KIRġEHĠR ĠL ÇEVRE DURUM RAPORU

Transkript

1 T.C. KIRġEHĠR VALĠLĠĞĠ ÇEVRE VE ġehġrcġlġk ĠL MÜDÜRLÜĞÜ KIRġEHĠR ĠL ÇEVRE DURUM RAPORU 2011 I

2 ĠÇĠNDEKĠLER A. COĞRAFĠ KAPSAMI A.1. GiriĢ... 1 A.2. Ġl ve Ġlçe Sınırları... 2 A.3. Ġlin Coğrafi Durumu... 3 A.4. Ġlin Topoğrafyası ve Jeomorfolojik Durumu... 3 A.5. Jeolojik Yapı ve Stratigrafi... 4 A.5.1. Metamorfizma ve Mağmatizma... 5 A.5.2. Tektonik ve Paleocoğrafya... 7 B. DOĞAL KAYNAKLAR... 8 B.1. Enerji Kaynakları B.1.1. GüneĢ... 8 B.1.2. Su Gücü... 8 B.1.3. Kömür... 9 B.1.4. Doğalgaz... 9 B.1.5. Rüzgar... 9 B.1.6. Biyomas... 9 B.1.7. Petrol... 9 B.1.8. Jeotermal Sahalar... 9 B.2. Biyolojik ÇeĢitlilik B.2.1. Ormanlar B Odun Üretimine Ayrılan Tarım Alanları B.2.2. Çayır ve Mera B.2.3. Sulak Alanlar B.2.4. Flora B.2.5. Fauna B.2.6. Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtı, Tabiatı Koruma Alanları B.3. Toprak B.4. Su Kaynakları B.4.1. Ġçme Suyu Kaynakları ve Barajlar B.4.2. Yeraltı Su Kaynakları B.4.3. Akarsular B.4.4. Göller ve Göletler B.5. Mineral Kaynaklar B.5.1. Sanayi Madenleri B.5.2. Metalik Madenler B.5.3. Enerji Madenleri B.5.4. TaĢ Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler C. HAVA ATMOSFER VE ĠKLĠM C.1. Ġklim ve Hava C.1.1. Doğal DeğiĢkenler C Rüzgar C Basınç C Bağıl Nem C Sıcaklık C BuharlaĢma C YağıĢlar C Yağmur C Kar, Dolu, Sis ve Kırağı C Seller C Kuraklık C Mikroklima C.1.2. Yapay Etmenler C Plansız KentleĢme II

3 C YeĢil Alanların Azalması C Isınmada Kullanılan Yakıtlar C Endüstriyel Emisyonlar C Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar C.2. Havayı Kirletici Gazlar ve Kaynakları C.2.1. Kükürtdioksit Konsantrasyonu ve Durumu C.2.2. Partikül Madde (PM) Emisyonları C.2.3. Karbonmonoksit Emisyonları C.2.4. Azot Oksit (NO) Emisyonları C.2.5. Hidrokarbon ve KurĢun Emisyonları C.3. Atmosferik Kirlilik C.3.1. Ozon Tabakasının Ġncelmesinin Etkileri C.3.2. Asit Yağmurlarının Etkileri C.4. Hava Kirleticilerinin Çevreye Olan Etkileri C.4.1. Doğal Çevreye Etkisi C Su Üzerindeki Etkileri C Toprak Üzerine Etkileri C Flora ve Fauna Üzerine Etkileri C Ġnsan Sağlığı Üzerindeki Etkisi C.4.2. Yapay Çevreye Etkisi C Görüntü Kirliliği Üzerine Etkisi D.SU D.1. Su Kaynaklarının Kullanımı D.1.1. Yeraltı Suları D.1.2. Jeotermal Kaynaklar D.1.3. Akarsular D.1.4. Göller, Göletler ve Rezervuarlar D.1.5. Deniz D.2. Doğal Drenaj Sistemleri D.3. Su Kaynaklarının Kirliliği ve Çevreye Etkileri D.3.1. Yeraltı Suları ve Kirlilik D.3.2. Akarsularda Kirlilik D.3.3. Göller, Göletler ve Rezervuarlarda Kirlilik D.3.4. Denizlerde Kirlilik D.4. Su ve Kıyı Yönetimi, Strateji ve Politikaları D.5. Su Kaynaklarında Kirlilik Etkenleri D.5.1. Tuzluluk D.5.2. Zehirli Gazlar D.5.3. Azot ve Fosforun Yol açtığı Kirlilik D.5.4. Ağır Metal ve Ġz Elementler D.5.5. Zehirli Organik BileĢikler D Siyanürler D Petrol ve Türevleri D Polikloro Naftalinler ve Bifeniller D Pestisitler ve Su Kirliliği D Gübreler ve Su Kirliliği D Deterjanlar ve Su Kirliliği D.5.6. ÇözünmüĢ Organik Maddeler D.5.7. Patojenler D.5.8. Askıda Katı Maddeler D.5.9. Radyoaktif Kirleticiler ve Su Kirliliği E. TOPRAK VE ARAZĠ KULLANIMI E.1. Genel Toprak Yapısı E.2. Toprak Kirliliği III

4 E.2.1. Kimyasal Kirlenme E Atmosferik Kirlenme E Atıklardan Kirlenme E.2.2. Mikrobiyal Kirlenme E.3. Arazi E.3.1. Arazi Varlığı E Arazi Sınıfı E Kullanım Durumu E.3.2. Arazi Problemleri E.3.3. Çayır ve Mera F. FLORA, FAUNA VE HASSAS YÖRELER F.1. Ekosistem Tipleri F.1.1. Ormanlar F Ormanların Ekolojik Yapısı F Ġlin Orman Envanteri F Orman Varlığının Yararları F Orman Kadastro ve Mülkiyet Konuları. 60 F.1.2. Çayır ve Meralar F Çayır ve Mera Varlığı F.1.4. Diğer Alanlar (Stepler vb.) F.2. Flora F.2.1. Habitat ve Topluluklar F.2.2. Türler ve Populasyonları F.3. Fauna F.3.1. Habitat ve Toplulukları F.3.2. Türler ve Populasyonları F.3.3. Hayvan YaĢama Hakları F Evcil Hayvanlar F Sahipli Hayvanlar F Sahipsiz Hayvanlar F Nesli Tehlike Altında Olan veya Muhtemel Olan Evcil ve Yaban Hayvanlar F Hayvan Hakları Ġhlalleri F Valilikler, Belediyeler ve Gönüllü KuruluĢlarla ĠĢbirliği F.4. Hassas Yöreler Kapsamında Olup (*) Bölümündeki Bilgilerin Ġsteneceği Alanlar F.4.1. Ülkemiz Mevzuatı Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar F Sayılı Milli Parklar Kanunu nun 2. Maddesinde Tanımlanan ve Bu Kanunun 3.Maddesi Uyarınca Belirlenen Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtları ve Tabiat Koruma Alanları.64 F Sayılı Kara Avcılığı Uyarınca Mülga Çevre ve Orman Bakanlığınca Belirlenen Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı YerleĢtirmeAlanları F Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nın 2. Maddesinin a-tanımlar bendinin 1.,2.,3. ve 5. alt bendlerinde Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanı olarak tanımlanan ve aynı Kanun ile 3386 sayılı kanunun (2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunun bazı maddelerinin değiģtirilmesi ve bu kanuna bazı maddelerin eklenmesi hakkında kanun) ilgili maddeleri uyarınca tespiti ve tescili yapılan alanlar F Sayılı Su Ürünleri Kanunu kapsamında olan su ürünleri histisal üreme sahaları F /09/1988 tarihli ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliğinin 17nci ve 1/1999 tarihli ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanan yönetmelikle değiģiklik 18., 19. ve 20nci maddelerinde tanımlanan alanlar F /11/1986 tarihli ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Hava Kalitesinin IV

5 F F F F F F F F.4.2 F F F F F F F F.4.3. F F F F Korunması Yönetmeliğin 49. maddesinde tanımlanan hassas alanlar Sayılı Çevre Kanunu nun 9. Maddesi Uyarınca Bakanlar Kurulu Tarafından Özel Çevre Koruma Bölgeleri Olarak Tespit ve Ġlan Edilen Alanlar Sayılı Boğaziçi Kanunu na Göre Koruma Altına Alınan Alanlar Sayılı Orman Kanunu Gereğince Orman Alanı Sayılan Yerler Sayılı Kıyı Kanunu Gereğince Yapı Yasağı Getirilen Alanlar Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin AĢılattırılması Hakkında Kanunda Belirtilen Alanlar Sayılı Mera Kanununda Belirtilen Alanlar Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği nde Belirtilen Alanlar..73 Ülkemizin Taraf Olduğu Uluslararası SözleĢmeler Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar /2/1984 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Avrupa nın Yaban Hayatı ve YaĢama Ortamlarını Koruma SözleĢmesi (BERN SözleĢmesi) Uyarınca Koruma Altına AlınmıĢ Alanlardan Önemli Deniz Kaplumbağası Üreme Alanları nda Belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, Akdeniz Foku YaĢama ve Üreme Alanları /6/1981 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Akdeniz in Kirlenmeye KarĢı Korunması SözleĢmesi (Barcelona SözleĢmesi) Uyarınca Korumaya Alınan Alanlar /10/1988 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanan Akdeniz de Özel Koruma Alanlarının Korunmasına Ait Protokol Gereği Ülkemizde Özel Koruma Alanı Olarak BelirlenmiĢ Alanlar /9/1985 Tarihli Cenova Bildirgesi Gereği SeçilmiĢ BirleĢmiĢ Milletler Çevre Programı Tarafından YayımlanmıĢ Olan Akdeniz de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit Listesinde Yer Alan Alanlar Cenova Deklerasyonu nun 17. Maddesinde Yer Alan Akdeniz e Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin YaĢama ve Beslenme Ortamı Olan Kıyısal Alanlar /2/1983 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması SözleĢmesi nin 1. ve 2. Maddeleri Gereğince Kültür ve Turizm Bakanlığı Tarafından Koruma Altına Alınan Kültürel Miras ve Doğal Miras Statüsü Verilen Kültürel, Tarihi ve Doğal Alanlar /05/1994 Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Özellikle Su KuĢları YaĢama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması SözleĢmesi (RAMSAR SözleĢmesi) Uyarınca Koruma Altına AlınmıĢ Alanlar..81 Korunması Gereken Alanlar Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, Mevcut Özellikleri Korunacak Alan Olarak Tesbit Edilen ve YapılaĢma Yasağı Getirilen Alanlar (Tabii Karakteri Korunacak Alan, Biogenetik Rezerv Alanları, Jeotermal Alanlar vb.) Tarım Alanları: Tarımsal Kalkınma Alanları, Sulanan, Sulanması Mümkün ve Arazi Kullanma Kabiliyet Sınıfları I, II, III ve IV Olan Alanlar, YağıĢa Bağlı Tarımda Kullanılan I. ve II. Sınıf ile, Özel Mahsul Plantasyon Alanlarının Tamamı Sulak Alanlar: Doğal veya Yapay, Devamlı veya Geçici, Suların Durgun veya Akıntılı, Tatlı, Acı veya Tuzlu, Denizlerin Gel-Git Hareketinin Çekilme Devresinde 6 Metreyi Geçmeyen Derinlikleri Kapsayan, BaĢta Su KuĢları Olmak Üzere Canlıların YaĢama Ortamı Olarak Önem TaĢıyan Bütün Sular, Bataklık Sazlık ve Turbiyeler ile Bu Alanların Kıyı Kenar Çizgisinden Ġtibaren Kara Tarafına Doğru Ekolojik Açıdan Sulak Alan Kalan Yerler Göller, Akarsular, Yeraltı Suyu ĠĢletme Sahaları V

6 F F Bilimsel AraĢtırmalar Ġçin Önem Arzeden ve/veya Nesli Tehlikeye DüĢmüĢ veya DüĢebilir Türler ve Ülkemiz Ġçin Endemik Olan Türlerin YaĢama Ortamı Olan Alanlar, Biyosfer Rezervi, Biyotoplar, Biyogenetik Rezerv Alanları, Benzersiz Özelliklerdeki Jeolojik ve Jeomorfolojik OluĢumların Bulunduğu Alanlar Mesire Yerleri; 6831 Sayılı Orman Kanununa Tabi Alanlarda Halkın Rekrasyonel Kullanımını Düzenleyip, Kullanımının Doğal Yapının Tahribine Neden Olmadan Yönlendirilmesini Sağlamak Üzere Ayrılan Alanlar...83 (*) Hassas Yöreler Kapsamına Giren F.4. Bölümündeki Alanlar Ġçin Ġstenen Bilgiler 1. Alanın Resmi Adı 2. Coğrafi Konumu ve Koordinatları (Rakım vb. bilgiler dahil) 3. Alanı 3.1. Toplam Alan (km 2 ) 3.2. Kara Yüzeyi (km 2 ) 3.3. Su Yüzeyi (km 2 ) 3.4. Kıyı Uzunluğu (m) 4. Alanın Açıklamalı Tanıtımı 5. Yasal Konumu 6. YerleĢimler ve Nüfusları 7. Sosyo-ekonomik-Kültürel-Tarihsel Özellikler 8. Fiziksel Özellikler (Karasal-Denizsel) 8.1. Ġklim Özellikleri 8.2. Jeomorfoloji (Topografya vb. morfolojik özellikler) 8.3. Jeoloji (Varsa sedimantoloji ile ilgili bilgiler de dahil) 8.4. Hidroloji-Hidrojeoloji (Yerüstü ve yeraltı suları, varsa jeotermal kaynaklar da dahil) 8.5. Toprak Yapısı 8.6. Flora ve Fauna (Karasal, denizsel ve iç sular kapsamında, özellikleri, endemik ve tehdit altındaki) 9. Alan Kullanımı ve Mevcut Durumu (Tarım-envanter ve mülkiyet bilgileri varsa dahil, turizm, rekreasyon, ulaģım ve altyapı, vb.) 10. Mevcut Sorunlar (Hassas Bölgenin Doğal Yapıdan UzaklaĢtığı Alanlar, vb.) G. TURĠZM G.1. Yörenin Turistik Değerleri G.1.1. Yörenin Doğal Değerleri G Konum G Fiziki Özellikler G.1.2. Kültürel Değerler G.2. Turizm ÇeĢitleri G.3. Turistik Altyapı G.4. Turist Sayısı G.5. Turizm Ekonomisi G.6. Turizm-Çevre ĠliĢkisi H. TARIM VE HAYVANCILIK H.1. Genel Tarımsal Yapı H.2. Tarımsal Üretim H.2.1. Bitkisel Üretim H Tarla Bitkileri H Buğdaygiller H Baklagiller H Yem Bitkileri VI

