nasıl yeniden tasarlamalıysak sosyal medya da yüz yüze ilişkilerin ve örgütlülüğün alternatifi değil, destekçisi olmalı." 11

14 Psikiyatrinin gözünden Sosyal ilişkilerimize kattığı boyut, "bağımlılıklarımız", sosyal medya mecralarının üzerimizdeki etkileri, "selfie" modası ve daha pek çok yönüyle psikiyatrinin gözünden İnternet. Online oyunlar, sosyal medya mecraları, araştırma ve haber alma kanalları, forumlar, dergiler, kitaplar Burada ne ararsak var. İster işimiz için, ister arkadaşlarımızla iletişimde kalmak için, ister haber almak ve bundan 30 yıl öncesinde yoğun bir çabayla edindiğimiz bilgilere tek tıkla ulaşmak için, yepyeni kimliklerimizle hepimiz İnternet'teyiz. Hal böyle olunca insan doğasının bilimi psikiyatrinin de gözü İnternet'te. Ve psikiyatri hepimizden daha şüpheci! Biyolojik ve genetik çalışmalar, İnternet kullanımının eğitim, aile hayatı, sosyal ilişkiler ve bireysel başarı üzerine etkileri, diğer psikiyatrik hastalıklarla olan ilişkileri eskisinden çok daha kapsamlı bir yaklaşımla mercek altında. Biz de Koç Üniversitesi Tıp Fakültesi nden Çocuk ve Ergen psikiyatristi Ali Sarper Taşkıran a sorduk: İnternet bağımlılığı ya da online oyun bağımlılığı bir hastalık olarak literatüre girdi mi? Sosyal medyadaki davranışlarımız, "selfie" modası psikiyatrist gözüyle nasıl değerlendirilebilir? Bilgiye ulaşmanın bu denli hızlı, zamandan ve mekândan bağımsız olması insanlarda ne gibi etkiler bırakabilir? İnternet sosyallik ya da sosyal işlevsellik kavramlarına olan yaklaşımda nasıl bir etki yarattı? Biz hâlâ eskisi kadar sosyal miyiz? İnternet, insanlık tarihinde yeni bir cilt. Sosyallik hiçbir zaman eskisi gibi olmayacak çünkü yeni bir mecra oluştu. Eskiden 12

15 psikiyatride sosyal işlevselliği araştırırken insanların ilişkilerini nasıl kurduğuna, ilişkilerindeki başarısına, sorunları nasıl çözümlediğine odaklanırdık. Ama İnternet tüm bu araştırmalarda, psikiyatrik görüşmelerimize bile giren yeni bir boyut açtı. Sosyallikle anlatılmak istenen ne? Örneğin, bazı hastalarım son iki üç haftadır tek bir arkadaşıyla görüşmemiş olabiliyor. Diğer yandan Facebook ta belki de 120 kişiyle konuşmuş, Twitter da onlarca şey paylaşmış, Instagram da arkadaşlarının fotoğraflarına bakmış ve sonuç olarak da herkesin ne yaptığından haberdar olmuş Bu anlamda kendini sosyal olarak yeterli görüyor, fakat bizim anladığımız, birebir sosyal ilişki kurma açısından yetersiz. İnternet bağımlılığı literatüre girdi mi? Bu konuda birçok çalışma var. Yalnız İnternet bağımlılığı tek başına kavram olarak bir şey ifade etmiyor. Çünkü İnternet'te gazete de okunabiliyor, araştırma da yapılabiliyor, oyun da, kumar da oynanabiliyor. İnternet bağımlılığından kasıt, İnternet'teki oyun bağımlılığıysa, özellikle 2005 ten sonra psikiyatride yapılan araştırmalarda çok sağlam yeri olan bir konu. Özellikle "gaming" de tek başına bir konu değil. Birçok değişik oyun sistemi var. Fakat MMORPG yani Massively Multiplayer Online Role-Playing Games bu sistemler içinde yeni bir çığır açtı. Bunlardan en ünlüsü World of Warcraft. Bu tarz oyunlarda tamamen sanal bir dünya, sanal dünyanınsa kendi içinde kuralları var ve siz bir avatar oluşturarak başka bir kimliğe bürünebiliyorsunuz. O alan artık öznel bir şey olmaktan çıkıyor, orada hayat devam