Kim, ne kadar vergi öder?

Transkript

1 TÜRK VERGİ SİSTEMİ

2 Vergi nedir?

3

4 Vergi nedir? Vergiyi kısaca devletin gerçek ve tüzel kişilere yüklediği ekonomik yükümlülük, olarak açıklayabiliriz. Devletin bizlere yani vatandaşlara yüklediği bu ekonomik yükümlülüğün asıl işlevi, devlet harcamalarını karşılayarak yol, su, elektrik, sağlık gibi altyapı hizmetlerini sağlayabilmektir. Vergi ödemenin en temel ilkelerinden biri, toplumsal sınıf farkı tanımadan tüm vatandaşların bu görevi yerine getirmeleridir.

5 Kim, ne kadar vergi öder?

6 Kim, ne kadar vergi öder? Devletin belirlediği vergileri öderken, vergi ödeyen kişilerin, kamu hizmetlerinden yararlanma düzeyi kesinlikle göz önünde bulundurulmaz, bu tamamen kişilerin ödeme gücüyle orantılı bir paylaşımdır.

7

8 Vergilendirmenin asıl işlevleri nelerdir?

9 Vergilendirmenin asıl işlevleri nelerdir? Devlete kaynak yaratarak, yatırım ve harcamalarının karşılanmasını sağlar. Büyümeye katkıda bulunarak, gelir ve servet paylaşımını düzenler. Devletin sağlamakla yükümlü olduğu sağlık, güvenlik gibi temel hizmetleri ve altyapı hizmetlerinin gerçekleşmesini sağlar.

10

11 Vergi türleri nelerdir?

12 Vergi türleri nelerdir? Vergiler, dolaylı vergi ve dolaysız vergi olarak genel bir şekilde ikiye ayrılır.

13 Dolaylı Vergi Dolaylı vergi; kişilerin devletten bir hizmet almaları veya bir malı satın almaları sonucunda meydana gelir. Örneğin; oturduğun semtin marketinden aldığın çikolata ve meyve sularını alırken bile, devlete belli bir oranda vergi ödersin. Bu vergileri, K.D.V. ve Tekel vergisi olarak da sayabilirsin.

14 Dolaysız Vergi Dolaysız vergi ise, ticaret ile uğraşanların kazandıklarından veya bir iş yerinde ücretli olarak çalışan memur ve işçilerin ücret ve maaşlarından kesilen vergidir. Bir örnek gerekirse, anne veya babanın çalıştığı iş yerlerini düşünebilirsin. Devlet, anne ve babanın her ay aldığı maaşın belirli bir oranı kadar vergi alır. Devlet, bu vergileri çalışan ve maaşı olan her vatandaşından keser.

15 1- Gelir Vergisi 2- Kurumlar Vergisi 3- Emlak Vergisi 4- Veraset ve İntikal Vergisi 5- Motorlu Taşıtlar Vergisi 6- Katma Değer Vergisi 7- Özel Tüketim Vergisi 8- Gider Vergileri 9- Damga Vergisi, Değerli Kağıtlar ve Harçlar Kanunu 10- Gümrük Vergisi 11- Belediyelere Ait Vergi ve Harçlar

16 GELİR KAVRAMI Gelir üretim faktörleri olan toprak, iş gücü, sermaye ve müteşebbisin üretim sürecine katılması sonucu elde edilen değerler olarak tanımlanmaktadır. Bu tanım, gelirin kaynak ve akım teorisine göre tanımı olarak kabul edilir. Önceleri gelir bu şekilde tanımlanırken, sonraları daha değişik görüşler ileri sürülerek gelir bir kimsenin belirli bir dönemde varlıklarının değerinde ve harcama gücünde gerçekleşen net artış olarak tanımlanmıştır. Geliri bu şekilde tanımlayan teori ise net artış veya gerçekleşme teorisi olarak adlandırılmaktadır.

17 Kaynak Teorisine Göre Gelir Kaynak teorisine göre gelir, bir akımdır. Bu teoriye göre kişilerin sahip olduğu üretim faktörlerini üretim sürecine sokmaları karşılığında elde ettikleri değerler gelirdir. Üretim faktörleri toprak, iş gücü, sermaye ve müteşebbis olduğuna göre bu faktörlerin üretime girmesinden elde edilen kira, ücret, rant ve karın biri veya birkaçı geliri oluşturmaktadır. Üretim faktörünün kendi değerindeki artış ve azalışlar gelir olarak kabul edilmemekte faktörün üretimden elde ettiği değer gelir olmaktadır.

18 Net Artış Teorisine Göre Gelir Gelir, bir kimsenin belirli bir dönemdeki toplam tüketim ile varlıklarının değerinde meydana gelen net artış veya azalışların toplamıdır. Kişilerin servetlerinin dönembaşı ve dönemsonu kesin değerinin kolayca tespiti çok güçtür. Varlıklar eğer elden çıkarılırsa değerini tespit daha kolaydır. Elden çıkarılamayan varlıkların değerlemesi takdir yoluyla yapılmalıdır ki bu durum birçok problemi bir arada bulundurmaktadır. Ayrıca kişilerin dönem içindeki tüketimlerinin kesin tutarının tespitinde de zorluklarla karşılaşılabilir.

19 GELİR VERGİSİ KANUNUNA GÖRE GELİR Türk Gelir Vergisi Kanunun 1. maddesi geliri bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarı olarak tanımlamaktadır.

20 Güncel Türkçe Sözlük irat 1. Gelir 2. Gelir getiren mülk

21 Güncel Türkçe Sözlük safi 1. Katıksız, duru, temiz. 2. Net. 3. Yalnız olarak, yalnız, sadece.

22 GVK Kanunun 2. maddesinde gelire giren kazanç ve iratların neler olduğu açıklanmaktadır. Buna göre gelir yedi unsurdan oluşmaktadır. Bunlar: 1) Ticari kazançlar 2) Zirai kazançlar 3) Ücretler 4) Serbest meslek kazançları 5) Gayrimenkul sermaye iradı 6) Menkul sermaye iratları 7) Sair kazanç ve iratlardır.

23 Gelirin Özellikleri Gelir vergisi kanununa göre gelirin başlıca özellikleri şunlardır: 1-Gelirin kişiselliği 2-Gelirin yıllık olması 3-Gelirin safi olması 4-Gelirin gerçek olması 5-Gelirden sonra vergilendirme

24 GELİRİN KİŞİSELLİĞİ Gelir vergisinin yükümlüsü gerçek kişilerdir. Buna karşılık, tüzel kişilerin gelir vergisi yükümlülüğü yoktur.

25 GELİRİN YILLIK OLMASI GVK, vergilendirilecek gelirin yıllık olmasını kabul etmiştir. Yani vergilendirilmesi öngörülen gelir, yükümlülerin bir yıllık faaliyetlerinin sonucunda ortaya çıkan safi gelirdir.

26 GELİR SAFİ OLARAK DİKKATE ALINIR Gelirin safi olması, geliri elde etmek için yapılan giderlerin gayrisafi gelirden düşülmesini ifade eder. Böylelikle vergi borcunun hesplanmasına teşkil eden matrah bulunur.

27 GELİRİN GERÇEK OLMASI Vergi borcuna esas teşkil edecek vergi matrahı, defter kayıtlarında yer alan gerçek tutarlar üzerinden hesaplanır.

28 GELİRDEN SONRA VERGİLENDİRME Gelirin vergilendirilebilmesi için, gelirin nakden veya hukuken mükellefin mal varlığına dahil olması gerekir.

29 GELİR VERGİSİNİN YÜKÜMLÜSÜ GVK da Türkiye de yerleşmiş olmak ya da olmamak durumuna göre, tam ve dar yükümlülük biçiminde iki çeşit yükümlülük vardır.

30 TAM YÜKÜMLÜLÜK Gelir vergisi yükümlülerinin, Türkiye içinden ve Türkiye dışından elde ettikleri gelirlerin Türkiye de vergilendirilmesini ifade eder.