7 H Endüstriyel Bitkiler H Bahçe Bitkileri H Meyve Üretimi H Sebze Üretimi H Süs Bitkileri H.2.2. Hayvansal Üretim H BüyükbaĢ Hayvancılık H KüçükbaĢ Hayvancılık H Kümes Hayvancılığı (Kanatlı Üretimi) H Su Ürünleri H Kürk Hayvancılığı H Arıcılık ve Ġpekböcekçiliği H.3. Organik Tarım H.4. Tarımsal ĠĢletmeler H.4.1. Kamu ĠĢletmeleri H.4.2. Özel ĠĢletmeler H.5. Tarımsal Faaliyetler H.5.1. Pestisit Kullanımı H.5.2. Gübre Kullanımı H.5.3. Toprak Kullanımı I. MADENCĠLĠK I.1. Maden Kanunu na Tabi Olan Madenler ve Doğal Malzemeler I.1.1. Sanayi Madenleri I.1.2. Metalik Madenler I.1.3. Enerji Madenleri I.1.4. Maden Kanunu na Tabi Olan Doğal Malzemeler I.2. Madencilik Faaliyetlerinin Yapıldığı Yerlerin Özellikleri I.3. Cevher ZenginleĢtirme I.4. Madencilik Faaliyetlerinin Çevre Üzerine Etkileri I.5. Madencilik Faaliyetleri Sonucunda Arazi Kazanım Amacıyla Yapılan Rehabilitasyon ÇalıĢmaları J. ENERJĠ J.1. Birincil Enerji Kaynakları J.1.1. Kömür J.1.2. Linyit J.1.3. Asfaltit J.1.4. Bitümlü ġist J.1.5. Hampetrol J.1.6. Doğalgaz Enerjisi J.1.7. Nükleer Kaynaklar (Uranyum ve Toryum) J.1.8. Orman J.1.9. Hidrolik J Jeotermal J GüneĢ Enerjisi J Rüzgar Enerjisi J Biyokütle J..2. Ġkincil Enerji Kaynakları J.2.1. Termik Enerji J.2.2. Hidrolik Enerji J.2.3. Nükleer Enerji J.2.4. Yenilenebilir Elektrik Enerjisi Üretimi J.3. Enerji Tüketiminin Sektörlere Dağılımı J.3.1. Mesken J.3.2. Ticaret VII

8 J.3.3. Sanayi J.3.4. Resmi Daire J.3.5. Diğer J.4. Enerji Tasarrufu Ġle Ġlgili Yapılan ÇalıĢmalar K. SANAYĠ VE TEKNOLOJĠ K.1. Ġl Sanayinin GeliĢimi, Yer Seçimi Süreçleri ve Bunu Etkileyen Etkenler K.2. Genel Anlamda Sanayi Gruplandırılması K.2.1. Sanayi Tesislerinin Ġl Ġçindeki Dağılımı K.3. Sanayinin Ġlçelere Göre Dağılımı K.4. Sanayi Gruplarına Göre ĠĢyeri Sayıları ve Ġstihdam Durumu K.5. Sanayi Gruplarına Göre Üretim Teknolojisi ve Enerji Kullanımı K.6. Sanayiden Kaynaklanan Çevre Sorunları ve Alınan Önlemler K.6.1. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliği K.6.2. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Su Kirliliği K.6.3. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Toprak Kirliliği K.6.4. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Gürültü Kirliliği K.6.5. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Atıklar K.7. Sanayi Tesislerinin Acil Durum Planı L. ALTYAPI ULAġIM VE HABERLEġME L.1. Altyapı L.1.1. Temiz Su Sistemi L.1.2. Atık Su Sistemi, Kanalizasyon ve Arıtma Sistemi L.1.3. YeĢil Alanlar L.1.4. Elektrik Ġletim Hatları L.1.5. Doğal Gaz Boru Hatları L.2. UlaĢım L.2.1. Karayolları L Karayolları Genel L UlaĢım Planlaması L Toplu TaĢıma Sistemleri L Kent Ġçi Yollar L Araç Sayıları L.2.2. Demiryolları L Kullanılan Raylı Sistemler L TaĢımacılıkta Demiryolları L.2.3. Deniz, Göl ve Nehir TaĢımacılığı L Limanlar L TaĢımacılık L.2.4. Havayolları L.3. HaberleĢme L.4. Ġlin Ġmar Durumu L.5. Ġldeki Baz Ġstasyonları Sayısı M. YERLEġĠM ALANLARI VE NÜFUS M.1. Kentsel ve Kırsal Planlama M.1.1. Kentsel Alanlar M Doğal Özelliklerin Kent Formuna Etkileri M Kentsel Büyüme Deseni M Planlı Kentsel GeliĢme Alanları M Kentsel Alanlarda Yoğunluk M Kentsel Yenileme Alanları M Endüstri Alanları Yer Seçimi M Tarihi, Kültürel, Arkeolojik ve Turistik Özellikli Alanlar M.1.2. Kırsal Alanlar VIII

9 M Kırsal YerleĢme Deseni M Arazi Mülkiyeti M.2. Altyapı M.3. Binalar ve Yapı ÇeĢitleri M.3.1. Kamu Binaları M.3.2. Okullar M.3.3. Hastaneler ve Sağlık Tesisleri M.3.4. Sosyal ve Kültürel Tesisler M.3.5. Endüstriyel Yapılar M.3.6. Göçer ve Hareketli Barınaklar M.3.7. Otel-Motel ve Turizm Amaçlı Diğer Yapılar M.3.8. Bürolar ve Dükkanlar M.3.9. Kırsal Alanda YapılaĢma M Yerel Mimari Özellikler M Bina Yapımında Kullanılan Yerel Materyal M.4. Sosyo-Ekonomik Yapı M.4.1. ĠĢ Alanları ve ĠĢsizlik M.4.2. Göçler M.4.3. Göçebe ĠĢçiler (Mevsimlik ĠĢçiler) M.4.4. Kent Toprağının Mülkiyet Dağılımı M.4.5. Konut Yapım Süreçleri M.4.6. Gecekondu Islah ve Önleme Bölgeleri M.5. YerleĢim Yerlerinin Çevresel Etkileri M.5.1 Görüntü Kirliliği M.5.2. Binalarda Ses Ġzolasyonu M.5.3. Havaalanları ve Çevresinde OluĢturulan Gürültü Zonları M.5.4. Ticari ve Endüstriyel Gürültü M.5.5. Kentsel Atıklar M.5.6. Binalarda Isı Yalıtımı M.6. Nüfus M.6.1. Nüfusun Yıllara Göre DeğiĢimi M.6.2. Nüfusun YaĢ, Cinsiyet ve Eğitim Gruplarına Göre Dağılımı M.6.3. Ġl ve Ġlçelerin Nüfus Yoğunlukları M.6.4. Nüfus DeğiĢim Oranı ve Eğitim Gruplarına Göre Dağılımı N. ATIKLAR N.1. Evsel Katı Atıklar N.2. Tehlikeli ve Zararlı Atıklar N.3. Özel Atıklar N.3.1. Tıbbi Atıklar N.3.2. Atık Yağlar N.3.3. Bitkisel ve Hayvansal Atık Yağlar N.3.4. Pil ve Aküler N.3.5. Cips ve Diğer Yakma Fırınlarından Kaynaklanan Küller N.3.6. Tarama Çamurları N.3.7. Elektrik ve Elektronik Atıklar N.3.8. Kullanım Ömrü BitmiĢ Araçlar ve Lastikler N.4. Diğer Atıklar N.4.1. Ambalaj Atıklar N.4.2. Hayvan Kadavraları N.4.3. Mezbaha Atıkları N.5. Atık Yönetimi N.6. Katı Atıkların Miktar ve Kompozisyonu N.7. Katı Atıkların Biriktirilmesi, Toplanması, TaĢınması ve Transfer Ġstasyonları N.8. Atıkların Bertaraf Yöntemleri N.8.1. Katı Atıkların Depolanması IX

10 N.8.2. Atıkların Yakılması N.8.3. Kompost N.9. Atıkların Geri Kazanımı ve Değerlendirmesi N.10. Atıkların Çevre Üzerindeki Etkileri O. GÜRÜLTÜ VE TĠTREġĠM O.1. Gürültü O.1.1. Gürültü Kaynakları O Trafik Gürültüsü O Endüstri Gürültüsü O ĠnĢaat Gürültüsü O YerleĢim Alanlarında OluĢan Gürültüler O Havaalanları Yakınında OluĢan Gürültü O.1.2. Gürültü Ġle Mücadele O.1.3. Gürültünün Çevreye Olan Etkileri O Gürültünün Fiziksel Çevreye Olan Etkileri O Gürültünün Sosyal Çevreye Olan Etkileri O.1.4. Gürültünün Ġnsanlar Üzerine Etkisi O Fiziksel Etkisi O Fizyolojik Etkisi O Psikolojik Etkisi O Performans Etkisi O.2. TitreĢim P. AFETLER P.1. Doğal Afetler P.1.1. Depremler P.1.2. Heyelan ve Çığlar P.1.3. Seller P.1.4. Orman, Otlak ve Sazlık Yangınları P.1.5. Ormanlar Üzerinde Biyotik veya Abiyotik Faktörlerin Etkileri P.1.6. Fırtınalar P.2. Diğer Afetler P.2.1. Radyoaktif Maddeler P.2.2. Denize Dökülen Petrol ve Diğer Tehlikeli Atıklar P.2.3. Tehlikeli Maddeler P.3. Afetlerin Etkileri ve Yardım Tedbirleri P.3.1. Sivil Savunma Birimleri P.3.2. Yangın Kontrol ve Önleme Tedbirleri P.3.3. Ġlk Yardım Servisleri P.3.4. Afetzedeler ve Mültecilerin Yeniden Ġskanı P.3.5. Tehlikeli Maddelerin Yurtiçi ve Sınırlararası TaĢınımı Ġçin Alınan Tedbirler P.3.6. Afetler ve Büyük Endüstriyel Kazalar R. SAĞLIK VE ÇEVRE R.1. Temel Sağlık Hizmetleri R.1.1. Sağlık Kurumlarının Dağılımı R.1.2. BulaĢıcı Hastalıklar R Ġçme,Kullanma ve Sulama Suları R Denizler R Zoonoz Hastalıklar R.1.3. Gıda Hijyeni R.1.4. AĢılama ÇalıĢmaları R.1.5. Bebek Ölümleri R.1.6. Ölümlerin Hastalık, YaĢ ve Cins Gruplarına Göre Dağılımı R.1.7. Aile Planlaması ÇalıĢmaları X

11 R.2. Çevre Kirliliği ve Zararlarından OluĢan Sağlık Riskleri R.2.1. Kentsel Hava Kirliliğinin Ġnsan Sağlığı Üzerine Etkileri R.2.2. Su Kirliliğinin Ġnsan Sağlığı Üzerine Etkileri R.2.3. Atıkların Ġnsan Sağlığı Üzerine Etkileri R.2.4. Gürültünün Ġnsan Sağlığı Üzerine Etkileri R.2.5. Pestisitlerin Ġnsan Sağlığı Üzerine Etkileri R.2.6. Ġyonize Radyasyondan Korunma R.2.7. Baz Ġstasyonlarından Yayılan Radyasyonun Ġnsan Sağlığı Üzerine Etkileri S. ÇEVRE EĞĠTĠMĠ S.1. Kamu Kurum ve KuruluĢlarının Çevre Eğitimi Ġle Ġlgili Faaliyetleri S.2. Çevreyle Ġlgili Gönüllü KuruluĢlar ve Faaliyetleri S.2.1. Çevre Vakıfları S.2.2. Çevre Dernekleri S.2.3. Çevreyle Ġlgili Federasyonlar T. ÇEVRE YÖNETĠMĠ VE PLANLAMA T.1. Çevre Kirliliğinin ve Çevresel Tahribatın Önlenmesi T.2. Doğal Kaynakların Ekolojik Dengeler Esas Alınarak Verimli Kullanımı, Korunması ve GeliĢtirilmesi T.3. Ekonomik ve Sosyal Faaliyetlerin, Çevrenin TaĢıma Kapasitesini AĢamayacak Biçimde Planlaması T.4. Çevrenin Ġnsan-Psikososyal Ġhtiyaçlarıyla Uyumunun Sağlanması T.5. Çevre Duyarlı Arazi Kullanım Planlaması T.6. Çevresel Etki Değerlendirmesi XI