ediyor. Oyundan çıktığınızda ait olduğunuz o dünyada bir şeyler kaçırıyorsunuz. Oradaki ilişkilerinizin, sizin sanal kimliğinizin yeterliliğinin devam etmesi için zaman, emek ve bazen de para harcamak durumundasınız. Sorunuzun cevabına gelince... Psikiyatri bir hastalığı nasıl tanımlıyor? Bir şey nasıl psikiyatrik hastalık olabilir? Hayatınızda stres veya bir işlevsel kayıp yaratması gerekir. Bu sosyal anlamda da olabilir, ekonomik anlamda da. Kişi zarar görüyorsa ve bu duygusal bir değişime yol açıyorsa, o zaman buna gerçekten bir hastalık diyebiliriz. Bağımlılık demek için de bir şeyin yoksunluğunun rahatsızlık yaratması; İnternet'in veya oyunun yokluğunda fiziksel veya duygusal bazlı semptomların görülmesi ve de sürekli olarak hayatın en ön planına çıkması, buna ulaşabilmek için diğer şeylerden vazgeçmenin görülmesi gerekiyor. En son Mayıs 2013 te güncellenen ve bütün psikiyatrik hastalıkların yer aldığı DSM isimli kitapta İnternet bağımlılığı, İnternet oyun bağımlılığı bir hastalık olarak tanımlanmadı. O yüzden şu anda İnternet bağımlılığı diye bir tanı koyduğunuz zaman bu psikiyatrik açıdan geçerli Uzm. Dr. Ali Sarper Taşkıran 13

16 "İnternet oyun bağımlılığı bir hastalık olarak tanımlanmadı. Fakat ileride araştırılması gereken ve sürdürülen çalışmalar açısından DSM 5 te dikkat edilmesi gereken bir unsur olarak yer aldı." değil. Fakat ileride araştırılması gereken ve sürdürülen çalışmalar açısından İnternet oyun bağımlılığı konusu DSM 5 te dikkat edilmesi gereken bir unsur olarak yer aldı. Peki, psikiyatrinin İnternet'le ilgili ne tür çalışmaları var? Kısaca şöyle söyleyebilirim size: Etiyolojik açıdan yani nedensel olarak baktığımızda İnternet oyun bağımlılığı, diğer bağımlılıklardan çok farklı değil. Yani genetik çalışmalarda yine beyindeki benzer genlerin etkilendiği görülüyor; genetik bir yatkınlık söz konusu. İnternet'i aşırı kullanan kişinin beyin MR'ları çekildiğinde, beynin o anda hangi kısımlarının daha çok çalıştığını gösterebiliyoruz. Beyinde aktive olan yerler, diğer bağımlılıklarda gördüğümüz yerler. Kişiyi buna iten psikiyatrik faktörler var mı diye baktığımızda da daha içe dönük, depresif, insan ilişkilerini ön planda tutmayan, şizoit dediğimiz yapıdaki kişilerde İnternet bağımlılığı daha fazla görülüyor. Tabii bu yumurta-tavuk ilişkisi gibi. Ama İnternet bağımlısı sayılan çocukların, sosyal hayattan daha kopuk, kendine güvensiz olduklarını, kendilik hislerinin yeterli olmadığını, toplumda arkadaş gruplarına, akran gruplarına çok giremediklerini ve İnternet'te kendilerini ifade edebilecek bir mecra buldukları için rahatladıklarını görüyoruz. Dolayısıyla bu çocuklar için İnternet, kendilerini ifade ettikleri bir alan. Bu açıdan, bir açık mı kapatıyor acaba, o çocuk için yararlı bir şey mi? Bozuk aile ilişkileri, düşük beden algısı ve birtakım cinsel sorunları olan çocuklar bir anda kendilerini böyle güvenli bir mecrada buluyor. Güçlü bir avatar yaratıp herkesi öldürebiliyor; inanılmaz kuvvetleri, büyüsel birtakım güçleri oluyor ve bunlar çocuğun özgüvenini destekliyor. Ama öyle bir şey oluyor ki, bir süre sonra 14