31 DAR YÜKÜMLÜLÜK Sadece Türkiye de elde edilen gelirden dolayı vergi yükümlüsü olmayı ifade eder. Türkiye de yerleşmiş olmayan gerçek kişiler, sadece Türkiye de elde ettikleri kazanç ve iratlar üzerinden vergilendirilebilirler.

32 GELİR VERGİSİNDE MATRAHIN TESPİTİ 1- Ticari Kazanç: GVK 37. madde der ki, her türlü ticari ve sınai faaliyetten doğan kazançlar, ticari kazançtır. Ticari faaliyetin özellikleri; a) Faaliyet belli bir organizasyon içinde gerçekleştirilir b) Genellikle süreklidir c) Genellikle sermaye yoğun bir faaliyettir.

33 ŞİRKET GELİRLERİNİN TİCARİ KAZANÇ KARŞISINDAKİ DURUMU a) Adi Şirketler: Bu tür şirketlerin tüzel kişiliği yoktur. Bu nedenle şirket olarak vergi yükümlülüğü de yoktur. Ancak ortaklar şirket kazancından paylarına düşen gelir kısmı üzerinden vergi ödemek zorundadır.

34 ŞİRKET GELİRLERİNİN TİCARİ KAZANÇ KARŞISINDAKİ DURUMU b) Adi Komandit Şirket: Tüzel kişiliğe sahiptir ancak şirket tüzel kişiliği olarak gelir vergisi yükümlülüğü olmadığı gibi kurumlar vergisi yükümlülüğü de yoktur. Bu şirket türünde iki tür ortak vardır; sınırsız sorumlu komandite ortak ve sınırlı sorumlu komanditer ortak. Adi komandit şirketlerde komandite ortakların geliri ticari kazanç, komanditer ortakların geliri ise menkul sermaye geliri olarak gelir vergisine tabi tutulur.

35 ŞİRKET GELİRLERİNİN TİCARİ KAZANÇ KARŞISINDAKİ DURUMU c) Kollektif Şirketler: Tüzel kişiliğe sahiptir, bu yüzden şirket olarak zaten gelir vergisi yükümlüsü değildir ve bunun yanında kurumlar vergisi yükümlüsü de değildir. Elde edilen gelir açısından kollektif şirketin tüzel kişiliği değil, şirketin ortağı olan gerçek kişiler ayrı ayrı gelir vergisine muhatap tutulmuşlardır.

36 ŞİRKET GELİRLERİNİN TİCARİ KAZANÇ KARŞISINDAKİ DURUMU d) Sermaye Şirketleri: Sermaye şirketleri; anonim, limited ve hisseli komandit şirketlerdir. Bu şirketler ile kooperatifler kurumlar vergisi mükellefidirler. Bu şirketlerden hisseli komandit şirketlerde komandite ortakların şirketten aldıkları paylar, şahsi ticari kazanç sayılarak, tıpkı kollektif şirketin ortaklarında olduğu gibi gelir vergisine tabidir. Diğer komanditer ortak ya da ortaklara ait kar payları ise kurumlar vergisine tabidir.

37 1-TİCARİ KAZANCIN TESPİTİ GVK da ticari kazancın tespitine ilişkin başlıca iki usul vardır; a) Gerçek usul b) Basit usul

38 TİCARİ KAZANCIN GERÇEK USULDE TESPİTİ İki yöntem kullanılarak tespit edilir. Bunlar; a) Bilanço esası b) İşletme hesabı esası

39 Bilanço Esası Bilanço esasına göre ticari kazanç, teşebbüsün dönem başındaki özsermayesi ile dönem sonu özsermayesi arasındaki olumlu farktır. Ticari kazancını bilanço esasına göre tespit etmek zorunda olanlar birinci sınıf tüccar olarak kabul edilir. 1. sınıf tüccar olmanın şartları 2010 yılı için aşağıdadır; Yıllık alış tutarı ,00 TL Yıllık satış tutarı ,00 TL Yıllık gayrisafi iş hâsılatı ,00 TL İş hâsılatının 5 katı ile yıllık satış tutarı toplamı ,00 TL yi geçenler 1. sınıf tüccardır.

40 Bilanço Esası Özsermaye = Aktif Toplam Borçlar Özsermaye müteşebbisin işletmeye koymuş olduğu varlıktır.

41 İşletme Hesabı Esası Bu esasa tabi olan yükümlüler 2. sınıf tacir olarak kabul edilir. 2. sınıf tacirler, işletme hesabı defteri tutmak zorundadır. İşletme hesabı defteri iki taraflı, sol tarafında giderler, sağ tarafında ise gelirler yazılıdır.

42 İŞLETME HESABI DEFTERİ GİDERLER Dönem başındaki mal mevcudunun maliyet değeri Satın alınan mal ve hizmetlerin karşılığında yapılan ödemeler İşletme ile ilgili diğer giderler GELİRLER Satılan mal ve hizmet karşılığında elde edilen gelirler ile tahakkuk eden alacaklar Çeşitli faaliyetlerden elde edilen diğer gelirler Dönem sonu mal mevcudunun maliyeti

43 İŞLETME HESABI DEFTERİ Gayrimenkuller ve tesisat gibi, amortismana tabi olan kıymetler işletme hesabına dahil edilmez. Bu kıymetlerin amortisman kaydı tutulur ve ayrılan amortismanlar her yıl gider olarak deftere yazılır.

44 İŞLETME HESABI DEFTERİ GİDERLER Dönem başı mal mevcudu..100 Satın alınan malların tutarı.600 Çeşitli giderler.200 Dönem karı GELİRLER Mal satış hasılatı..800 Çeşitli gelirler Dönem sonu mal mevcudu

45 İŞLETME HESABI DEFTERİ GİDERLER Dönem başı mal mevcudu..100 Satın alınan malların tutarı.600 Çeşitli giderler GELİRLER Mal satış hasılatı..800 Çeşitli gelirler Dönem sonu mal mevcudu..200 Dönem zararı

46 TİCARİ KAZANCIN BASİT USULDE TESPİTİ Basit usul, ticari kazancın tespitinde daha önce uygulanan götürü usulün yerine uygulanmak üzere 1 OCAK 1999 dan itibaren yürürlüğe girmiştir. Bu tarihten önce uygulanan götürü usulde yükümlülerin belge düzenleme mecburiyeti yoktu. Bu da ticari faaliyete konu olan işlemlerin bir bölümünün kayıt dışı kalmasına sebep oluyordu. Basit usule tabi olanlar defter tutmazlar ancak deftere tabi yükümlüler gibi belge düzenlemek, bildirimde bulunmak ve belgeleri muhafaza etmek mecburiyetindedirler. Basit usule tabi olmak için ya genel şartları ya da özel şartları taşımak gerekir.

47 BASİT USULDE GENEL ŞARTLAR 1. Kendi işinde fiilen çalışmak 2. İşyeri yıllık kira bedelinin kanunda belirlenen sınırı aşmaması (2010 yılı için Büyükşehir belediye sınırları içinde 4300 TL, diğer yerlerde 3000 TL yi aşmaması gerekir) İşyerinin mülkiyeti iş sahibine ait ise baz alınacak kira bedeli emlak vergisi değerinin % 5 idir. 3. Ticari, zirai veya mesleki faaliyetleri dolayısıyla gerçek usulde gelir vergisine tabi olmamak

48 BASİT USULDE ÖZEL ŞARTLAR Ticari kazançlarda basit usule tabi olmanın özel şartları, alım satım ve diğer gelirlerin kanunda yazılı sınırları aşmaması ile sağlanır.bu sınırlar; Basit usule tabi olmanın özel şartları şunlardır: 1. Satın aldıkları malları olduğu gibi veya işledikten sonra satanların yıllık alımları tutarının 2010 Yılı için TL veya yıllık satışları tutarının 2010 Yılı için TL aşmaması, 2. 1 numaralı bentte yazılı olanların dışındaki işlerle uğraşanların bir yıl içinde elde ettikleri gayri safi iş hasılatının 2010 Yılı için TL aşmaması, 3. 1 ve 2 numaralı bentlerde yazılı işlerin birlikte yapılması halinde, yıllık satış tutarı ile iş hasılatı toplamının 2010 Yılı için TL aşmaması. Milli piyango bileti, akaryakıt, şeker ve bunlar gibi kar hadleri emsallerine nazaran bariz şekilde düşük olarak tespit edilmiş bulunan emtia için, bu maddenin 1 ve 3 numaralı bentlerinde yazılı hadler yerine ilgili bakanlıkların mütalaası alınmak suretiyle, Maliye Bakanlığınca belirlenecek alım satım hadleri uygulanır.