12 HARĠTALAR VE TABLOLAR LĠSTESĠ Sayfa No Harita A.3-1 KırĢehir Ġli Haritası 3 Harita B KırĢehir Ormanlık Alanlar Haritası 12 Tablo B KırĢehir Ġli Endemik Bitkiler Listesi 13 Tablo B Seyfe Gölü 2011 Yılı KıĢ Ortası Su KuĢu (KOSKS) Sonuçları 17 Tablo B KırĢehir Ġl Sınırları Ġçerisinde Bulunan Barajlar ve Bazı Özellikleri 21 Tablo B Yeraltı Su Kaynakları, Kullanım Durumları, Yeraltı Suyu Sulamaları ve YAS ĠĢletmeleri 21 Harita B Çoğun Sulaması 22 Harita B KırĢehir Güzler Sulaması 23 Harita B Kültepe Sulaması 23 Tablo B Ġlimizdeki Göletlerin Durumu 24 Tablo B KırĢehir Ġli Ruhsatlı Maden Ocaklarına Ait Bilgiler 27 Tablo C KırĢehir Ġli 2011 Yılı Rüzgar Hızı Ölçüm Sonuçları 33 Tablo C KırĢehir Ġli 2011 Yılı Basınç Ölçüm Sonuçları 33 Tablo C KırĢehir Ġli 2011 Yılı Bağıl Nem Ölçüm Sonuçları 34 Tablo C KırĢehir Ġli 2011 Yılı Sıcaklık Ölçüm Sonuçları 34 Tablo C KırĢehir Ġli BuharlaĢma Ölçüm Sonuçları 35 Tablo C KırĢehir Ġli YağıĢ Ölçüm Sonuçları 36 Tablo C KırĢehir Ġli Kar YağıĢlı, Kar Örtülü, Sisli, Dolulu, Kırağılı Günlerin Sayıları 36 Tablo C GFB Alan Tesisler 38 Tablo C Egzoz Emisyon Ölçümü Yapılan Araç Sayıları 38 Tablo C Egzoz Emisyon Ölçüm Ġstasyonları 39 Tablo C KırĢehir Ġli SO 2 Ölçüm Sonuçları 39 Tablo C KırĢehir Ġli APM Ölçüm Sonuçları 40 Tablo C KırĢehir Ġli SO 2 Ölçüm Sonuçlarının KarĢılaĢtırılması 41 Tablo C KırĢehir Ġli APM Ölçüm Sonuçlarının KarĢılaĢtırılması 42 XII

13 Sayfa No Tablo D KırĢehir Ġli Yeraltı Suyu Potansiyeli ve Kullanım Durumu 47 Tablo E.1-1 Genel Toprak Yapısı 52 Tablo E Arazi Sınıfı 54 Tablo E KırĢehir Ġli Arazi Sınıfları, Kapladığı Alan Değerleri 55 Tablo E KırĢehir Ġlinde Yılları Arasında Yapılan Mera ÇalıĢmaları 56 Tablo F KırĢehir Ġli Endemik Bitkiler Listesi 61 Tablo F Tarımsal Alanların Ġlçeler Üzerinden Sınıfsal Dağılımı 81 Harita G Hirfanlı Baraj Gölü 84 Harita G Tablo G KırĢehir Terme-Karakurt Termal Turizm Merkezi ve KırĢehir Çiçekdağı Bulamaçlı-Mahmutlu Termal Turizm Merkezi 85 Mevcut Arkeolojik Eserlerin Tescil Tarihi ve Sit Alanlarının Konumları, Tarihçeleri ve Mevcut Durumları 86 Tablo H.1-1 Tarımsal Arazilerin Sahip Olduğu Alan Ġtibariyle Dağılımı 108 Tablo H.2-1 Ġlçelere Göre Sulanan Tarım Alanlarının Sulama Biçimleri 109 Tablo H KırĢehir deki Öncelikli Tarla Ürünleri ve EkiliĢ Alanları 110 Tablo H KırĢehirdeki Öncelikli Baklagiller EkiliĢ Alanları 110 Tablo H Yem Bitkilerinin EkiliĢ Alanları 111 Tablo H Endüstri Bitkilerinin Üretim Miktarları ve Verimleri 112 Tablo H KırĢehir Ġli Meyve Ürünleri EkiliĢi Ġva Kayıtları 112 Tablo H KırĢehirdeki Sebze Ürünleri EkiliĢi Ġva Kayıtları 113 Tablo H KırĢehir Ġli Sığır Toplu Kayıtları 114 Tablo H KırĢehir Ġli Hayvan Sayıları 115 Tablo H Hayvansal Üretim 115 Tablo H KırĢehir Ġli KüçükbaĢ Hayvan Kayıtları 116 Tablo H KırĢehir Ġli Keçi Toplam Ġva Kayıtları 116 Tablo H KırĢehir Ġli Kanatlı Sayısı Ġva 117 Tablo H Ġldeki Arıcılık Faaliyetleri Ürün Miktarının Ġlçeler Bazındaki Dağılımı 118 Tablo H Ġlci Tarım, Hayvancılık ĠĢletmesi Yılı Faaliyetleri 119 XIII

14 Sayfa No Tablo H KırĢehir Ġli Sarf Edilen Ġlaçlar 120 Tablo H KırĢehir Ġli Ġlaçlanan Alan Miktarı 121 Tablo H Tarımsal Amaçlı Kullanılan Gübrelerin Cinsi ve Miktarları 121 Tablo I KırĢehir Enerji Madeni Rezervleri 126 Tablo I KırĢehir Ġli Ruhsatlı Maden Ocaklarına Ait Bilgiler 127 Tablo J KırĢehir Enerji Madeni Rezervleri 133 Tablo J KırĢehir Terme Jeotermal Alanında Yer Alan Kuyuların Koordinatları Sıcaklıkları ve Debileri 134 Tablo J KırĢehir Ġli Jeotermal Enerji Kaynağı Ġle Isıtılan Yerler 134 Tablo J Ġlimizdeki Jeotermal Enerji Kaynakları 136 Tablo J.3-1 Ġlimizdeki Mevcut Enerji Kullanımının Sektörel Dağılımı 137 Harita K.1-1 Ġlimizdeki Sanayi Tesislerinin Dağılımını Gösterir Harita 139 Tablo K.3-2 Sanayinin Ġlçelere Göre Dağılımı 139 Tablo K.4 Sanayi Gruplarına Göre ĠĢyeri Sayıları ve Ġstihdam Durumu 140 Tablo K.4-1 Ġlimizde ġirket Bazında Ġhracat ve Ġthalat Tutarları 144 Tablo L KırĢehir Ġli Doğalgaz Altyapı ÇalıĢmaları 147 Tablo L KırĢehir Ġli Gaz Kullanan Abone Sayıları 147 Tablo L KırĢehir Ġli Doğalgaz Tüketimi 147 Tablo L KırĢehir Ġli Doğalgaz Altyapı ÇalıĢmaları TamamlanmıĢ Mahalleler 147 Tablo L Doğalgaz Kullanımı Sonucu Havaya Verilen Emisyonlar (m 3 ) 148 Tablo L Otoyollar ve Devlet Yollarının Km. Değerleri 148 Tablo L KırĢehir Ġli Araç Sayıları (KırĢehir Merkez) 149 Tablo L KırĢehir Ġli Araç Sayıları (KırĢehir Ġl Geneli) 149 Tablo M Tescilli TaĢınmazlar 154 Tablo M Devlet Hüküm ve Tasarrufu Altındaki TaĢınmazlar 155 Tablo M Ġlimiz Sınırları Ġçerisindeki Okullara Ait Bilgiler 157 Tablo M Ahi Evran Üniversitesi Fakülte, Yüksekokul, Meslek Yüksek Okulu Adres Bilgileri 165 XIV

15 Sayfa No Tablo M Öğretim Dönemi KYK da Öğrenci Durumu 165 Tablo M Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliğine Kayıtlı Üyelerin Meslek Gruplarına Göre Dağılımı 166 Tablo M Yılı Aralık Sonu ÇalıĢanların Sektörel Dağılım 170 Tablo M Kayıtlı ĠĢsizlerin Meslek Gruplarına Göre Dağılımı 170 Tablo M Nüfusun Yıllara Göre DeğiĢimi 172 Tablo M Bitirilen Eğitim Düzeyi Cinsiyet ve YaĢ Grubuna Göre Nüfus 173 Tablo M KırĢehir Merkez ve Ġlçeleri Yıllık Nüfus ArtıĢı 174 Tablo M Nüfusun Cinsiyet ve YaĢ Gruplarına Göre Dağılımı 174 Tablo P Orman Yangınlarında Kaybedilen Orman Alanı, Ağaç Türü ve Sayısı 183 Tablo R KırĢehir Ġli Sağlık Müdürlüğü Sağlık KuruluĢlarının Dağılımı 187 Tablo R Ġlimizde Görülen BulaĢıcı Hastalıklar Dağılım Tablosu 187 Tablo R KırĢehir Ġl Geneli Su Numuneleri ve Klor Ölçüm Sonuçları Sayısı 188 Tablo R KırĢehir Merkez ve Ġlçeleri Su Numuneleri ve Klor Ölçüm Sonuçları 188 Tablo R Yılı KırĢehir Ġl Geneli Ġçme Suyu, ġebeke, Kaynak, Depo ve Ġzleme Noktası Sayıları 190 Tablo R KırĢehir Ġl Geneli Yüzme Havuzları ve Kaplıca Sayısı 191 Tablo R Ġlimizde görülen Zoonoz Hastalıklar ve Yıllara Göre Vaka Sayıları 191 Tablo R KırĢehir Ġli 2011 Yılı Alınan Numuneler 192 Tablo R KırĢehir Ġli Sağlık Müdürlüğü AĢılama Oranları 193 Tablo R KırĢehir Ġli YaĢ Gruplarına Göre AĢılama Durum Tablosu 193 Tablo R Yılı Bebek Ölümlerinin YaĢ Gruplarına Göre Dağılımı ve Sayıları 194 Tablo R Bebek Ölüm Hızının Yıllara Göre DeğiĢimi 194 Tablo R Ölümlerinin YaĢ Gruplarına Göre Dağılımı ve Sayıları 195 Tablo R Ġlimizde Görülen Bildirimi Zorunlu Hastalıklar ve Yıllara Göre Vaka Sayıları 195 Tablo R Kontraseptif Malzeme Sarf Durumu 195 Tablo R Aile Planlaması Eğitimine Katılan KiĢi Sayısı 196 Tablo T.6-1 Ġlimizde Çevresel Etki Değerlendirmesine Tabi ĠĢletmeler 202 XV

16 A. COĞRAFĠ KAPSAM A.1. GiriĢ Genel Bilgiler Ġlin Yüzölçümü : km 2 Ġlin Nüfusu : (2011 TUĠK ) BaĢlıca Dağları : Çiçekdağı Sıradağları, Kervansaray Dağları, Baranlı Dağları, Kargasekmez Dağı, Armutlu, Köpekli, Kızıldağ, BaĢlıca Ovaları : Malya Ovası BaĢlıca Akarsuları : Kızılırmak, Kılıçözü Çayı, Sıddıklı Deresi, Değirmenözü, Delice Irmağı, Acıöz Çayı BaĢlıca Gölleri : Seyfe Gölü, Hirfanlı Baraj Gölü, Çoğun Baraj Gölü Ġlçeleri : Akpınar, Akçakent, Boztepe, Mucur, Çiçekdağı, Kaman KırĢehir ili Ġç Anadolu Bölgesinin Orta Kızılırmak Bölümünde yer alır. NevĢehir, Aksaray, Kırıkkale, Yozgat ve Ankara ile komģu olan ilin topraklarının geniģliği, ülke topraklarının binde 8 i, Ġç Anadolu Bölgesi topraklarının % 2.9 udur. Denizden 985 m. yüksekliktedir. KırĢehir yöresi Orta Anadolu Masifi nin bir parçasıdır. Kızılırmak yayı içerisinde yer alan KırĢehir Masifi Türkiye nin 9 büyük masifinden en büyüğü olup, Tuz Gölü nün altında da devam ettiği tahmin edilmektedir. KırĢehir Masifi yaklaģık metre kalınlıkta bir yapıdır. KırĢehir de Ġç Anadolu Bölgesi nde hakim olan tipik bir kara iklimi hüküm sürer. KıĢları soğuk ve sert, yazları sıcak ve kurak geçer. Ġlkbahar yağmurlu, sonbahar az yağmurludur. Ġç Anadolu yu çeviren Toroslar ve Kuzey Anadolu sıradağları, Akdeniz in ve Karadeniz in ılıman iklimini iç kesimlere sokmamaktadır. Bu nedenle bölgede Doğu Anadolu Bölgesi ndeki gibi (sürekli olmasa da) kara iklimi özellikleri görülür. KırĢehir de genellikle bozkır görünümüne sahip bitki örtüsü bulunmaktadır. Bitki örtüsünden yoksun olmasının nedeni, yüzyıllar boyu süren yok etme ve iklimin karasal olmasıdır. Ġç Anadolu Bölgesi nin bozkır kuģağı içinde bulunan ilde yer yer tepelerde çalılıklar göze çarpmaktadır. Ġlde sadece Çiçekdağı nın kuzey kesimlerinde ve Akçakent Ġlçesi çevresinde meģe ve ardıç ağaçlarından oluģan ormanlık alanlar vardır. Ormanlık alanlar ilin toplam yüzölçümünün yaklaģık %2 sidir. Ġlin Tarihi Bilgileri: KırĢehir, çok önemli coğrafi konuma sahip olması sebebiyle baģlangıçtan günümüze kadar önemli kültürlerin yaģandığı bir yer olmuģtur. KırĢehir Müzesi nde teģhir edilen eserler ve kazı raporlarına göre, KırĢehir tarihinin Tunç Dönemi (M.Ö ), Hititler Dönemi (M.Ö ), Pers Dönemi (M.Ö ), Kapadokya Krallığı Dönemi (M.Ö M.S. 18), Roma Dönemi (M.S ), Bizans Dönemi (M.S ), Anadolu Selçuklu Dönemi ( ), Beylikler ve Osmanlılar Dönemini geçirmiģ olduğu görülmektedir. (KırĢehir Yıllığı, 1993) 1

