FENERYOTLAR FENERYOT SİSTEMİNİN BAŞLANGICI

Transkript

1 FENERYOTLAR FENERYOT SİSTEMİNİN BAŞLANGICI Osmanlı idaresinin Prut seferi sırasında gerekse Boğdan ve gerekse Tuna iskeleleri Kalas ne İbrail üzerinde hissettiği tehdit yeni ve esaslı önlemler alınması gereğini ortaya çıkardı. Bu önlemlerin en önemlisi ise haklarında tam emniyet olan kişilerin voyvodalıklarına tayini hususu idi. Prut Seferi nden sonra Ruslara iltica eden Dimitri Cantemir in yerine kaymakam olarak Ioan Mavrocordat (İskerletzade Yanaki) atandı. Kuşkusuz emin bir adam olarak Boğdan a gönderilen Cantemir in saf değiştirmiş olması Babıali de bir şok dalgası yaratmış olmalıdır. Bu nedenle Ioan Mavrocordat ın kaymakam olarak atanması daha serinkanlı bir tavır için zaman biraz zaman kazandıracaktır. Ioan dan yeni voyvoda atanıncaya kadar hemen işin başına geçmesi talimatı verildi: 1 Divan-ı Hümayun tercümanı İskerletzade Yanaki ye hüküm ki; Der-i devletdarımdan Boğdan memleketine voyvoda-i cedit nasbolunup makarr-ı hükümetine varıp kıyam edinceye değin sen ki tercüman-ı merkumsun, zabt-ı memleket için sen memur ve tayin olunmuşsundur; imdi memur olduğun üzere tehir ve tevakkuf eylemeyip kalkıp aceleten Yaş kasabasına varup voyvoda-i cedit varup makarr-ı hükümetinde kıyam edinceye değin zabt-ı rabt-ı memleket ve sıyanet-i raiyet ile mukayyed olup... Ioan Mavrocordat, Karlofça müzakerelerinde tercüman olarak görev yapan ağabeyi Nicolae Mavrocordat tan sonra ailenin ikinci önemli üyesidir. Ioan ın geçici görevinden sonra Boğdan a (Dimitri Cantemir den önce kısa bir süre burada görev yapmış olan) Nicolae Mavrocordat ın voyvoda olarak tayini artık Babıali nin daha emin gördüğü Feneryotları tercih edeceğinin ilk işareti gibidir. Bu ilk işareti pekiştiren ikinci önemli gelişme aynı düzenin Eflâk ta da kurulmasıdır. Prut Seferi sırasında Eflâk Voyvodası Constantin Brancoveanu Osmanlı ordusunu oyalayarak Tuna iskelelerini tehlikeye atacak bir girişimde bulunmuş ancak Baltacı Mehmed Paşa uyanık davranarak Rus ordusuna çok geç kalmadan yetişebilmişti. Brancoveanu nun durumu Cantemir gibi kesin bir ihanet olarak görülmediğinden (ve uzun süreli hizmeti göz önünde bulundurulduğundan) görevinden uzaklaştırılması zamana bırakılmıştı. Ancak 1714 te artık sadakati hakkındaki kuşkular kesinleştiğinden görevinden uzaklaştırılması kararı alındı. Brancoveanu nun gerek uzun süreli görevi gerekse konağına yapılan bir baskınla tutuklanması ve İstanbul a getirilerek dört oğluyla 1 BOA, Mühimme Defteri, No: 119, s.39

2 birlikte idam edilmesi (Ucrain-Loghin, 1968, 25-31) onu Romen tarihinin en önemli karakterlerinden birisi haline gelmesine yol açtı. (Barbu, 2000, 9 vd.) Feneryot düzeninin Boğdan da kurulması sırasında uygulanan kaymakam ataması usülü küçük bir farkla Eflâk ta da uygulandı. Brâncoveanu nun cezasını infazla görevlendirilen Mirahor Mehmed Ağa ya isim yeri boş bırakılmış bir voyvoda tayini fermanı verilmiş ve mahallinde uygun gördüğü kişiyi ataması istenmişti. O da köklü yerli ailelerden biri olan Cantacuzenlerden Stefan ı Eflâk a voyvoda atanayak, kendisinden buradaki düzeni tesis etmesi ve Brâncoveanu nun terekesinin tahririne yardımcı olması istedi. 