49 BASİT USULDE VERGİ MATRAHI ve KAYIT DÜZENİ Basit usulde vergi matrahı, bir hesap dönemi içinde elde edilen hasılat ile giderler arasındaki müspet farktır. Basit usule tabi olanlar, alış, satış ve diğer gelirlerine ilişkin belgeleri ayrı ayrı dosyalarda saklamak zorundadırlar. Bu belgelerin kayıtları mükelleflerin bağlı bulundukları meslek odalarının oluşturdukları bürolarda tutulur. Örneğin basit usule tabi şoför esnafları bahsi geçen belgeleri Şoförler Odasına vermek zorundadır.

50 BASİT USULDE VERGİ MATRAHI ve KAYIT DÜZENİ Bir işletmeci basit usule tabi iken sahte belge düzenlerken veya kullanırken yakalanırsa basit usulden çıkarılır ve işletme hesabı esasına tabi tutulur. Basit usule tabi olmanın şartlarından herhangi birini kaybedenler, izleyen takvim yılı başından itibaren gerçek usulde vergilendirilir. Gerçek usulde vergilendirilirken basit usule dönme diye bir şey söz konusu değildir. Bu kişilerin aynı türden iş yapan eş ve çocukları da bu faaliyetleri nedeniyle basit usulden yararlanamaz.

51 TİCARİ KAZANCIN GERÇEK USULDE TESPİTİNDE İNDİRİLECEK GİDERLER 1. Ticari kazancın elde edilmesi ve devam ettirilmesi için yapılan genel giderler (Bu giderlerin elde edilme ve devam ettirilmesi eylemleri ile yakından ilgili olması gerekir) 2. Hizmetli ve işçilerin işyerinde veya işyeri eklentilerinde yemek ve barınma giderleri, tedavi ve ilaç giderleri, sigorta primleri ve emekli aidatı ile işçiler için yapılan bazı giyim giderleri 3. İşle ilgili olmak şartıyla yazılı bir sözleşmeye veya mahkeme kararına ya da kanun emrine dayanılarak ödenen zarar, ziyan ve tazminatlar 4. Seyahat maksadının gerektirdiği süreye mahsus olmak üzere işle ilgili ve yapılan işin önemi ve genişliği ile orantılı seyahat ve konaklama giderleri 5. Taşıt giderleri 6. İşletme ile ilgili olmak şartıyla; emlak vergisi, damga vergisi, belediyeye ödenen diğer vergi, resim ve harçlar

52 TİCARİ KAZANCIN GERÇEK USULDE TESPİTİNDE İNDİRİLECEK GİDERLER 7. VUK hükümlerine göre ayrılan amortismanlar 8. İşverenlerce Sendikalar Kanunu hükümlerine göre sendikalara ödenen aidatlar ( Ödenen aidatın bir aylık tutarı, işyerinde işçilere ödenen net ücretin bir günlük toplamını geçemez) 9. İşverenler tarafından ücretliler adına bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları 10. Fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedeli

53 TİCARİ KAZANCIN GERÇEK USULDE TESPİTİNDE İNDİRİLMEYECEK GİDERLER 1. Teşebbüs sahibi ile eşinin ve çocuklarının işletmeden çektikleri paralar veya kendilerine aldıkları diğer değerler 2. Teşebbüs sahibinin kendisine, eşine ve 18 yaşından küçük çocuklarına işletmeden ödenen aylıklar, ücretler, ikramiyeler, komisyonlar ve tazminatlar 3. Teşebbüs sahibinin işletmeye koyduğu sermaye için yürütülecek faizler 4. Teşebbüs sahibinin, eşinin ve 18 yaşından küçük çocuklarının işletmede cari hesap veya diğer şekillerdeki alacakları üzerinden yürütülecek faizler 5. Yukarıdaki 4 maddede yazılı olan işlemler hariç olmak üzere, teşebbüs sahibinin ilişkili olduğu kişilerle olan alım satım işlemlerinde emsallere uygunluk ilkesine aykırı fiyat uygulanması dolayısıyla işletme aleyhine oluşan farklar işletmeden çekilmiş sayılır.

54 İLİŞKİLİ KİŞİ KİMDİR? Teşebbüs sahibinin eşi, üstsoy ve altsoyu, üçüncü derece dahil yansoy ve kayın hısımları ile doğrudan veya dolaylı ortağı bulunduğu şirketler, bu şirketlerin idaresi, denetimi veya sermayesi bakımından kontrolü altında bulunan diğer şirketler ilişkili kişi sayılır. İlişkili kişi ile yapılan mal satışlarında veya mal satın alımlarında uygulanan fiyat piyasa fiyatlarından işletme aleyhine farklılık içeriyorsa bahsi geçen fark gelire eklenir.

55 TİCARİ KAZANCIN GERÇEK USULDE TESPİTİNDE İNDİRİLMEYECEK GİDERLER 6. Her türlü para cezaları ve teşebbüs sahibinin suçlarından doğan tazminatlar. (Teşebbüs sahibinin suç olmayan olaylara ilişkin ödediği tazminatlar ile sözleşme gereği ödediği cezai tazminatlar gider olarak yazılabilecektir) 7. Yat, kotra, tekne, sürat teknesi gibi motorlu deniz, uçak ve helikopter gibi hava taşıtlarından işletmenin esas faaliyet konusu ile ilgili olmayanların giderleri ile amortismanları 8. Otomobil, kaptıkaçtı, panel ve arazi taşıtları (I sayılı tarifeye dahil olan araçlar), yat, kotra ve her türlü motorlu özel tekneler (III sayılı tarifeye dahil olan araçlar), uçak ve helikopterler (IV sayılı tarifeye dahil olan araçlar), için ödenen MTV (motorlu taşıtlar vergisi) gelir ve kurumlar vergisi uygulamasında gider olarak indirilemez. Ancak ticari amaçla kullanılan uçak ve helikopterler ile taşıt kiralama faaliyetinde bulunan işletmelerin bu amaçla kiraya verdikleri taşıtlar için ödenen MTV gider olarak indirilebilir. 9. Yurtdışından Türkiye ye yönelik yayın yapan radyo ve televizyon kuruluşlarına verilen reklam ve ilan giderleri gider olarak indirilmez

56 TİCARİ KAZANCIN GERÇEK USULDE TESPİTİNDE İNDİRİLMEYECEK GİDERLER Kaptıkaçtı: Şoföründen başka oturmaları şartıyla en çok 7 yolcu alabilen, insan taşımak için imal edilmiş olan ve bu maksatla kullanılan, yerle temas halinde 4 tekerleği bulunan, şekil ve yapılışı itibariyle otomobilden farklı olan motorlu taşıtlardır. (Garry - all, Travel - all, Jeep - station ve benzerleri bu sınıfa dahildir.)

57 BİRDEN FAZLA TAKVİM YILINA YAYILAN İNŞAAT ve ONARIM İŞLERİNDE TİCARİ KAZANCIN TESPİTİ Gelirin yıllık olma özelliğinin önemli bir istisnasıdır. Bir yıldan fazla süren inşaat ve onarma işlerinden elde edilen kazanç işin bittiği yılın kazancı sayılarak vergilendirilir. Bu durumda mükelleflerin giderleri için ayrı bir defter ya da tuttukları defterin ayrı bir sayfasını kullanmaları gerekir. Bu şekilde düzenlenen beyannamelerin de işin tamamlandığı yılı takip eden yılın 25 Mart mesai bitimine kadar verilmesi mecburidir.