17 KırĢehir, Kapadokya ve Ihlara Vadisinin giriģ kapısı, gelmiģ geçmiģ medeniyetlerin beģiği, tarihi eserlerin, termal kaynakların, sanat ve kültürün birleģtiği bir Ģehrimizdir. KırĢehir in en eski tarihi Hititlerle baģlar. Bilinen en eski haritalarda KırĢehir in adı Akuae Saravenae yani Su ġehri olarak kayıtlıdır. KırĢehir daha sonra Frigler, Pers, Helenistik Devir ve Kapadokya Krallığı, Roma ve Bizanslıların egemenlikleri altında kalmıģtır. Anadolu kapıları 1071 yılında yapılan Malazgirt SavaĢı sonucunda Türklere açılmıģ ve Selçuklular döneminde KırĢehir in adı GülĢehri olmuģtur. Yine bu dönemlerde KırĢehir Orta Çağ Anadolu tarihinde pek çok önemli rol oynamıģ olan Ahi liğin merkezi olmuģ, bu kuruluģun kurucusu Ahi Evran, Mevlana Celaleddin Rumi nin öğrencilerinden Süleyman Türkmani ve Mehmet Aksarayi KırĢehir e gelerek Mevlevi Tekkeleri kurmuģlardır. Ayrıca aynı döneme damgasını vuran Ģair, düģünür ve mutasavvıflarımızdan AĢık PaĢa, Caca Bey, Ahmedi GülĢehri, Hacı BektaĢ-ı Veli, Taptuk Emre ve Yunus Emre de KırĢehir de yaģamıģtır. KırĢehir in, Osmanlılar yönetimine tam olarak geçiģi II.Murat zamanında olmuģtur. Bu devirde Fatih Sultan Mehmet zamanında KırĢehir de Celali Ġsyanları dıģında önemli olaylar görülmez. KırĢehir Ġli Milli Mücadele yıllarında da kendisine düģen görevi yapmıģ, 210 Ģehit ve 37 gaziyle bunu kanıtlamıģtır. (Kaynak: KırĢehir Ġli Turizm Envanteri, 2000; KırĢehir Yıllığı, 1993) Ġlimizin tarihi ve kültürel çevresinde yeralan yapıların büyük bir bölümü Selçuklular ve bir kısmı da Osmanlılar dönemine aittir. Bunların baģlıcaları; Cacabey Camii (Medresesi), Lala (Lale) Camii, Alaaddin Camii, Ahievran Camii, Kapıcı Camii, ÇarĢı Camii, Melikgazi Kümbeti, Fatma Hatun Kümbeti, AĢık PaĢa Türbesi, Ahi Evran Türbesi, Kesikköprü Kervansarayı dır. Hristiyan aleminin ilk kiliseleri olması nedeniyle turistlerin ilgisini çeken kiliselerin baģlıcaları, Üç Ayak Kilisesi, Derefakılı Kiliseleri, Aflak ve Aksaklı Kiliseleri, Manastır ve KeĢiĢ Sarayıdır. Ġlimizin önemli yer altı Ģehirleri, Mucur Yeraltı ġehri, Dulkadirli Ġnlimurat Yeraltı ġehri, Kümbetaltı Yeraltı ġehri dir. Ġlimiz merkez ve ilçelerinde çok sayıda tescilli ve tescilsiz höyükler bulunmaktadır. Ġlimizin mesire yerlerinin en önemlileri Hirfanlı Baraj Gölü kıyıları ve Seyfe Gölü çevresidir. KırĢehir in en önemli kaplıcaları, Terme Kaplıcası, Karakurt Kaplıcası ve Bulamaçlı Kaplıcasıdır. A.2. Ġl ve Ġlçe Sınırları Ġlimizin Ġl ve Ġlçe sınırlarını gösteren 1/ ölçekli haritada da görüldüğü gibi Ġlimize bağlı Ġlçelerimiz Kaman, Mucur, Çiçekdağı, Akpınar, Boztepe, Akçakent tir. (Kaynak: KırĢehir Ġli Turizm Envanteri, 2000) 2

18 A.3. Ġlin Coğrafi Durumu KırĢehir Ġli, Ġç Anadolu Bölgesinin Orta Kızılırmak bölümünde yer almaktadır. Ġl merkezi Greenwich baģ meridyenine göre 34 derece, 10 dakika Doğu boylamında, 39 derece, 8 dakika Kuzey enleminde bulunmaktadır. Ġl topraklarını Doğu ve Güneydoğuda NevĢehir, Güneyde Niğde ve Aksaray, Batı ve Güneybatıda Ankara, Kuzeybatıda Kırıkkale, Kuzey ve Kuzeydoğuda Yozgat illeri çevrelemektedir.(kaynak:kırģehir Ġli Turizm Envanteri, 2000) Harita A.3-1 KırĢehir Ġli Haritası A.4. Ġlin Topografyası ve Jeomorfolojik Durumu Ġl toprakları genellikle m yüksekliğindeki yaylalardan oluģmuģtur. Bu yaylalardan, çoğu kuzeyde Delice Irmağına ve güneyde Kızılırmak a karıģan, orta derecede yarıklar açarak vadiler meydana getiren akarsular geçer. Yayla üzerinde yükseltileri 1700 metreye ulaģan dağınık dağlar bulunur. Ġlin baģlıca dağları merkez ilçesinin kuzeydoğusunda 1679 metreye yükselen Kervansaray Sıradağları, kuzeybatısında Naldöken, Üçkuyu Dağları, Kargasekmez Dağı ve Cemele (Çayağzı) dağları yer alır. Ayrıca, Çiçekdağı ilçesinin güneybatı doğrultusunda uzanan ve yüksekliği 1550 metreyi bulan Çiçekdağı Sıradağları görülür. Kaman ın güneydoğusunda 3

19 Baran (1701 metre), güneyde Aliöllez, kuzeyinde Buzluk Dağı belli baģlı yükseltilerdir. Ġlin en yüksek dağı ise 1712 metre ile Kargasekmez Dağıdır. KırĢehir ilinin en büyük ovası, halk arasında çöl diye de adlandırılan Malya Ovası dır. Bu ova merkez ilçenin kuzeyinde bulunmaktadır. Tektonik oluģum sonucu göl suları çekildikten sonra ova oluģmuģtur. Malya Tarım ĠĢletmesi nin üzerinde kurulduğu bu ovanın alanı 400 km 2 kadardır. Ġl toprakları Kızılırmak havzası içinde yer alır. Orta Kızılırmak yaylasından geçen özler, küçüklü büyüklü vadiler oluģturur. Bu vadiler içinde en önemlileri Kılıçözü, Acıöz ve Manözü dür. Ġlde irili ufaklı bir çok akarsu bulunmaktadır. Bu akarsular Kızılırmak ile Delice Irmağına dökülür. Kızılırmak, KırĢehir in 17 km. güneyinden geçen, akıģ rejimi ise çok düzensiz bir nehirdir. Merkez Ġlçedeki Kılıçözü, Aydınlar Köyü dolaylarındaki dağlarla Çoğun çevresindeki Buzluk Dağı ndan çıkar. Ayrıca Sıddıklı Deresi de merkez ilçe sınırları içerisindedir. Çiçekdağı ilçesinin kuzey sınırlarında Delice Irmağı, batısında Kılıçözü vardır. Sularını Baran dağlarından alan Değirmen Özü, Darı Özü, Acıöz le birleģtirerek Delice ırmağına dökülür. Ayrıca Cefalık dağından çıkan Hamamözü de Kızılırmak a dökülür. Çiçekdağı ile Kaman arasında Manözü vardır. Mucur ilçesinin belli baģlı akarsuyu ise Acıöz dür. Ġl sınırları içerisinde doğal göl yok denecek kadar azdır. Yalnız Mucur ilçesinin kuzeyinde yer alan Seyfe Gölü tek doğal göldür. Bu gölün deniz yüzeyine yükseltisi 1110 metre dir. Suyun en yüksek olduğu dönemde göl alanı 15 km 2 dir. Suyu tuzlu olup derinliği en fazla 165 cm. dir. KırĢehir, ortalama yüksekliği 1000 m. ye ulaģan bir yayla görünümündedir. KırĢehir masifi olarak adlandırılan bu plato, birkaç dağ kütlesi ile engebelenmiģ, Kızılırmak, Delice Irmağı ve kolları tarafından yarılmıģ dalgalı bir düzlüktür. Ġl topraklarının %64,5 i plato, %17,2 si dağlık alan, %18,3 ü de ova ile kaplıdır. YerleĢim birimleri genellikle akarsuların aktığı vadilerde sıralanmıģtır. Konut ve sanayi alanlarının uygun yerlerde kurulup kurulmadığı konusunda il ve ilçeler bazında yapılmıģ bir çalıģma yoktur. Ġl merkezindeki yerleģme vadide olup, etrafında dağlar yükseldiğinden ve hava sirkülasyonu fazla olamadığından hava kirliliği yönünden hassas bir alandır. Ġlimiz Organize Sanayi Bölgesi Ģehir merkezine 12 km uzaklıktadır. Ġlimizin en önemli sanayi kuruluģlarının Ģehir merkezine mesafeleri Ģöyledir. KırĢehir ġeker Fabrikası 17 km., Petlas Lastik Fabrikası 7 km., ÇEMAġ Döküm San. A.ġ. 12 km., Oralsan Makine Takım San. ve Tic. A.ġ. yaklaģık 2 km, Özsarılar Kireç Fabrikasına yaklaģık 3 km. mesafededir. (Kaynak: Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü, 2011) A.5. Jeomorfolojik Yapı ve Stratigrafi KırĢehir yöresi Orta Anadolu Masifi nin (ilk kütle) bir parçasıdır. Kızılırmak yayı içerisinde yer alan KırĢehir Masifi Türkiye nin 9 büyük masifinden en büyüğü olup, Tuz Gölü nün altında da devam ettiği tahmin edilmektedir. Ġlin yüzey Ģekilleri Ġç Anadolu Bölgesi ile birlikte Üçüncü Jeolojik Devir olan Meozoik üst Reosen döneminde karalaģarak oluģmuģ, billurlu eski kayalardan meydana gelmiģtir. KırĢehir de karstik Ģekillerinin bütün örneklerini görmek mümkündür. Türkiye nin en geniģ kapalı havzası olan Ġç Anadolu Havzası nın doğusundadır. Bu havza yeryüzü Ģekillerini ve iklimi etkilemektedir. 4

20 Bölgenin doğal yapısının oluģumunda Üçüncü Zaman özelliklerine rastlanır. Asıl görünümünü Alp kıvrımları sırasında kazanmıģtır. Yöre incelendiğinde dört ayrı oluģum ve değiģik dönem yer yapısı görülür. Kuzeybatıgüneydoğu yönünde uzanan fay boyunca yeni alivüyonlar bu çizginin doğusunda geniģ bir alanda (Seyfe Gölü çöküntü alanı), baģkalaģım dizilerinden billurlu sistler, batısında mermerleģmiģ kireç taģı, bir parçada dolomitler yer alır. Diğer yerlerde ise üçüncü zamanın, ikinci yarısına değin neojen göl tortuları ile kaplıdır. Orta Anadolu billurlu kütlelerin baģkalaģım dizi yönleri yörelere göre değiģir. Bu yöre KırĢehir-Kaman dolayında, kuzeybatı-güneydoğu doğrultusundadır. KırĢehir yakınlarında Kervansaray Dağları nın mermerleri güneydoğu lütesyon katmanları üzerine sürüklenmiģtir. KırĢehir billurlu kütlelerinin baģkalaģım yaģı kesin olarak belirlenememiģtir. Ancak Kaman ın batısında yer alan Karalan Dağları nın baģkalaģımının TebeĢir Dönemi (Zura) öncesine rastladığı kesin olarak belirlenmiģtir. BaĢkalaĢım katmanlarının altındaki oluģumların, Paleozoik Dönem e ait olduğu sanılmaktadır. KırĢehir in kuzeybatısındaki Kalkanlı, Kargasekmez sıradağlarının kuzeydoğu-güneybatı doğrultusu enine bir kesitle incelendiğinde kireçli sist, fillatlar ve yeģil sistler, mermer kuģakları, ufak taneli billurlu kuvarsitler ile muhasist, kalsist ve mermer katmanları sıralandığı görülür. KırĢehir Manfisi, yaklaģık metre kalınlıkta bir yapıdır. KırĢehir, Orta Anadolu nun fay hattı üzerinde yer alır. Karsal oluģumun sonucu olarak metamorfik (baģkalaģım) sıralarının kıvrılma-kırılma eksenleri, kuzeybatı-güneydoğu doğrultusunda yer almaktadır. Ġkinci bir kırık hat ise ilin Ankara il sınırını oluģturacak Ģekilde kuzeye doğru sokulur. Ġlk kıvrımların yer aldığı doğrultu 15 kilometre uzunluğunda bir fay çizgisi oluģturur. KırĢehir içerisinde yer alan Terme Kaplıcası nın suyu, bu fay çizgisinin derinliklerinden gelen sıcak Ģifalı bir sudur. KırĢehir deki fay hatları ve çevreleri, depremlerin çok olduğu tektonik çukurluklar ve kırıklar dizisi içinde, öbür bölümleri ikinci ve üçüncü deprem kuģağı içinde kalmaktadır. (Kaynak: KırĢehir Yıllığı, 1993) A.5.1. Metamorfizma ve Mağmatizma Paleozoik KırĢehir Masifi KırĢehir masifi bölgenin en eski kayaç gurubudur. DüĢük-orta basınç, yüksek sıcaklık koģullarında, yeģil Ģist, almandin-amfibolit ve yer yer granülit fasiyesi özellikleri sunan metamorfik seri, KırĢehir Masifi olarak bilinir. Para-ortognays, Ģistler, mermer, kuvarsist ile olası bazik magmatik kökenli amfibolit ve metagabroda oluģan metamorfik seri mineral bileģimine baplı olarak değiģik renklerde gözlenir. Tahmini kalınlık m dir. Taban iliģkisi görülmeyen metamorfik seri Santoniyen-Kampaniyen yaģlı intrözifler tarafından sıcak bir dokanak ile kesilir. Alt Eosen-Kuvaterner yaģlı sedimenterler tarafından uyumsuzlukla örtülür. Kaman yöresinde ise Senomaniyen-Santoniyen yaģlı volkanotortul seri tarafınan tektonik olarak üzerlenir. Kesin yaģı bilinmeyen KırĢehir Masifinin Paleozoik yaģlı olduğu düģünülmeltedir. Niğde grurubu, Kaman gurubu ve Akdağ Masifi ile eģdeğer olan KırĢehir Masifi, mağmatik katkılı platform çökellerinin metamorfizması ile oluģmuģtur. Litostratigrafik özellikleri göz önüne alınarak beģ birime ayrılmıģ ve tanımlanmıģtır. Birbirleriyle yanal ve düģey yönde geçiģli olan 5

