KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi. Çorum Tarımsal Gıda İşleme Makineleri Sektörü Strateji Raporu

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi. Çorum Tarımsal Gıda İşleme Makineleri Sektörü Strateji Raporu"

Transkript

1 KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi Çorum Tarımsal Gıda İşleme Makineleri Sektörü Strateji Raporu Ağustos 2012

2 KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi Ağ Oluşturma ve Bölgesel İşbirliği için KOBİ lerin Güçlendirilmesine Yönelik Teknik Yardım - TR 07R İşbu rapor, Kısa Dönemli Uzmanlar Ekibi tarafından, Ağ Oluşturma ve Bölgesel İşbirliği İçin KOBİ lerin Güçlendirilmesine Yönelik Teknik Yardım Projesi ( KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi ) kapsamında hazırlanmıştır. Bu proje, Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti tarafından finanse edilmektedir. Bu yayının içeriğinin tüm sorumluluğu ECORYS NEDERLAND B.V liderliğindeki konsorsiyuma aittir ve hiçbir şekilde Avrupa Birliği nin görüşlerini yansıttığı düşünülemez. Bu projenin son yararlanıcısı Ekonomi Bakanlığı dır. Bu raporun tüm hakları Ekonomi Bakanlığı na aittir. 2

3 Ağustos, 2012 Çorum Hazırlayanlar: KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi Teknik Yardım Ekibi Michael B. Dan : Proje Takım Lideri Vedat Kunt : Proje Kilit Uzmanı Gülçin Salıngan : Proje Yardımcı Takım Lideri Anıl Alperer : Proje Asistanı Aslı Hekimoğlu : Proje Asistanı 5 Sektör Stratejisi İş Paketi Yönetimi Barış Cihan Başer : İş Paketi Lideri Arınç Atak : Kısa Dönem Uzman Trabzon Gemi İnşaa Sektörü Strateji Geliştirme Ekibi Yeliz Çuvalcı : Kısa Dönem Kıdemli Uzman Martin Bloem : Kısa Dönem Kıdemli Uzman Hasan Serbülent Kutlu : Kısa Dönem Uzman Hasan Ölmez : Kısa Dönem Uzman Samsun Sağlık Ekipmanları Sektörü Strateji Geliştirme Ekibi Barış Cihan Başer : Kısa Dönem Kıdemli Uzman Maximillian Födinger : Kısa Dönem Kıdemli Uzman Ar.Gör. Özgür Özaydın : Kısa Dönem Uzman Çorum Gıda İşleme Makineleri Sektörü Strateji Geliştirme Ekibi Prof. Dr. Halil Aykul : Kısa Dönem Kıdemli Uzman Makram Malaeb : Kısa Dönem Kıdemli Uzman Alper Delikara : Kısa Dönem Uzman Gaziantep Ayakkabı İmalatı Sektörü Strateji Geliştirme Ekibi Funda Suran : Kısa Dönem Kıdemli Uzman Peter Warren Racklyeft : Kısa Dönem Kıdemli Uzman Doç. Dr. İbrahim Arslan : Kısa Dönem Uzman Kahramanmaraş Metal Mutfak Eşyaları Sektörü Strateji Geliştirme Ekibi Mustafa Salman Dr. Klaus Wich- Heiter Salih Yeşil : Kısa Dönem Kıdemli Uzman : Kısa Dönem Kıdemli Uzman : Kısa Dönem Uzman 3

4 İçindekiler Yönetici Özeti Giriş KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi Sektör Stratejilerinin Geliştirilmesi için Kullanılan Genel Metodoloji Çorum Tarımsal Gıda İşleme Makineleri Sektör Stratejisi Çorum Tarımsal Gıda İşleme Makineleri Sektörü için Strateji Geliştirme Süreci Tarımsal Gıda İşleme Makineleri Sektörü Tanımı Sektörün Küresel ve Ulusal Ölçekte Tanımı Sektörün Ulusal Politikalardaki Konumu Çorum Tarımsal Gıda İşleme Makineleri Sektörü Sektörün Bölgedeki Gelişimi Sektörün Paydaşları ve Sektörle İlgili Faaliyetleri Bölge Ekonomisi İçin Sektörün Önemi ve Bölgesel Politikalardaki Konumu Çorum Tarımsal Gıda İşleme Makineleri Sektörünün Analizi Sektördeki Firma ve Ürün Profili Beş Güç Analizi Değer Zinciri Analizi GZFT Analizi Diğer Analizler Ansoff Matrisi GE Matrisi İşbirliği Seviyesi Analizi İhracat İçin Potansiyel ve Hedef Pazarlar Çorum Tarımsal Gıda İşleme Makineleri Sektörü İhtiyaç Analizi Çorum Tarımsal Gıda İşleme Makineleri Sektörünün Vizyonu ve Faaliyet Planı Sonuç...52 Ek 1 KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi Kapsamında Çorum Tarımsal Gıda İşleme Makineleri Sektörü İçin Gerçekleştirilecek Pilot Proje...53 Pilot Eylem Planı...54 Ek 2 Çorum Tarımsal Gıda İşleme Makineleri Sektörü Tedarik ve Değer Zinciri Analizi (Supply Chain / Value Chain Analysis of Corum Food Processing Industry)...55 Ek 3 Çorum Ekonomisine Yön Veren Sektörlerin Rekabet Analizi Raporu

5 Tablolar Listesi Tablo 1. Dünya Makine İhracat Rakamları 19 Tablo 2. Dünya Tarımsal Gıda İşleme Makineleri Sektör Rakamları 21 Tablo 3. Dünya İhracatı ( GTİP bazında) 21 Tablo 4. Dünya İhracatı ( GTİP bazında) 21 Tablo 5. Dünya İhracatı ( GTİP bazında) 22 Tablo 6. Yeni Teşvik Yasası Destek Unsurları 23 Tablo 7. Türkiye Çorum İhracat Verileri Karşılaştırması (Bin, $) 26 Tablo 8. Çorum Tedarik Ağı Durumu 34 Tablo 9. GZFT Analizi 36 Tablo 10. Ansoff Matrisi 38 Tablo 11. Hedef Pazarlar Ansoff Matrisi 38 Tablo 12. GE Matrisi Verileri - Çorum un Türkiye de ki Payı, Rekabet Gücü Pazar Cazibesi Karşılaştırması ( ) 39 Tablo 13. En çok TGİM İthalatı yapan ülkelerin listesi Tablo 14. Türkiye den en çok TGİM ithalatı yapan ülkelerin listesi Tablo 15. Dünya ve Türkiye ihracatçılarının fark analizi Tablo 16. Türkiye TGİM ihracatı için potansiyel pazarların ihracat ve ithalat dağılımına genel bakış (Bin, $) 44 Tablo 17. Hedef Marketlerin Nihai Listesi 45 Tablo 18. Türkiye nin seçilmiş ülkelere olan ihracatının dağılımı Tablo 19. Seçilmiş hedef marketlerin ithalat dağılımı 45 Tablo 20. Seçilen 6 Ülkenin İthalat Dağılımı 46 5

6 Şekiller Listesi Şekil 1. KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi kapsamında Kümelenme Koordinasyon Merkezi oluşturulan 5 il ve bu illerde belirlenen öncelikli sektörler 12 Şekil 2. Sektör Stratejisi Süreci 14 Şekil 3. Makine Sektörü Alt Segmentleri 18 Şekil 4. NACE Kodu İmalat Ana Başlığında Ar-Ge Harcamalarının alt sektör bazında dağılımı 20 Şekil 5. GTİP Kodu Bazında alt grupların ihracat dağılımı 20 Şekil 6. Un ve Yem Üretim Tesisinin Proje Aşamasında 3 Boyutlu Canlandırması. 27 Şekil 7. Çorum Tarımsal Gıda İşleme Makineleri Sektörü Ciro ve İhracat Rakamları 28 Şekil 8. Çorum Tarımsal Gıda İşleme Makineleri Sektörü İstihdam Verileri 29 Şekil 9. Çorum Tarımsal Gıda İşleme Makineleri Sektörü Sınai Haklar Verileri 30 Şekil 10. Çorum Tarımsal Gıda İşleme Makineleri Sektörü Yararlanılan Desteklerin Verileri 30 Şekil 11. Çorum Gıda İşleme Makineleri 5 Güç Analizi Özeti 32 Şekil 12. Çorum TGİM Sektörünün Dağıtım Ağı Durumu 35 Şekil 13. Çorum TGİM Sektörü Dağıtım Ağı Yapısı 35 Şekil 14. Çorum GİM Sektörü GE Matrisi; Mevcut Ürün Segmentleri 40 Şekil 15. Çorum Tarımsal Gıda İşleme Makineleri Sektörü İşbirliği Verileri 41 6

7 Yönetici Özeti Dünyanın en büyük 17 ekonomisi arasında yer alan Türkiye, her geçen gün artan dış ticaret hacmi ve ekonomik performansı ile gelişen ekonomiler arasında öne çıkmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti Ekonomi Bakanlığı Cumhuriyetimizin 100. yılını kutlayacağımız 2023 senesinde ihracatımızın 500 milyar dolar olmasını ve ülkemiz ekonomisinin dünyanın en büyük 10 ekonomisi arasında yer almasını hedeflemektedir. Ekonomi Bakanlığı; Türkiye ihracatının hedeflenen seviyelere ulaşabilmesi, ihracatımızdaki katma değerli ürünlerin oranının artması ve farklı coğrafyalarda yeni pazarlara girilerek büyüme sağlanabilmesi için küresel değer zincirleri içerisinde tüm ülkelerle hem işbirliği yapan hem de rekabet eden Türk firmalarının geliştirilmesine büyük önem vermektedir. Ülkemiz için öngörülen bu hedeflere katkıda bulunması amacıyla Ekonomi Bakanlığı liderliğinde ve Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ortaklığında Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti tarafından ortak finanse edilen, KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi, 30 ay süreyle devam edecek olup 2013 yılı Ağustos ayında tamamlanacaktır. Projenin temelinde yer alan Uluslararası Rekabet Gücünü artırmak için, uygun ağ oluşturma ve işbirliği stratejileri büyük önem taşımaktadır. Söz konusu stratejiler, güncellenmiş ve güvenilir verilerle desteklenen bölgesel dinamiklerin ve ihtiyaçların anlaşılmasını gerektirmektedir. Bu amaçla Kobi İşbirliği ve Kümelenme Projesi kapsamında öncelikli olarak Çorum ili Ekonomik Analizi yapılmıştır. Ekonomik Analiz Çalışması neticesinde Çorum da tarıma dayalı sanayiye yönelik makine üretiminde büyük bir ivme kazanıldığı, özellikle tarımsal gıda işleme makinelerinin üretimi alanında Çorum un uluslararası rekabet gücüne ve uzmanlığa sahip olduğu saptanmıştır. Çorum Tarımsal Gıda İşleme Makineleri İmalatı sektörü küme oluşumu için ayrıntılı bir şekilde incelenerek sektörde faaliyet gösteren tüm oyuncular için değer ve tedarik zinciri çalışmaları yürütülmüştür. Bu çalışmalara paralel olarak yürütülen Çorum Tarımsal Gıda İşleme Makineleri Sektör Stratejisi çalışmasının her adımı, sektör temsilcileri, ilgili kurum ve kuruluşlar, üniversite ve diğer katılımcı kişilerin görüş ve katkıları ile tamamlanmıştır. Ekonomik ve siyasi anlamda sürekli bir değişim ve yeniden yapılanma süreci içinde olan dünyada, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde makine sektörünün özel bir konumu bulunmaktadır. Türk Makine Sektörü küreselleşme sürecinde üretim, pazarlama, satış ve ticaret alanlarında dünya ile entegrasyonunu tamamlamış bir sektördür. Son yıllarda Çorum ili özellikle bu entegrasyonu tarımsal gıda işleme makine sektörü ile yakalamış bulunmaktadır. Tahıl İşleme veya Tarımsal Gıda İşleme Makineleri Sektörü olarak adlandırılan sektörün 2011 yılı dünya ihracatı 2,2 milyar Dolar civarındadır. İsviçre, 326 milyon Dolar ihracat rakamıyla sektörün lideri konumundadır. Çin, 250 milyon Dolar ile pastadan ikinci büyük payı alırken, İtalya ve Almanya ise 230 milyon Dolar civarında ihracat rakamlarıyla üçüncü ve dördüncü sırada yer almaktadır. 7