58 MÜŞTEREK GENEL GİDERLER ve AMORTİSMANLARIN DAĞITIMI Hangi işe ait olduğu belirlenemeyen veya bütün işler için ortak yapılan giderler müşterek genel giderler olarak kabul edilerek her bir işe dağıtılır. Hangi işe ait olduğu belli olan giderler doğrudan ilgili olduğu işin hesaplarına kaydedilir. Yıl içinde birden fazla inşaat ve onarma işinin birlikte yapılması halinde her yıla ait müşterek genel giderler, bu işlere ait harcama tutarlarının birbirine olan nispeti dahilinde Birden fazla inşaat ve onarma işlerinde müştereken kullanılan makine ve benzeri demirbaşların amortismanları, bunların her işte kullandıkları gün sayısına oranlanarak dağıtılır.

59 ÖRNEK SORU 1 3 ayrı inşaat taahhüt işi yapan müteahhit A nın 2010 yılı faaliyetlerine ilişkin harcamaları ve müşterek genel giderleri aşağıdaki gibidir; A inşaatı için yapılan harcama tutarı: B inşaatı için yapılan harcama tutarı: C inşaatı için yapılan harcama tutarı: Bu işlerin tamamı için 2010 yılında yapılan toplam müşterek genel gider tutarı ise TL dir. Mükellef A nın sahip olduğu iş makinelerinin 2010 yılı amortisman tutarı lira olup, bu makineler, A inşaatı için 108 gün, B inşaatı için 180 gün, C inşaatı için ise 72 gün kullanılmıştır. Bu verilere göre müşterek (ortak) genel giderleri ve amortismanları A,B ve C inşaatlarına dağıtınız.

60 CEVAP 1 Harcama Tutarı Harcama Oranı Ortak Genel Gider Dağıtımı A inşaat işi % x %45= B inşaat işi % x %30 = C inşaat işi % x %25= TOPLAM %

61 CEVAP 1 in DEVAMI Buna göre 2010 faaliyet dönemine ait TL tutarındaki genel giderlerin dağılımı, A inşaat işi için TL, B inşaat işi için TL, C inşaat işi için TL olacaktır

62 CEVAP 1 in DEVAMI Buna göre mükellef A nın sahip olduğu iş makinelerinin TL tutarındaki amortisman giderlerinin 2008 faaliyet dönemine ait dağılımı, A inşaat işi için TL, B inşaat işi için TL, C inşaat işi için TL olacaktır.

63 ÖRNEK SORU 2 3 ayrı inşaat taahhüt işi yapan müteahhit B nin 2008 yılı faaliyetlerine ilişkin harcamaları ve müşterek genel giderleri aşağıdaki gibidir; A inşaatı için yapılan harcama tutarı: B inşaatı için yapılan harcama tutarı: C inşaatı için yapılan harcama tutarı: Bu işlerin tamamı için 2008 yılında yapılan toplam müşterek genel gider tutarı ise TL dir. Mükellef A nın sahip olduğu iş makinelerinin 2008 yılı amortisman tutarı lira olup, bu makineler, A inşaatı için 45 gün, B inşaatı için 135 gün, C inşaatı için ise 180 gün kullanılmıştır. Bu verilere göre müşterek genel giderleri ve amortismanları A,B ve C inşaatlarına dağıtınız.

64 TİCARİ KAZANÇLARDA MUAFLIK ve İSTİSNALAR Muafiyet ve istisna vergi borcundaki kısıtlamaları ifade eder. Muafiyet mükellefiyetteki kısıtlamalardır. İstisna ise verginin konusundaki kısıtlamalardır.

65 TİCARİ KAZANÇLARDA MUAFLIK (VERGİDEN MUAF ESNAF) 1. Motorlu nakil aracı kullanmamak şartı ile gezici olarak veya bir işyeri açmaksızın perakende ticaret ile uğraşanlar. 2. Bir işyeri açmaksızın gezici olarak veya doğrudan doğruya tüketiciye iş yapan hallaç, kalaycı, tamirci, kundura boyacısı, berber, hamal gibi küçük sanat erbabı 3. Köylerde gezici olarak her türlü sanat işi ile uğraşanlar 4. Ziraat işlerinde kullandıkları araçlar veya sandallarda, zaman zaman eşya veya insan taşıyan çiftçiler 5. Dışarıdan işçi almamak, muharrik (hareketini sağlayan) kuvvet kullanmamak şartıyla, oturdukları evlerde ürettikleri çarşaf, halı, kilim, turistik eşya ve benzeri eşyaları, dükkan açmaksızın satanlar. 6. Dışarıdan işçi almadan ve dikiş makinesi gibi benzeri makineler hariç başka makine kullanmadan evlerde üretilen havlu, çorap, halı gibi dokuma ürünleri, örgü ve her nevi nakış işleri ve hasır, sepet gibi turistik eşyalar ile tarhana, mantı gibi ürünleri işyeri açmaksızın satanlar. 7. Bir işyeri açmaksızın yalnız gezici olarak milli piyango satanlar vb. 8. Bir işyeri açmaksızın kendi namına kapı kapı dolaşıp hurda satanlar

66 TİCARİ KAZANÇLARDA İSTİSNALAR Teknoloji geliştirme bölgelerinde gelir vergisi istisnası Dar mükelleflerin ihracat istisnası (İş merkezi Türkiye de bulunmayan dar mükelleflerden, ihraç edilmek üzere Türkiye de satın aldıkları veya imal ettikleri malları Türkiye de satmaksızın yabancı memleketlere gönderenlerin bu işlerinden doğan kazançları Türkiye de elde edilmiş sayılmaz) Bu istisnanın amacı ihracatı teşviktir. PTT acenteliği kazancı istisnası Okulların faaliyete geçtiği vergilendirme döneminden itibaren 5 vergilendirme dönemi maliye bakanlığının belirleyeceği usul ve esaslar çerçevesinde gelir vergisinden istisnadır. Dar mükellefiyete tabi olanların, Türkiye de başka bir işyeri ve daimi temsilci bulundurmamak kaydıyla, hükümetin izniyle açılan sergi ve panayırlarda yaptıkları ticari faaliyetlerden elde ettikleri kazançlar gelir vergisinden istisnadır.

67 2- Zirai Kazançlar Zirai faaliyetten doğan kazanç, zirai kazançtır Buna göre, zirai faaliyet, arazide gerçekleştirilen bitkisel ve hayvansal ürünlerin üretim faaliyetleri ile deniz, nehir ve gölde gerçekleştirilen balıkçılık faaliyetlerini kapsamaktadır.

68 Zirai Kazanç Ticari Kazanç Ayırımı Ürünlerin değerlendirilmesi işleminin yapıldığı bölümün, sınai bir müessese büyüklüğünde olmaması ve faaliyetin, çiftçinin kendi ürünlerini işlemekle sınırlı tutulması gerekir. Çiftçinin kurduğu işleme tesisi, sadece kendi ürünlerini işleyecek büyüklük ve kapasitede olması gerekir.şayet söz konusu tesis, çiftçinin zirai ürün kapasitesinin çok üstünde bir büyüklüğe sahipse ya da başkalarının ürünlerini alıp işleyen bir tesis ise, bu durumda çiftçinin zirai ürünlerini bu tesise taşıdığı ana kadar olan faaliyeti zirai faaliyet; ürünlerin tesiste işlenip satılması ise, ticari faaliyet kapsamına girer.

69 Zirai Kazanç Gayrimenkul Sermaye İradı Ayrımı Zirai faaliyetin yapıldığı arazinin sahibi, bu arazisini, üründen yarı yarıya pay almak amacıyla başkasına terk eder ve fiilen zirai faaliyete katılmazsa, buradan elde ettiği kazanç zirai kazanç değil, gayrimenkul sermaye iradıdır.

70 Bazı Tanımlar Çiftçi : Zirai faaliyette bulunan gerçek kişilerdir. Mahsul : Zirai faaliyetler sonucu üretilen maddelerdir. Zirai İşletme : Zirai faaliyetlerin içinde yapıldığı işletmelerdir (Örnek; çiftlik).