17 çocuk o dünyadan vazgeçmek istemiyor ve gerçek dünyadaki kaybı artmaya başlıyor. Sosyal medyadaki var oluşumuz üzerine neler söyleyebilirsiniz? En başında şunu söyledim: İnternet'te neyin bağımlısısınız? Yani bu sosyal mecralar; Facebook, Twitter, Instagram, Foursquare şu anda hayatımızda var. Daha da artacaklar. Bunları akademik olarak nasıl anlamlandıracağız, insan ilişkilerinde nereye oturtacağız? Ben çocuk ve ergen psikiyatristi olduğum için onların özelinde söyleyeyim, akran ilişkilerini destekleyen, çocuğun bağlantılarını kuvvetlendiren bir kavram bu. Örneğin, bir şehirden bir şehre taşınan, ülke, okul değiştiren çocuklarda gördüğümüz uyum bozukluklarının şiddetini azaltıyor. Çünkü çocuğun eski sosyal yaşantısıyla olan bağlantısı devam ediyor, arkadaşlıkları kopmuyor. Ama öyle bir iksir ki bir damlası yarar, üç damlası zarar. Akran zorbalığını düşündüğünüzde örneğin, akranları tarafından dışlanan, alay edilen, zorbalığa maruz kalan çocuk eskiden eve gittiğinde eğer iyi bir ailesi varsa, hayatının sadece bir kısmını bu zorbalığa maruz kalarak geçiriyordu. Ama Facebook 24 saat aktif ve biliyorum ki, bazı çocuklarıma nefret siteleri açılıyor. Örneğin Ayşe yi ezik bulanlar kulübü kuruluyor ve insanlar bunları beğeniyor. Bu çocuğa uygulanan zorbalık devam ediyor. Bu mecralarda insanlar yüz yüze söyleyemediği şeyleri çok daha rahat söylüyor. Bence sen öl, bence sen at kendini, bence senin artık intihar etmen lazım deniyor ve çocuklar zayıf bir haldelerse bunları ciddiye alabiliyor. Bu açıdan okulların bu konuda farkındalık oluşturmasına ihtiyaç var. Bir öğrenciye karşı açılmış nefret sitesi o öğrenciyi intihara sürüklüyorsa okul bundan sorumlu mudur? Öğrenciler, o okulun öğrencileri. Yanlış anlaşılmak istemem, ama insanlar bunlarla mücadele etme konusunda İnternet'i kimsenin bir şey yapamayacağı bir alan olarak görüp sorumluluk almıyor. Aslında İnternet gündelik hayatımızın içinde, yaşadığımız her şeyi yansıttığımız bir alan olmaya başladı bir yandan da. Facebook sanal mı örneğin? Sanal ve gerçek iç içe girmiş olabilir mi? "Mass hysteria" (kitle histerisi) diye bir kavram var: Bir felaket olduğu zaman insanların bir kısmı psikiyatrik semptomlar gösterir. Bunu kalabalık cenaze törenlerinde görebilirsiniz. Toplumsal olaylarda biri bayıldığı zaman, sinir krizi geçirip yanında dört kişi daha bayılır. Herkesin duygu yükü artar. Bu açıdan Twitter, Facebook gibi mecralarda olan bir olay karşısında bir süre sonra kendinizden bile beklemediğiniz sertlikte şeyler yazabiliyorsunuz. O da duygulanımın, bir şeyler hissetmenin bulaşıcı özelliğinden kaynaklanıyor ki, bu mecralar mass hysteria ya pencere açabiliyor. Bir de duygusal kontrol yok. Siz bir derdinizi ya da düşüncenizi ifade ediyorsunuz ve bu körükleniyor. Körüklendikçe sinirleniyorsunuz, sinirlendikçe yazıyorsunuz. Bu konuda bir şey okumadım açıkçası ama insanlar orada kendini ifade ettikçe farklı kanallarla daha da çok ifade etmenin peşine düşüyor. Yazıyor, daha beter sinirlenip bir daha yazıyor, sonra yazdığının fotoğrafını çekip Instagram a yüklüyor Bir yandan da şuna değinmek isterim, bu mecralar hayatımızda sahip olamadığımız bir aidiyet hissi bırakıyor üzerimizde. Örneğin, Soma faciasında üzüntünüzü yakın çevrenizle paylaşıyorsunuz bu kampüste. Burası ise ağaçlar içinde huzurlu bir ortam Kısacası o olaya aidiyet hissiniz yeterli gelmiyor. Ama o olayla ilgili paylaşım yapan insanların arasına girdiğinizde sizi anlayan bir grubun parçası oluyorsunuz. İnsanlar için aidiyet hissi çok önemli ve onu bu mecralarda yakalayabiliyorsunuz. Hangi mecraya bakarsanız bakın, önce dünyaya karşı bir tekil olarak başlıyor. Ardından hepsinin içinde küçük gruplar 15