8 Türkiye nin bu alandaki ülke ihracatı 190 milyon Dolar olup, dünya ticaretinden aldığı pay ise %8,6 dır. Ülkemiz, bu sektör bazında İsviçre, Çin, İtalya ve Almanya dan sonra dünyanın en büyük 5. ihracatçı ülkesi konumundadır. Daha detaylı incelendiğinde, hububat ve baklagillerin öğütülmesi, işlenmesi için makine ve cihazlar alt grubunda 148 milyon Dolar ihracat rakamıyla Dünyada 3. sırada olduğumuz dikkat çekmektedir. Gururla söylenebilir ki 2011 yılında 153 milyon Dolar dış ticaret fazlası veren sektör, Türkiye nin cari açığının dengelenmesine de katkıda bulunmuştur. Çorum Tarımsal Gıda İşleme Makine üreticilerinin büyük bir çoğunluğunu un ve yem makineleri üreticileri oluşturmaktadır lı yıllarda tek makine üretimiyle başlayan sektörün gelişim süreci, kapasite, çeşit, teknoloji ve kalite gibi birçok alanda yapılan yeniliklerle devam etmiştir. Önemli bir deneyim ve uzmanlığa sahip olan sektör bugün, dünyanın her kıtasına istenilen her kapasitede sayısız anahtar teslim fabrika kurabilme referansına sahiptir. Çorum ilinde tarımsal gıda ürünleri imalatı yapan Çorum TSO ya kayıtlı 25 firma bulunmaktadır. Yaklaşık kişi istihdam eden bu işletmeler 2011 yılında 50 milyon Dolar tutarında ihracat yaparak Türkiye nin bu alandaki ihracatının %26 sını gerçekleştirmiştir. Anahtar teslim un, yem ve bu tesislere makine ve aksesuar imalatı yapan işletmelerden ülke genelinde sektörün en büyük iki firması Çorum da bulunmaktadır. Bu firmalar aynı zamanda dünya sıralamasında da ilk beş firma arasında yer almakta ve ülkemizi başarıyla temsil etmektedir. Sektörün küresel rekabet ortamında ayakta kalabilmesi ve büyümesini sürdürebilmesi için sektöre ilişkin vizyon ve genel amaç ile bunlara yönelik temel stratejik faaliyetler sektör strateji raporunda belirlenmiştir. Strateji raporunda sektöre ilişkin mevcut durum analizi, değer zinciri analizi, GZFT analizi, 5 güç analizi, sektörle ilgili kaynakların incelenmesi, sektör temsilcileri ile gerçekleştirilen toplantılar ve buna benzer çeşitli çalışmaların ana hedefi sektör için stratejik hedeflerin doğru bir şekilde saptanmasıdır. Strateji raporu hazırlanması aşamasında Çorum Tarımsal Gıda İşleme Makineleri sektörüne yönelik belirlenecek stratejilerin daha gerçekçi ve uygulanabilir olması için hedefler ve eylemler kısa, orta ve uzun vadeli olarak oluşturulmuştur. Kısa vadeli hedefler sektörün şu andaki pozisyonunu muhafaza etmesine ve orta ve uzun vadeli hedeflere ulaşması için altyapı oluşturmasına imkân verecektir. Orta ve uzun vadeli hedefler sektörün yeni ve daha avantajlı bir zincire geçmesine olanak tanıyarak sektörde faaliyet gösteren işletmelerin uluslararası bir güç olmasını sağlayabilecektir. Çorum Tarımsal Gıda İşleme Makineleri Sektörünün vizyonu; dünyadaki güçlü konumunu korumak ve gıda işleme makinelerinde ürün yelpazesini geliştirmek olarak belirlenmiştir. Kısa Vadeli Hedefler Sektörde faaliyet gösteren işletmelerin ortak proje geliştirerek sektörün ulusal ve uluslararası rekabet gücünün artırılması Mevcut pazarları dışında yeni pazarlara yönelik pazarlama faaliyetlerinin geliştirilmesi Değer zinciri içerisindeki kuruluşların tek tek verimlilikleri veya zincir bağlantıları arasındaki işlerin daha verimli yapılarak, iş süreçlerini geliştirerek rakiplere göre etkili ve verimli hale getirilmesi ve bu kapsamda pilot faaliyet olarak yalın üretim tekniklerinin tasarlanıp uygulanması 8

9 Kümelenme, işbirliği, teknoloji transferi ve inovasyona yönelik sektör için ortak hareket etme bilincini arttıracak uluslararası çalışma ziyareti gerçekleştirilmesi Orta Vadeli Hedefler İşletmelerin bazı faaliyetlerini (üretim, pazarlama, finansman ve yönetim gibi) değiştirilerek, eklenerek, farklılaştırılarak kuruluş içerisinde yeni yetenekler kazanılması veya değer zinciri içerisinde başka bağlantılar içerisine girilmesi Ürünlerin yenilenerek veya yeni ürünlerin tasarlanıp üretilerek rakiplerden daha hızlı bir şekilde pazara sunulabilmesi Uzun Vadeli Hedefler Yeni bir değer zincirine geçerek, daha rekabetçi ve katma değeri yüksek ürün ve hizmetlerin üretilmesi Satın almalar veya doğrudan ortaklılar yoluyla işletmelerin faaliyet alanlarını ülke sınırları dışından başka ülkelere genişletilmesi Kobi İşbirliği ve Kümelenme Proje faaliyetlerine ek olarak Çorum Tarımsal Gıda İşleme Makine Kümesinin daha güçlü bir yapıya bürünmesi ve uluslararası piyasalarda daha etkin rol alması için geliştirilecek stratejik faaliyetlerin finansman kaynağının Ekonomi Bakanlığı UR-GE projelerinden elde edilmesi planlanmaktadır. 9

10 1. Giriş 1.1. KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi Türkiye, Dünyanın en büyük 17 ekonomisi arasında yer almakta, artan dış ticaret hacmi ve ekonomik performansı ile de her geçen gün öne çıkmaktadır. Türkiye nin önümüzdeki yıllar için iddialı hedefleri vardır; Cumhuriyetin 100. yılının kutlanacağı 2023 senesinde ihracatın 500 milyar USD olması ve dünyanın en büyük 10 ekonomisi arasında yer almak bu hedefler arasındadır. Bu hedefler iddialı olmakla birlikte, ülkenin hedeflediği rekabetçi ve ihracata dayalı büyüme stratejileri doğrultusunda sistemli çalışma, doğru stratejilerin tespit edilmesi, yaratıcı insan kaynağının geliştirilmesi ve yenilikçi ürün geliştirme-üretim-pazarlama yönetimiyle ulaşılabilecek hedeflerdir. Ekonomi Bakanlığı; Türkiye nin ihracatının hedeflenen seviyelere ulaşabilmesine, ihracatımızdaki katma değerli ürünlerin oranının artmasına, farklı coğrafyalarda yeni hedef pazarlarda büyüme sağlanabilmesi amacıyla küresel değer zincirleri içerisinde tüm ülkelerle hem işbirliği yapan hem de rekabet eden Türk firmalarının sayısının artırılmasına büyük önem vermektedir. KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesinin de, temelde Ekonomi Bakanlığı nın ülkemiz için öngördüğü bu hedeflere katkıda bulunması beklenmektedir. Ülkemizde, rekabet gücü taşıyan sektörlerin geliştirilerek ulusal kümelenme politikasına temel teşkil etmesi ve nihai olarak sürdürülebilir ihracat artışını sağlayacak rekabetçi yapının geliştirilmesine katkı sağlaması amacıyla, yılları arasında, 2 yıl süreli Ulusal Kümelenme Politikasının Geliştirilmesi Projesi hazırlanmış ve Avrupa Birliği (AB) Katılım Öncesi Mali Yardımları kapsamında 6 Milyon Avro kaynak tahsis edilerek finansmanı sağlanmıştır. İçeriği bakımından Türkiye de Kümelenme alanında yürütülen ilk büyük ölçekli proje olan Ulusal Kümelenme Politikası Geliştirme Projesi, Çok Yıllık Küme Geliştirme Programı nın birinci aşaması olarak, özellikle KOBİ lerimiz için, geleceğe uzanan bir yol haritası niteliği taşıyarak kümelenme girişimlerini hızlandırmış veya başlatmıştır. Mülga Dış Ticaret Müsteşarlığı nın Faydalanıcı Kurum olarak koordine ettiği Ulusal Kümelenme Politikası Geliştirme Projesi, Türkiye ye kümelenme kavramını detaylı bir şekilde tanıtmış ve kapasite oluşturmuştur. Ulusal Kümelenme Politikası Geliştirme Projesi nde ulaşılan üç temel sonuç aşağıdaki şekilde özetlenebilir. Dış Ticaret Müsteşarlığı ve ilgili kuruluşlarda kümelenme ile ilgili kurumsal kapasite oluşturulmuş, Ulusal kümelenme stratejisi hazırlanmış, Belirlenen 10 kümenin analizleri yapılarak yol haritaları hazırlanmıştır. Ulusal Kümelenme Politikasının Geliştirilmesi Projesi kapsamında elde edilen deneyimler, Dış Ticaret Müsteşarlığı nın (şimdiki adı ile T.C. Ekonomi Bakanlığı) geliştirerek uygulamaya koyduğu Uluslararası Rekabetçiliğin Geliştirilmesi Tebliği nin (kısaca UR-GE) oluşturulması sürecine de büyük katkı 10

