Transkript

1

2 ĠNSAN VE TEKNOLOJĠ ĠLĠġKĠSĠ Prof. Dr. Binnur YEġĠLYAPRAK Türk PDR- DER Onursal BaĢkanı

3 DüĢünelim TartıĢalım Ġnternet; fırsat mı, tehdit mi? Bilgisayar icat oldu. ne oldu? Teknoloji bağımlılığı ve belirtileri?

4 Sağladığı olanaklar: Yararlanıyor muyuz? Marazi internet kullanımı: On sinyal Ġnternet bağımlısı olma ve nedenleri? AraĢtırmalar, sorunlar, öneriler. ġiddet ve seks oyunları çocukları nasıl etkiliyor? Ebeveynler ve öğretmenler Ġçin kılavuz. Ne yapmalı, nasıl yapmalı?

5 Bilgisayar ve Ġnternet FIRSAT MI? TEHDĠT MĠ?

6 Ġnternet YaĢamımıza girdi AlıĢkanlıklarımızı değiģtirdi HaberleĢme Öğrenme Bilgiye ulaģma Bankaya gitme AlıĢveriĢ yapma BoĢ zaman aktiviteleri ĠletiĢim

7 Ġnternet yaģamımızda NELERĠN yerini aldı? Mektup Telefon Kitap Kütüphane Ansiklopedi Sözlük Gazete Dergi Sinema Körebe, elim sende, Bezden bebek Yüzyüze iletiģim Dostlukların sıcaklığı

8 Bilgisayar, internet, tv, cep telefonu vb.lerine aģırı düģkünlük: TEKNOLOJĠ BAĞIMLILIĞI Ġnsan-makine etkileģimine dayalı kimyasal olmayan bağımlılık türü. AnabileĢenleri: - Dikkat çekme - Duygu durum değiģikliği - Tolerans - Geri çekilme belirtileri - ÇatıĢma - Nüksetme

9 Ġnternet Bağımlılığı Dünya, son 15 yılda internet bağımlılığı adlı yeni bir hastalıkla tanıģtı.

10 HĠKĠKOMORĠ Nedir? Japon teknolojisinin son ürünü! Hikikomori: Sosyal Çekilme Dünyadan elini ayağını çekmek Japonya da 1 milyondan fazla genç bu hastalıktan muzdarip!

11 Madde bağımlılığı kadar yıkıcı sonuçlar doğurabilen bu hastalık için Amerika da özel tedavi merkezleri bulunuyor. Ġnternet bağımlılığının en önemli belirtisi ise bilgisayar baģında saatlerce zaman geçirmek ve sosyal hayattan uzaklaģmaktır.

12 Ġnternetin yaygınlaģtığı 90 lı yıllar bağımlılık yarattı ve milyonlarca kiģi bilgisayar baģında ruhsal ve fiziksel yönden hastalanacak kadar uzun zaman geçirmeye baģladı.

13 Amerika daki 189 milyon internet kullanıcısının % 6-10 unda alkol ve uyuģturucu madde bağımlılığı kadar ciddi bir sorun sözkonusu, çünkü internet kullanan gençlerin neredeyse yarısı bağımlı. Bağımlılar online olduklarında porno, kumar, chat ve oyun sitelerini tercih ediyorlar ya da bu siteleri tercih ettikleri için bağımlı oluyorlar.

14 Ġnternet bağımlılığında yoksunluk belirtileri diğer bağımlılıkları da aratmıyor. EndiĢe, titreme, terleme, huzursuzluk ve paranoid belirtiler görülebiliyor.

15 Ancak, internet bağımlılığının tedavisi madde bağımlılığına göre farklılıklar gösteriyor.

16 Alkol ve uyuģturucuda, bağımlı kiģi kullandığı maddeden tamamen uzak tutulurken, internette ölçülü kullanım söz konusu olabiliyor, Bağımlı, uzun saatler olmamak kaydıyla internet kullanabiliyor.

17 Bu yeni hastalığın tedavi süreci ve sonuçlarına iliģkin henüz çok fazla veri yok. Ancak Arizona da bulunan Tucson Bağımlılık Merkezi Müdürü Gina Ewing sorunu iki sözcükle özetliyor Bağımlılık bağımlılıktır.

18

19 Bağımlılık Nasıl Tanımlanır? Birey ve nesne(si) arasındaki, bireyin seçimiyle baģlayan, aynılık ve süreklilik özelliği taģıyan, boyutlu bir iliģkidir. Bu iliģki her ne kadar bireyin özgür iradesi ile baģlamıģ ise de, bireyin özerkliği zaman içinde ortadan kalkmaktadır.