18 "Özellikle hem narsisistik yapıdaki kişiler, yani kendini zaten göstermeye hevesli ve dünyadaki insanlar üzerinde bıraktığı etki hoşuna giden insanlar, selfie'den çok memnun oluyorlar." kuruluyor. Twitter içerisinde bir follower grubu, Facebook ta birçok grup oluşturuluyor. Örneğin, bedava mesajlaşma uygulaması olan WhatsApp da kendi gruplarınız oluyor. Foursquare de herkes gittiği mekânları bildiriyor Buna iyi ya da kötü diyemem, insanın doğasında olan bir şey sadece. İnsanlar bir şeylere ait olmak istiyor. Eğer oraya kendini ait hissedemiyorsa kaçacak. Ama aidiyetten kaçmak için de bir mecra yaratıyor İnternet. Eğer toplumsal olaylarla ilgili bir aidiyetiniz yoksa o zaman durmadan dizi izleyin. O da bir kaçış. Tüm bu yönleriyle İnternet tek başına şudur ya da budur denmiyor. Aidiyet hissi sağlayan tarafı var, aidiyetten kaçınan tarafı var, eğer kimliğinizi beğenmiyorsanız size başka bir kimlik sunan tarafı var. Selfie ye akademisyen bakışı ne olabilir? Özçekim deniyor değil mi! Selfie, kendilik hissinin, kimliğin bir validasyonu. Kendinizi dış ortamda görüyorsunuz ve onu gösteriyorsunuz yani size tanıklık ediyorlar. Özellikle narsisistik yapıdaki kişiler, yani kendini zaten göstermeye hevesli ve dünyadaki insanlar üzerinde bıraktığı etki hoşuna giden insanlar, selfie'den çok memnun oluyorlar. Ama sadece narsisistik kişiler değil, örneğin bir ünlüyle selfie çektirmek, biriyle beraber var olabilmek, birinden güç alarak varlığınızı desteklemek gibi. Bu yüzden kuvvetli bir kavram. Kötü mü? Değil bence. Peki ya teşhircilik Psikiyatride bir klasik anlamda teşhircilik vardır, bir de kendini gösterme, egzibisyonizm dediğimiz anlamda. Bu bir teşhis değildir; bazı hastalıkların veya bazı durumların semptomlarından biridir. Buna yatkın olan insanlar için İnternet bulunmaz bir şey. Kendi başlarına bir anlam ifade etmediğini hisseden ama kendini diğer insanların aynasında görmekten çok hoşlananlar için Herkesin hayatına bir anda dahil olabilmek bulunmaz bir fırsat. Tabii bu daha "abartı" bir durum. Ama pek çok insanın içinde böyle bir durum var zaten ve bazı mecralar onu biraz daha körüklüyor. Bilgiye ulaşma hızı ve zaman açısından bakıldığında insanlar bir baskı altında olabilir mi sizce? Hem iş hayatında hem de akademik anlamda bilgiye hızlı ulaşma konusunda İnternet'in birçok getirisi var. Ama beraberinde oluşturduğu bir yetersizlik hissi de malum. İnsan hızının tabii bir sınırı var. Fakat sizden beklenti sürekli artıyor. Yetiştirmeniz gereken bir sürü şey var. Eskiden bir kaynağa ulaşmak için kütüphaneye gidilirdi. Şu an kütüphaneye zaman ayırmıyorsunuz ancak kaynaklara her yerden ulaşabildiğiniz için sizden o kaynakları okumanızı bekliyorlar. Ve bir gününüzün 24 saat olduğu kavramı şaşıyor. O yüzden insanlar sürekli ellerinde telefonları, her yere geç kalan, hiçbir şeye yetişemeyen bir durumda kalıyorlar. İş hayatında bu çok tehlikeli. Sürekli yetersizlik hissi insanı depresif durumlara iter. İskandinav ülkelerinden birinde, çalışanların iş saatleri dışında e-posta kontrol etmesi gerekmediği yasayla güvence altına 16