11 sağlamıştır. Bu kapsamda uygulamaya konulan destek programı, kümeler için en etkili destek aracı haline gelmiştir. Ulusal Kümelenme Politikasının Geliştirilmesi Projesi, yapısı ve uygulama alanı ile KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi ne temel teşkil etmiştir. KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi, içeriği bakımından Ulusal Kümelenme Politikasının Geliştirilmesi Projesi nin devamı niteliğini taşımaktadır. KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi, uzun adı ile; Ağ Oluşturma ve Bölgelerarası İşbirliği için KOBİ lerin Güçlendirilmesine Yönelik Teknik Yardım Projesi, Türkiye Cumhuriyeti ve Avrupa Birliği tarafından finanse edilmektedir. Projenin toplam bütçesi 5 Milyon Avro dur. 22 Şubat 2011 tarihinde başlayan Proje 30 ay sürecek ve Ağustos 2013 de sonuçlanacaktır. T.C. Ekonomi Bakanlığı liderliğinde ve T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ortaklığında, ECORYS Nederland BV. liderliğindeki konsorsiyum tarafından teknik destek sağlanarak uygulanan KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi ile Bölgesel Rekabet Edebilirlik Operasyonel Programı (BROP) kapsamında faaliyet göstermekte olan KOBİ lerin uluslararası pazarlarda rekabet güçlerinin artırılması hedeflenmektedir. Proje amacına ulaşılması için BROP kapsamında yer alan bölgelerimizle, rekabet gücü yüksek bölgelerimiz arasında kümelenme modeline dayalı işbirliği ve ağ oluşturma stratejileri geliştirilmektedir. Proje kapsamında; Trabzon, Samsun, Çorum, Kahramanmaraş ve Gaziantep illerinde Güneydoğu Anadolu İhracatçı Birlikleri - Gaziantep, Çorum Ticaret ve Sanayi Odası, Kahramanmaraş Ticaret ve Sanayi Odası, Samsun Ticaret ve Sanayi Odası, Trabzon Ticaret ve Sanayi Odası bünyesinde Kümelenme Bilgi Merkezleri oluşturulmuştur. Yerel Proje paydaşları, proje faaliyetlerinin yürütülmesi için kurumlarında bir ofis ve proje kapsamında görevlendirilen Küme Bilgi Merkezi Koordinatörlerine destek veren bir personel tahsis ederek ev sahipliği yapmaktadır. Proje süresince aşağıdaki sonuçlar hedeflenmektedir: 5 pilot ilde, KOBİ lere eğitim, bilgiye erişim, verimlilik ve rekabet güçlerini arttırma konusunda stratejik destek sağlayacak Kümelenme Bilgi Merkezleri nin kurulması, faaliyete geçmesi ve sürdürülebilirlik planlarının hazırlanması, Bölgedeki KOBİ'lerin proje kapsamında gerçekleştirilen faaliyetlerden yararlanması, Her pilot ilde en az 2 sektörde iş kümelerinin çalışmaya başlaması ve sürdürülebilirliğinin sağlanması, Pilot illerde belirlenen öncelikli sektörlerdeki KOBİ lerin oluşturulacak iş kümelerine dahil olması, Belirlenen 5 öncelikli küme için 5 pilot eylemin başlatılması ve geliştirilmesi (bunların bölgede Kümelenme alanında yapılacak diğer eylemlere de örnek teşkil etmesi) İş kümelerinde yer alan KOBİ'lerde %20 verimlilik artışı sağlaması, 5 öncelikli kümede % 20 verimlilik artışı sağlanması, Kümelere, T.C. Ekonomi Bakanlığı ve diğer ilgili kurumların hibe ve destek programlarından faydalanmaları için teknik destek sağlanması, 11

12 KOBİ lerin ve destek kurumlarının, uluslararası pazarlara açılımına destek sağlayacak sektörel ve genel konularda internet üzerinden bilgi edinecekleri ve paylaşacakları Bilgi Yönetim Sistemi nin oluşturulması, En az 20 sektörel kümenin Ulusal Kıyaslama Sistemi ne katılması ile kümelerin gelişimlerinin ve değişimlerinin değerlendirilmesi, Bilgi Yönetim Sistemi nin, Proje kapsamında hazırlanacak olan küme araçlarının ve Ulusal Küme Kıyaslama Sisteminin kullanımına yönelik en az 50 şer kişiye eğitimler verilerek sistemlerin ve araçların etkin kullanımının sağlanması. Tüm bunların yanında, proje başlangıcından bugüne kadar hem sahada hem merkezdeki çalışmalar göstermiştir ki, projenin ana çıktılarının yanında bazı önemli yan çıktıları da olacaktır. Bunlardan en önemlileri; bölgelerde yaratılacak kümelenme farkındalığı, projede yer alacak kısa dönem uzmanların yerel üniversitelerde görev yapan kişilerden seçilmesi ile sanayi-üniversite işbirliğine katkılar, yereldeki paydaşlar ile merkezi yönetim arasındaki bilgi akışının arttırılmasına katkılar olarak sıralanabilir Sektör Stratejilerinin Geliştirilmesi için Kullanılan Genel Metodoloji KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi kapsamında Trabzon, Samsun, Çorum, Kahramanmaraş ve Gaziantep illerinde belirlenen 5 öncelikli sektöre yönelik sektör stratejisi geliştirilmesi için gerçekleştirilen çalışma 5 Sektör Stratejisi olarak adlandırılmıştır. Şekil 1. KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi kapsamında Kümelenme Koordinasyon Merkezi oluşturulan 5 il ve bu illerde belirlenen öncelikli sektörler 5 Sektör Stratejisi için KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi kapsamında her sektör için 3 uzman görevlendirilmiştir. Genel koordinasyon için görevlendirilen 2 uzmanla birlikte toplam 17 uzman görev yapmıştır. Bu uzmanlardan 6 tanesi kıdemli uzman, 5 tanesi uluslararası kıdemli uzman ve 6 tanesi de uzman seviyesindedir. Proje kapsamında 5 ilde oluşturulan Kümelenme Koordinasyon Merkezlerinde 12

13 görevli personel de 5 Sektör Stratejisine aktif katılım sağlamıştır. 5 Sektör Stratejisi, Mart Haziran 2012 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. 5 Sektör Stratejisi süreci Şekil 2 de görülmekte olup; öncelikli 5 sektör için stratejisi geliştirme faaliyetleri (bakınız Şekil 2-B) ve bu faaliyetlerin koordinasyonu ile gerekli materyallerin üretilmesine yönelik çalışmalardan oluşan yönetimsel faaliyetlerden oluşmaktadır. Yönetimsel Faaliyetler 5 Sektör Stratejisi kapsamındaki Yönetimsel Faaliyetlerin ilki, 29 Mart 2012 tarihinde Gaziantep te düzenlenen Başlangıç Toplantısı dır. 5 Sektör Stratejisi İş Paketinde çalışan geniş uzman ekibine, Projenin diğer faaliyetleri hakkında genel bilgiler verilmiş, Projenin yararlanıcısı olan Ekonomi Bakanlığı nın ve Projede görev yapan Teknik Destek Ekibinin, 5 Sektör Stratejisi metodolojisi hakkındaki önerileri alınmış, Proje kapsamında eş zamanlı yürüyen Tedarik ve Değer Zinciri İş Paketinde çalışan uzmanlarla koordinasyon sağlanmış, Kümelenme Koordinasyon Merkezi personelinden sektörlerle ilgili ön bilgiler alınarak 5 Sektör Stratejisi uygulama sürecinde karşılaşılabilecek sorunlar önceden öngörülmeye çalışılmış, kilometre taşları belirlenerek genel hatları ile faaliyet takvimi oluşturulmuştur. Başlangıç Toplantısı ile elde edilen görüş ve öneriler doğrultusunda 5 Sektör Stratejisi metodolojisi hazırlanmıştır. Metodoloji hazırlanırken göz önünde bulundurulan en önemli kıstas, 5 farklı ilde 5 farklı sektör için de uygulanabilir olmasıdır. Bunun yanı sıra sektörel strateji raporlarının, Uluslar arası Rekabetçiliğin Geliştirilmesi Tebliğ kapsamındaki desteğe başvuru yapılması için gerekli İhtiyaç Analizi Raporu olarak da kullanılabilmesi ve projenin temel faaliyetlerini tanımlıyor olması hedeflenmiştir. Böylece kümelenme süreçlerindeki ilerlemenin hızlandırılması ve firmaların saha çalışmaları ile mümkün olduğu kadar az meşgul edilmesi amaçlanmıştır. Hazırlanan metodoloji kapsamında uygulamanın gerçekleştirilebilmesi için gerekli materyaller yine Yönetimsel Faaliyetler kapsamında hazırlanmıştır. Söz konusu materyaller; paydaş mülakat formu, firma anket formu, vizyon çalıştayı konsepti ve saha verilerinin analizi için veri tabanı ve sektörel rapor formatıdır. Özellikle firma anket formları hazırlanırken, daha sonra sektördeki ilerlemenin ölçümlenebileceği performans göstergeleri olarak kullanılabilecek verilerin alınmasına dikkat edilmiştir. Öncelikli 5 sektör için 5 ilde çalışmak üzere görevlendirilmiş uzmanların, metodoloji ve hazırlanan materyallerin kullanımı konusunda bilgilendirilmesi ile Öncelikli 5 Sektör için Stratejisi Geliştirme Süreci başlatılmış ve illerdeki uygulamalar sürekli izlenerek gerekli senkronizasyon ve koordinasyon sağlanmıştır. 5 sektör için hazırlanan raporların bir araya getirilmesi ve kullanılan terminoloji bakımından uyumlaştırılması ile 5 Sektör Stratejisi Raporu hazırlanmıştır. Öncelikli 5 Sektör için Stratejisi Geliştirme Süreci 5 Sektör Stratejisi, birincil ve ikincil verilerden oluşan üç temel girdi kullanmaktadır. Bunlar; 5 Sektör Stratejisi kapsamında illerde gerçekleştirilen saha çalışmaları ile elde edilen veri ve bilgiler: çalıştaylar, çalışma grubu toplantıları, paydaş anketleri ve firma anketleri (birincil veriler) 13

14 KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi kapsamında gerçekleştirilen diğer çalışmaların çıktıları: Ekonomik Analizleri Raporları, Ortak Rekabet Alanları Stratejisi Raporu, Tedarik ve Değer Zinciri Analizi Raporu (ikincil veriler) Literatür çalışması ile elde edilen veri ve bilgiler: İllerde daha önce yürütülen çalışmaların raporları, sektörle ilgili ulusal ve uluslar arası veriler ve raporlar (ikincil veriler) A. Yönetimsel Faaliyetler B. Öncelikli 5 Sektör için Stratejisi Geliştirme Süreci x 5 Şekil 2. Sektör Stratejisi Süreci Literatür Çalışması: 5 Sektör Stratejisi kapsamında gerçekleştirilen ilk faaliyet ikincil seviye verilerin toplanması amacı ile yapılan literatür çalışmasıdır. Literatür çalışması ile KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi kapsamında gerçekleştirilen diğer faaliyetlerden gelen 5 ilin Ekonomik Analiz Raporları ve Kümeler için Ortak Rekabet Alanları Stratejisi Raporu başta olmak üzere bölgesel/ulusal/uluslararası 14

15 alanda, Proje kapsamında belirlenmiş 5 sektörle ilgili raporlar ve bu raporlardaki veriler tespit edilmiştir. Paydaş Mülakatları: Sektörle ilgili tüm kurum ve kuruluşlar paydaş olarak adlandırılmış olup, sektördeki tüm paydaşlarla yarı biçimsel mülakatlar yapılmıştır. Paydaş mülakatlarında aşağıdaki konuları sorgulayacak şekilde hazırlanmış mülakat formları kullanılmıştır. Paydaşın sektörle ilgili bilgi seviyesi Paydaşın sektörle işbirliği stratejisi Paydaşın mevcut durumda sektör firmalarına yönelik ürün ve hizmetleri Paydaşın sektöre yönelik ürün ve hizmetlerine firmalardan gelen talep Paydaşın önümüzdeki dönemde sektörle işbirliğine yönelik planları Paydaş mülakatları sırasında ayrıca 5 Sektör Stratejisi sürecindeki Vizyon Çalıştayı ve Analiz ve Eylem Planı faaliyetlerine katkı sağlaması amacıyla her ilde kurulacak olan çalışma gruplarının üyeleri de belirlenmiştir. Strateji Çalıştayı: 5 Sektör Stratejisi ne firmaların girdi sağladığı ilk faaliyet olması nedeni ile Strateji Çalıştaylarına tüm firmaların ve paydaşların en üst seviyede katılım sağlaması için gerekli tedbirler alınmıştır. Strateji Çalıştayları ile elde edilen sonuçlar aşağıda sıralanmıştır. Sektörün GZTF analizi Sektör vizyonu Sektörün stratejik hedefleri Hedeflere ulaşmak için eylem önerileri Strateji Çalıştaylarının sonuçlarının derlenmesi konusunda Çalışma Gruplarından faydalanılmıştır. Firma Anketleri: Eylem planının hazırlanmasına altyapı oluşturacak ihtiyaç analizi için gerekli birincil verilerin toplanması için gerçekleştirilen uygulamadır. Anket formlarında kullanılan açık uçlu, liste, sıralama ve nicelik soruları ile strateji, kurumsallık, gayri maddi değerler, pazar bilgisi, ar-ge, istihdam verileri ve mali veriler sorgulanmıştır. Anket uygulaması yüz yüze mülakat tekniği ile uzmanlar tarafından gerçekleştirilmiştir. Böylece firmalar yerinde görülmüş, sonuçların güvenirliği artırılmış ve sektör için önemli konular daha detaylı sorgulanmıştır. Sektördeki yığının büyüklüğüne bağlı olarak uygulanan firma sayısı her sektörde değişiklik göstermektedir. Özellikle ihracat performansı/isteği yüksek olan firmalara anket uygulamasında öncelik verilmiştir. Analiz ve Eylem Planı: Literatür çalışması, paydaş mülakatları, strateji çalıştayı ve firma anketleri ile elde edilen tüm bilgi ve veriler Proje kapsamında görevlendirilen uzmanlar tarafından derlenmiş, analiz edilmiş, yorumlanmış ve somut eylem önerilerine dönüştürülmüştür. 5 Sektör Stratejisinin en kritik faaliyeti olması nedeni ile oluşturulan Çalışma Gruplarının aktif katılımı ile gerçekleştirilmiştir. Sektör Strateji Raporu: Yapılan tüm çalışmaların çıktıları her sektör için ayrı ayrı hazırlanan sektör strateji raporları ile kalıcı hale getirilmiştir. Kullanıcılar ve okuyucular için kolaylık sağlamak amacı ile her sektör raporunda aynı format kullanılmıştır. 15