20 Ġnternet bağımlılığının belirtileri nelerdir? Bir kiģi; ĠĢindeyken kendini iģine veremiyorsa; Ġnternetle ilgili hayaller kuruyorsa Evine gelince ilk iģi yakınlarıyla iliģki kurmak, zorunlu ev iģlerini yapmak yerine bilgisayarı açmak oluyorsa; Gerçek iliģkiler yerine sanal dünyayı tercih ediyorsa;

21 Gece geç saatlere kadar bilgisayar baģında kalıyorsa; Çevreden bu konuda eleģtiriler alıyorsa; Defalarca azaltmak sınırlamak istediği halde bilgisayar-internet ilgisini artarak sürdürüyorsa;

22 özetle aģırı internet ilgisinden dolayı iģi, evi ve gerçek dünya ile olan iliģkileri aksıyorsa; Bu kiģide internet bağımlılığından bahsedilebilir.

23 Yapılan psikiyatrik araģtırmalarda internet bağımlılarında dopamin ya da endorfin gibi maddelerin saviyelerinin arttığı, kumar bağımlılarınkine benzeyen nörokimyasal değiģikliklerin oluģtuğunu ortaya koyuyor.

24 Bu kiģiler gerçek dünya ile pek ilgilenmiyorlar, aile yaģamı anlamını yitiriyor, gerçek dostlarından ve çevresinden uzaklaģan bu kiģiler sanal dostları ile birlikte yeni bir yaģam kuruyorlar.

25 Siber toplumun üyeleri: Sanal Bağımlılar GERÇEK yerini SANAL olana bırakıyor!

26 Yine internet bağımlılığı konusunda yapılan bir anket çalıģmasını cevaplayan internet kullanıcılarının %40 ının kendilerini bağımlı olarak gösterdiklerini belirtiyor. BeĢte biri ise chat ortamlarını bir tür uyuģturucu gibi gördüklerini söylüyürlar.

27 Ġnternet Zaman hırsızı mı? Zaman kazandırıcı mı?

28 Yanıt: Bize bağlı. Önceliklerimizi belirleme ve hedefe ulaģmada bir araç olarak bize hizmet ediyor mu? Yoksa biz onun kölesi miyiz?

29 Teknoloji-Ġnsan ĠliĢkisi Teknofobi Teknoloji bağımlılığı Normali yakalamak BĠLĠNÇLĠ KULLANIM Her iki uca kaymak da yaģamımızı sınırlar!

30 Ġnternetin sağladığı olanaklar Hızlı iletiģim Bilgiye hızlı eriģim 24 saat kullanma olanağı ĠletiĢim özgürlüğü Dünyanın her yerine bir tık ile ulaģma. Bağımsız çalıģma Kendini geliģtirme olanağı Kendi kendine öğrenme ve geliģme Ġlgi, merak ile öğrenmeyi teģvik etme Dikkati yoğunlaģtırma

31 Ödevleri evden yapabilirsiniz. AlıĢveriĢinizi evden yapabilirsiniz. KarĢılaĢtırmalı bilgi sağlar. BoĢ zamanı değerlendirme seçenekleri sunar. Sağladığı olanaklar açısından ekonomik bir hizmettir. Evinden ofisinden masa baģında iģ yürütme olanağı verir. Evde, ofiste değilken evinizi, ofisinizi kontrol etme imkanı verir.

32 Ġnternet bağımlılığı bir hastalık mıdır? Evet Hayır

33

34 Shapira ya göre; internet bağımlılarında dürtü denetimi problemi var. J. Grohol a göre internet bağımlısı olduğunu söyleyen insanların çoğu, depresyon, anksiyete, gibi baģka sorunlarla yüzleģmek yerine kendilerini internete vererek kaçma mekanizmasına sığınıyorlar.

35 Ġnternet Bağımlılığı: Marazi internet kullanımı En önemli 10 uyarı sinyali (Dr. Mark Griffith) Her maddeye EVET veya HAYIR diye size uygun yanıt veriniz. 1- Yalnızca birkaç dakika harcamaya niyetli olduğunuz halde, bilgi aramak için saatler harcadığınızı fark ediyorsunuz.