71 Zirai Kazançların Vergilendirilmesi Bu konuda iki usul vardır; a-) Kesinti (stopaj) Yöntemi b-) Gerçek Usul Yöntemi

72 Kesinti (stopaj) Yöntemi Çiftçilerin ürünlerini satış sırasında, alıcının çiftçiye ödediği ürün bedeli üzerinden kanunda gösterilen oranlarda vergi kesmesidir. Kesinti usulu ile vergilendirilen çiftçiler defter tutmak ve belge düzenlemek zorunda değildir. Kesinti oranları hayvansal ürünlerde %2, tarla ürünlerinde ise %4 tür. Borsaya kayıtlı ürünlerde bu oranlar yarı yarıya indirilir.

73 Kesinti (stopaj) Yöntemine Tabi Olmanın Şartları 1. Bir biçerdöver veya bu mahiyetteki motorlu araca veya 10 yaşına kadar ikiden fazla traktöre sahip olmamak. 2. Zirai faaliyetin yapıldığı işletmenin büyüklüğü, kanunda belirtilen ölçüleri aşmamalıdır.

74 Gerçek Usul Yöntemi Zirai kazancın gerçek usuldeki tespiti, ticari kazançlarda olduğu gibi, bilanço esası ve işletme hesabı esası olmak üzere iki şekildedir. Ancak, zirai kazançlarda, ticari kazançlardan farklı olarak,gerçek usulde vergiye tabi olan çiftçiler, bu iki tespit şeklinden dilediklerini seçmekte serbesttirler.

75 3- Ücretler Ücret, işverene tabi ve belli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve nesneler ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir. Ücretin nitelikleri; işverene tabi olmak, belli bir iş yerine bağlı olmak, ödemenin hizmet karşılığında yapılmış olması, ödemenin para, nesne veya parayla temsil edilebilen menfaatler şeklinde yapılmasıdır.

76 Ücretin Diğer Gelir Unsurlarından Ayırımı Ücretin serbest meslek kazancından ayırımı; ücret emek faktörünün geliridir. Buna göre, emek başkasına ait bir organizasyon içerisinde değerlendirilirse, elde edilen gelir ücret olarak nitelendirilir. Ücretin ticari kazançtan ayırımı; bir kişi herhangi bir işletmede çalışması karşılığında kar ve zarara belli bir oranda ortak olabilir. Bu durumda işletmeyi emeği karşılığı ortak olan kişinin elde ettiği gelir ticari kazanç sayılır. Buna karşılık, çalışanlara yapılacak ödemeler işletme tarafından elde edilen karın belli bir oranı şeklinde ise, bu şekilde emek sahiplerine ödenen kar payları ücret sayılır.

77 Ücretin Vergilendirilmesi Üç yöntem vardır; a) Vergi kesintisi (stopaj) yöntemi b) Beyan yöntemi c) Vergi karnesi ile vergilendirme yöntemi

78 Vergi Kesintisi (Stopaj) Yöntemi İşverenlerin çalıştırdıkları kişilerin ücretlerinden vergi kesmek ve muhtasar beyanname ile beyan edip ödediği yöntemdir.

79 Beyan Yöntemi Beyana tabi olan ücretleri iki grupta toplamak mümkündür; a) Kesintiye tabi olmayan ücretlerin beyanı b) Birden fazla işverenden alınan ücretlerin beyanı Bu şartlara uyan ücretliler yıllık beyanname vererek ücret gelirlerini bildirirler.

80 Vergi Karnesi ile Vergilendirme Yöntemi Kazançları basit usulde tespit edilen ticaret erbabı yanında çalışanlar Özel hizmetlerde çalışan şoförler Özel inşaat sahiplerinin ücretle çalıştırdığı inşaat işçileri Gayrimenkul sermaye iradı sahibi yanında çalışanlar Gerçek ücretlerinin tespitine imkan olmaması nedeni ile Maliye Bakanlığınca bu kapsama alınan kişilerin ücretleri bu yöntem ile vergilendirilir.

81 Gayrisafi Ücretten Yapılacak İndirimler 1. Sosyal güvenlik kurumları için yapılan kesintiler 2. Memur yardımlaşma sandıkları için yapılan kesintiler 3. Şahıs sigorta primleri 4. Sendikalara ödenen aidatlar 5. Sakatlık indirimi 6. Özürlü kişi indirimi 7. Asgari geçim indirimi 8. İşsizlik sigortası kesintisi

82 Sakatlık İndirimi Çalışma gücünün asgari %80 ini kaybetmiş bulunan çalışan birinci derece, Çalışma gücünün asgari %60 ını kaybetmiş bulunan çalışan ikinci derece, Çalışma gücünün asgari %40 ını kaybetmiş bulunan çalışan üçüncü derece sakat sayılır ve aşağıda belirtilen aylık tutarlar çalışanların ücretlerinden vergileri hesaplanırken indirilir. Birinci derece sakatlar için 680 TL İkinci derece sakatlar için 330 TL Üçüncü derece sakatlar için 160 TL

83 Özürlü Kişi İndirimi Ücretlilerin bakmakla yükümlü oldukları özürlü kişilere uygulanan bir indirimdir.örneğin özürlü çocuğu bulunan bir işçi yada memur, çocukları için de onların sakatlık derecesine göre, sakatlık indiriminde belirtilen tutarlara göre indirime tabi tutulur.

84 Asgari Geçim İndirimi Vergi borcunun hesaplanmasında, bireylerin asgari geçimini sağlayacak kadar bir tutarın gayrisafi gelirden düşülerek vergi dışı bırakılmasıdır. Asgari geçim indirimi, asgari ücretin yıllık brüt tutarının Mükellefin kendisi için %50 si Çalışmayan ve geliri olmayan eş için %10 Çocukların her biri için ayrı ayrı olmak üzere; ilk iki çocuk için %7,5 diğer çocuklar için %5 i kanunda belirtilen hesaplama yöntemine tabi tutularak indirim sağlanır.

85 Örnek 1 Bekar olan bir asgari ücretlinin 2010 yılının Ocak ayında yararlanabileceği asgari geçim indirimi tutarı aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır yılında Asgari Ücretin Yıllık Brüt Tutarı (729,00x12): 8.748TL Asgari Geçim İndirimi Oranı : % 50 - Mükellefin kendisi için % 50 Asgari Geçim İndirimine Esas Tutar (8.748,00x% 50) : 4.374,00 TL Asgari Geçim İndiriminin Yıllık Tutarı (4.374,00x% 15): 656,10 TL Hesaplanan yıllık tutarın 1/12 si olan (656,10/12) 54,68 TL, aylık olarak hesaplanan gelir vergisi tevkifatı (para konusunda kesintiler) tutarından mahsup edilecektir.

86 4- Serbest Meslek Kazancı Serbest meslek faaliyeti, sermayeden ziyade şahsi çalışmaya ilmi ve mesleki bilgiye veya uzmanlığa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi adına ve hesabına yapılmasıdır.

87 Serbest Meslek Kazancının Nitelikleri Sermayeden ziyade şahsi çalışmaya dayanır, asli unsur şahsi çalışmadır, sermaye ikinci plandadır. İlmi, mesleki bilgi ve uzmanlığa dayanır. İlmi ve mesleki bilgi ve uzmanlığa dayanmayan bir organizasyon, emeğe de dayansa bu faaliyet ticari nitelikte sayılır. Örneğin berberlik, tamircilik gibi faaliyetler ticari faaliyetlerdir. Buna karşılık muayenehane açmak suretiyle yapılan doktorluk, diş hekimliği ya da aynı şekilde açılan avukatlık ve mühendislik büroları serbest meslek faaliyetidir. Ticari mahiyette olmayan işlerdir, kişi işini yaparken ilk etapta ilmi, mesleki bilgi ve uzmanlığını konuşturur. Ancak işini bir ticari faaliyet organizasyonu içerisinde icra ediyorsa, buradan elde edilecek kazanç serbest meslek kazancı olmaz. Bir doktor özel hastane kurup işletir ya da bir mühendis müteahhitlik yaparsa buradan elde edilen kazanç ticari kazanç olacaktır. Bir işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında yapılır.