16 2. Çorum Tarımsal Gıda İşleme Makineleri Sektör Stratejisi 2.1. Çorum Tarımsal Gıda İşleme Makineleri Sektörü için Strateji Geliştirme Süreci Çorum İli Strateji Geliştirme süreci, Kobi İşbirliği ve Kümelenme Projesi kapsamında Çorum ili Ekonomik Analizi ile başlamıştır. Çorum Ekonomisi başta olmak üzere, il genelinde öne çıkan sektörlerin ve potansiyel küme oluşumlarının tespit edildiği çalışma neticesinde, tarıma dayalı sanayiye yönelik makine üretiminde büyük bir ivme kazanıldığı, özellikle tarımsal gıda işleme makinelerinin (TGİM) üretimi alanında uluslararası bir rekabet gücüne ve uzmanlığa sahip olunduğu saptanmıştır. Tüm paydaşların aktif olarak katılımı ile gerçekleştirilen Çorum İli Ekonomik Analiz Raporu değerlendirme toplantısında, Çorum da makine sektörünün alt segmenti olan Tarımsal Gıda İşleme Makineleri İmalatı İş Kümesi en uygun küme oluşumu olarak öne çıkmıştır. Gerçekleştirilen saha araştırmaları kümelenme çalışmaları için gerekli alt yapının mevcut olduğunu, Çorum makine üreticilerinin büyük çoğunluğunun tarımsal gıda işleme alanında faaliyet gösterdiğini ve gereken firma yoğunluğunun mevcut olduğunu ortaya koymuştur. Anahtar teslim tesis kurulumunda dünya çapında bilinirlik, mekanik sistemlerde uzmanlaşma ve Türkiye nin diğer bölgeleri ile kurulan güçlü tedarik zinciri ağları, gerçekleştirilecek kümelenme çalışmalarında sektörün öncelikli olarak seçilmesi hususunda görüş birliğine varılmasında temel faktör olmuştur. Proje Kapsamında 24 Aralık 2011 tarihinde gerçekleştirilen Çorum Gıda İşleme Makineleri Sektör toplantısında, sektörde yer alan firmalara ve sektör paydaşlarına proje faaliyetleri ve izlenecek yol haritası anlatılmış ve çalışmalara hız verilmiştir. Öncelikle Çorum Ticaret ve Sanayi Odası bünyesinde faaliyet gösteren Küme Bilgi Merkezinin ihtiyaç analizi yapılmış ayrıca teknik ve idari altyapısı tamamlanmıştır. Çorum Gıda İşleme Makineleri İmalatı küme oluşumu için sektör ayrıntılı bir şekilde incelenerek sektörde faaliyet gösteren tüm oyuncular için değer ve tedarik zinciri çalışmaları tamamlanmıştır. Bugün dünyanın her yerine anahtar teslim un ve yem fabrikaları yapabilen sektörün gelişime açık ve daha rekabetçi bir yapıya kavuşması için bu çalışmalara paralel olarak yürütülen Çorum Tarımsal Gıda İşleme Makineleri Sektör Stratejisi çalışmaları da sektör temsilcileri, ilgili kurum ve kuruluşlar, üniversite ve diğer katılımcı kişilerin görüş ve katkıları ile başarılı bir şekilde gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda, sektörün küresel rekabet ortamında ayakta kalabilmesi ve büyümesini sürdürebilmesi için sektöre ilişkin vizyon ve genel amaç ile bunlara yönelik temel stratejik hedefler belirlenmiştir. 16

17 Kobi İşbirliği ve Kümelenme Projesi kapsamında desteklenen Çorum Tarımsal Gıda işleme Makine İmalatı kümesi için sektörün sahip olduğu güçlü yönleri tespit etmek, fırsatlardan en üst düzeyde yararlanmak ve sektörün zayıf yönlerini tespit ederek iyileştirmek, tehditlerin etkisini en aza indirecek şekilde gerekli önlemleri almak ve bu doğrultuda stratejiler oluşturmak çalışmanın genelini oluşturmuştur. Uzun vadeli, tüm taraflarca sahiplenilebilecek ve ulaşılabilir bir strateji ortaya koymak için, resmi kaynakların taranması, saha çalışmaları, sektör temsilcileri ile görüşmeler, paydaş toplantıları gibi çalışmaları kapsayan derinlemesine bir sektör analizi yapılmıştır. Tüm aktörlerin katılımıyla gerçekleştirilen Strateji Geliştirme sürecinin sonunda yapılan tüm çalışmalar, sektörle ilgili stratejiler, kısa, orta ve uzun dönemli hedefler ve eylem planları bu raporda toplanarak Ulusal Politikalarda ve Sektörel Stratejilerde yer alması için T.C. Ekonomi Bakanlığı ve yereldeki tüm paydaşların bilgisine sunulmuştur Tarımsal Gıda İşleme Makineleri Sektörü Tanımı 1 Gıda işleme, gıdaların tüketime hazır hale gelebilmesi için kullanılan çeşitli yöntem ve tekniklere verilen genel isimdir. Bu yöntem ve teknikler çeşitli bitkisel, tarımsal ve hayvansal ürünlerin uzun ömürlü ve pazarlanabilir ürünler haline getirilmesi için uygulanmaktadır. Bu işlemler için kullanılan tüm makineler ve ekipman gıda işleme makineleri olarak tanımlanabilmektedir. Fonksiyonlarına göre değerlendirildiğinde, gıda işleme makineleri sektörü 14 farklı başlık altında incelenebilmektedir. Bu başlıklar; ayıklama ekipmanları, parçalama ekipmanları, ayırma ekipmanları, karıştırma ekipmanları, konsantrasyon ekipmanları, kurutma ekipmanları, sterilizasyon ekipmanları, temizlik ekipmanları, kalıplama ekipmanları, ağartma ekipmanları, soğutma ekipmanları, biyokimyasal ekipmanları, filtreleme ekipmanları ve yiyecek / içecek üretim hatları şeklinde sıralanabilmektedir. Sektörün başlıca ürünleri; fırınlar, kızartma ekipmanları, dilimleme makineleri, soğutma ekipmanları, gıda karıştırma makineleri, pişirme ekipmanları, kalıplama ekipmanları, homojenizasyon ekipmanları, kıyma makineleri, titreşimli elekler, yuvarlak şekil vericiler, fermantasyon ekipmanları, sebze işleme 1 Supply Chain & Value Chain Analysis of Corum Food Processing Industry 17

18 ekipmanları, meyve işleme ekipmanları, tane / süt ürünleri işleme ekipmanları ve içecek işleme ekipmanları şeklindedir. Sektör ayrıca, atıştırmalık hazırlama makineleri, tahıl işleme makineleri, pişirme makineleri, meyve ve sebze işleme makineleri, süt ürünleri işleme makineleri, et işleme makineleri, bakliyat ürünleri işleme makineleri, evcil hayvan gıdaları işleme makineleri, kesim makineleri, şeker ve tuz işleme makineleri, gıda sterilizatörleri, pastörizasyon ve diğer gıda işleme makineleri olmak üzere ekipmanların kullanım alanlarına göre 13 farklı alt segmente bölünerek incelenebilmektedir. Gıda işleme makineleri sektörü çok parçalı bir yapıya sahiptir. Hemen hemen her alt segmentin karmaşık değer zincir ilişkileri ile birlikte tamamen farklı arz ve talep yapıları bulunmaktadır. Bu nedenle, anahtar teslimi un - yem tesisleri kuran, makine ve parça imalatı yapan üreticilerin öne çıktığı Çorum ilinde, daha doğru değerlendirmeler ve analizler yapılabilmesi için raporun bundan sonraki bölümlerinde sektörün tarımsal gıda işleme makineleri alt segmenti üzerinde durulmuştur. Şekil 3. Makine Sektörü Alt Segmentleri Uluslararası ticarette ürünlerin tanımını ve ayrımını yapmak amacıyla kullanılan Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu (GTİP) Cetveline göre tarımsal gıda işleme makineleri şu alt gruplardan oluşmaktadır. 8437: Tohumları temizleme, ayırma, öğütme, işleme makine ve cihazları : Tohum, hububat, baklagil temizleme makine ve cihazları : Hububat; baklagilin öğütülmesi, işlenmesi için makine, cihazlar : Tohum ve tane işleme makinelerinin aksam, parçaları 2.3. Sektörün Küresel ve Ulusal Ölçekte Tanımı Dünya Makine ve aksamları sektörü ihracat verileri incelendiğinde, sektörün küresel kriz nedeniyle 2009 yılında yaşanan daralmayı kısa sürede atlatıp yaklaşık %35 büyüyerek 2011 yılında 2.07 trilyon 18

19 Dolara 2 ulaştığı görülmektedir. Çin, Almanya ve ABD başlıca makine tedarikçisi olup bu ülkeleri Japonya ve İtalya takip etmektedir. En çok ihracat yapan ilk 5 ülke dünya ihracat payının yarısına sahiptir. Türkiye ise 11.5 milyar Dolar ile dünya makine ihracatından %0.5 (binde beş) pay alarak 27. sırada yer almaktadır. Tablo 1. Dünya Makine İhracat Rakamları İhracatçılar İhracat Rakamları (Bin $) Dünya İhracatından Aldığı Pay (%) Dünya Çin Almanya ,8 3. ABD ,9 4. Japonya ,3 5. İtalya Türkiye ,5 Kaynak: ITC Trademap Dünya makine ve aksamları sektörü ithalatı ise 2011 yılında 2.11 trilyon dolar olarak gerçekleşmiştir. En çok ithalat yapan ABD, Çin, Almanya, Hollanda ve Fransa toplam makine ithalatının yaklaşık %34 üne sahiptir. Türkiye ise 27,1 milyar dolar ile dünya makine ithalatında %0,12 (binde oniki) pay ile 22. sırada yer almaktadır. Küresel ölçekte rekabet gücünü artırmanın en önemli araçlarından olan Ar-Ge çalışmaları, sektör için hayati bir öneme sahiptir. İnovasyona dayalı yeni ürün üretilmesi veya mevcut ürün ve süreçlerde iyileştirmeler yapılması uluslararası pazarlarda boy göstermenin ve kalıcı olabilmenin en temel gerekliliklerindendir. Ticari, Kamu ve Yükseköğretim olarak 3 başlık altında sınıflandırılan Ar-Ge giderlerine 2010 yılında ticari kesim tarafından yapılan harcamalar milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Ticari kesim tarafından yapılan Ar-Ge harcamalarının ekonomik faaliyet gruplarına (NACE) göre dağılımına bakıldığında, İmalat ana başlığı milyon TL ile bu rakamdan en büyük payı almaktadır. İmalat ana başlığı altında yer alan 28. Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipman imalatı başlığında ise milyon TL lik Ar-Ge harcaması yapıldığı görülmektedir. Bu rakamın yaklaşık 140 milyon TL lik kısmı cari harcamalara kalan kısmı ise yatırım harcamalarına aktarılmıştır 3. 2 ITC - Trademap 3 TÜİK, Araştırma Geliştirme Faaliyetleri Araştırması