2 İstefan Voyvodaya hüküm ki; Sen ki mümaileyhsin Rikab-ı Hümayunumda bilfiil büyük Mirahorum olan Mehmed dâme mecdühu taraf-ı hümayunumdan memur olduğu üzere vilayet-i Eflak a senin voyvoda nasbolunduğunu ilam eyleyip ve senden her vechile sadakat ve istikamet ile hizmet memûl olmağla imdi işbu emr-i şerifim vusülünde selefin Konstantin voyvodanın ve oğullarının ve adamlarının gerek nukud ve gerek natık ve samit ism-i mal itlak olunur bilcümle emval ve eşya ve emlak ve devab ve mevaşilerinden asla ve kat a bir nesneleri mektum kalmamak üzere cümlesi büyük mirahorum Mehmed dâme mecdühu marifetiyle tahrir ve defter ettirip ve uhdene lâzım geldiği üzere Eflak memleketinin hıfz ve harasetinde ve reaya ve berayasının himayet ve sıyanetlerinde.. ve sair fermanım olan hidemat-ı aliyyemintetmim ve temşitinde bezl-i vus-ı kudret eylemen babında ferman-ı alişanım sadır olmuştur... Aynı Boğdan da olduğu gibi Eflâk ın da Feneryot düzenine geçişi güvenilir adam olarak Nicolae Mavrocordat ın (Boğdan dan nakledilerek) buraya voyvoda atanmasıyla gerçekleştirildi. Böylece 1711 yılından itibaren Boğdan da, 1715 yılından itibaren Eflâk ta tesis edilen ve 1821 yılına kadar yaşayacak olan Feneryot düzeni kurulmuş oldu. 2 BOA, Mühimme Defteri, No:120. s.168.

3 SİSTEMİN İŞLEYİŞİ TAYİN Feneryotların tayini de daha önceki voyvodaların tayinlerine benzer usüllerle gerçekleştirilmekteydi. Feneryotlar çoğunlukla Divan-ı Hümayun Tercümalığından bu göreve atanmakta idiler. 3 Bu görev yabancı dil bilgilerini kullanabilecekleri bir mansıp idi. İlk Feneryot Nicolae Mavrocordat ın tercümanlıktaki parlak performansı bu yolu açmış olmalıdır. Mavrogheni gibi Divan-ı Hümayun Tercümanlığına yükselmeden doğrudan Donanma Tercümanlığından atananlara da rastlanmaktaydı. 4 Eğer Feneryotun hizmetinden memnun kalınmışsa sürenin bitiminde mansıplarında ipka ediliyorlardı. Örneğin Eflak Voyvodası Aleksandru Moruzi ile Boğdan Voyvodası Constantin İpsilanti 1805 te dolan görev sürelerinin sonunda yerlerinde bırakılmışlardı. 5 Voyvodalık süresi üç yıl idi. Voyvodaların ödemeleri bu süreye göre yapılır ve durum voyvodalara bildirilirdi. 6 Rusya nın nüfuzunun 7 ve baskısının artık sıklıkla işgallere dönmeye başlaması ile 1802 yılında Rusya ile anlaşılarak bir düzenleme yapılmıştır. Buna göre voyvodalık süresi yedi yıl olarak belirlenmiş ve voyvodalıklardaki değişikliklerde Rusya nın onayı şartı kabul edilmiştir. (Scorpan, 1997, 299) Ancak bu durum voyvodalıkların uluslar arası çekişmelerin konusu olmasına yol açmıştır. 8 Babıali artık istediği voyvodayı atayamaz veya görevden alamaz hale gelmiştir. En kötüsü ise başta Rusya olmak üzere yabancı devletlerin himayesini sağlayan Feneryotların eskisi gibi devlete sadık kalmaları zorlaşmıştır. Babıali onların yanlış işler yapmalarını engellemek amacıyla zaman zaman zorlayıcı tedbirlere başvurmak zorunda kalmıştır. 