36 2- Monitörün baģında her oturuģta saatlerce kaldığınız Için fiziksel sorunlardan muzdaripsiniz. 3- ÇalıĢma arkadaģlarınıza, özel hayatınızdaki arkadaģlarınıza ya da eģinize bilgisayar baģında geçirdiğiniz zaman hakkında yalan söylüyorsunuz.

37 4- Sürekli olarak bir sonraki internet oturumunu iple çekiyorsunuz. 5- Aradığınız bilgiyi bulmaya hep bir adımcık kaldığını düģünüyorsunuz.

38 6- Anonim bir kiģiliğe bürünmek size heyecan veriyor, insanlarla internet üzerinden konuģmayı yüz yüze konuģmaktan daha kolay buluyorsunuz.

39 7- E- postanızda bir Ģey var mı diye bakmak Için zorlayıcı bir istek duyuyorsunuz. 8- Ġnternet e girmek için yemek öğünlerinize, derslerinize ya da randevularınıza boģ veriyorsunuz.

40 9- Bilgisayarınızın baģında bu kadar fazla zaman geçirdiğiniz için suçluluk duyma ve büyük bir zevk alma arasında gidip geliyorsunuz. 10- Bilgisayarınızdan uzak kaldığınız zaman canınız bilgisayar çekiyor ve yoksunluk septomları gösteriyorsunuz.

41 Ġnternet bağımlılığı HASTALIK mı? Değerlendirmede; BÜTÜNLEġTĠRME ĠLKESĠ kullanılır (Dr. John Suler)

42 Yüzyüze yaģantınız siberyaģantınızdan koptuysa bir sorun vardır. Yüz-yüze yaģantınız siber yaģantınızla bütünleģmiģse, durumunuz sağlıklıdır.

43 Ġnternet bağımlılığının ortaya çıktığı alanlar: Sohbet / chat / muhabbet Siber-seks, pornografi Borsada oynamak Açık artırmalara katılmak Yeni bilgiler peģinde koģmak AlıĢ-veriĢ sitelerini dolaģmak Flört Oyunlar

44 Ġnternet Bağımlılığının Nedenleri 1- SOSYALLEġME ĠHTĠYACI: 2- ĠNTERNETĠ ÇEKĠCĠ KILAN DĠĞER UNSURLAR

45 SOSYALLEġME ĠHTĠYACI Günümüzün kent yaģamında kolay kurulamayan sosyal bağları internet üzerinden kurmak. Yabancılarla kolaylıkla ve risksiz olarak iliģkiye geçebilmek.

46 Kendilerini dizginlemeden, özgürce ifade edebilmek. Kendilerini istedikleri gibi gösterebilmek PaylaĢma ortamlarında, ses çıkarmadan diğerlerini dikizleme olanağı.

47 ĠNTERNETĠ ÇEKĠCĠ KILAN DĠĞER UNSURLAR Her an el altında olması (7 gün 24 saat) YasaklanmıĢ alana ulaģabilme olanağı Zaman geçirme yolları sunması Risk almaya yardım etmesi: ġiddet ve seks içerikli sitelerin adrenalini artırması.

48 ARAġTIRMA SONUÇLARI Ġnternet kullanımı arttıkça bireylerin kendini yalnız ve mutsuz hissetme olasılığı artıyor. Ġnternet bağımlılarının haftada 8-24 saat arası bir süre internet kullandığı ve daha yalnız kiģiler olduğu. Üniversite öğrencilerinden %13 ü internet bağımlısı

49 TÜRKĠYE DE Türkiye de internet kullanımı son beģ yılda %700 lük bir artıģ göstermiģ Türkiye de bilgisayar ve internet kullanımı en çok yaģ aralığında olanlarda

50 TÜRKĠYE DE Ġnternet bağımlısı öğrencilerde ders baģarısızlığı, sosyal iģlev bozukluğu, yorgunluk hissi görülmekte (Özmenler, 2001). Özel bir okulda yapılan deneysel araģırma sonuçlarına göre; aile iģbirliği, aile rehberliği ile olumlu değiģim sağlanmıģtır (Uludoğan, 2005)

51 Sorun internette değil, ne aradığını bilmeyen eğitim sistemimizde aranmalıdır (OrtaĢ, 2007) Sanal ortamda yalan söyleme oranı artıyor.

52 TV ve Bilgisayar Oyunlarında ġġddet çocuklar ve gençleri nasıl etkiliyor? AraĢtırmalar, bir çocuğun 14 yaģına gelinceye kadar ortalama olarak TV de onbirbin cinayet sahnesine tanık olduğunu, Çizgi filmlerin %94 ünün Ģiddet ve cinayet konularına yer verdiğini göstermektedir.