20 Şekil 4. NACE Kodu İmalat Ana Başlığında Ar-Ge Harcamalarının alt sektör bazında dağılımı Kaynak: TUİK Hesaplamaları Uluslararası Ticaret Merkezi (ITC) verilerine göre 2011 yılı tarımsal ürünleri temizleme, ayırma, öğütme, işleme makine ve cihazları (8437) dünya toplam ticaret hacmi 4.38 milyar Dolar civarındadır. Tarımsal ürünlerin öğütülmesi, işlenmesi için makine ve cihazlar (843780) alt grubu %46,86 ile bu pastadan en büyük payı almıştır. Kalan iki alt gruptan diğer tarımsal gıda temizleme ve makine ve cihazları (843710) %27,13 pay ile ikinci, tarımsal gıda işleme makineleri aksam ve parçaları (843790) ise %26,11 ile üçüncü sırada yer almaktadır. Şekil 5. GTİP Kodu Bazında alt grupların ihracat dağılımı Kaynak: ITC Trademap 20

21 Sektörün ihracat rakamı 2,20 milyar Dolar civarındadır. Sektörde en fazla ihracat yapan ülkeler sırasıyla İsviçre, Çin, İtalya, Almanya ve Türkiye şeklindedir. Türkiye giderek artan ticaret hacmiyle bu segmentte 2011 yılı sonunda toplam 190 milyon Dolar ihracat hacmine ulaşarak pastadan %8.6 lık pay almayı başarmıştır. Tablo 2. Dünya Tarımsal Gıda İşleme Makineleri Sektör Rakamları İhracatçılar İhracat Rakamları (Bin $) Dünya İhracatından Aldığı Pay (%) Dünya İsviçre ,8 2. Çin ,3 3. İtalya ,6 4. Almanya ,3 5. Türkiye ,6 Kaynak: ITC Trademap Dünya Tarımsal Gıda İşleme Makinaları ticaret hacmindeki büyüme, Türkiye nin bu alanda yapmış olduğu makine ithalatına da yansımıştır. Bu kapsamda, ülkemiz tarafından yapılan ithalat, 2011 yılında bir önceki seneye göre %60 oranında artış göstererek 37.2 milyon Dolara ulaşmıştır. İthalatta yaşanan bu artışa rağmen tarımsal gıda makine işleme sektörü 2011 yılında 153 milyon Dolar dış ticaret fazlası vererek, Türkiye nin cari açık sorununa da katkıda bulunmuştur. GTİP kodlarına göre sektörün en büyük 10 ihracatçı ülkesi incelendiğinde özellikle Hububat ve baklagillerin öğütülmesi, işlenmesi için makine ve cihazlar kodunda (843780) Dünyada 3. sırada olduğumuz dikkat çekmektedir. Tohum ve tane işleme makinelerinin aksam ve parçalarında (843790) 9. büyük ve Tohum, hububat ve baklagillerin temizlenmesi için makine ve cihazlar (843710) kodunda ise 10. büyük ülke olduğumuz görülmektedir. Tablo 3. Dünya İhracatı ( GTİP bazında) İhracatçılar İhracat Rakamları (Bin $) Dünya İhracatından Aldığı Pay (%) Dünya 587, Birleşik Krallık 123, Çin 69,682 11,8 3. Almanya 69,074 11,7 4. ABD 50,454 8,5 5. Danimarka 40,457 6,8 10. Türkiye 17,512 2,9 Kaynak: ITC Trademap Tablo 4. Dünya İhracatı ( GTİP bazında) İhracatçılar İhracat Rakamları (Bin $) Dünya İhracatından Aldığı Pay (%) Dünya 1,024, İsviçre 205, İtalya 159,760 15,6 21

22 3. Türkiye 148,648 14,5 4. Çin 129,014 12,5 5. Almanya 96,663 9,4 Kaynak: ITC Trademap Tablo 5. Dünya İhracatı ( GTİP bazında) İhracatçılar İhracat Rakamları (Bin $) Dünya İhracatından Aldığı Pay (%) Dünya 592, İsviçre 118,550 19,9 2. ABD 63,982 10,8 3. Almanya 61,878 10,4 4. Çin 51,253 8,6 5. İtalya 43,802 7,3 9. Türkiye 24,367 4,1 Kaynak: ITC Trademap 2.4. Sektörün Ulusal Politikalardaki Konumu Ülke sanayisinin en büyük sektörlerinden olan makina sektörünün sürdürülebilir üretim yapısına kavuşması ve rekabet üstünlüğünü artırarak sürdürmesi ülke sanayisinin geleceği için büyük önem taşımaktadır. Bu kapsamda T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından yıllarını kapsayacak, makina sektörü ile ilgili sorunların belirlenmesi ve çözüm yolları üretilmesi için Makina Sektörü Strateji Belgesi oluşturularak hükümet politikası olarak uygulamaya yansıtılmıştır. Sektör temsilcileri, ilgili kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler ve diğer katılımcı kişi ve kuruluşlar gibi geniş katılımlı paydaşlarla birlikte yapılan durum analizi ve sorun alanlarının tespiti gibi çalışmaların ardından, sektöre ilişkin vizyon, genel amaç ve stratejik hedefler tespit edilmiştir: Buna göre Makine sektörünün vizyonu; Makina Sektöründe Teknoloji Üretim Üssü Olmak Genel Amacı; Makina Sektörünün Geliştirilmesi ve Yüksek Teknolojili Ürünlerin İmal Edilmesinin Sağlanması Hedefleri ise şu şekilde belirlenmiştir: Hedef 1 - Katma Değeri ve Marka Değeri yüksek makina sanayine dönüşümü sağlayıcı hukuki düzenlemeleri ve yapısal tedbirleri hayata geçirmek. Hedef 2- Yurtiçi ve yurtdışında sürdürülebilir büyümeyi ve ölçek ekonomisinin avantajlarını yakalamak amacıyla sektöre yönelik sağlıklı finansal çözümler sağlamak. Hedef 3 - Sürdürülebilir, yetkinliğini kazanmış, yüksek performansa sahip, teknoloji odaklı, öğrenmeye ve değişime açık her düzeyde insan kaynağı sağlamak. 22

23 Hedef 4 - Türk Makina Sektörünün kalite, güven ve teknoloji unsurlarını ön plana çıkaran, yurt içinde ve dışında etkin bir tanıtım yapmak ve ihracatı arttırmak. Hedef 5 - Global düzeyde rekabet edebilen, katma değerleri yüksek ürünler üretebilmek için AR-GE ve inovasyon yapmak. Ayrıca bu hedeflerden hareketle, stratejinin sahada uygulanmasını temin edecek 39 eylemden oluşan tedbirler setini içeren Eylem Planı oluşturulmuştur. Strateji Raporunda belirlenen eylem planının uygulanmasına yönelik olarak, Bakanlıklar, Birlikler, TÜBİTAK, KOSGEB, TOBB, TTGV ve TÜBİTAK gibi çeşitli aktörlerin yer aldığı uygulama, izleme ve değerlendirme mekanizması oluşturulmuştur. Sektöre yönelik yatırımları olumlu yönde etkileyecek politikalardan bir tanesi de yeni teşvik yasasıdır tarih ve 2012/3305 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe giren yeni teşvik sistemi 4 farklı uygulamadan oluşmaktadır: 1- Genel Teşvik Uygulamaları 2- Bölgesel Teşvik Uygulamaları 3- Büyük Ölçekli Yatırımların Teşviki 4- Stratejik Yatırımların Teşviki Bu uygulamalar kapsamında sağlanacak destek unsurları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. Büyük Ölçekli Stratejik Genel Teşvik Bölgesel Teşvik Destek Unsurları Yatırımların Yatırımların Uygulamaları Uygulamaları Teşviki Teşviki KDV İstisnası Gümrük Vergisi Muafiyeti Vergi İndirimi Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği Gelir Vergisi Stopajı Desteği 4 Sigorta Primi Desteği 5 Faiz Desteği 6 Yatırım Yeri Tahsisi KDV İadesi 7 Tablo 6. Yeni Teşvik Yasası Destek Unsurları 4 Yatırımın 6. bölgede gerçekleştirilmesi halinde sağlanmaktadır. 5 Yatırımın 6. bölgede gerçekleştirilmesi halinde sağlanmaktadır. 6 Bölgesel teşvik uygulamalarında, yatırımın 3., 4., 5. veya 6. bölgelerde gerçekleştirilmesi halinde sağlanmaktadır. 7 Sabit yatırım tutarı 500 Milyon TL üzerinde olan stratejik yatırımlara sağlanmaktadır. 23

24 2.5. Çorum Tarımsal Gıda İşleme Makineleri Sektörü Sektörün Bölgedeki Gelişimi Çorum ilinde yapılan un ve yem makinelerinin imalatı 1960 lı yıllara kadar uzanmaktadır. Ülkemizin büyük bir tarım ülkesi olması, Çorum ilinde yetiştirilen kaliteli buğday ve devlet tarafından verilen çeşitli teşviklerinde etkisiyle un ve yem tesisleri seneler itibariyle önemli bir artış göstermiştir. Bu gelişmeye paralel olarak temel makinaların revizyonu ve imalatıyla başlayan süreç, anahtar teslim un ve yem tesisleri kurma boyutlarına kadar ilerlemiştir. Sektör bugün; bina inşaatının yapılmasından, makinelerin montajına, elektrik ve otomasyonundan, silo montajına, ürün taşıma ve havalandırma sistemlerinin kurulmasından tesisin çalıştırılmasına kadar bir tesisin kurulması için gerekli olan tüm süreçleri kapsayacak şekilde hizmet verebilmektedir. Ülkemizin tarım ülkesi olması ve özellikle bölgeden gelen talep nedeniyle başlangıçta yurtiçine yoğunlaşılmış ancak ildeki yatırımcıların müteşebbis ruhları sayesinde özellikle 90 lı yıllarda yurtdışı pazarlar da keşfedilmeye başlanmıştır. Sektör bugün dünyanın 5 kıtasına makine ihraç etmekte ve anahtar teslim (komple) tesisler kurmaktadır. Bölgede sektörün doğmasını sağlayan ve Türkiye nin en büyük birinci ve ikinci firması konumunda olan 2 işletmede Çorum da bulunmaktadır. 3. kuşak yönetime geçmiş olan bu firmalar, dünya sıralamasında da ilk sıralarda yer almaktadır. Un değirmenleri ve yem fabrikaları makine imalat sektörleri alanındaki üst düzey uzmanlık ve bu sektörlerin; metal döküm, elektronik ve plastik gibi destekleyici sektörlerle olan sağlam ilişkileri sayesinde, Çorum, tecrübesi ve özel üretim kapasitesi ile uluslararası düzeyde tanınmış bir bölge haline gelmiştir. Tarımsal gıda işleme makineleri ve tesislerinin gelişimi dünya çapında bölgesel bir ünü de beraberinde getirmiştir. Çorum da bu sektörde faaliyet gösteren irili ufaklı birçok firma vardır. Kendine güvenen usta ve teknik elemanlar kendi şirketlerini kurmuş, büyük firmalara taşeronluk ya da müşteriye direk ulaşmak suretiyle kalıcı hale gelmeyi başarmışlardır. Bu durum, sadece makine imalatına değil, aynı zamanda çelik konstrüksiyon imalatçıları, elektrik, otomasyon ve paketleme gibi birçok konuda hizmet veren diğer firmalara da iş imkânı sağlamıştır. Çorum firmaları genel olarak kaliteli üretimi içine sindirmiş ve bu konuda taviz vermeyen bir kültüre sahip olmuştur Sektörün Paydaşları ve Sektörle İlgili Faaliyetleri Çorum Gıda İşleme Makineleri Sektörü paydaşlarının büyük bir çoğunluğuyla yakın ilişkiye sahiptir. Sektörün paydaşları; Çorum Hitit Üniversitesi son yıllarda üniversite sanayi işbirliğine yönelik yaptığı faaliyetler ile öne çıkmaktadır. Özellikle Çorum Ticaret ve Sanayi Odası ile birçok projede ortaklıklar yapılmış ve projeler başarılı bir şekilde sonlandırılmıştır. Çorum Hitit Üniversitesi bünyesindeki öğretim görevlileri sektör ile çeşitli alanlarda beraber çalışma imkanı bulduğu için sektör ile ilgili bilgi seviyesi oldukça yüksektir. Ortak yapılan projeler, eğitim ve 24