21 bu birimler, her yerde düzenli bir dizilim göstermezler. Köken kayaç ve çökelim koģullarına bağlı olarak yer yer eksiklidirler. Kalkanlıdağ Formasyonu (Pzk) Kızıldağ, Kervansaraydağ, Kargasekmezdağ, Naldökendağ ve Buzlukdağ kuzeyinde yüzeylenen; çoğu gnays daha az oranda Ģistler, kuvarsit ve amfibolitten oluģan metamorfik kayaçlar Kalkanlıdağ Formasyonu olarak adlanmıģtır. KırĢehir Masifinin alt düzeylerini oluģturan birim birbirleriyle değiģik oranlarda ardıģıklı pelitik, psammitik ve magmatik kökenli kayaçların metamorfizmasıyla oluģmuģtur. Kargasekmezdağ ve Buzlukdağ dolayında gnayslar, diğer kesimlerde ise Ģistler yoğundur. BaĢlıca granülit, granitik gnays, gözlü gnays, sillimanintli gnays, biyotit-muskovit gnays, amfibolit, amfibolģist, piroksen Ģist, biyotit muskovit Ģist, kalksilikatik Ģist, kalkģist, kuvarsit, kuvars Ģist, kuvars-biyotit-muskovit Ģist, talk Ģist, klorit-talk Ģistten oluģur. Doku, yapı ve bileģime göre renklenme gösterir. Kalkanlıdağ formasyonunun tabanı çalıģma alanında görülmes. Üste doğru Kervansaray ve Bozçaldağ formasyonları ile düģey-yanal yönde geçiģlidir. Birim GümüĢler formasyonu, Köklüdere formasyonu ile eģdeğer düģünülebilir. Kervansaraydağ Formasyonu (Pzke) Kızıldağ, Kervansaraydağ, Naldökendağ, Bozçaldağ ve Buzlukdağ dolayında yüzeylenen bu formayonun kalınlığı 10 m yi geçmez. Mermer bant ve mercekleri ile biyotik-muskovit Ģist, kalksilikatik Ģist, kalkģist, kuvarsit Ģist, piroksen Ģist, amfiboli Ģist ve daha az oranda gnays, kalksilikatik gnays, kuvarsit, amfibolit, klorit Ģist ve talk Ģist içerir. Kıvrımlanma ve yapraklanmanın iyi geliģtiği birim üste doğru Bozçaldağ formasyonu ile yanal-düģey yönde geçiģlidir. Kervansaraydağ formasyonu ve Tamadağ formasyonu ile eģdeğerdedir. Bozçaldağ Formasyonu (Pzb) Kızıldağ, Kervansaraydağ, Naldökendağ, Bozçaldağ ve Buzlukdağ dolayında yükselen açık gri, beyaz nadiren pembe renkli iri sakkoroid dokulu mermerler Bozçaldağ formasyonu olarak adlanmıģtır. Kil katkılı ve katkısız karbonat kökenli olan mermerler ince çört, amfibolitamfibolit Ģist ara düzeyleri içerir. Hacıselimli Metagabrosu tarafından ise kesilir. Birim AĢıgediği formasyonu ile eģdeğerdir. Hacıselimli Formasyonu (Metagabrosu) (Pzh) Karahıdır güneybatısında yüzeylenen açık-koyu yeģil, siyahımsı yeģil renkli, masif mate gabro, metadiyabaz ve amfibolitten oluģan bazik kayaçlar Hacıselimli Metagabrosu olarak adlanmıģtır. Birim KırĢehir Masifi kayaçlarının oluģumu sırasında sensedimenter ve/veya postsedimenter olarak stok dayk ve sil Ģeklinde bölgeye yerleģmiģ ve birlikte metamorfizma geçirmiģtir. Birimin stok Ģeklinde geliģen kesimleri masif metagabrodan oluģur. Metagabro stoklarının çökellerle olan dokanaklarında yönlenme ve yapraklanma gerçekleģmiģtir. Birimin dayk ve silerden oluģan kesimlerini ise amfobolit ve amfibol Ģistleri oluģturur. Metagabrolarda çoğunlukla uranitleģme, nadiren de serpantinleģme görülür. Hacıselimli Metagabrosu; bazik intrüzifler, Karakaya Ultramafiti, Sineksizyayla Metagabrosu, Ortaköy Granitoidinin gabroları ile eģdeğerdir. Senozoyik Çevirme Formasyonu (Tç) ÇalıĢma alanının kuzey kesiminde yüzeylenen ve alt düzeylerinde paralel katmanlı, iyi tutturulmuģ kumtaģı-silttaģı, üst yüzeylerde ise beyaz, bej-krem renkli, orta-kalın 6

22 katmanlar/masif kireçtaģı ara düzeyleri bulunan masif, midye kabuğu kırılmalı çamur taģından oluģan tarnsgresif seri Çevirme Formasyonu olarak adlandırılmıģtır. Tabanda kalınlığı 2 m yi geçmeyen bloklu taban çakıltaģı düzeyleri de yer yer görülür. Alt dokanağı Baraklı Formasyonu ile yanal ve düģey yönde geçiģli olan birimin üst dokanağı regresif özellikli Delicırmak Formasyonu ile uyumludur. Kalınlık 250 m dir. Transgresif Çevirme Formasyonunun sığ ve kıyı kesimlerinde kumtaģı, kireçtaģı, daha derin kesimlerinde ise (self) çamurtaģı çökelimi yoğundur. Birimin yaģı Alt-Orta-Eosen dir. Dulkadirli KireçtaĢı Üyesi (Tçd) Birim çalıģma alanının kuzey kesiminde Çevirme Formasyonunun kıyı ve üst düzeylerinde görülen bol nummulitli, mercanlı, gastropot ve lamelli beyaz, bej-krem renkli orta-kalın katmanlı yer yer masif, karbonat çamur-vake-istif-tane-bağlamtaģı (Biyomikrit- Biyosparit-Resif) özellikli kireçtaģı düzeyleri Çevirme Formasyonu Dulkadirli KireçtaĢı Üyesi olarak adlanmıģtır. Yer yer doğrudan temel üzerinde gözlenen transgresif özellikli birimin kalınlığı m arasında değiģmektedir. Kıyı-resif oramında oluģan birimin yaģı orta-üst Eosen dir. Dulkadirli KireçtaĢı Üyesi, Arzılar ile eģdeğerdir. Kızılırmak Formasyonu (Tk) Tüm Orta Anadolu da olduğu gibi çalıģma alanında büyük bir kesimde yüzeylenen, kırmızı-kahve renkli katmansız, bloklu, çakıllı, kumlu, gevģek karasal çamurtaģları Kızılırmak Formasyonu olarak adlanmıģtır. Tüf, jips-anhidrit, killi kireçtaģı, çakıltaģı, kumtaģı bant ve mercekleri içerir. Üst Miyosen öncesi emel üzerinde uyumsuzlukla yer alır. Yatay konumlu birimin kalınlığı m arasında değiģir. Yamaç molozu, akarsu, sığ göl-playa (kaliģ) ortamlarında geliģen birimin yaģı; Üst Miyosen-Pliyosen dir. Kuvaterner Alüvyon (Qa) ÇalıĢma alanının en genç oluģumları vadi ve akarsu yataklarında, ova ve düzlüklerdeki çakıl, kum, kil depolanmalarıdır. Yüksek eğimliyamaç önlerinde geliģen yamaö molazları ile Kızılırmak Vadisinin her iki yanında asılı kalan taraçalar bölgenin diğer genç çökelleridir. (Kaynak: Çevre Bakanlığı, Çevre Koruma Genel Müdürlüğü Hassas Ekosistemler ve Korunan Alanlar Dairesi BaĢkanlığı, Uluslar Arası Önemi Olan Sulak Alanların Biyolojik ve Ekolojik Yönden AraĢtırılması Projesi, Alt Proje II, Kasım 1999) A.5.2. Tektonik ve Paleocoğrafya KırĢehir, Kuzey Anadolu Fay Hattından dolayı 1. derece deprem kuģağında bulunmaktadır. (Kaynak: Mülga Bayındırlık ve Ġskan Müdürlüğü yazısı, 2007) YARARLANILAN KAYNAKLAR - KırĢehir Yıllığı, KırĢehir Ġli Turizm Envanteri, KırĢehir Ġli Toprak ve Su Kaynakları GeliĢtirme Projesi - T.C. Çevre Bakanlığı, Seyfe Gölü, Çevre Bakanlığı, Çevre Koruma Genel Müdürlüğü Hassas Ekosistemler ve Korunan Alanlar Dairesi BaĢkanlığı, Uluslar Arası Önemi Olan Sulak Alanların Biyolojik ve Ekolojik Yönden AraĢtırılması Projesi, Alt Proje II, Kasım Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü verileri, Mülga Bayındırlık ve Ġskan Müdürlüğü yazısı,

23 B. DOĞAL KAYNAKLAR B.1. Enerji Kaynakları B.1.1. GüneĢ KırĢehir de ortalama güneģlenme müddeti 7 saat 20 dakikadır. Bu yıl ise ortalama 7 saat 40 dakika olmuģtur. En çok güneģlenme Temmuz (12 saat 07 dakika), en az güneģlenme ġubat (3 saat 18 dakika) ayında görülmektedir. En erken yaz günü 22 Mart ta en geç 14 Kasım da görülmüģtür. B.1.2. Su Gücü Ġl içinde ortalama akım 1.89 litre/sn/km 2 dir. Ortalama akıģ/yağıģ oranı 0,15 dir. Irmak ve çayların ortalama debileri aģağıda açıklanmıģtır. (Kaynak: DSĠ 12. Bölge 122. ġube Müdürlüğü nün tarih ve sayılı yazısı.) Kızılırmak: Sivas ın Ġmranlı Ġlçesi nin doğusundaki Kızıldağ dan doğar. Sivas, Kayseri, NevĢehir, KırĢehir ve Ankara illerinden geçtikten sonra Ġç Anadolu Bölgesi ni terk eder. Adını içerisinde tuz ve jips bulunan, çoğunlukla kızıl renkli, kumlu, killi topraktan almaktadır km ile Türkiye nin en uzun akarsuyu olan Kızılırmak, KırĢehir in 17 km güneyinden geçer. Irmağın geçtiği yerlere Kızılırmak Havzası denir. Ülkemizin Fırat Havzasın dan sonra en büyük havzasıdır. KırĢehir bu havza üzerinde olmasına rağmen, ildeki derelerin az olması sebebiyle, ovalık alan ve sulanabilen alan bakımından fakirdir. Bitki örtüsü de azdır. Yazın yeterli yağıģ alamayan Kızılırmak düzensiz bir akıģa sahiptir. KıĢın kar Ģeklinde olan yağıģlar sebebiyle önemli bir yükselmeye rastlanmaz. Hirfanlı ve Kesikköprü Barajları da bu akarsu üzerindedir. Kızılırmağın il çıkıģı ortalama debisi 3221 hm 3 /yıl dır. Kılıçözü Deresi: Baran Dağı nın kuzey yamaçlarından doğar. KırĢehir ve Güzleri geçerek taka denilen yerde Kızılırmak a karıģır. Kuzey-güney doğrultusunda akar. 80 km uzunluğundaki Kılıçözü Deresi nin sularından tarımda yararlanılmaktadır. Dere üzerinde, sulama ve taģkını önleme amacıyla Çoğun Barajı ile Ġğdeliöz, Kılıçözü ve Güzler sulama regülatörleri yapılmıģtır. Düzensiz bir akıģa sahip olduğundan yazın suları azalır. Derenin ortalama debisi 34,3 hm 3 /yıl dır. 8