53 ġiddet eylemlerini izleme ile saldırganlık arasında (+)ilişki var. Gerginlik ve endiģe belirtileri artmakta. Uyku sorunları, kabus görme. ġiddete yönelik haz alma, cinsel hazzın yerini alması Duyarsızlık Ahlak ve değer kaybı Dürtü kontrolü kaybı Sağlıklı iletiģimde azalma

54 TV ve Bilgisayar Oyunlarında SEKS çoukları / gençleri Nasıl Etkiliyor? Pornografik malzeme, bireyin cinsel suç iģleme olasılığını artırabiliyor. Cinsel yönden aģırı uyarılma ve cinsel deneyimlere giriģme riski. Cinsel iliģkiden nefret etme Suçluluk Cinsel güdülerde normalden sapma Cinsel sorunlar.

55 Ahlaki değerlerde bozulma Evliliklerinde çeģitli uyumsuzluklar ortaya çıkarabilmekte. ***Porno içerikli oyunların çocuk ve gençleri etkilemesi; yaģa ve kiģilik özelliklerine göre farklılıklar göstermektedirler.

56 Öğretmenler ve Ebeveynler Ġçin çevirimiçi güvenlik kılavuzu: YaĢlar ve dönemler. Çocuklarınızın ister, internet konusunda deneyimsiz, ister birer bigisayar kurdu olsun, onların büyürken çeģitli dönemlerdeki internet kullanımını yönlendirebilirsiniz.

57 2-4 YaĢ grubu: BaĢlangıç dönemi 5-6 YaĢ grubu: Kendi baģlarına yapma dönemi 7-8 YaĢ grubu: Ġlginin arttığı dönem 9-12 YaĢ dönemi: Çevirimiçi ortamı bilme dönemi YaĢ dönemi: Teknik bilginin arttığı dönem.

58 2-4 yaģ grubu: BaĢlangıç dönemi Bu dönemde, çevrimiçi etkinlik genelde ebeveynlerle birlikte gerçekleģtirilir. Ebeveynler, çocuklarını kucaklarına alıp aile fotoğraflarına bakabilir, bir web kamerası kullanarak akrabalarıyla görüģebilir veya çocuklara yönelik siteleri ziyaret edebilir.

59 5-6 yaģ grubu: Kendi baģlarına yapma dönemi Çocuklar 5 yaģına geldiklerinde, web i kendi baģlarına keģfetmek isteyeceklerdir. Bu dönemle birlikte, çocuklar internet i kendi baģlarına kullanmaya baģlayacaklarından, ebeveylerin çocuklarına internet te güvenli Ģekilde gezinme yollarını göstermesi önemlidir.

60 7-8 yaģ grubu: Ġlginin arttığı dönem Bu yaģdaki çocukların normal davranıģ biçiminin bir parçası yasaklanan davranıģı sergileme eğilimidir. Bu yaģ grubundaki bir çocuk, çevirimiçi ortamda ebeveynlerinin izin vermediği sitelere girebilir veya sohbet odalarında konuģabilir.(s.o.s.)

61 Çevirimiçi etkinlik raporları, özellikle bu dönemde kullanıģlı olabilir. Çocuklar ebeveylerinin onları izlediğini fark etmeyeceklerdir, ancak gönderilen rapor nerelere gittiklerini gösterir.

62 9-12 yaģ grubu: çevirimiçi ortamı bilme dönemi Ergenlik dönemi öncesindeki çocuklar her Ģeyi bilmek ister ve Ġnternet in sunduklarını görmeye çalıģmaları normaldir. Kabul edilmez olduğu düģünülen konularda (örneğin, cinsellikle ilgili uygunsuz içerik veya bomba yapımını anlatan metinler), ebeveynler,

63 Öğretmenler, deneyimleri ni kullanarak bu tür Içeriği engelleyebilir. Ergenlik dönemi öncesindeki gençler, 8-13 yaģ grubundaki çocuklar için tasarlanmıģ olan ve çocuklara yönelik arama araçları sağlayan siteleri kulanabilir.

64 13-17 yaģ dönemi: Teknik bilginin arttığı dönem Çevirimiçi güvenlik konusunda gençlere yardımcı olmak oldukça zordur, çünkü genelde internet yazılımları hakkında ebeveynlerden daha fazla bilgiye sahiptirler.