88 Serbest Meslek Kazancının Diğer Gelir Unsurlarından Ayırımı 1. Ticari Kazançtan Ayırımı: Serbest meslek faaliyetinde kişisel çalışma, buna karşılık ticari faaliyette ise sermaye ön plandadır. Ancak bazı durumlarda bunun istisnası görülebilmektedir. Örneğin doktorlukta bir radyoloji uzmanının mesleki faaliyetlerini sürdürebilmesi için önemli miktarda yatırım yapması gerekmektedir. Ancak bu faaliyetler esas itibariyle uzmanlığa dayalı olarak yürütülür. Dolayısıyla faaliyetteki sermaye böyle durumlarda önemli derecede yoğun da olsa, mesleki ve ilmi bilgiye dayandığı için ticari faaliyet olarak değil, serbest meslek faaliyeti olarak kabul görülür.

89 Serbest Meslek Kazancının Diğer Gelir Unsurlarından Ayırımı 2. Serbest meslek ile ticari faaliyetin bir arada yapılması: Bazı durumlarda her iki faaliyet birlikte yapılır. Örneğin bir mühendis ofisinde proje hizmetlerinin yanında, aynı zamanda taahhüt ve inşaat işleri ile de uğraşabilir. Bu durumda proje hizmetlerinden elde edilecek gelir serbest meslek kazancı, taahhüt ve inşaat işlerinden elde edilecek gelir ise ticari kazanç olarak kabul edilir.

90 Serbest Meslek Kazancının Diğer Gelir Unsurlarından Ayırımı 3. Ücretten ayırımı: Bir işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında yapılır, aksi durumda, yani bir işverene tabi olarak çalışılması durumunda elde edilen gelir ücret olur. Bu durum şöyle ki; bir doktor hastahanede çalışır ve hastahanedeki çalışmaları sonucunda gelir elde ederse bu ücret, hastahane dışında muayenehane kurup işletirse buradaki gelir serbest meslek kazancı olur.

91 Serbest Meslek Kazancının Tespiti Serbest meslek faaliyetlerinde bulunanlar, serbest meslek kazanç defteri tutarlar. Bu defter, işletme hesabı defterine benzer ve bir tarafında gelirler, diğer tarafında ise giderlerin yer aldığı basit bir defterdir. Serbest meslek kazancında matrah, bir hesap dönemi içinde serbest meslek faaliyeti karşılığı olarak tahsil edilen gelir ile bu geliri elde etmek için yapılan giderler arasındaki farktır.

92 5- Gayrimenkul Sermaye İradı Ticari ve zirai işletmeye dahil bulunmayan ve gayrimenkul niteliğindeki mal ve hakların başkalarının kullanımına bırakılması karşılığında elde edilen kira geliridir. Buna karşılık ticari ve zirai işletmeye ait olan gayrimenkul niteliğindeki mal ve hakların kiralanması karşılığında elde edilen gelir ise, ticari ya da zirai kazançtır. Zirai faaliyetin yapıldığı arazinin sahibi, bu arazisini, üründen yarı yarıya pay almak amacıyla başkasına terk eder ve fiilen zirai faaliyete katılmazsa, buradan elde ettiği kazanç zirai kazanç değil, gayrimenkul sermaye iradıdır. Dolayısıyla zirai faaliyetin yapıldığı arazinin sahibi bu arazisini yarı yarıya pay almak için kiraya veriyorsa zirai kazanç elde eder, arsa olarak kiraya veriyorsa gayrimenkul sermaye kazancı elde eder.

93 Gayrimenkul Sermaye İradının Tespiti Gayrimenkul sermaye kazancında net gelir, gayrisafi (net olmayan) hasılattan gelirin sağlanması için yapılan giderler indirildiktan sonra kalan olumlu farktır. Gelecek yıllara ait olup peşin alınan kira bedelleri ilgili yılların geliri sayılır. Örneğin 2008 yılında yapılan 3 yıllık kira anlaşması için peşin alınan TL lik kira bedelinin 1/3 oranındaki tutarı olan TL 2008 yılının geliri olarak vergilendirilir. Geçmiş yıllara ait olan kira bedelleri, ilgili yıllarda alınmayıp sonra alınırsa, alındığı yılın geliri olarak kabul edilir.

94 Gayrimenkul Sermaye İradının Tespiti Gayrimenkul sermaye iradının tespitinde iki yöntem vardır: 1. Gerçek Gider İndirimi Yöntemi 2. Götürü Gider İndirimi Yöntemi

95 Gerçek Gider İndirimi Yöntemi Gayrisafi (net olmayan) gelirden, Gelir Vergisi Kanununun 74. maddesinde belirtilen giderlerin düşülmesi yoluyla vergiye tabi matrahın hesaplanmasıdır. Giderlerin yapılması için belgelendirme yapmak zorunludur.

96 Gerçek Gider İndirimi Yönteminde Vergiye Tabi Matrahın Hesaplanması Örneğin 2009 yılında 5000 TL gayrisafi (net olmayan) konut kira geliri elde etmiş olan bir mükellefin, bu kira gelirine gerçek gerçek giderlerinin tutarı 1000 TL dir. Buna göre net kira geliri yani vergiye tabi matrah nedir?

97 Çözüm: Öncelikle istisnaya isabet eden gider kavramının bilinmesi gerekir. İstisnaya isabet eden gider miktarı her yıl belli oranda arttırılan bir tutar olmakla beraber sadece konut kira gelirinde söz konusudur ve 2010 yılında 2600 TL olmuştur. İstisnaya isabet eden gider miktarı sorunun çözümünde şu şekilde kullanılır: Soruda gayrisafi gelir 5000 TL, gerçek gider tutarı ise 1000 TL verilmiş idi. Buna göre; 5000TL gelire karşılık 1000 TL gider olmuşsa 2600 TL gelire karşılık x TL gider olur Denklemin doğru orantı olması sebebi ile içler dışlar çarpımı yapılır; (2600x1000) : 5000 = 520 TL bulunur. Bu şu demektir; 1000 TL lik gerçek giderden 520 TL indirilemez. Buna göre indirilebilecek gerçek gider tutarı = 480 TL İndirilebilecek gider tutarı ile istisna tutarın toplamının kira gelirinden düşülmesi ile vergi matrahı bulunur. Buna göre; = = 1920 TL vergi matrahıdır.

98 Götürü Gider İndirimi Yöntemi Gayrimenkul sermaye gelirinden, bu gelirin % 25 lik bir kısmın indirildiği yöntemdir. Götürü gider indirimi, hakların kiraya verilmesinde elde edilen gelirler için uygulanmaz. Bu yöntemi kabul edenler iki yıl geçmedikçe bu usulden dönemezler. Mükellefler gerçek gider yerine, yani giderlerini belgelendirmek zorunda kalmadan, gelirin % 25 ini gider olarak indirir.

99 Götürü Gider İndirimi Yöntemi Örnek: 2010 yılında 5000 TL konut kira geliri olan birinin devlete beyan edeceği vergi matrahı götürü gider indirim yöntemine göre nedir? (Not: 2010 yılı istisnaya isabet eden gider miktarı 2600 TL dir)

100 Çözüm: 1.adım: İstisna sonrası kira geliri bulunur, yani; = 2400 TL 2.adım: İstisna sonrası kira gelirinin % 25 i alınır, yani; 2400 x % 25 = 600 TL bulunur. 600 TL götürü giderdir. 3.adım: İstisna sonrası kira gelirinden götürü gider çıkarılır ve vergiye tabi matrah bulunur, yani; = 1800 TL beyan edilecek vergi matrahıdır.

101 Gayrimenkul Sermaye İratlarında İstisna Gayrimenkul sermaye gelirlerinden sadece konut gelirlerinde istisna vardır, konut geliri dışındaki gelir kalemlerinde istisna söz konusu değildir. Bu istisnanın tutarı 2008 yılında 2400 TL iken 2009 yılında 2600 TL olmuştur.2010 yılında ise değişmemiştir. Öte yandan ticari, zirai veya mesleki kazançlarını yıllık beyanname ile bildirmek mecburiyetinde olanlar bu istisnadan faydalanamazlar. Örneğin, bir tacirin veya serbest meslek sahibi olan bir doktorun, sahibi bulunduğu konutu kiraya vermesi halinde elde ettiği gayrimenkul sermaye kazancından yukarıda belirtilen istisna tutarı düşülmeyecektir.