9 Voyvodalığa atanan Feneryot Saraya davet edilerek kuka hilat giydirilirdi. 10 Aynı zamanda atama kararı mahalli boyarlara da bildirilerek voyvodaya itaat etmeleri memleket işlerinin yürütülmesinde yardımcı olmaları 3 Örneğin: BOA, Hatt-ı Hümâyun, Gömlek No: Mihaizade Alexandru Sutzu Divan Tercümanı iken hakkında Boğdan Voyvodalığına atanması kararı alınmış, o sırada Bükreş te bulunan Sutzu ailesi ve maiyetiyle görev yerine hareket etmişken Voyvoda İpsilanti nin ipkası nedeniyle geri dönmek zorunda kalmıştır. Bkz: BOA, Hatt-ı Hümâyun, Gömlek No:12438/A 4 Örneğin: BOA, Hatt-ı Hümâyun, Gömlek No: BOA, Hatt-ı Hümâyun, Gömlek No: Constantin Mavrocordat 1733 te Eflak tan Boğdan a atanınca kendisine gönderilen yazıdan:..işbu 61 senesi mâh-ı Saferinin yedinci gününden Memleket-i Boğdan (senin) tarafından zabt ve sene-i mezbure Recebi duhülüne dek iradatı voyvoda-i sabık hâlâ Eflak Voyvodalığı kenduye tevcih olunan Ligor voyvoda (II.Grigore Ghica) tarafına verilmek ve vilayeti Boğdan ın zabtı res-i senesi itibar olunan 61 senesi gurre-i Recebinden olmak üzere 1164 senesi gurre-i Recebine varınca üç seneye tahvil ile alettevali zabt ve rabtına kıyam ve mübaderet eylemen için Boğdan Voyvodalığı müceddeden sana tevcih BOA, Düvel-i Ecnebiye Defterleri, No: 78/2 Atik Boğdan Defteri, s Memleketlerdeki asayiş de artık Rusya nın kefaleti altındaydı. BOA, Hatt-ı Hümâyun, Gömlek No: Örneğin Fransa Rusya karşıtı politikasının gereği olarak Eflak ve Boğdan ın Rus nüfuzundan kurtarılmasının şart olduğunu düşünüyor bu amaçla görevdeki voyvodaların fesat içinde bulunduğunu ileri sürüyordu. BOA, Hatt-ı Hümâyun, Gömlek No: Yunan isyanının Feneryotların öncülüğünde Boğdan da başlaması üzerine Babıali Eflak ve Boğdan voyvodalarının birer oğlunu İstanbul a rehin suretinde getirerek onların da ayaklanmalara iştirakin engellemeye çalışmıştır. BOA, Hatt-ı Hümâyun, Gömlek No: BOA, Hatt-ı Hümâyun, Gömlek No:7850,

4 istenirdi. Yeni voyvoda görevine başlayıncaya kadar eskisi görevine devam ediyordu. 11 Zaman zaman bir memleketin voyvodası diğerine atanıyor ve en kısa zamanda yeni görevine başlaması isteniyordu. 12 Voyvodalığa atanan Feneryotların çoğu göreve İstanbul dan gittiklerinden ilk atamalarındaki bazı merasimler küçük değişikliklere uğramıştı. Voyvodaların tayinleri ve göreve başlamaları oldukça teferruatlı merasimlerle gerçekleşirdi. (Uzunçarşılı, 1982, 89 vd.) GÖREVİN SONA ERMESİ Görev süreleri sona eren voyvodalar, aileleri ve maiyetleri ile birlikte İstanbul a döner, başka bir göreve tayin emrini beklerlerdi. Bu durumdaki Feneryotlar için ailelerini ve maiyetlerini de kapsayacak bir takım vergi muafiyetleri tanınırdı. 13 Bir Feneryotun görevinden istifa etmesi nadiren görülen bir durumdu. İstifalara tek örnek Alexandru Moruzi dir. Alexandru Moruzi Eflak Voyvodası iken özellikle Vidin eşkıyasının Eflak ı sıkıştırması sonucunda görevinden istifa etmek istemiş, kardeşi Babıali tercümanı Dimitri de ısrar etmişse de istifa önce kabul edilmemiş 14 ancak Moruzi rahatsızlığı nedeniyle iki yılda görevinden ayrılmak zorunda kalmıştır. İkinci olayda ise Alexandru Moruzi bu kez Boğdan voyvodası iken meydana gelmiştir. Bu kez durum farklıdır. Fransa ile Rusya nın baskıları arasında sıkışan Babıali Moruzi yi azletme yerine istifa ettirme yolunu seçmiştir. 