25 danışmalık faaliyetleri bu bilgi seviyesinin güncel ve sektörün ihtiyaçlarına göre şekillenmesini sağlamıştır. Çorum Makine Sanayinin ihtiyacına yönelik açılan yeni bölümler sektörün ihtiyacı olan insan kaynağına büyük bir oranda katkıda bulanacaktır. Çorum Hitit Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Kobi İşbirliği ve Kümelenme Projesine başta dekanlık olarak, öğretim görevlileri, araştırma görevlileri, öğrencileri ve fiziksel mekânları ile destek olmak için proje kapsamındaki bütün faaliyetlerde yer almıştır. Çorum ABİGEM faaliyete geçtiği günden beri Çorum Tarımsal Gıda İşleme Makineleri Sektöründe bulunan bütün firmalar ile çalışma fırsatı bulmuştur. Sektöre yönelik birçok alanda danışmanlık, eğitim ve proje çalışmaları yürütülmektedir. Sektörün gelişmesini, bölgenin gelişmesi anlamına geldiğini bilen Çorum ABİGEM, sektörle ilgili bütün faaliyetlerde yer almayı öncelikli hedefleri içinde tutmaktadır. Sektör içindeki küme oluşumuna paydaş olarak doğrudan destek vermekte olup Kobi İşbirliği ve Kümelenme Projesi kapsamındaki bütün faaliyetlere paydaş olarak katılmıştır. Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı bölgenin gelişmesine yönelik gerçekleştirdiği faaliyetlerle son yıllarda sektördeki en önemli paydaşlardan biri haline gelmiştir. Kalkınma Ajanslarının 5449 sayılı kuruluş kanununda belirtilen görev ve yetkilerinden bir tanesi: Bölgesel gelişme hedeflerini gerçekleştirmeye yönelik olarak; kamu kesimi, özel kesim ve sivil toplum kuruluşları arasındaki işbirliğini geliştirmektir. Ajansın, bu görev ve yetkisi dâhilinde ve TR83 bölge planı genelinde, ilgili sektörle ilgili kurumsal bir işbirliği stratejisi mevcut olup çalışmaları devam etmektedir. Bu kapsamda sektöre yönelik araştırma, çalıştay ve KOBİ lere yönelik hibe programları gerçekleştirilmiştir. Sektöre yönelik yapılan bütün çalışmalarda Çorum da bulunan Yatırım Destek Ofisi personeli ile doğrudan sektöre destek vermektedir. Özellikle Çorum Gıda İşleme Makineleri Sektörüne rekabet avantajı sağlayacak olan TEKNOKENT çalışmalarına finansal ve teknik olarak destek vermektedir. Bölgedeki kümelenme çalışmalarının bölge ekonomisinin ve sanayisinin gelişmesine büyük katkıda bulunacağını bilen Ajans, Kobi İşbirliği ve Kümelenme Projesi kapsamında gerçekleştirilen faaliyetlere katılmaya özen göstermektedir. Çorum Valiliği Tarımsal gıda işleme makineleri sektörünün bölge sanayisinin lokomotifi olduğuna, yaratmış olduğu istihdama ve Çorum sanayisinin dışa açılmasındaki en önemli sektör olduğunu bilmekte olup sektörün gelişmesine yönelik bütün faaliyetleri desteklemektedir. Kobi İşbirliği ve Kümelenme projesinde gerçekleştirilen bütün toplantılara proje koordinasyon birimi olarak katılım sağlamış olup kümelenme çalışmalarına destek vermektedir. Proje Kapsamında gerçekleştirilen Hollanda çalışma gezisine vali yardımcısı düzeyinde katılım sağlanmış olup çalışma ziyaretinde elde edilen bilgi ve deneyimleri sektör ile paylaşmıştır. Çorum Belediyesi bölgenin gelişmesine yönelik bütün faaliyetleri desteklemeye çalışmaktadır. Çorum tarımsal gıda işleme makineleri sektöründe faaliyet gösteren firmaların altyapılarına yönelik çalışmaları her zaman devam etmektedir. Kümelenme konusunda Kobi İşbirliği ve Kümelenme Projesi kapsamında bilgi edinmeye başlayan belediye proje kapsamında gerçekleştiren toplantılara azami şekilde katılım sağlamıştır. Sektöre yönelik projelerde ortak olarak faaliyet göstermek istediğini her ortamda dile getiren Çorum Belediyesi yapılması planlanan TEKNOKENT için gerekli çalışmaları başlatmıştır. 25

26 Bölge Ekonomisi İçin Sektörün Önemi ve Bölgesel Politikalardaki Konumu Ekonomik anlamda yeniden yapılanma süreci içinde olan dünyada, gelişmekte olan ülkelerde makine sektörünün özel bir konumu vardır. Türk Makine Sektörü küreselleşme sürecinde üretim, pazarlama, ihracat, ticaret alanlarında dünya ile entegrasyonunu tamamlamış bir sektördür. Son yıllarda Çorum ili özellikle bu entegrasyonu tarımsal gıda işleme makine sektörü ile yakalamış bulunmaktadır. Çorum Tarımsal Gıda İşleme Makine sektörünün ortaya çıkışı, bölgenin tarımsal potansiyeline öncülük eden un ve yem tesislerinin tamir ve bakım ihtiyaçlarının karşılanmaya başlanması ile olmuştur. Bu alandaki ilk girişimler 1960 lı yıllarda basit makinelerin revizyonu ve parça imalatı yapılması şeklindedir. Tek makine üretimiyle başlayan bu süreç, aynı makinenin değişik kapasiteli diğer çeşitlerine, farklı diğer makine ve modellerine geçişle devam etmiştir. Bugün sektör dünyanın her kıtasına, istenilen kapasitede anahtar teslim fabrika kurabilecek bilgi, deneyim ve referansa sahip bir konuma ulaşmıştır. Çorum Ticaret ve Sanayi Odası kayıtlarına göre Çorum ilinde kapasite raporu bulunan firma sayısı 420 tanedir. Bu firmaların 80 tanesi Makine sektöründe faaliyet göstermekte olup, bu firmalardan tarımsal gıda işleme makineleri sektöründe faaliyet gösterenlerin sayısı ise 25 tanedir. Çorum Makine sanayinin ana damarı olan sektör yaklaşık kişiye yaklaşan istihdamı ve 50 Milyon Dolar ihracat rakamıyla bölgenin en önemli sanayisi haline gelmiştir. Tablo 7. Türkiye Çorum İhracat Verileri Karşılaştırması (Bin, $) Yıllar Türkiye İhracatı Türkiye Makine Sektörü İhracatı Çorum İhracatı Çorum Makine Sektörü İhracatı Çorum Tarımsal Gıda İşleme Mak. Sek. İhracatı Kaynak: Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) verileri Yukarıdaki veriler incelendiğinde Çorum un Türkiye toplam ihracatından aldığı payı seneler içerisinde artırdığı görülmektedir yılında %0,07 (onbinde yedi) civarında pay alırken 2011 yılında bu pay %0,10 (onbinde on) seviyelerine çıkmıştır. Makine sektörünün Çorum ekonomisindeki önemi sektörün ihracat rakamlarından daha iyi anlaşılmaktadır. Küresel krizin etkilerinin hissedildiği 2010 yılı haricinde makine sektörü toplam ihracatın %65 gibi önemli bir bölümünü oluşturmuştur. Bu duruma paralel şekilde tarımsal gıda işleme makineleri 2010 yılında makine sektörü ihracatından %38 oranında bir pay almış bunun dışındaki diğer yıllarda aldığı pay ise ortalama %71 civarında olmuştur. T.C Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı tarafından 2006 yılında hazırlanan Bölgesel Gelişme Ana Plan ında sektörün önemi çeşitli bölümlerde dile getirilmiş olup desteklenecek öncelikli sektörler arasında olması gerektiği belirtilmiştir. Özellikle işletmelerin dışa açılması ve rekabet güçlerinin artırılmasına yönelik olan programlarda Çorum Gıda İşleme Makineleri Firmaları proje bazlı olarak desteklenmiştir. 26

27 DTM Türkiye Kümelenme Politikalarının Geliştirilmesi Projesi Kapsamında Çorum Makine Sektörü Küme Haritası çıkarılmış ve buna yönelik çalışmalar yapılmıştır. Ayrıca KOSGEB ve TÜBİTAK gibi kurumların sektör için doğrudan destekleri bulunmakta olup özellikle KOSGEB desteklerinden yoğun olarak yararlanılmaktadır Çorum Tarımsal Gıda İşleme Makineleri Sektörünün Analizi Sektördeki Firma ve Ürün Profili İl ekonomisi için de önemli bir itici güç konumunda olan tarımsal gıda işleme makineleri sektörü hızla büyüyen bir sektör olup, özellikle anahtar teslim un ve yem tesislerinin kurulması konusunda uzmanlaşma görülmektedir. Sektörün bölgesel ekosistemi içerisinde 3 tip işletme bulunmaktadır; Anahtar Teslim Tesis kuranlar; Bu tür işletmeler teknik finansal fizibilite analizlerinden, tesisin anahtar teslimi kurulmasına kadar tüm süreci gerçekleştirmektedir. Bu süreç; içerisinde teknik bilgi (kapasite hesaplaması), yapılacak yatırıma göre yapısal ve mühendislik ihtiyaçlarının tespiti, taşeron firmalarla olan ilişkilerin kontrolü, çalışmaların tamamlanması, firmaya eğitim verilmesi ve satış sonrası servis hizmetleri gibi geniş çaplı bir birçok faktörü kapsamaktadır. Yedek Parça Üreticileri; Bu tür işletmeler gıda değirmenlerinin tamir edilebilir, uzun ömürlü yedek parçalarını (kasa, elek, vb.) üretmelerinin yanısıra anahtar teslim üretim yapan firmalara da ekipman ve aksesuar tedariği sağlamaktadır. Taşeronlar: İnşaat firmaları, yerinde kurulum yapan yükleniciler, makine veya alt sistem üreticileri, diyagramcılar ve ekipman tedarikçileri bu grupta yer almaktadır. Bu işletmeler, anahtar teslim tesis kuran ve yedek parça üreten işletmelere hizmet ve ekipman tedariği sağlamaktadır. Şekil 6. Un ve Yem Üretim Tesisinin Proje Aşamasında 3 Boyutlu Canlandırması. Çorum ili, bu sektörde gerek yurtiçi gerekse yurtdışı piyasalar da önemli bir üretim merkezi olarak bilinmektedir. İl bazında yapılan üretim büyük, orta ve küçük çaplı olarak yapılmaktadır. Sektörün rekabet gücünü artıran en önemli faktörler; fiyat, hızlı teslimat ve esnek üretimdir. Modern pazarlama stratejileri sektör tarafından her ne kadar uygulanmaya çalışılsa da, ürün dizaynı, Ar-Ge çalışmalarının yetersizliği, yönetim ve üretim ile ilgili sıkıntılar küresel anlamda sektörün liderliğini engellemektedir. 27