102 Emsal Kira Bedeli Esası Bu esasın amacı, kiraya verilen mal ve hakların kira bedellerinin gerçek miktarın altında beyan edilmesini önlemektir. Kiraya verilen mal ve hakların kira bedelleri, emsal kira bedelinden düşük olamaz. Eğer emsalden düşük tutarda kira anlaşması yapılmışsa vergiye tabi tutar emsal kira bedelidir.

103 Emsal Kira Bedelinin Tespiti Emsal kira bedeli, binalar ve araziler ile mal ve haklar için ayrı ayrı tespit edilir. Bina ve arazilerde emsal kira bedeli, varsa yetkili özel mercilerce veya mahkemelerce takdir veya tespit edilmiş kira bedelidir. Böyle bir takdir veya tespit yoksa emsal kira bedeli vergi usul kanununa göre belirlenen vergi değerinin % 5 idir. Buna göre değeri TL olan bir apartman dairesinin yıllık kira bedeli TL x % 5 = 2500 TL nin altında olamaz. Diğer mal ve haklarda emsal kira bedeli, bu mal ve hakların değerinin % 10 udur.

104 Emsal Kira Bedelinin Uygulanmayacağı Durumlar Boş kalan gayrimenkullerin korunması maksadıyla bedelsiz olarak başkalarının ikametine bırakılması Binaların üstsoy ve altsoy veya kardeşlerin ikametine tahsis edilmesi Mal sahibi ile birlikte akrabaların da aynı evde veya dairede ikamet etmesi Kamu kurum ve kuruluşlarına yapılan kiralamalarda emsal kira bedeli uygulanmaz.

105 6-Menkul Sermaye Geliri Sahibinin ticari, zirai veya mesleki faaliyeti dışında nakdi sermaye veya parayla temsil edilen değerlerden elde ettiği kar payı, faiz, kira ve benzeri gelirlerdir. Buna karşılık ticari, zirai veya mesleki faaliyet kapsamında elde edilen bu çeşit gelirler ise ticari, zirai veya mesleki kazanç sayılır. Örneğin işletmeye ait olan para karşılığı elde edilen faiz geliri ticari kazanç sayılır. Buna karşılık kaynağı ne olursa olsun menkul sermaye geliri sayılan gelirler vardır Bunlar: 1. Hisse senetlerinin kar payları 2. İştirak hisselerinden doğan kazançlar 3. Kurumların idare mecisi başkan ve üyelerine verilen kar payları 4. Her çeşit tahvil ve hazine bonosu faizleri 5. Alacak faizleri 6. Mevduat faizleri 7. Repo geliri vb. gibi

106 Menkul Sermaye Gelirlerinin Vergilendirilmesi Menkul sermaye gelirleri esas olarak stopaj (vergi kesintisi) yöntemiyle vergilendirilmektedir. Kesinti oranı %15 dir. Bakanlar kurulu bu oranı menkul sermaye gelirinin türüne veya geliri elde eden kişilere göre değiştirme hakkına sahiptir. Buna göre bakanlar kurulu % 15 olan kesinti oranını dilediği taktirde dar mükellef gerçek kişiler için % 0 yapabilmektedir.

107 Menkul Sermaye Gelirlerinin Beyanı Menkul sermaye gelirlerinin vergilendirilmesi esas itibarıyla kesinti yöntemine göre yapılmakla birlikte bazı menkul sermaye gelirleri için beyanname vermek zorunludur.

108 7- Diğer Kazanç ve Gelirler Diğer kazanç ve gelirler, değer artışı kazançları ve arızi kazançlar olmak üzere iki gruba ayrılmıştır. 1- Değer artışı kazançları: Bazı mal ve hakların elden çıkarılması nedeniyle, satış fiyatı ile maliyet fiyatı arasındaki olumlu farktan dolayı ortaya çıkan kazançtır. 2- Arızi kazançlar: Arızi (dışarıdan gelen) kazançlar şunlardır: Dışarıdan yapılan ticari faaliyetler ve aracılıklardan elde edilen kazançlar Ticari veya zirai bir işletmenin faaliyeti ile serbest meslek faaliyetinin durdurulması veya terk edilmesi sonucu elde edilen gelirler Gayrimenkul tahliyesi veya kiracılık hakkının devri karşılığında alınan tazminatlar Gerçek usulde vergiye tabi mükelleflerin terk ettikleri işleri ile ilgili olarak sonradan elde ettikleri kazançlar (zarar yazılı değersiz alacaklarla, karşılık ayrılan şüpheli alacakların tahsili)

109 GELİR VERGİSİNİN TARH ve TAHSİLİ Gelir vergisinde 3 çeşit beyanname kullanılır: 1. Yıllık Beyanname: Yıllık kazanç ve gelirlerin beyan edilmesi için kullanılır 2. Muhtasar Beyanname: Kesinti (stopaj) yoluyla hesaplanan vergilerin beyan edilmesi için kullanılır 3. Münferit Beyanname: Dar mükelleflerin yıllık beyanname vermek zorunda olmadıkları diğer kazanç ve gelirlerden sağladıkları gelirlerin beyan edilmesi için kullanılır

110 Yıllık Beyanname Yıllık Beyanname: Yıllık kazanç ve gelirlerin beyan edilmesi için kullanılır. Herhangi bir mükellef, yedi gelir unsurundan sadece bir tanesinden gelir elde edebileceği gibi, bir kaçından ya da tamamından gelir elde etmiş olabilir. Üniter Sistem: Çeşitli unsurlardan sağlanan gelirler, prensip olarak tek bir beyannamede toplanır ve artan oranlı tarifeye göre vergilendirilir. Gelir unsurlarının birleştirilerek tek bir beyannamede toplanmasına, üniter sistem denir. Sedüler Sistem: Gelir unsurlarının birleştirilmeden ve birbirinden bağımsız olarak vergilendirilmesine sedüler sistem denir. Türk gelir vergisi sistemi üniter yapıda olmakla beraber, kesinti yoluyla vergilendirilmiş çok sayıda gelir unsurunun bulunması sebebi ile üniter sistemden uzaklaşmıştır.

111 Yıllık Beyanname Verilme Zamanı 1. Bir takvim yılına ait beyanname izleyen Mart ayının başından 25. günü akşamına kadar verilir. 2. Gelirin sadece basit usulde tespit edilen ticari kazançlardan ibaret olması halinde izleyen yılın Şubat ayının başından 25. günü akşamına kadar verilir. 3. Takvim yılı içinde ülkeyi terk edenler, memleketi terkten önceki 15 gün içinde beyannameyi vermek zorundadır. 4. Ölüm halinde ise, mirasçılar ölüm tarihinden itibaren 4 ay içinde beyannameyi vermek zorundadır

112 Muhtasar Beyanname İşverenler veya vergi kesmek zorunda olan diğer kimseler tarafından kesilen vergilerin vergi dairesine bildirilmesi için kullanılan beyannamedir. Muhtasar Beyanname Verilme Zamanı: Kesintinin yapıldığı ayı takip eden ayın 23. günü akşamına kadar ödemenin yapıldığı yerin bağlı bulunduğu vergi dairesine verilir. Vergi ise beyannamenin verildiği ayın 26. günü akşamına kadar ödenir.

113 Münferit Beyanname Dar mükellefiyete tabi olanların, yıllık beyanname ile bildirmek zorunda olmadıkları kazanç ve iratlarından, vergi kesintisi yoluyla alınmamış olan kazançlarının bildirilmesi için kullanılır.

114 Gelir Vergisinin Tarhı (Hesaplanması) Yıllık gelir vergisi, vergiye tabi gelirlerin yıllık toplamından, kanunda belirtilen indirimler düşüldükten sonra GVK nın 103. maddesinde belirtilen oranların uygulanması suretiyle hesaplanır.