19 alınmaya çalışılıyor. Gerçekten okumak gerekli mi? İnsanın kendine ayırması gereken bir zaman var mı? Evine, ailesine Artık sınırlar karışmaya başladı. Yine psikiyatriye dönecek olursak, özellikle dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu rahatsızlığı ADHD (Attention deficit hyperactivity disorder) olan insanlarda o hız yüzünden İnternet'e bağımlı olma çok daha fazla artıyor. Çünkü o insanların beyinleri çok daha hızlı ama odaklanamayarak, sürekli uyaran değiştirerek çalışıyor. İnternet hem çok hızlı hem çok renkli hem çok sık uyaran değiştirmesi açısından onlara arayıp da bulamayacakları bir mecra yaratıyor. İnsanların belli bir odaklanma kapasitesi var. Ve odaklanma dediğimiz şey, bir uyarana karşı kendimizi odaklayıp geri kalan uyaranları bloke edebilip dikkatimizin dağılmasını engellemek. İnternet'te bu çok daha zor. Eklemek istedikleriniz var mı? Belki şöyle bir toparlama yapabilirim. Psikiyatri insan doğasının, onun duygusal, davranışsal ve bilişsel fonksiyonlarının araştırıldığı, bunun rahatsızlıklarının ele alındığı bir bilimdir. Ben İnternet'i de insan doğasının bir parçası olarak görüyorum. Dolayısıyla psikiyatrinin İnternet'e zararlıdır veya yararlıdır diye bakması söz konusu değil. Ortaya çıkan birtakım zararlı faktörlere karşı önlem almak için çalışmalı. Bu açıdan İnternet oyun bağımlılığının ileriki dönemde literatüre gireceğini düşünüyorum. Psikiyatrinin bu konuda önlemler alması ve tedavi programları geliştirmesi gerekiyor. Ama olumlu yanlarından da faydalanılması önemli. Sosyal ilişkilerin veya özgüvenin İnternet tarafından desteklendiğini gördüğünüz zaman ona müdahale etmemek, benim sık yaptığım bir şey örneğin. Dolayısıyla İnternet'in iyi yönlerini de alıp insan doğasındaki yerini hakkıyla verebilmek, bağımlılığa dönüştüğü noktada müdahale edebilmek önemli. 17

20 İnternet teknolojilerinin eğitimde kullanılması Geleneksel öğrenme yöntemlerinden interaktif e-öğrenmeye doğru... Doç. Dr. Murat Sözer / KOLT Direktörü Teknolojideki yenilik ve gelişmeler günlük hayatımızı şekillendirmekte. İnternet bağlantı hızının yükselmesi, bilgisayar, tablet ve akıllı telefon gibi cihazların işlem güçlerinin artıp fiyatlarının makul seviyeye düşmesi sonucu bireylerin bu teknolojilere ulaşması ve faydalanması kolaylaştı. Hayatımızı kolaylaştıran İnternet teknolojileri, eğitim sektörünü de olumlu yönde etkilemekte. İlkokuldan üniversite eğitimine kadar her seviyede, birçok eğitim kurumu geleneksel öğrenme ortam ve yöntemlerinin yanı sıra sunduğu e-öğrenme çözümleriyle, öğrencilerine interaktif, etkili ve kalıcı öğrenme ortamı yaratmakta. Öğrenmeyle ilgili çalışmaların sonuçlarına göre, ders malzemesini neredeyse tamamen pasif olarak takip eden bilgi alıcı rolündeki öğrenciye kıyasla, daha interaktif ortamda bunları alıp kavrayabilen öğrencideki öğrenme daha kalıcı olmakta. Üstelik yeni nesil öğrenciler daha şanslı çünkü onlar dijital yerliler (digital natives) olarak e-öğrenme platformuna alışıklar ya da çok çabuk alışıyorlar. Eğitimcinin ya da eğitim kurumunun önünde, karar verilmesi gereken çok seçenek var. Geleneksel eğitim mi, yoksa e-öğrenme mi? E-öğrenmeye karar verildiyse, acaba tamamen uzaktan eğitim mi, yoksa yüz yüze 18