24 Deliceırmak: Yozgat-KırĢehir sınırını oluģturan bu akarsu, Kızılırmak ın önemli bir koludur. Yozgat taki plato ve dağların güney yamaçlarından doğar. Çorum il alanından kuzeye dönen Deliceırmak, burada Kızılırmak a karıģır ve Karadeniz e dökülür. Kaman Kılıçözü Deresi: 150 km uzunluğundaki bu akarsu, Karaova nın batısında, ilin kuzey bölümünde yer alan dağ ve platoların sularını da toplayan Malaközü Deresi ni alır. Dere Ankara-Yozgat sınırından Deliceırmak a karıģır. KeĢkerli Özü: Ortalama debisi hm 3 /yıl dır. Malaközü: Ortalama debisi 29.2 hm 3 /yıl dır. Körpeliboğaz Deresi: Ortalama debisi hm 3 /yıl dır. (Kaynak: KırĢehir Yıllığı, 1993; DSĠ 122. ġube Müd. nün tarih ve 1779 sayılı yazısı) B.1.3. Kömür Ġlimiz, Çiçekdağı Ġlçesi, Alimpınar Köyü ile BeĢikli Köyü sınırları dahilinde iki adet kömür ocağı mevcut olup, rezervleri konusunda herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Sözkonusu kömür ocakları önceki yıllarda kısmen iģletilmiģtir. ġu an her iki ocakta orta kapasite ile çalıģtırılmaktadır. B.1.4. Doğalgaz Ġl sınırları içerisinde doğalgaz rezervleri yoktur. B.1.5. Rüzgar Devlet Meteoroloji ĠĢleri Genel Müdürlüğü nün verilerine göre son 30 yıla ait ortalama rüzgar hızları; Kuzeyden 3,8 m/s, Kuzeydoğudan 3,0 m/s, Doğudan 2,1 m/s, Güneydoğudan 2,2 m/s, Güneyden 2,8 m/s, Güneybatıdan 3,0 m/s, Batıdan 2,8 m/s, Kuzeybatıdan 2,6 m/s dir. B.1.6. Biyomas (Biyogaz, Odun, Tezek) Biyomas; daha ziyade bitkisel ürünlerin, hayvan ve orman atıklarının, Ģehir ve endüstri artıklarının çevrimi yoluyla enerji elde etme metodudur. Biyomas ve biyogaz çevreyi kirletmeyen yenilenebilir enerji kaynaklarındandır. Biyogaz; gübre, bitkisel atık vb. organik atıkların oksijensiz ortamda fermante olması sonucu meydana gelen yanıcı bir gazdır. Ġlimiz dahilinde biyomas enerji üretimi ve kullanımı yoktur. B.1.7.Petrol Ġlimiz sınırları içerisinde petrol rezervleri bulunmamaktadır. B.1.8.Jeotermal Sahalar KırĢehir Terme bölgesinde toplam 12 adet sıcak su kuyusu ve 1 adette reenjeksiyon kuyusu bulunmaktadır. Kuyuların kullanım yerleri; 2 adedi (T-4 ve T-9) Jeotermal Merkezi ısıtma sisteminde kullanılmaktadır. 5 adedi (T-1, T-2, T-5, T-7 ve T-8) Terme Grand Otel, Temur Otel ve Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezinde kullanılmaktadır. 1 adedi (T-11) Makinsos Otelde kullanılacaktır. 1 adedi (T-3) Meslek Yüksekokulu seresında kullanılmaktadır. 3 adedi ise (T-6, T-10 ve T-4) Ģu an için herhangi bir amaçla kullanılmamaktadır. 1 adedi (TR-1) Reenjeksiyon için açılmıģ olup, yapılan testler sonunda reenjeksiyon için rantabl olmadığı belirlenmiģtir. 9

25 (Kaynak:KırĢehir Termal Turizm San. A.ġ. (Jeotermal) in tarih ve 12/181 sayılı yazısı.) Terme Kaplıcası: Sondajı yapılmıģ olan dört adet jeotermal kuyu suları otel ve kaplıcalara verilmektedir. Bu dört kuyunun debileri sırasıyla T 1 =5,2 L/sn, T 3 =24,3 L/sn, T 7 =8,8 L/sn dir. Isısı C dir. Ġstanbul Üniversitesi Tıbbi Ekoloji ve Hidroklimatoloji AraĢtırma ve Uygulama Merkezinin KırĢehir Terme Kaplıcası ile ilgili olarak fiziksel-kimyasal ve biyolojik analiz raporu ve tıbbi değerlendirmesinde; kaplıcanın maden suyu, kalsiyum, sodyum yüklü bikarbonatlı alkalit bir su özelliğindedir. Sıcaklığına göre izotermaldir. EĢik değerinin altında da olsa CO 2 gazı taģımaktadır. Bu özelliklerini dikkate alarak, bu tür maden suyu ile yapılacak kaplıca uygulamalarında genel olarak banyo havuz, inhalasyon ve içme kürü olanaklarının düzenlenmesi yararlıdır. Bu tür uygulamalarla, bu tür kür merkezi eklem ve eklem dıģı romatizmal hastalıkların kronik dönemlerinde ve sekellerinde, amaliyat ve ortopedik müdahalelerin nekahatında, damar sertliği ve buna bağlı hastalıkların, felçlerin rehabilitasyonunda vegatatif sinir bozukluğuna bağlı yetersizlikler, sürmenaj ve yorgunlukta, diyabet, gut ile ĢiĢmanlık ile giden hastalıklar, karaciğer, safra kesesi, mide ve bağırsak hastalıklarında, böbrek taģlarında, hipertansiyon, kronik bronģit, üst solunum yolu iltihaplarında olumlu sonuç alınmaktadır. Bugün ilimizde bu Ģifalı su üzerine turistik bir otel ve modern bir kaplıca yapılarak hizmete sunulmuģtur. Karakurt Kaplıcası: KırĢehir Ġli Merkez ilçesine bağlı Karalar Köyü sınırları içerisinde olup, Ģehir merkezine uzaklığı 15 km dir. Tedavi kuruluģu olarak iki genel, on tane de özel havuzu bulunmaktadır. Kaplıcanın suyu kalsiyumbikarbonatlıdır. Isısı 50 0 C dir. Banyo tedavisi olarak romatizma, nevralji ve kadın hastalıkları için salık verilmektedir. Bulamaçlı Kaplıcası: KırĢehir Ġli Çiçekdağı ilçesi sınırları içerisinde Yerköy e 5km, Çiçekdağı na 4km uzaklıktadır. Kapıcanın suyu sodyum klorlu, bikarbonatlı ve radyonludur. Suyun ısısı 42 0 C, radyoaktivitesi 100 eman, ph değeri 6,8 dir. Banyo tedavisi romatizma, nevralji, nevrit ve kadın hastalıklarına iyi gelmektedir. (Kaynak:KırĢehir Ġli Turizm Envanteri, 2000). B.2. Biyolojik ÇeĢitlilik B.2.1. Ormanlar KırĢehir ili genel sahası ,5 ha., KırĢehir ili orman sahası ,0 ha. dır. Çiçekdağı ilçesinde bulunan ormanlık sahalarda anakaya (granit, granadiorit, andasittir, dasit)dir. YetiĢme ortamı üniteler ve özellikleri açısından arazinin jeolojik yapısına, rakam ve bakısına göre farklılıklar gösteren yetiģme ortamı mevcuttur. Engebe durumu; fazla meyilli olmayan geniģ düzlükler halindedir. Asli ağaç türü meģedir. MeĢe yanında karaçam meģçereleri mevcuttur. Kaman ilçesinde ormanlık sahalarda oligosen, piotonik sahreleri mermer ve granit tabakalar mevcuttur. Toprak potasyum yönünden zengin, fosfor yönünden fakir, azot yönünden ise çok fakirdir. Bu itibarla orman yayılıģı çok azdır. Akçakent ilçesi ormanları toprağı %70 i oligosen jipsli ve tuzlu, tatlı su ve kara fasiosleri geri kalan %30 u ise granit, grandisrit, siyenit tabakalarından oluģmuģtur. Toprak tekstür bakımından genellikle balçık ve kil topraklardan oluģur. Tip bakımından esmer orman toprağıdır. Arazi fazla meyilli olmayan engebeli haldedir. Rakım 1300 civarındadır. Ağaç türü meģedir, geniģ yayılıģ gösterir. KırĢehir merkez, Boztepe, Mucur ilçelerinde ormanlık sahalarda toprak durumu; Kızılırmak ve Hirfanlı Barajı civarlarında aluviyonlar ve kuarterner, batı ve kuzeyde kristalin Ģist, mermerleģmiģ kireç taģı yer almaktadır. KırĢehir ili Ġç Anadolu iklim bölgesinde 10

26 yeralmakta olup, kıģları soğuk ve yağıģlı yazları sıcak ve kuraktır. Yıllık ortalama sıcaklık 11.4 o C, yıllık yağıģ 378,4 mm dir. KırĢehir Ġli Orman Envanteri: Koru: Prodüktif: 2234,5 ha dır. Bozuk: 2619 ha dır. Toplam:4853,5 ha dır. Baltalık: Prodüktif: 1298,5 ha dır. Bozuk: ha dır. Toplam: ha dır. ORMANLIK : ha dır. ORMANSIZ : ha dır. GENEL SAHA: ha dır. Ormanların tamamı devlet mülkiyetindedir yılı ve sonraki ağaçlandırma sahaları hariç karaçam ormanları 559 hektar, meģe ormanları hektardır. Ġlimizde yılları arasında 9459 ha. Saha ağaçlandırılmıģtır. KırĢehir Orman ĠĢletme ġefliğince Herköye Orman Projesi kapsamında 2011 yılına kadar yapılan çalıģmlarda, Güzyurdu Köyü 5.0, Üçkuyu Köyü 5.2, Kepez Köyü 6.3, Obruk Köyü 4.7, Göllü Köyü 13.6, Kurugöl Köyü 3.44 ve Altınyazı Köyü 5.0 ha. olmak üzere toplam ha. saha tel örgü ihatasıyla çevrilerek fidan ve tohum ekimi yapılmıģtır. Ayrıca orman içi boģluklarına tohum ekimi ve fidan dikimi yapılmıģtır. MeĢe ormanları bozuk meģe baltalığı karakterinde olup, planlı kesime tabi tutulmamaktadır. Ortalama yılda 1000 ha. meģe ormanında rehabilitasyon çalıģması yapılmaktadır. Çiçekdağı MeĢe Ormanları 11

27 Ġlimiz dahilinde 49 adet köyde Orman Kadastrosu yapılmıģtır Kanun uygulamasıyla KüçükabdiuĢağı Köyünde ha, BüyükabdiuĢağı Köyünde ha. dır sayılı Kanun uygulaması ile Boğazevci de ha, Halaçlı da ha, Kaleevci de ha, Hamzabey de ha, Polatlı da ha, Alahacılı da ha, Armutlu da ha, Hacıduraklı da ha, Kabaklı da ha, Kızılcaali de ha, Küçükteflek te ha, Safalı da ha, Tepecik te ha. saha ilim ve fen bakımından orman niteliğini kaybettiği gerekçesiyle orman sınırları dıģına çıkartılmıģtır. Ormanların tamamı devlet mülkiyetindedir yılı ve sonraki ağaçlandırma sahaları hariç karaçam ormanları 559 hektar, meģe ormanları hektardır. MeĢe ormanları bozuk meģe baltalığı karakterinde olup, planlı kesime tabi tutulmaktadır. Ortalama yılda 1000 ha. bozuk meģe ormanında Rehabilitasyon çalıģması yapılmaktadır. KırĢehir Ġli, Çiçekdağı ilçesi dahilinde nolu orman bölgelerini kapsayan 12.5 ha lık saha Orman Bakanlığı nın gün ve 12 nolu Olur u ile Çamlıktepe Orman Ġçi Tatpikat Alanı B. Tipi Orman Ġçi Dinlenme Yeri olarak Milli Parklar Av ve Yaban Hayatı Genel Müdürlüğü ne tahsis edilmiģtir. Çiçekdağı KırĢehir yolu üzerinde olup, yolu asfalttır. Rakım 1300 metredir. KırĢehir, Çiçekdağı, Yerköy ün günübirlik piknik ve dinlenme ihtiyacının karģılanması için ormanlık saha ayrılmıģtır. Altyapı ise WC, yürüyüģ yolları, peyzaj düzenlemesi) çalıģmaları devam etmektedir. Kaman ilçemizde 21,22 nolu bölmede 9.32 ha. Saha C Tipi piknik mesire yeri olarak 2010 yılında tescil edilmiģ olup, yol asfalt ve ham yoldur. Su mevcut olup, 4 adet oturma masası ve bankı mevcuttur. 1 adet yağmur sığınağı bulunmakta olup, alt yapı çalıģmaları devam etmektedir. Yazıyolu köyüne 3 km. mesafede olup, Kaman ilçesi ve çevre yerleģim alanlarının günü birlik piknik ve dinlenme ihtiyacının giderilmesi için ormanlık saha ayrılmıģtır. Ġlimiz orman alanlarının iklim üzerine etkileri toprak ve toprak verimliliğinin korunması, sağlık, savunma, güvenlik vb. konularda yararları hakkında yapılmıģ proje çalıģmaları bulunmamaktadır. (Kaynak: KırĢehir Orman ĠĢletme Müdürlüğü nün tarihli ve 1054 sayılı yazısı.) Harita B KırĢehir Ormanlık Alanlar Haritası 12

28 B Odun Üretimine Ayrılan Tarım Alanları B.2.2. Çayır ve Mera KırĢehir ili çayır mera arazisi bakımından zengin bir ildir. Buna göre yaklaģık %20 lik arazisi çayır mera arazisidir. Bu neticeyle yaklaģık çayır mera alanı ha dır. Ġl genelinde çayır ve mera arazileri hayvan otlak yeri olarak kullanılmaktadır. B.2.3. Sulak Alanlar Seyfe Gölü: KırĢehir Ġli sınırları içerisindeki tek sulak alan Seyfe Gölü dür. Türkiye nin A Sınıfı Sulak Alanları arasında yer almaktadır. Seyfe kapalı havzası ha alana sahip olup, göl ve çevresindeki ha lık saha tarihinde Tabiatı Koruma Alanı, yıllarında göl alanı çevresinde ha lık alan 1. Derece Doğal Sit Alanı ve 1522 km 2 olan drenaj alanının geri kalan kısmı II. Derece Doğal Sit Alanı olarak ilan edilmiģtir yılında ha lık alan RAMSAR SözleĢmesi Listesine dahil edilerek alanın doğal yapısının ve ekolojik karakterinin korunması uluslar arası düzeyde de taahhüt edilmiģtir. (Kaynak: KırĢehir-Mucur-Seyfe Havzası Ekolojik Koruma Projesi Takdim Raporu, DSĠ XII. Bölge Müdürlüğü, 1998; T.C. Çevre Bakanlığı, Çevre Koruma Genel Müdürlüğü, Seyfe Gölü,1998) Mucur ilçesi Seyfe köyü sınırlarında Seyfe Gölü yer almaktadır. Alan özellikleri nedeniyle hem Tabiatı Korum Alanı (TKA) hemde RAMSAR SözleĢmesine dahil edilmiģ uluslararası öneme sahip nadir sulak alanlardan biridir. (KırĢehir Orman ve Su ĠĢleri ġube Müdürlüğü nün tarih ve 295 sayılı yazısı.) B.2.4. Flora Endemik Bitkiler Seyfe Gölü Ramsar Alanı ve Çevresinde Tespit Edilen Endemik Bitki Türleri; Tablo B KırĢehir Ġli Endemik Bitkiler Listesi Familya Tür Türkçe Adı Acanthaceae Acanthus hirsutus Boiss. Ayı Pençesi Ġngilizce Adı Acanthus Apiaceae Apiaceae Apiaceae Apiaceae Apiaceae Bupleurum heldreichii Boiss.& Bal. Bupleurum sulphureum Boiss.&Bal. Bupleurum turcicum Snogerup Eryngium bithynicum Boiss. Prangos melicarpoides Boiss. Var. melicarpoides TavĢan Kulağı TavĢan Kulağı TavĢan Kulağı Çakır Dikeni Asa Otu Asteraceae Archillea aleppica DC. Subsp. Zederbaueri (Hayek) Hub.-Mor. Civan Perçemi - Asteraceae Anthemis wiedemanniana Fisch & Mey Papatya - 13

29 Familya Tür Türkçe Adı Ġngilizce Adı Asteraceae Cousinia halyensis Hub.-Mor. Cosinia - Asteraceae Crepis macropus Boiss. & Heldr. Hindiba - Asteraceae Helicrysum arenarium (L.) Moench. Ölmez Subsp. Aucheri (Boiss.) Davis & Kupicha Asteraceae Onopordum anatolicum (Boiss.) Eig Boraginaceae Boraginaceae Brassicaceae Brassicaceae Onosma armenum DC. Onosma tauricum Pallas ex Willd. Var. tauricum Alyssum pateri Nyar Subsp. Pateri Alysum praecox Boiss. & Bal. Var. Albiflorum Dubley Otu EĢek Dikeni Emzik Otu Emzik Otu Uyuz Otu Uyuz Otu Erysimum Brassicaceae Caryophyllaceae Erysimum torulosum Hub.-Mor. Arenaria ledebouriana Fenzl var. ledebouriana Kum Otu Karanfil - - Caryophyllaceae Caryophyllaceae Caryophyllaceae Caryophyllaceae Caryophyllaceae Dianthus anatolicus Boiss. Dianthus balansae Boiss. Gypsophila eriocalyx Boiss. Gypsophila parva Bark. Minuartia anatolica (Boiss.) Woron. Var. Arachnoidea Mc. Neill. Karanfil Gysophila Gysophila Minuatya Caryophyllaceae Chenopodiaceae Chenopodiaceae Convolvulaceae Convolvulaceae Euphorbiceae Fabaceae Fabaceae Fabaceae Fabaceae Fabaceae Fabaceae Fabaceae Saponaira prostrata Willd. Subsp. prostrata Cyathobasis fruticulosa (Bunge) Aellen Salsola stenoptera Wagenitz Convolvulus assyricus Griseb Convolvulus galaticus Rostan ex Choisy Euphorbia anacampseros Boiss. Var. anacampseros Astragalus condensatus Ledeb. Astragalus karamacisus Boiss.&Bal. Astragalus kırshehirius Astragalus lycius Boiss. Astragalus lydius Boiss. Astragalus tokatensis Fischer Ebenus laguroides Boiss. Var. laguroides - Soda Otu AkĢam Sefası AkĢam Sefası Sütleğen Geven Geven Geven Geven Geven Geven Ebenus Fabaceae Onobrychis armena Boiss.&Huet. Korunga

30 Familya Tür Türkçe Adı Ġngilizce Adı Lamiaceae Marrubium parviflorum Fisch.& Mey. Subsp. Oliodon (Boiss.) Seybold Ġt Sineği Kudus - Lamiaceae Phlomis armeniaca Willd. Ada çayı - Malvaceae Alcea apterocarpa (Fenzl) Boiss. Hatmi - Ranunculaceae Consolida glandulosa (Boiss. &Huet) Hazeren - Bornm. Rubiaceae Crucianelle distachia Boiss. - - Scrophulariaceae Linaria corifolia Desf. Nevruz - Scrophulariaceae Linaria genistifolia (L.) Nevruz - Scrophulariaceae Miller subsp. Confertiflora (Boiss.) - - Rubiaceae Crucianelle distachia Boiss. - - Scrophulariaceae Linaria corifolia Desf. Nevruz - Scrophulariaceae Linaria genistifolia (L.) Nevruz - Scrophulariaceae Miller subsp. Confertiflora (Boiss.) - - Scrophulariaceae Davis Verbascum vulcanicum Boiss.&Heldr. Var. vulcanicum Sığır Kuyruğu - Scrophulariaceae Solanaceae Liliaceae Poaceae Veronica orientalis Miller subsp. nimrodi (Richter ex Stapf) M.A. Fischer Lycium anatolicum A. Baytop & R Mill. Allium cappadocicum Boiss. Elymus lazicus (Boiss.) Melderis subsp. Divaricatus (Boiss.&Bal.) Melderis YavĢan Otu Teke Dikeni Soğan Elym Poaceae Puccinellia koeieana Melderis subsp. Anatolica Kit Tan - - (KırĢehir Orman ve Su ĠĢleri ġube Müdürlüğü nün tarih ve 295 sayılı yazısı.) ( tarih ve 1276 sayılı Ġl Müdürlüğümüzün yazısına Ahi Evran Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölüm BaĢkanlığından 2011 yılına ait herhangi bir cevap gelmemiģtir.) B.2.5. Fauna Endemik Hayvanlar Ġlimiz genelinde fauna ve endemik hayvanlarla ilgili yapılmıģ bir çalıģma bulunmaktadır. Seyfe Gölü ve çevresinde yapılan çalıģmalara göre yöredeki nesli tehlikede olan fauna ve endemik hayvan türleri aģağıda belirtilmiģtir. 15

31 - İki Yaşamlılar (Amfibiler) Seyfe Gölü nde 5 iki yaģamlı (amfibi) türü tespit edilmiģtir. Bu türlerden üçü BERN EK- 2 de kesin koruma altına alınan fauna türleri arasındadır. Diğerleri BERN Ek-kapsamındadır. Bilinen hiçbir amfibi türü ise ERL de yer almamaktadır. - Sürüngenler Seyfe Gölü sürüngenler listesi 28 türden ibaret olup, 13 tür BERN Ek-2 de yer almaktadır. Diğer 15 tür ise BERN EK-3 de yeralmaktadır. ERL listesinde yeralan 3 türden Testudo gracea (Tosboğa) zarar görebilir (VU) sınıfında, Emys orbicularis (Benekli Kaplumbağa) az riskli tehlikeye yakın (LR:nt) sınıfında bulunmaktadır. Lacerta clarkorum ise EN sınıfında olup, tehlikede olarak değerlendirilmektedir. - Kuşlar Göldeki kuģların sayı ve çeģitliliği göç dönemlerinde ve kıģ aylarında artmaktadır. Göl ve çevresi birçok su ve step kuģu için çok önemli beslenme, barınma ve üreme alanları oluģturmaktadır. ERL ye göre tehlike altında olan 4 tür belirlenmiģtir. Bunlardan Ansar albifrons (Akalınlı kaz), Aythya nyroca (Akgöz), Falco naummanni (Kızıl kerkenez) hassas (VU) statüsünde, Circus macrourus (Bozkır delicesi) az riskli-tehlikeye yakın (LR:nt) statüsündedir. Bern SözleĢmesi EK-2 kapsamında 48 tür, EK-3 kapsamında ise 49 tür tespit edilmiģtir. Alanda yapılan ornitolojik çalıģmalar sonucu kalabalık sürüler oluģturan türlerin küçük akbalıkçıl (Egretta garzetta), boz kaz (Anser anser), flamingo (Phonicopterus ruber), akalınlı kaz (Anser alfibrons), angıt (Tadorna ferruginea), suna (Tadorna tadorna), çamurcun (Anas crecca), boz ördek (Anas strepera), çıkrıkçın (Anas querquedula), kaģıkgaga (Anas clypeata), turna (Grus grus), bataklık çulluğu (Gallinago gallinago), karabaģ martı (Larus ridibundus), incegaga martı (Larus genei), gümiģi martı (Larus argentatus) ve deniz kırlangıcı (Gelochelidon nilotica) olduğu belirlenmiģtir. Alanda üreyen önemli kuģ türleri ise küçük akbalıkçıl (Egretta garzetta), flamingo (Phonicopterus ruber), angıt (Tadorna ferruginea), suna (Tadorna tadorna), çıkrıkçın (Anas querquedula), uzunbacak (Himantopus himantopus), kılıçgaga (Recurvirostra avocetta), kaģıkgaga (Anas clypeata), gümiģi martı (Larus argentatus), karabaģ martı (Larus ridibundus), gülen sumru (Gellochelidon nilotica) ve mahmuzlu kızkuģu (Hoplapterus spinosus) olarak saptanmıģtır. - Memeliler Seyfe Gölü ve çevresinde 31 memeli türü tespit edilmiģtir. 11 tür Bern SözleĢmesi EK- 2 de, 6 tür ise EK-3 kapsamında yeralmakta olup, Rhinolophus hippossideros (Nalburunlu küçükyarasa), Myotis capaccinii (Uzunkulaklı yarasa), Spalax leucodon (Kör fare) ERL de zarar görebilir (VU), Myotis myotis (Farekulaklı büyükyarasa), Miniopterus schreibseri (Uzukanatlı yarasa), Sciurus anamolus (Anadolu sincabı), Cricetulus migratorius (Cüce avurtlak), Dryomys nitedula (Ağaç faresi, Cevizkıran) az riskli-tehlikeye yakın (LR:nt) sınıfında yeralmaktadır. (Kaynak: Çevre Bakanlığı, Çevre Koruma Genel Müdürlüğü Hassas Ekosistemler ve Korunan Alanlar Dairesi BaĢkanlığı, Uluslar arası Önemi Olan Sulak Alanların Biyolojik ve Ekolojik Yönden AraĢtırılması Projesi, Alt Proje II, Kasım 1999) 16

32 Endemik Hayvanlar Seyfe Gölü alanı ve ilimiz genelinde fauna ve endemik hayvanlar: -Memeliler Kurt, Tilki, Yaban Domuzu, TavĢan, Gelincik, Kirpi, Kelengi, Tarla Faresi, Su Faresi, köstebek. - Sürüngenler Yılan, Kertenkele, Sülük, Solucan, Kurbağa, Su Kurbağası, Kıraç Kurbağası, Kaplumbağa, Su Kaplumbağası, Kıraç Kaplumbağası, Kırkayak, Çayan. -Su Hayvanları Sazan Balığı, Kambur Sazan, Aynalı Sazan Kum Balığı, Kadife Balığı, Istakoz, Yılan Balığı. -Böcekler Bal Arısı, Yaban Arısı (EĢek Arısı),Kelebek, Çekirge, Karasinek, Sivrisinek, At Sineği, YeĢilbaĢ Sineği, Uğur Böceği, Kurt Sineği, Böğelek Sineği, Helikopter Böceği (Peygamber Böceği), Örümcek, Kene, Yavsu, Buğday Böceği, Süne, Kımıl, AteĢ Böceği, Kara Fatma, Sümüklü Böcek, Salyangoz, Karınca, Mayıs Böceği, Tırtıl, Hamam Böceği, Dana Burnu, Makas Böceği (Elma Böceği), Çırçır Böceği. - KuĢlar Tablo B Seyfe Gölü 2011 KıĢ Ortası Su KuĢu Sayımları (KOSKS) Sonuçları 1. Nokta: Seyfe Köyü içindeki gölet S.NO TÜRLER SAYI 1 Büyük Ak Balıkçıl 8 2 Angıt 6 3 Çamurcun 8 4 YeĢilbaĢ 20 5 KaĢıkgaga 1 6 Saz Tavuğu 2 7 Sakarmeke Nokta: Kirli Göl Mevkii S.NO TÜRLER SAYI 1 Flamingo Angıt 72 3 Suna 93 4 Fiyu 24 5 KaĢıkgaga 1 6 Tanımsız Martı 54 17