115 2011 Yılı Gelir Vergisi Tarifesi TL'ye kadar % TL'nin TL'si için TL, fazlası% TL'nin TL'si için TL, (ücret gelirlerinde TL'nin TL'si için TL), fazlası % TL'den fazlasının TL'si için TL, (ücret gelirlerinde TL'den fazlasının TL'si için TL), fazlası % 35 oranında vergilendirilir

116 Tarh Yeri ve Zamanı Gelir vergisi, prensip olarak, mükellefin ikametgahının bulunduğu yerdeki vergi dairesince tarh edilir. İşyeri ile ikametgahı ayrı vergi dairesine bağlı olan mükelleflerin vergileri, Maliye Bakanlığının uygun görmesi ve mükellefe önceden bildirmek kaydıyla işyerinin bulunduğu yerin vergi dairesince tarh edilir. Tarh beyannamenin verildiği günden sonra 7 gün içinde yapılır.

117 Gelir Vergisinin Tahsili Şubat ayı içinde beyanname veren basit usule tabi mükellefler, Şubat ve Haziran aylarında Mart ayı içerisinde verilmesi gereken beyanname ile bildirilen gelir üzerinden tahakkuk ettirilen vergiler, Mart ve Temmuz aylarında 2 taksitte Muhtasar beyanname ile bildirilen vergiler, beyannamenin verildiği ayın 26. günü akşamına kadar Münferit beyanname ile bildirilen gelirlere ilişkin vergi ise, beyannamenin verilme süresi içinde ödenir.

118 KURUMLAR VERGİSİ Gelir vergisi ile kurumlar vergisi arasında temelde büyük farklılıklar yoktur.her ikisi de gelir üzerinden alınır ve gelir vergisinin konusunu teşkil eden 7 gelir unsuru aynı zamanda kurumlar vergisinin de konusunu teşkil eder. Temel fark mükellefiyettedir, kurumlar vergisinin mükellefi; başta sermaye şirketleri olmak üzere bazı tüzel kişiler ile tüzel kişiliği olmayan diğer bazı kuruluşlardır. Diğer fark tarife yapısındadır. Gelir vergisi tarifesi artan oranlı, kurumlar vergisi tarifesi ise sabit oranlıdır.

119 KURUMLAR VERGİSİNİN KONUSU K.V. nin konusu kurum kazancıdır. Gelir vergisinde anlatılan 7 gelir unsuru kurumlar vergisinin konusunu oluşturur.

120 KURUMLAR VERGİSİNİN MÜKELLEFLERİ Aşağıda sayılan kurumların kazançları, kurumlar vergisine tâbidir: a) Sermaye şirketleri: Semaye şirketleri anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ile benzer nitelikteki yabancı kurumlardır. b) Kooperatifler (Okul kooperatifleri hariç) c) İktisadî kamu kuruluşları ç) Dernek veya vakıflara ait iktisadî işletmeler d) İş ortaklıkları

121 Tam ve dar mükellefiyet Tam mükellefiyet: Kanunî veya iş merkezi Türkiye'de bulunanlar, gerek Türkiye içinde gerekse Türkiye dışında elde ettikleri kazançların tamamı üzerinden vergilendirilirler. Dar mükellefiyet: Kanunî ve iş merkezlerinin her ikisi de Türkiye'de bulunmayanlar, sadece Türkiye'de elde ettikleri kazançları üzerinden vergilendirilirler.

122 Muafiyet Aşağıda sayılan kurumlar, kurumlar vergisinden muaftır: a) Kamu idare ve kuruluşları tarafından tarım ve hayvancılığı, bilimi, fennî ve güzel sanatları öğretmek, yaymak, geliştirmek ve teşvik etmek amacıyla işletilen okullar, okul atölyeleri, konservatuvarlar, kütüphaneler, tiyatrolar, müzeler, sergiler, numune fidanlıkları, tohum ve hayvan geliştirme ve üretme istasyonları, yarış yerleri, kitap, gazete, dergi yayınevleri ve benzeri kuruluşlar. b) Kamu idare ve kuruluşları tarafından genel insan ve hayvan sağlığını korumak ve tedavi amacıyla işletilen hastane, klinik, dispanser, sanatoryum, huzurevi, çocuk bakımevi, hayvan hastanesi ve dispanseri, hayvan bakımevi, veteriner bakteriyoloji, seroloji, distofajin kuruluşları ve benzeri kuruluşlar.

123 c) Kamu idare ve kuruluşları tarafından sosyal amaçlarla işletilen şefkat, rehin ve yardım sandıkları, sosyal yardım kurumları, yoksul aşevleri, ceza ve infaz kurumları ile tutukevlerine ait işyurtları, darülaceze atölyeleri, öğrenci yurtları, pansiyonları ve benzeri kuruluşlar. ç) Kamu idare ve kuruluşları tarafından yetkili idarî makamların izniyle açılan yerel, ulusal veya uluslararası nitelikteki sergiler, fuarlar ve panayırlar. d) Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerine ait olup sadece kamu görevlilerine hizmet veren, kâr amacı gütmeyen ve üçüncü kişilere kiralanmayan kreş ve konukevleri ile askerî kışlalardaki kantinler.

124 e) Kanunla kurulan emekli ve yardım sandıkları ile sosyal güvenlik kurumları. f) Yaptıkları iş veya hizmet karşılığında resim ve harç alan kamu kuruluşları. g) Özelleştirme İdaresi Başkanlığı ile Özelleştirme Fonu, Toplu Konut İdaresi Başkanlığı ve Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğü. h) Kuruluşlarındaki amaca uygun işlerle sınırlı olmak şartıyla, Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü ile askerî fabrika ve atölyeler.

125 ı) İl özel idareleri, belediyeler ve köyler ile bunların oluşturdukları birlikler veya bunlara bağlı kuruluşlar tarafından işletilen; 1) Kanal, boru ve benzeri yollarla dağıtım yapan su işletmeleri, 2) Belediye sınırları içinde faaliyette bulunan yolcu taşıma işletmeleri, 3) Kesim, taşıma ve muhafaza işleriyle sınırlı olmak üzere mezbahalar. i) Köyler veya köy birlikleri tarafından köylünün genel ve ortak ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla işletilen hamam, çamaşırhane, değirmen, soğuk hava deposu ve bağlı oldukları il sınırı içinde faaliyette bulunmaları şartıyla yolcu taşıma işletmeleri ile köylere veya köy birliklerine ait tarım işletmeleri.

126 j) Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü ile özerk spor federasyonlarına tescil edilmiş spor kulüplerinin idman ve spor faaliyetlerinde bulunan iktisadî işletmeleri ile sadece idman ve spor faaliyetlerinde bulunan anonim şirketler. Ancak, kulübün idman ve spor faaliyetleri dışında forma ve diğer spor malzemelerinin satışı, lokal ve otopark işletmeciliği gibi faaliyetlerinin de bulunması halinde kurumlar vergisi muafiyetinden bahsedilemeyecektir.

127 k) Yabancı ülkeler veya uluslararası finans kuruluşları ile yapılan malî ve teknik işbirliği anlaşmaları çerçevesinde yalnızca küçük ve orta ölçekli işletmelere kredi teminatı sağlamak üzere kurulmuş olup, bu faaliyetlerinden elde ettikleri kazançları teminat sorumluluk fonlarına ekleyen ve sahip oldukları fonları ortaklarına dağıtmaksızın küçük ve orta ölçekli işletmelere kredi sağlayan banka ve kuruluşlara yatıran kurumlar.

128 l) Münhasıran bilimsel araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde bulunan kurum ve kuruluşlar (Bunların vergi muafiyetinden yararlanmasına ve muafiyetlerinin kaybedilmesine ilişkin şartlar Maliye Bakanlığınca belirlenir.). m) Organize sanayi bölgeleri ile küçük sanayi sitelerinin alt yapılarını hazırlamak ve buralarda faaliyette bulunanların; arsa, elektrik, gaz, buhar ve su gibi ortak ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla kamu kurumları ve kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişilerce birlikte oluşturulan ve kazancının tamamını bu yerlerin ortak ihtiyaçlarının karşılanmasında kullanan iktisadî işletmeler.