28 Şekil 7. Çorum Tarımsal Gıda İşleme Makineleri Sektörü Ciro ve İhracat Rakamları Sektörün 2010 yılında yaklaşık 110 Milyon TL ciro yaptığı tahmin edilmektedir. Bu rakamın 65 milyon TL si (%59) yurtdışına yapılan ihracattan, kalan kısmı ise yurtiçi satışlardan elde edilmiştir yılında ciro yaklaşık %23 civarında artarak 135 Milyon TL ye çıkmıştır. Bu rakamın yaklaşık %65 ine denk gelen 92,5 milyon TL sini yurtdışına yapılan satışlar oluştururken, yurtiçi satış rakamı ise 42,5 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Sektörün 2012 yılı ciro beklentisi ise 180 Milyon TL civarındadır. Sektörün ciro ve ihracat rakamına etki eden ve firma başına düşen ortalamayı yükselten en önemli unsur, sektörün en büyük iki firması tarafından yapılan satış rakamlarıdır. Bu iki firma tarafından yapılan yurtiçi ve yurtdışı satışlar sektörün toplam cirosunun yaklaşık %85 ini oluşturmaktadır. 28

29 Şekil 8. Çorum Tarımsal Gıda İşleme Makineleri Sektörü İstihdam Verileri Sektörde yer alan 25 firmada istihdam edilen personel sayısı kişidir. Sektörde firma başına düşen ortalama çalışan sayısı 47,5 civarındadır. Sektörün en büyük iki oyuncusu hesaplamaya dâhil edilmediğinde bu rakam 23 kişiye düşmektedir. Dolayısıyla ortalamayı yükselten asıl unsur yaklaşık 450 kişi istihdam eden bu iki firmadır. Firma başına düşen Üniversite mezunu sayısı 3,53, mühendis sayısı 1,94, yabancı dil bilen sayısı ise 0,82 kişidir. Bu verilerden de iki firmaya ait bilgiler çıkarıldığında rakamlar sırasıyla 1,67, 0,93 ve 0,4 şeklinde olmaktadır. Sektörün nispeten emek yoğun oluşu mavi yaka çalışan sayısının yoğunlaşmasına ve Üniversite mezunu çalışan sayısının az olmasına neden olmaktadır. Ancak sektörün yurtiçi ve yurtdışı pazar payı, satış hacimleri, Ar-Ge ve inovasyona yönelik ihtiyaçları göz önüne alındığında nitelikli personel konusunda mutlaka adım atılması gerektiği ortaya çıkmaktadır. 8 Çorum Ticaret ve Sanayi Odası, Kapasite Raporları 29

30 Şekil 9. Çorum Tarımsal Gıda İşleme Makineleri Sektörü Sınai Haklar Verileri Sınai Haklar konusunda önemli bir eksiklik söz konusudur. Tescilli marka sayısı da dahil olmak üzere, patent, faydalı model ve tasarım tescili rakamlarına bakıldığında firmaların bu konuya yeterli önemi vermediği görülmektedir. İlin en büyük iki firmasının 20 ye yakın marka tescili, 30 civarında da patent ve faydalı model tescilleri bulunmaktadır. Dolayısıyla ortalamayı yükselten asıl unsur bu iki firmanın sahip olduğu sınai haklardır. Bunun haricinde sektördeki firmaların bir kısmının tescilli markaları bulunmakta ve neredeyse hiçbirinin patent faydalı model tescilleri bulunmamaktadır. Şekil 10. Çorum Tarımsal Gıda İşleme Makineleri Sektörü Yararlanılan Desteklerin Verileri Sektörün, Ar-Ge ve İnovasyon konusunda destek veren TÜBİTAK tan aldığı destek miktarı son derece sınırlıdır. Aynı şekilde sanayinin Ar-Ge'ye dayalı ihtiyaçlarının, üniversite-sanayi işbirliği ile üniversite bilimselliği kapsamında çözüme kavuşturulmasını amaçlayan ve Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı 30

31 tarafından yürütülen San-Tez desteklerinden faydalanan firma bulunmamaktadır. Bu durumun iki önemli sebebi bulunmaktadır. Bunlar; Üniversite Sanayi arasındaki işbirliğinin istenilen düzeyde olmayışından ve istihdam edilen nitelikli personel sayısının yetersizliğinden kaynaklanmaktadır. Makine imalat sektörü, TR83 (Çorum, Amasya, Samsun, Tokat) Bölgesi için hazırlanan, Bölgesel Gelişme Ana Planında öncelikli sektörler arasında yer almaktadır. Bu nedenle ilk proje çağrısına 2009 yılında çıkan Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı na (OKA) proje sunan işletmeler öncelikli olarak değerlendirilmiştir. Bu kapsamda Çorum ilinde destek almaya hak kazanan 26 firmanın 8 tanesi makine imalat sanayiinde faaliyet gösteren işletmelerden oluşmuştur yılı KOBİ mali destek programı kapsamında ise ana metal sanayiinde faaliyet gösteren 6 işletme destek almaya hak kazanmış ve bu firmalardan 3 tanesi makine imalatı yapan işletmeler olmuştur. KOSGEB Projelerinde ağırlıklı olarak Genel Destek Programı ve KOBİ Proje Destek Programına başvuru yapılmaktadır. Özellikle Genel Destek Programı kapsamında fuar katılımı, katalog broşür basımı ve nitelikli personel istihdamı gibi desteklere başvuru sürecinin kısa olması işletmeleri bu desteği kullandırmaya teşvik etmektedir. Bu nedenle hemen hemen her firmanın KOSGEB desteklerinden faydalandığı görülmektedir. Proje esaslı bir başka destek programı olan KOBİ Proje Destek Programı ise işletmelerin özellikle yazılım, eğitim / danışmanlık ve tanıtım anlamında rağbet gösterdikleri bir destektir. Bunun haricinde sayılı birkaç firma, Ekonomi Bakanlığı tarafından Dış Ticarete yönelik olarak kullandırılan desteklerden faydalanmıştır Beş Güç Analizi 9 Tarımsal Gıda İşleme Makineleri sektörü, küresel bir yapıya sahip olan pazarlardan bir tanesidir. Pazar, gelişmiş ve az gelişmiş ülkeler olmak üzere iki farklı yapıda oluşmuştur. Küresel bazda değerlendirildiğinde, gıda işleme makineleri pazarı; küresel ekonomik değişimler, tarımsal üretim ve tüketim eğilimleri, küresel ve bölgesel yatırım ortamları, maliyet eğilimleri, yasal düzenlemeler ve kanunlarla beraber alıcıların isteklerine göre etkilenebilen bir karakteristiğe sahiptir. Yüksek vasıflı iş gücü ile birlikte süreç ve işletme mühendisliği becerileri pazarın önemli ihtiyaçları arasındadır. Sanayinin ürünleri B2C alıcılar yerine B2B müşterilere yöneliktir. Bu nedenle alıcıların istekleri daha komplike olabildiği gibi alıcı ve satıcı arasında ki işlemlerde oldukça karmaşıktır. Alıcılar genel olarak sahip oldukları finansal güç ve yatırımcı kimlikleri ile kendi şartlarını satıcılara kabul ettirmeye zorlamaktadır. Kapasite / tesis kalitesi, verimlilik, finansal esneklik, bunun yanında kalifiye insan gücü, mühendislik becerileri ve küresel ekonomik dalgalanmalar, döviz kurları, faiz oranları, düzenlemeler ve yasal yaptırımlar gibi harici etkiler fiyat oluşumunu etkileyen önemli faktörlerdir. Çorum Tarımsal Gıda İşleme Makineleri sektörü için yapılan 5 Güç Analizi incelendiğinde, sektördeki tedarikçi gücünün sektöre kıyasla orta, alıcıların pazarlık gücü ve ikame ürünlerin tehdidi orta ve yüksek, yeni girişlerin tehdidi ise zayıf olarak değerlendirilmektedir. Farklı yönlerden değerlendirildiğinde genel rekabet düzeyi orta olarak değerlendirilebilmektedir. 9 Supply Chain & Value Chain Analysis of Corum Food Processing Industry 31

32 Şekil 11. Çorum Gıda İşleme Makineleri 5 Güç Analizi Özeti Kaynak: Supply Chain & Value Chain Analysis of Corum Food Processing Machinery Industry Alıcıların Pazarlık Gücü Sektörde ki alıcıların pazarlık gücü açısından önemli bir konumda olmalarının çeşitli nedenleri bulunmaktadır. Potansiyel olarak benzer kalite ve teknolojiye sahip birçok tedarikçinin olması bunun birinci nedenidir. Pazardaki yoğun rekabetten dolayı alıcıların fiyatlara karşı son derece duyarlı olması ikinci bir neden olarak sayılabilmektedir. Üçüncü olarak bu sektöre yatırım yapan sanayiciler, üretim kapasitelerini / verimliliği artırmak için sık sık yeni ekipman alımı yapmaktadır. Bu ise sektördeki firmalar üzerinde önemli bir baskı oluşturmaktadır. Pazarlık esnasında alıcılar tarafından üzerinde durulan dört önemli kriter bulunmaktadır. Bunlar; kapasite, teslimat, fiyat ve kalitedir. Bu kriterlerin önem sırası her alıcının kendi piyasasına / pazarına göre değişiklik gösterebilmektedir. Genel olarak az gelişmiş ülkelerde en önemli kriter fiyat olurken, daha gelişmiş ülkelerde kalite öne çıkmaktadır. Bunun haricinde teslim tarihlerinin önemi ise orta seviyededir. Sektörle ilgili genel alıcı gücü orta yüksek aralığındadır. Tedarikçilerin Pazarlık Gücü Elektrik motorları, pnömatik sistemler ve boya gibi bazı işler genel olarak tek bir üretici tarafından yapılmamaktadır. Üretici firmalar, işin kendileri ile ilgili olmayan bu aşamalarını ağırlıklı olarak alt yüklenicilere havale etmektedir. Ayrıca, inşaat / yapım, kurulum ve satış sonrası hizmetler için de alt yüklenicilere ihtiyaç duyulmaktadır. 32