15 Ağustos 1806 da hastalığını ileri sürerek voyvodalıktan istifa etmiş, kısa bir süre sonra, Ekim 1806 da tekrar aynı göreve atanmıştır. Ancak bu defa da Rus işgal tehdidi altında kalan Moruzi hastalığını ileri sürerek göreve gitmeden affını istirham etmiştir. 16 Yerine kaymakam olarak Iordache Ruset-Roznoveanu atanmış (Scorpan, 1997, 110) Nitekim çok geçmeden Kasım 1806 da da Boğdan da Rus işgali başlamıştır. Feneryotların görevlerinin sona ermesinde sıkça karşılaşılan bir durum da azil idi. Azil, görevinde başarısızlık, gevşeklik veya aşırı sert tutum gerekçesiyle olabildiği gibi 17 herhangi bir suçu sabit görülen voyvodanın azledilmesi de söz konusu olmaktaydı. Azledilen voyvodalar İstanbul a getirilir ve hakkında gereken ceza tatbik edilirdi. 18 Bazen durumun aciliyeti nedeniyle ceza gecikmeksizin voyvodalık merkezlerinde tatbik edilirdi. Nitekim katline karan verilen Mavrogheni nin cezası Bükreş teki voyvoda sarayında infaz edilerek kesik başı İstanbul a gönderilmiştir Örneğin: BOA, Hatt-ı Hümâyun, Gömlek No: Örneğin: BOA, Hatt-ı Hümâyun, Gömlek No: Örneğin, BOA, Hatt-ı Hümâyun, Gömlek No: BOA, Hatt-ı Hümâyun, Gömlek No: BOA, Hatt-ı Hümâyun, Gömlek No: BOA, Hatt-ı Hümâyun, Gömlek No: Boğdan Voyvodası Alexandru Sutzu zalimane davranışı nedeniyle görevinden azledilmişti. BOA, Hatt-ı Hümâyun, Gömlek No: Örneğin Eflak Voyvodası Constantin Hangerli ihanet suçlamasıyla azledilmiş, ( bkz: BOA, Hatt-ı Hümâyun, Gömlek No: 2769) İstanbul a getirilerek burada katledilmişti. 19 BOA, Hatt-ı Hümâyun, Gömlek No: 11674

5 Feneryot devrinin sonlarına doğru artık voyvodalıklar uluslar arası politikanın konusu olmaya başladıklarından siyasi baskılar sonucu aziller görülmeye başlanmıştır. Bunun en tipik örneği Napoleon Bonaparte politikasının Rusya aleyhine dönmeye başlamasıyla Babıali üzerinde oluşan baskının yol açtığı gelişmelerdir. Napoleon dan Rusya nın Babıali üzerindeki nüfuzunu kırması yolunda talimat alan Fransız elçi Sebastiyani, bu yoldaki en önemli enstrümanlar olarak voyvodaları görmüş, Rusya nın uygun görmesiyle seçilen voyvodaların azledilmesini sağlamaya çalışmıştır. Azilleri temin için voyvodaların fesat ve ihanet içinde olduğunu söylemekten geri durmayan Sebastiyani sonunda emeline ulaşmıştır. 20 Ancak durum derhal uluslar arası bir krize yol açmıştır. Rusya bu azillerin savaş sebebi sayılacağını ileri sürerek eski voyvodaların yerlerinde kalmalarını istemiş bu konuda İngiltere nin desteğini sağlamıştır. Napoleon ise voyvodaların yerine sadık kimseler tayin edilmedikçe silahı elden bırakmayacağını söylemeye başlamıştır. Böylece Babıali iki tarafın baskısı arasında ne yapacağını bilemez hale gelmiştir. Bir orta yol olarak voyvodalardan birisini değiştirerek diğerini görevde tutma