65 Ebeveynler ve çocuk tarafından kabul edilen çevirimiçi güvenlik kurallarına tam olarak uyulması ve çocukların çevirimiçi etkinlik raporlarının sık sık incelenmesi gerekir. Ebeveynler, çocukların onların adıyla oturum açamaması için parolaların güvenliği sağlanmalıdır.

66 Öğretmenler ve Ebeveynler Ġçin: Çevirimiçi ve çevirimdıģı geçirilen zamanı dengelemeye yönelik ip uçları

67 1- Ġnternet bağımlılığı belirtilerini arayın. Çocuğunuzun internet kullanımının okuldaki performansını, sağlığını, ailesiyle ve arkadaģlarıyla iliģkilerini etkileyip etkilemediğini kendinize sorun. Çocuklarınızın çevirimiçi ortamda ne kadar zaman geçirdiğini belirleyin.

68 2- Yardım alın: Çocuğunuz internet bağımlılığı belirtileri gösteriyorsa, profesyonel bir danıģmana baģvurun. Saplantılı internet kullanımı, depresyon, öfke ve özgüven gibi baģka sorunların belirtisi olabilir.

69 3- Kendi çevirimiçi alıģkanlıklarınızı inceleyin: Kendi internet kullanımınız diğer etkinliklerinizle dengeli mi? Unutmayın çocuğunuzun örnek alacağı ilk kiģi sizsiniz.

70 4- Ġnternet Kullanımını Yasaklamayın: Çoğu çocuğun sosyal hayatının önemli bir parçasıdır. Bunun yerine, çocuklarınızın internet kullanımıyla ilgili kurallar belirleyin ve bu kurallara uyulmasını sağlayın.

71 5- Bilgisayarı açıkta tutun: Bilgisayarı çocuğunuzun odasına değil, evin ortak kullanım alanlarından birine kurun.

72 6- Bir denge kurun: Çocuğunuzun diğer etkinliklere katılmasını destekleyin ve teģvik edin - özellikle de, diğer çocuklarla zaman geçirmesini sağlayın.

73 7- Çocuğunuzun günlük yaģamda sosyalleģmesine yardımcı olun: Çocuğunuz yaģıtlarına karģı utangaç veya çekingense, onu sosyal beceriler dersi almaya teģvik edin. Çocuğunuzu,diğer çocuklarla tanıģabileceği etkinliklere özendirin.

74 8- Çocuklarınızı izleyin: Ġnternet kullanımını izleyen ve kısıtlayan yazılımları araģtırın. Ancak, nihai amacınız, çocuklarınızın internette kendine hakim olma, disiplin ve sorumluluk gibi beceriler geliģtirmesine yardımcı olmaktır.

75 9- Alternatif Sunun: Çocuğunuz yalnızca video oyunlarıyla ilgileniyorsa, en sevdiği oyunla iliģkili gerçek bir etkinlik önerin. Örneğin, çocuğunuz fantezi rol oyunlarını seviyorsa, onu fantezi kitapları okumaya teģvik edin.

76 Uzun Süreli Bilgisayar Kullanımının Yarattığı Sorunlar Nelerdir? El ve bilek sendromu Boyun kaslarında tutulma Gözlerde yorulma, kızarıklık, yanma vb. Uykusuzluk, yorgunluk Konsantrasyon bozuklukları Aile iliģkilerinde aksama Verim azlığı ve baģarısızlık Bilgisayardan ayrı kaldığında sinirlilik, neģesizlik, çöküntü vb. belirtiler.

77 Ġnternet Bağımlılığının Tedavisi (Kimberly Young) Günlük internet kullanım saatlerini değiģtirmek Çalar saat ile bilgisayar kapatmasını hatırlatmak. Haftalık internet kullanımı çizelgeleri hazırlamak ve uygulamak Ġnternet orucuna girmek Küçük hafıza kartlarına internetin faydaları ve zararlarını yazmak ve sık sık bunlara göz atmak

78 Ġnternet bağımlıları destek grupları oluģturmak. Terapi almak Öz-denetim becerilerini geliģtirmek Ġnternet dıģında farklı sosyal etkinliklere katılmak.

79 Dünya değiģiyor DeğiĢen dünyada DEĞĠġĠM için SORUMLULUK almak

80 DeğiĢime UYUM sağlamak DeğiĢirken YAġAM DEĞERLERİ ni korumak. DEĞĠġĠMĠ GELĠġMEYE DÖNÜġTÜRMEK

81

82 İZLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDER İZLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDER