DİŞLİ AÇMA USULLERİ. Mak.Müh.Sait EYİGÖZ. DAŞ Dişli San.ve Tic.A.Ş. M.M.O.İst.Şube Y.Kurulu üyesi

Transkript

1 DİŞLİ AÇMA USULLERİ Mak.Müh.Sait EYİGÖZ DAŞ Dişli San.ve Tic.A.Ş. M.M.O.İst.Şube Y.Kurulu üyesi 3 Şubat 1991

2

3 O î :~4_ ± AÇHA USULLER % I, ALÎN, DÜZ ve HELiS DiSLîLERîN AÇILMASI 1) Sonsuz vida kesici takı su (Azdırma) ile dişli açmak Birinci şak i Ida görüldüğü gibi kesici takıa*, bir sonsuz vidanın, kesici takım haline getirilmişidir. Sonsuz vida ve karşılığı prensibine göre, iş parçası da_. vidanın karşılık dişi isidir. Azdırma bıçağının kendi ekseninde ki her dönüşünde, açilacak dişli taslağı hatve kadar dairesel dönüş yapar. En önemli prensibi budur. Bu prensibi uyguladığımız takım tezgahına Azdı reva tezgahı demek t-ey iz. a> Düz dişlilerin açımı ; Once açılacak dişlinin hatvesine uygun kesici takım seçilir, Takım üzerindeki değerler okunur, Bu değerlerden azdırma 'bıçağının vida.açısı önemlidir. T 1 ~

4

5 -Sakillerden anlaşılacağı gibi, vida yüzeyi dişli yüzeyi yle 30 a olacak şekilde tezgahın azdınuâ bağlanan başlığına aç ı verilir, (Bu işlem doğru, yapilsazsa, doğru bir diş profili alınmaz.) istenilen taksimatın yaptırılması, her ınatsca tezgahta, farklı olabilen sabit sayıya bağlı, basit bir hesaplaması vardır. Örnek : OFP Tos azdırma tezgahı için tas i naat çarkı hesabi. _ G Ağız Sayısı X- 12 (Tezgah x sabit sayısı) İ "*"* t M,,,.. I l l II.....,, IJm l l m Coran) Z (açılacak diş sayısı) bu hesaplamayla bulunan oranı verecek çarkları tezgahın taksimat tertibatına takılır. b) Helis dişlinin açılması ; Açılacak dişlinin açısı sağ ise azdırma bıçağı vida açısı çıkarılarak, dişlinin açısı sol ise azdırma bıçağı, açısı toplanarak elde edilen açı, azdırma tezgahı bıçak başlığından ayar edilir, Ayru düz dişlide olduğu gibi diş sayısı taksimat şarkları oranı hesap edilerek, oranı teşkil eden çarklar taksimat tertibatına takılır. Helis şarklarının talcilması : Azdırraada helis dişli yapabilmek için helis çarkı takılması zorunludur, Azdırma - tezgahları helis dişli &çntayı diferansiyel tertibatı vasıtasıyla yapar. Hesaplanacak, çarklarada diferansiyel çark landa denir. Örnek : DFP Tos azdırma tezgahı için,,,.,. 3; (Sabit sayı) X SinjEs Helis çarkı oranı ı =_J * M X 6 B = Helis açısı M = Modül G = Azdırma bıçağı ağız sayısı Bu hesaplamadan çıkan oranı verecek çarklar tezgâhın diferansiyel tertibatına takılır. Burada dikkat edilmesi gereken en önerali nokta çarkların dönüş yönüdür, Heftv düz dişlide, hem de helis dişlide takım tezgahı ayarlandıktan sonra iş parçası emniyetli şekilde bağla 2

6

7 'fiır, (iş bağlama çok *>ne«il idir, ) Dişli taslağına, azdırma bıçağı teğetsel olarak değme noktasına kadar yaklaştırılır. Daha sonra istenilen dişli derinliği verilir. Böylece otomatik olarak "dişli açma işlemine geçilebilir, Azdırma kendi ekseninde dönerken, dişli taslağıda kendi eksenin de döner va bu dönüşlere bağlı olarak diş - boyu doğrultusunda azdarma başağı hareket ederek işlen* tamamlanır. Alttan veya üsten başlı yan kestirme yaptırılabilir, Dişli PIanya1ama C Fo11ow veya Haag sis tem dişli aç mak > a) Follow sistem ; Bu sistemde kesici takıaï., kesas açısı verilmiş bir karşılık, dişlisi konumundadır. Şekillerde görüldüğü gibi, kesici takım diş boyunca planyalama.hareketi yaparken, aynı zamanca da çalışan iki dişliymiş gibi bıçak ve dişli taslağı sağa ve sola kesme hızına bağlı olarak dönüş: yapmakta. Follows tezgahının ayarlanmasında kurs ayarı gibi basit bazı ayarların dışında birde çark hesabı vardır, çark hesabı, belli diş sayısında olan kesici takımların istenilen diş sayısında dişliyi açabilmesi için gerekli hesap 1 amad ir. Yi ne hesap 1 ama da k u 11 a n -ı 1 a n formüllerdeki sabit sayılar, çeşitli marka tezgaha göre değ i ş i r. örnek ; Tos Follow tezgahı için taksimat çarkları i = *"ı Z = Bıçağın diş sayısı 3 Z ' x "" z. Aç ı lac ak dişi i diş sayısı Bu sistem, içten dişli, diş boyu çıkışı kapalı dişlile- 3

8

9 r i n aç i 1 masında ysy9it* kullanılır, Fo 11 ows tezgahlarında düz dişli yapmak son ûer&cs: basittir«kel i s dişli yapmak ise oldukça zordur, Açılacak dişlinin ters yönünde helis yönü olan, helozon hatimesi açılması istenen işin helozon hatvesi ils aynı olan, kesici takını ve kovan tertibatına gereksinisti- var. Me c bu r kal mad akça, he lis dişlileri azdır mada t & zçjah ı nda açmak daha faydalıdır, fa ) Maag Sis tem :..uf**... '. ' 8*08 5ek i 1de de gö rü1e c e i gibi, K r ama fer dişli k onumunda bir kesici tak ıra ile, dişliyi açmaya»saag sistemi deniyor, Takım tezgahının adı da maag tezgahı olarak bilinir. Yine taksimat bir oran çak lan vasıtasıyla yapılmaktadır : DHS 20 Tftzgahxna göre i = _fî <Sab"-«Y»> 2 Maag'ta dişli profilinin doğru temini işin yuvarlanma çarkları takma zorunluluğu vardır. Kesici takım ba şlx ına ver i 1en açıda ç ok önem tidir, yap11an ha ta dişlinin helis açışım, hata oranında bozar. Yuvarlanma Çarklarx oranın hesabı : DSH 20 Tip, Haag için Düz dişlide M = M n olur, M 1 - S. 4 4

10

11 Bu sistemde yuvarlanma çarkları esas olarak dişli profilini belirlediğinden, kesici takım yerine tek (kalem) kesici takım da kullanılabilir, : II. SONSUZ VtDA ve DtSLîSîNîN AÇILMASI Sonsuz Vida : Diş profili özel haller dışında düzdür,.özel vida açma. tezgahlarında veya azdırma tezgahının tanyelsiyel başlığıyla açılır, Sonsuz Vida Karşılık dişlisi : Vidaya uygun azdırma bıçağı ile açılması zorunludur veya Azdırma tezgahı tanyelsel başlığında dönecek, tanyelsel tek bıçağının dönerken izleyeceği çap vida çapına aynen uygun bir sistemle açılabilir. Azdırma bıçağı ile sonsuz vida dişlisi iki yöntemle açılır, dalma ve tanselsiyel ilerleme ile, I l l. KQIMîK DÜZ DtSLt Özel tezgahlarında açılır, döner bıçaklı ve planya bıçaklı olmak üzere iki ayrı sistemi vardır. Yine bu tezgahlarda da taksimat ve yuvarlanma.için ayrı ayrı çark grupları takılır. Örnek :. Taksimat oranı i veya veya "**. Z Zx2 Zx4 80 x Sın CBö-1.Dairesi açısı) Yuvarlanma Orana. ; i = Z x Gos (Böl.Dairesi ile dişöibi arası aç ı > Düz konik dişlilerde ön ve arka modüller değişken oldu 5 -

12

13 ğundan, dişlinin ön ve arka diş kalınlıklarını dü^enlekede kullanılan bir hesaplama daha vardır.,_, _ (50KH Tezgahın Sabit SayiSiKi+ExSin, tq c -,Cos 10* ) E. Cos Tüm bu ayarlardan sonra, doğru dişli elde edebi lae-k için tezgahın skalasına verilen diş dibi aşısına azar«i dikkat edilmelidir, - 5 -

14