fikrini Rusya ya kabul ettirmeye çalışmıştır. Ancak bu çabaları sonuç vermemiş ve her iki memleket Rusya nın işgaline uğramıştır. Feneryot voyvodalarda sıkça karşılaşılan bir durum firardı. Bazen işgaller nedeniyle görev mahallerini güvenli hissetmeyen Feneryotlar buradan firar ederek daha güvenli bir yere kaçıyorlar daha sonra tehlike geçince ortaya çıkarak görev mahallerine geri dönüyorlardı. Bu türden firarlar Babıali tarafından ihanet olarak algılanmaz ve voyvodanın görevine devamına izin verilirdi. 21 Ancak daha çok rastlanan firar türü bir ihanet sonucunda vuku bulan firarlardı. Babıali bu türden firarları sıkı biçimde izler, 22 Feneryotun geri getirilmesine çaba gösterirdi. KAYMAKAMLIK Her hangi bir memleketteki voyvodalık görevinin aniden boşalması sonucunda bir otorite boşluğu yaşanmaması için kaymakam atanırdı. Kaymakam yeni voyvoda göreve başlayıncaya kadar voyvodalığa vekalet ederdi. Feneryot rejimi süresince bir kez Eflak ta altı kez de Boğdan da olmak üzere yedi kez kaymakamlık uygulamasına gerek duyulmuştur. Bunlar Boğdan da Ioan Mavrocordat (1711), Iordache Stavrachi (1749), Iordache Canta (1802), Iordache Ruset Rosnoveanu (1806), Metropolit Veniamin Costache ( ), Veniamin Costache (1821) ve Eflak ta Alexandru Sutzu (1802) dur. 20 BOA, Hatt-ı Hümâyun, Gömlek No: Eflak Voyvodası Mihai Sutzu memlekette karışıklıklar çıkınca yaşlılığının da etkisiyle kaçmıştır: BOA, Hatt-ı Hümâyun, Gömlek No: 5515, Eflak boyarları voyvodanın metropolit ile birlikte Nemçe hududunu geçtikleri, durum sakinleşip geri döndüklerinde kendilerine yardımcı olacaklarını bildirmişlerdi. BOA, Hatt-ı Hümâyun, Gömlek No: 2193/C 22 Görevinin sona ermesi ile İstanbul a gelmesi emredilen Boğdan Voyvodası Yanakizade Constantin Mavrocordat (Firari) takip edilmiş, firarında memleket boyarlarının kusuru bulunmadığından onlara her hangi baskıda bulunmaması için halefine talimat gönderilmiştir. BOA, Cevdet, Hariciye, Belge No: Yine aynı şekilde Avusturya kaçan Eflak voyvodası Constantin İpsilanti nin Rusya ya geçmemesi için girişimlerde bulunulmuştu. BOA, Hatt-ı Hümâyun, Gömlek No: Ancak firari İpsilanti nin Rusya ya geçmemesi engelenemiş ve adı geçen voyvoda Kamaniçe ye kadar izlenmişti. BOA, Hatt-ı Hümâyun, Gömlek No: Babıali voyvodanın bir Macar zabiti ve altı asker tarafından Ruslara tesliminden de haberdardı: BOA, Hatt-ı Hümâyun, Gömlek No: Bu firarın memlekette her hangi huzursuzluğa ve asayişsizliğe yol açmaması için de gerekli tedbirler alınmıştı. BOA, Hatt-ı Hümâyun, Gömlek No:

6 FENERYOT AİLELER Feneryot aileler ve bu ailelerden Eflak ve Boğdan a gönderilen voyvodalar şunlardır: MAVROKORDATO AİLESİ: Nicolae Mavrocordat, Ioan Mavrocordat, Constantin Mavrocordat, Alexandru Mavrocordat (Delibey), Alexandru Mavrocordat (Firari) RACOVITZA AİLESİ: Mihai Racovitza, Constantin Racovitza, Ştefan Racovitza GHICA AİLESİ: Grigore II. Ghica, Matei Ghica, Scarlat Ghica, Grigore III. Ghica, Alexandru Ghica SUTZU AİLESİ: Mihail Sutzu, Alexandru Sutzu, Mihai Sutzu MORUZI AİLESİ: Alexandru Moruzi CALLIMACHI AİLESİ: Ioan Callimachi, Grigore Callimachi, Alexandru Callimachi, Scarlat Callimachi İPSİLANTİ AİLESİ: Alexandru Ipsilanti,Constantin Ipsilanti HANGERLI AİLESİ: Constantin Hangerli, Alexandru Hangerli CARAGEA AİLESİ: Nicolae Caragea,Ioan Caragea MAVROGHENİ AİLESİ: Nicolae Mavroheni İŞGALLER VE FENERYOTLAR Feneryotları görevlerinde en çok zorlayan husus kuşkusuz memleketlerinin düşman güçler tarafından işgale uğraması olmuştur. Çünkü işgal şartları içinde sadakatlerini devam ettirmek bir yana vergilerini toplamak bile güçleşmektedir. Diğer yandan İstanbul iaşesinin daralması nedeniyle Babıali tarafından da baskı görmektedirler. Babıali nin voyvodalardan en büyük beklentisi kuşkusuz memleketlerini işgale uğratmamaları için azami gayreti göstermeleri olmaktadır. Eğer bu mümkün olamazda bu memleketler işgale uğrarsa bu durumda savaş şartları içinde voyvodanın sadakatini koruyamayacağını bilen Babıali voyvodayı/voyvodaları İstanbul a çağırmaktadır. Böylelikle düşman birliklerinin işgali ve ikmali düzenle sürdürmesinin de bir ölçüde önüne geçilmektedir.

7 1739 yılındaki Osmanlı Rus Savaşı sırasında bu yılın Eylül-Ekim aylarında Boğdan işgale uğrayınca voyvoda II.Grigore Ghica İstanbul a çağrılmıştır yılındaki (1812 Bükreş anlaşmasına kadar sürecek olan) büyük Rus işgali sırasında da İstanbul a davet işletilmiş Boğdan Voyvodası Alexandru Hangerli ile Eflâk Voyvodası Constantin İpsilanti den görevlerini terk etmeleri istenmiştir. Boğdan a 1807 yılı içinde Scarlat Callimachi voyvoda atandı ise de görev yapma imkanı bulamamıştır. YEREL YÖNETİCİ OLARAK FENERYOTLAR Feneryotlar da kendilerinden önceki voyvodalar gibi görev yaptılar. Kendi divanları ve bürokrasileri vardı. Ancak yerli halktan olmamaları nedeniyle özel bir kısıtlamaya tabi tutuldular. Eflak ve Boğdan da sadece memur olarak görüldüklerinden oralarda mülk (toprak, çiftlik vs.) edinmeleri men edilmişti. Görevlerinin bitiminde İstanbul a gelip hayatlarına burada devam etmeleri isteniyordu. Bunun yanında özellikle Constantin Mavrocordat gibi entelektüel ve girişimci voyvodalar zamanında Boğdan da XVIII. Yüzyılın ikinci yarısından itibaren yerel yönetimler için reformlar yapılmaya başlanmış ve bir tür nezaret gibi görev yapacak olan müfettişlikler tesis edilmiştir. Bunlardan ilki 1759 da kurulan Hastaneler Müfettişliğidir (Casa Spitalurilor). Bunu Okullar Müfettişliği (Casa Şcoalelor- 1766); Gümrükler Müfettişliği (Casa Vâmilor- 1776); Çeşmeler Müfettişliği (Casa Cişmelelor-1804) gibi kurumlar izlemiştir. SİSTEMİN SONU Feneryotlar sisteminin sonu da hemen hemen başlangıcındakine benzer nedenlerle olmuştur. Bir yandan Rus etkisi diğer yandan bu etki ile artık sadakatlarını koruyamayan Feneryotlar, düzenin sonunu kendileri getirmiş oldular. Bunlara halk üzerinde kurdukları baskıcı düzeni de eklemek gerekir. Bu unsurları biraz genişletelim: Özellikle Kırım ın ilhakından sonra artık hemen Boğdan ın kuzeyindeki Bucak (Basarabya) bölgesini ele geçiren Rusya, Eflak ve özellikle de Boğdan üzerinde önemli bir nüfuz elde etmeye başlamıştı. Adım adım gelişen baskı ile bu nüfuz XIX. Yüzyıl başlarından itibaren artık doğrudan Memleketeyn in işlerine ve voyvoda seçimlerine müdahale eder olmuştur. Yaş ve Bükreş Anlaşmalarının verdiği haklarla bu müdahale artık meşru bir hakka dönüşmüştür. Daha önce üç yıl olan voyvodalık süresi yedi yıla çıkmış ve atanacak voyvodalar için Rusya nın onayı şartı gerekliliği esas olmuştur. Babıali Rusya yanlısı işler yaptıkları sabit olan voyvodaları bile görevden almakta zorlanır hale gelmiştir. Diğer yandan Feneryotların sahip oldukları avantajlı durumdan yararlanarak devletin menfaatleri için uygun olmayan tavırlarındaki artış dikkati çekmeye başlamıştır: BOA, Hatt-ı Hümayun,Gömlek No:

8 Kaymakam paşa, Bu günlerde Fenerli takımı kendi meramlarını terviç için güna-gun eracif ve havadis ve melanetler neşreyledikleri mesmuum oldu. Bunların bu hareketi devletime muzır oluyor. Niçin sen ve sair memurin buna dikkat edip define say etmiyorsunuz? Bu kafirlere hiç bir şey tesir etmez mi acaba! Hançerlioğlu ibret olmadı mı? Böyle şeyler Eflak ve Boğdan takımından çıkar. Lakin bunlar benim gayret infial edeceğim şeydir. İşte bu fesadın defi, suçlu suçsuz bu kafirlerin ekserini katl ile olur. Bundan sonra bir şey işitmedim, bila-eman cümlesini katlederim. Bunlara sen iyice tenbih eyle, gözlerini açsınlar sonra kendileri bilir.. Diğer önemli olgu ise Feneryot idaresinin baskıcı hatta zalimane bir hüviyet kazanmaya başlamış olduğudur. Feneryotlar Babıali ye olan yükümlülüklerini yerine getirme gerekçesi ile memleketlerinde adeta soygunculuğa girişmeye başlamışlar ve İstanbul a gönderdiklerinden çok daha fazlasını kendi özel servetlerine katmışlardır. Bu durum yerli ahalinin giderek artan oranda şikayetlerine yol açmıştır. Örneğin Boğdanlı Boyarların toplanarak Silistre Valisi Mehmed Selim Paşaya ilettikleri şikayetler bu meyanda sayılabilir: 24 -Rum Voyvodalar Halka karşı iyi davranmadıkları gibi Devlet-i Aliyye ye karşı ihanet içindedirler. -Rumlar yerine yerli boyarlardan voyvoda atanması ve bu şekilde sadıkane çalışacak adamlarla Boğdan da emniyetin tesisi gereklidir. -Voyvodaların emrindeki askerler ihtilallerde ve karışıklıklarda rol oynuyorlar. Yerli voyvoda tayini ile bu karışıklıkların önüne geçilir. -Memleket içlerine gidenler derhal tutuklanıyor. Voyvodalar halkın halini bilmiyorlar. -Boğdan şehirlerine atanacak konsolos ve tercümanları Rum olmayıp kendi milletlerinden olsun. -Rum kiliseleri ve mektepleri fesat yuvasıdır. Rum kiliseleri ayini farklı olduğundan ayrılsın. Rum mektepleri kaldırılsın. -Suç işleyen voyvodalar görevden alınsın. Yerlerine yerli voyvodalar atansın.. Bütün bu şikayelerin sonunda; Feneryot sistemine son verilerek; yerli boyarlar arasından voyvoda atanması uygulamasına geri dönülmesine karar verildi. (1821) Emin Adamlar olarak görülen Feneryotlar giderek artan sadakatsizlikleri ile sistemin sonunu kendileri getirmiş oldular. 24 BOA, Düvel-i Ecnebiye Defterleri, 80/4 (Romanya Ahkâm Defteri), s.406.