33 3. Nokta: YarbaĢı Mevkii S.NO TÜRLER SAYI 1 Flamingo 268 ALANDA GÖRÜLEN TOPLAM KUġ TÜRÜ VE SAYISI 1 Büyük Ak Balıkçıl 8 2 Flamingo Angıt 78 4 Suna 93 5 Fiyu 24 6 Çamurcun 8 7 YeĢilbaĢ 20 8 KaĢıkgaga 2 9 Saz Tavuğu 2 10 Sakarmeke Tanımsız Martı 54 Toplam su kuģu sayısı 876 (KırĢehir Orman ve Su ĠĢleri ġube Müdürlüğü nün tarih ve 295 sayılı yazısı.) ( tarih ve 1276 sayılı Ġl Müdürlüğümüzün yazısına Ahi Evran Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölüm BaĢkanlığından 2011 yılına ait herhangi bir cevap gelmemiģtir.) B.2.6. Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtı ve Tabiatı Koruma Alanları - Milli Parklar KırĢehir il sınırları içerisinde Milli Park bulunmamaktadır. - Tabiat Parkları KırĢehir il sınırları içerisinde AĢıkpaĢa Tabiat Parkı bulunmaktadır. - Tabiat Anıtı KırĢehir il sınırları içerisinde Tabiat Anıtı bulunmamaktadır. - Tabiat Koruma Alanları KırĢehir il sınırları içerisinde Seyfe Gölü Tabiatı Koruma Alanı bulunmaktadır. (KırĢehir Orman ve Su ĠĢleri ġube Müdürlüğü nün tarih ve 295 sayılı yazısı.) Resmi Adı :Seyfe Gölü: Coğrafi Konumu :39 o 13 kuzey, 34 o 23 doğu koordinatlarında, Mucur Ġlçesi nin 16 km kuzeyinde, KırĢehir Ġl Merkezine 30 km kuzeydoğusunda yeralmaktadır. Alanı Toplam Alanı Su Yüzeyi : ha. : ha. :Ort ha. 18

34 Alanın Açıklamalı Tanımı :Bölgenin sahip olduğu doğal ve ekolojik değerlerini, kirlenme ve bozulmaya karģı koruyarak gelecek nesillere aktarılmasını güven altına alabilmek amacı ile Seyfe Gölü ve çevresindeki ha. lık saha tarihinde Bakanlar Kurulu kararı ile Tabiatı Koruma Alanı ilan edilmiģtir. Yasal Konum:KırĢehir Ġli sınırları içerisindeki tek sulak alan Seyfe Gölü dür. Türkiye nin A Sınıfı Sulak Alanları arasında yer almaktadır. Seyfe kapalı havzası ha alana sahip olup, göl ve çevresindeki ha lık saha tarihinde Tabiatı Koruma Alanı, 1989 yılında ha lık alan 1. Derece Doğal Sit Alanı, 1994 yılında ha lık alan RAMSAR SözleĢmesi Listesine dahil edilerek alanın doğal yapısının ve ekolojik karakterinin korunması uluslar arası düzeyde de taahhüt edilmiģtir. Ancak alanın korunması ve izlenmesi için özel bir idari yapı henüz kurulmamıģtır. B.3. Toprak KırĢehir Kızılırmak Havzası içerisinde yer alır ve topraklarının büyük bir kısmını da kahverengi topraklar (B) oluģturur. Kırmızı kahverengi topraklar (F), kahverengi orman toprağı (M), kalkersiz kahverengi topraklar (U), kestane renkli topraklar (C) ve az miktarda kaluviyal topraklar (K) mevcuttur. Ayrıca Delice Irmağı kıyısında alüviyal topraklar (A) ile Seyfe Gölü civarında çorak topraklarda (Ç) ilde bulunan toprak gruplarındandır. Bunların dıģında KırĢehir de çıplak kayalık (ÇK) arazilerde yer kaplar. Konu ile ilgili ayrıntılı bilgiler E. TOPRAK VE ARAZĠ KULLANIMI baģlığında mevcuttur. Ġlde bulunan büyük toprak gruplarının genel karakterleri Ģu Ģekilde özetlenebilir; Kahverengi Topraklar (B): Kalsifikasyon iģlemine sahip olan bu topraklar, ABC profilli zonal topraklardır. Erozyona uğrayan kısımlarda yalnız A ve C horizonu görülür. Profilde çok miktarda kalsiyum bulunmaktadır. A 1 horizonu cm kalınlıkta, gözenekli ve orta derecede organik madde içeriğine sahiptir. B horizonu açık kahverengiden koyu kahverengiye kadar değiģen renklerde kaba yuvarlak köģeli blok yapıdadır. Bu topraklarda profil yukardan aģağıya kalkerli olup B horizonunun altında ekseriya sertleģmiģ kireç akümülasyon katı bulunabilir. Yıllık mm yağıģ alan yerlerde teģekkül ettiğinden CaCO 3 birikimi oldukça derinde görülür. Tabii vejetasyon kısa ve orta boylu çayır ve otlardır. Bu topraklar yılın büyük kısmında kum olup, ancak ender hallerde profil boyunca nemlilik arz eder. Yıllık ortalama yağıģ mm. dir. Kırmızı Kahverengi Topraklar (F): A1 horizonunun rengi kırmızımsı kahve veya kırmızı, B horizonunun ise kırmızı ve kırmızımsı kahvedir. Bu topraklar ısının daha fazla olduğu yerlerde oluģur. YağıĢ, vejetasyon ve ana maddede kahverengi toprakların aynı benzeridir. Kahverengi Orman Toprağı (M): Bu topraklar yüksek derecede kireç ihtiva eden ana materyal üzerinde geliģmiģlerdir. A,B,C horizonları mevcut olup, bunlar birbirlerine tedrici olarak geçiģ yaparlar. A horizonu iyi teģekkül etmiģtir. Gözenekli ve granüler yapı arz eder. B horizonu ise granüler veya yuvarlak köģeli blok yapıda ve kahverengidir. (B) horizonunun kil muhtevası, C horizonundan daima fazladır. Tabii vejetasyon yaprağı döken ağaç ve çalılardan ibarettir. Ġklim, kurak mevsimi bulunan ılık humid ve sabhumid bölgelerdir. Ortalama yıllık yağıģ mm dir. 19

35 Kalkersiz Kahverengi Topraklar (U): A,B,C profilli topraklardır. Kahverengi veya açık kahverengi dağılabilir üst toprağa ve soluk kırmızımsı kahverengi B horizonuna sahiptir. Tabii vejetasyon ot ve otçalı karıģığı olarak görülür. Ġklim, semiarid ve sabhümit, yağıģ mm ama madde çakıllı, kumlu, killi depozitlerle beraber kalkerli kumlu kil ve kumlu kil taģlarıdır. Kestane Renkli Topraklar (C): Bu topraklar koyu renkli A1, renk ve yapıca farklı B ve kireç birikimi C katmanlarını kapsar. Kestane renkli topraklar kalın, koyu, organik maddece zengin, kuvvetli yapılı A1 katmanlarıyla tipiktir. OluĢumda üstte organik madde katılımı, kireç yıkanımı iģlemleri etkindir. Buralarda yağıģ mm arasındadır. Doğal bitki örtüsü çayırdır. Kestane renkli topraklarda hafif eğimli Ģeklerle orta ve yer yer dik eğimli tepelik arazi yaygındır. Kolüvyal Topraklar: Yüzey akıģla veya yan derelerin kısa mesafelerden taģıyarak meylin azalmıģ olduğu yerlerde depo etkileri materyallerin meydana getirdiği genç (A), C profilli topraklardır. Bu topraklar %2 den fazla olmak Ģartı ile mutlak bir meyle sahiptirler. Özel bir iklime ve vejetasyona sahip değildirler, her iklimde bulunabilirler. Vejetasyon çok çeģitli olabilir. Alüvyal Topraklar: Yüzey sularının tabanlarında veya tesir sahalarında akar sular tarafından taģınarak yığılmıģ bulunan genç sedimentler üzerinde yer alan, düz-düze yakın meyile sahip (A), C profilli, azonal genç topraklardır. Azonal topraklar olması nedeniyle özel bir iklim tipi ve vejetasyon yoktur. Çorak Topraklar (Ç): Ġleri derecede tuzlu ve alkali topraklardır. Seyfe Ovasında görülen çorak toprak alanında, yüzeyde tuz kabuğu ve beyazlıklar görülür. Çayır altındaki noktalar tümsek, çıplak kısımlar alçak olmak üzere özel bir mikrorölief oluģmuģtur. Çorak toprak alanı ovanın en alçak kesimidir. Kurak yaz döneminde bile yüksek taban suyu vardır. Seyfe gölü ovası 4. zaman yaģlı alüvyonlardan oluģmuģtur. Ovanın çevresinde neosen tortuları yer alır. Burada yağıģ 350 mm kadardır. Yıllık ortalama sıcaklık 11 0 C dolayındadır. Bitki örtüsü öbekler halinde çayır ve çorakcıl otlardır. Yüzeyin büyük kısmı çıplaktır. Çıplak Kayalık (Ç.K): Tarımda hiçbir iģe yaramayan bu araziler arazi kullanma kabiliyeti yönünden VIII. Sınıftır. (Kaynak: KırĢehir Ġli Toprak Ve Su Kaynakları GeliĢtirme Projesi) B.4. Su Kaynakları B.4.1. Ġçme Suyu Kaynakları ve Barajlar ġehrin içme ve kullanma suyu ihtiyacı yer altı su kaynaklarından sağlanmaktadır. ġehrimizin içmesuyu kapasitesi yenilenen isale hattı ile 425 l/sn debi ile nüfusa yetecek durumdadır. Toplam 9 hazneden alınan içme suları 11 adet su deposunda toplanıp, klorlandıktan sonra Ģehre dağırtımı yapılmaktadır. KırĢehir in 2010 yılı nüfusu kiģi olarak belirlenmiģtir. Halihazırda KırĢehir e tamamı yer altı su kaynaklarından olmak üzere 14 adet kuyudan toplam 8,9 milyon m3/yıl su temin edilmektedir. ġehrin gelecekteki su ihtiyacını karģılamak için Belediye tarafından su birliği kurulmuģtur. Bu çerçevede DSĠ 12. Bölge Müdürlüğü ilk etapta YAS kaynaklarından su temini araģtırmasına geçmiģ ve KırĢehir-Çiçekdağı yol ayrımı mevkiinde 4 adet YAS araģtırma 20

36 kuyusu açılmıģtır. Ancak yapılan tahlillerde arsenik ve ağır metal oranlarının satandartların üzerinde olduğu tespit edilerek alternatifli yeni kaynak arayıģına baģlanmıģtır. (Kaynak: DSĠ 12. Bölge 122. ġube Müdürlüğü nün tarih ve sayılı yazısı) KırĢehir il sınırları içerisinde bulunan barajlar ve bazı özellikleri Tablo B de verilmiģtir. Tablo B KırĢehir Ġl Sınırları Ġçerisinde Bulunan Barajlar ve Özellikleri Sıra No Barajın Adı Amacı Deresi Yüzey Alanı (km 2 ) Hacmi (hm 3 ) 1 Hirfanlı Elektrik+TaĢkından Yüksekliği (m) Kızılırmak 6,579 59,80 81,00 Koruma+Balıkçılık 2 Kültepe Sulama KeĢkerliözü 2,30 27,78 46,70 3 Çoğun Sulama Kılıçözü 2,71 23,97 41,00 4 Sıddıklı Sulama+Balıkçılık Körpeliboğaz 1,65 49,45 53,00 5 Karaova Sulama Manahözü 3,47 42,50 63,70 (Kaynak: DSĠ 122. ġube Müdürlüğü verileri, 2007) B.4.2. Yeraltı Su Kaynakları KırĢehir Ġli sınırları içinde yıllık ekonomik kullanılabilecek yer altı suyu miktarı 132 hm 3 /yıl, yerüstü 3221 hm 3 /yıldır. B Yeraltı Su Kaynakları Kullanım Durumu, Yeraltı Suyu Sulamaları ve YAS ĠĢletmeleri Ġlin Adı Hesaplanan Rezerv (hm 3 /yıl) Tahsis Edilen Rezerv Ġçme Suyu (hm 3 /yıl) Sulama Suyu (hm 3 /yıl) Kalan Rezerv (hm 3 /yıl) Fiilen Sulama Yapan Kooperatifler Fizibilite Raporu Sulama Alanı (ha) YAS ĠĢletmeleri Fizibilite Raporu Sulama Alanı (ha) KırĢehir 131,90 38,58 23,67 69,66 3 Adet Toprak ve Su Koop. Sulaması 872 -Malya DÜÇ -SilahĢör YAS -Çoğun YAS (Kaynak: DSĠ 12. Bölge 122. ġube Müdürlüğü nün tarih ve sayılı yazısı.) B.4.3. Akarsular KırĢehir Ġl sınırları içerisinde bulunan akarsular; Kızılırmak, KeĢkerliözü, Kılıçözü, Manahözü, Körpeliboğaz Deresi, Delice Irmak, Kaman Kılıçözü Deresi dir. Ġlimizdeki akarsu ve dereler üzerinde kurulan barajları gösteren ölçekli haritalar aģağıda verilmiģtir. (Ġlgili Kurumdan 2011 yılına ait herhangi bir bilgi gelmemiģtir.) 21

37 Harita B Çoğun Sulaması 22