33 Sektörün ana tedarikçileri çelik ve endüstriyel ekipman sektörü olup, hammadde fiyatlarındaki dalgalanmalar, satış fiyatlarını doğrudan etkilediği gibi firmaların karlılığını da etkilemektedir. Elektrik motoru ve çelik üreticileri gibi sektörün ana tedarikçileri kendi şartlarını firmalara dikte edebilmektedir. Sektörle ilgili genel tedarikçi gücü orta yüksek aralığındadır. Yeni Girişlerin Tehdidi Bölge sanayisi her ne kadar son derece dinamik ve yan ürünlerin gelişimine açık olsa da, sektöre yeni girişlerin tehdidi sınırlı seviyededir. Sektörün tarihsel gelişimine bakıldığında, tarımsal gıda işleme makinelerinin, tarımsal üretimin fazla oluşunun bir sonucu olarak ortaya çıktığı ve geliştiği görülmektedir. Bu nedenden dolayı yeni işletmelerin sektöre girerek rekabete katılması çok kolay gözükmemektedir. Her şeyden önce uzun yıllara dayanan sektörel bir bilgi birikimi söz konusudur. Yeni bir işletmenin sektöre girmesi, üretim tesislerini oluşturmak için gerekli olan işletme ve süreç mühendisliklerini geliştirmeyi, diğerlerinin sahip oldukları ağ bağlantılarına erişmeyi ve mevcut firmaların sunmuş oldukları avantajlara benzer hizmetler sunmayı gerektirmektedir. Bu nedenlerden dolayı sektöre yeni girişlerin tehdit seviyesi zayıf olarak gözükmektedir. İkame Malların Tehdidi Sektör nihayetinde büyük ölçüde tüketicilerin beslenme alışkanlıklarına bağlıdır. Örneğin, yeni diyet çeşitleri / sağlıklı yaşam gibi nedenlerden dolayı son 10 yıl içinde gelişmiş ülkelerde karbonhidrat içeren yiyeceklerin tüketimi önemli ölçüde düşüş göstermiştir. Bu eğilimin ilerleyen yıllarda gıda işleme makineleri sektörünü olumsuz yönde etkilemesi muhtemel gözükmektedir. Bu nedenden dolayı ikame malların tehdidi orta - yüksek seviyesindedir. Rekabet Düzeyi Pazar, küçük orta ölçekli işletmelerden büyük ölçekli işletmelere kadar farklı büyüklüklerde birçok rakip firmayı kapsamaktadır. Bu nedenle sektördeki rekabet orta güçlü seviyesindedir. Bölgedeki işletmelerin en önemli rakipleri, İsviçre, Çin ve Türkiye de bulunmaktadır. Uzak Doğu ile rekabet fiyat ve teslim koşulları üzerinde yaşanmaktadır. Genel olarak değerlendirildiğinde sektördeki firmalar arası rekabet orta güçlü seviye aralığındadır Değer Zinciri Analizi 10 Tedarik Zinciri Analizi Daha önceki bölümlerde de belirtildiği üzere Çorum ilinde bulunan Tarımsal Gıda İşleme Makineleri sektörü, makine ve ekipman tedariğinin yanında dünyanın dört bir yanına anahtar teslim fabrikalar kuran bir konumdadır. Sektörün ekosistemi ağırlıklı olarak anahtar teslim fabrikalar kuran işletmelerden, yedek parça makine ve ekipman üreticilerinden, servis veya hizmet sağlayıcılardan ve alt yüklenicilerden oluşmaktadır. Temel olarak makinelerin işlenmiş parçaları gibi daha az teknoloji içeren kalemler yerel üreticiler tarafından tedarik edilebilirken, elektrik motorları, demirden mamul döküm tamburlar, pnömatik sistemler gibi daha sofistike ürünler aracı firmalar üzerinden veya doğrudan Türkiye nin farklı bölgelerinden temin edilmektedir. 10 Supply Chain & Value Chain Analysis of Corum Food Processing Machinery 33

34 Tedarik Ağı Durumu Tamamlayıcı ürün, aksesuar ve ekipman tedarikçilerinin sektördeki işletmeler için önemli bir rolü bulunmaktadır. Çorum Tarımsal Gıda İşleme Makinecileri üretimleri için üç farklı tedarikçi tipine ihtiyaç duymaktadır. Bu tedarikçi çeşitleri şu şekildedir; - Hammadde ve işlenmiş / döküm metal tedarikçileri; çelik, profil, döküm parçaları, işlenmiş parçalar, vb. - Ekipman ve aksesuar tedarikçileri; pnömatik ekipmanlar, elektrik motorları, elektrikli ekipmanlar ve aksesuarlar, vb. - Taşeronlar; makine ve alt sistem üreticileri, yapım işleri, kurulum işleri, vb. Tedarik Ağı Yapısı Bölgenin tedarik durumu aşağıdaki tabloda gösterilmiştir; Tedarik Kalem İlin Tedarik Tabanı Tedarik Kaynağı Tedarik Şekli Hammadde Yok / Zayıf Türkiye Aracılar vasıtasıyla İşlenmiş / Döküm Metaller Orta Çorum / Bölge Doğrudan Ekipman ve Aksesuarlar Zayıf Genel olarak Türkiye Aracılar vasıtasıyla (bazı kalemlerde ithalat yapılarak) Taşeronlara Verilen İşler İyi Çorum Doğrudan Tablo 8. Çorum Tedarik Ağı Durumu Yukardaki tabloda da belirtildiği gibi tedarik tabanı olmayan veya zayıf olan bazı önemli kalemler, tedarik maliyetlerini düşürmek, güçlü bir tedarik ağı yönetimi sağlayabilmek için proje yönetimi ile birlikte lojistik ve stok yönetimini de son derece önemli hale getirmektedir. Buna ek olarak üreticiler ve tedarikçiler arasında yaşanılan entegrasyon ve koordinasyon eksiklikleri, üretim kalitesini ve teslim tarihlerini etkilemektedir. Belirtilen bu nedenlerden dolayı, proje, tedarik zinciri ve stok yönetimi bölgedeki firmaların başarısı için hayati bir önem taşımaktadır. Dağıtım Zinciri Analizi Dağıtım Ağı Durumu Çorum Gıda İşleme Makineleri üreticileri ürünlerini 5 kıtada 104 ülkeye ihraç etmektedir. Genellikle, sektörün dağıtım kanalları sıfır veya bir düzeyindedir. Doğrudan pazarlamanın tipik bir örneği olan sıfır düzeyindeki bir dağıtım kanalında hiçbir aracı bulunmamaktadır. Bir seviyesindeki bir dağıtım kanalında ise üretici ve alıcı arasında bir aracı bulunmaktadır. Bu akış genellikle üreticiden bayiye ve bayiden de alıcıya şeklindedir. Bazı durumlarda sektördeki küçük işletmeler büyük işletmeleri kanal üyeleri olarak kullanmaktadır. Örneğin, küçük bir yedek parça üreticisi veya bağımsız bir makine üreticisi ürünlerini büyük üreticiler aracılığı ile satmaktadır. Bu durum sektör içerisinde firmalar arası bir sinerji oluşturarak kazan / kazan durumu ortaya çıkarmaktadır. Böylece küçük işletmelerin pazarlama faaliyetleri için büyük bütçeler ayırmasına gerek kalmazken, büyük işletmelerde operasyon maliyetlerini ve risk koşullarını azaltmış olmaktadır. 34

35 Şekil 12. Çorum TGİM Sektörünün Dağıtım Ağı Durumu Dağıtım Ağı Yapısı Sektördeki firmaların pazarlara ulaşmak için kullandıkları dağıtım ağı yapısı şu şekildedir: Şekil 13. Çorum TGİM Sektörü Dağıtım Ağı Yapısı GZFT Analizi 11 GZTF analizi ile ve ortaya çıkan sonuçlar bölgenin endüstriyel yükselme sürecinde (strateji oluşturma, rekabetçilik, inovasyon kapasitesi, işbirliği vb. dâhil) sonraki adımların planlanması için oldukça önemlidir. GZTF analizi incelendiğinde, sektörün genel durumunun ülkemizdeki tipik KOBİ yapısıyla oldukça yakınlık gösterdiği görülmektedir. Çorum İli Tarımsal Gıda İşleme Makine Sanayi İşletmeleri İçin GZTF Analizi aşağıdaki gibidir; 11 Supply Chain & Value Chain Analysis of Corum Food Processing Industry 35

KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi. Çorum Tarımsal Gıda İşleme Makineleri Sektörü Strateji Raporu

KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi. Çorum Tarımsal Gıda İşleme Makineleri Sektörü Strateji Raporu KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi Çorum Tarımsal Gıda İşleme Makineleri Sektörü Strateji Raporu Ağustos 2013 KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi Ağ Oluşturma ve Bölgesel İşbirliği için KOBİ lerin Güçlendirilmesine

Detaylı

KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi. SME Networking Project (TR07R2.02-01) Yönetici Özeti

KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi. SME Networking Project (TR07R2.02-01) Yönetici Özeti KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi SME Networking Project (TR07R2.02-01) Yönetici Özeti Temmuz 2011 KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi Yönetici Özeti 1. Giriş: Ekonomi Bakanlığı (EB) nın faydalanıcı

Detaylı

Orta Karadeniz Bölgesel İnovasyon Stratejisi 2013-2023

Orta Karadeniz Bölgesel İnovasyon Stratejisi 2013-2023 Orta Karadeniz Bölgesel İnovasyon Stratejisi 2013-2023 İÇERİK Amaç, Vizyon Hazırlık Süreci İnovasyona Dayalı Mevcut Durum Stratejiler Kümelenme ile ilgili faaliyetler Sorular (Varsa) İNOVASYON & KÜMELENME

Detaylı

T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI. İhracat Genel Müdürlüğü KOBİ ve Kümelenme Destekleri Daire Başkanlığı. Hatice Şafak BOZKIR İG Uzmanı

T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI. İhracat Genel Müdürlüğü KOBİ ve Kümelenme Destekleri Daire Başkanlığı. Hatice Şafak BOZKIR İG Uzmanı T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI İhracat Genel Müdürlüğü KOBİ ve Kümelenme Destekleri Daire Başkanlığı Hatice Şafak BOZKIR İG Uzmanı ? UR-GE Tebliği nin Çıkış Noktası UR-GE Tebliği nin Vizyonu ve Yapıtaşları UR-GE

Detaylı

KAMU-ÜNİVERSİTE-SANAYİ İŞBİRLİĞİ (KÜSİ) FAALİYETLERİ

KAMU-ÜNİVERSİTE-SANAYİ İŞBİRLİĞİ (KÜSİ) FAALİYETLERİ BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI KAMU-ÜNİVERSİTE-SANAYİ İŞBİRLİĞİ (KÜSİ) FAALİYETLERİ Doç. Dr. Mustafa Türkmen ERÜ Mühendislik Fak. 20 Mayıs 2016 KAYSO Sunum Planı KÜSİ Çalışma Grubu KÜSİ İl Planlama

Detaylı

Program Koordinatörü Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Program Koordinatörü Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Onuncu Kalkınma Planı (2014-2018) KAMU ALIMLARI YOLUYLA TEKNOLOJİ GELİŞTİRME VE YERLİ ÜRETİM PROGRAMI EYLEM PLANI Program Koordinatörü Bilim, Sanayi ve Teknoloji KASIM 2014 KAMU ALIMLARI YOLUYLA TEKNOLOJİ

Detaylı

2013/101 (Y) BTYK nın 25. Toplantısı. Üstün Yetenekli Bireyler Stratejisi nin İzlenmesi [2013/101] KARAR

2013/101 (Y) BTYK nın 25. Toplantısı. Üstün Yetenekli Bireyler Stratejisi nin İzlenmesi [2013/101] KARAR 2013/101 (Y) Üstün Yetenekli Bireyler Stratejisi nin İzlenmesi [2013/101] BTYK nın 2009/102 no.lu kararı kapsamında hazırlanan ve 25. toplantısında onaylanan Üstün Yetenekli Bireyler Stratejisi nin koordinasyonunun

Detaylı

UR-GE PROJESİ NEDİR?

UR-GE PROJESİ NEDİR? UR-GE PROJESİ NEDİR? UR-GE NEDİR? KOBİ DÜZEYİNDE FİRMALAR UR-GE PROJESİ KAPSAMINDA FİRMALAR UR-GE NEDİR? ULUSLARARASI REKABETÇİLİĞİN GELİŞTİRİLMESİ DESTEĞİ UR-GE NEDİR? Uluslararası Rekabetçiliğin Geliştirilmesi

Detaylı

İhracat Genel Müdürlüğü KOBĠ ve Kümelenme Destekleri Daire BaĢkanlığı. Hatice ġafak ERGÜN Uzman

İhracat Genel Müdürlüğü KOBĠ ve Kümelenme Destekleri Daire BaĢkanlığı. Hatice ġafak ERGÜN Uzman İhracat Genel Müdürlüğü KOBĠ ve Kümelenme Destekleri Daire BaĢkanlığı Hatice ġafak ERGÜN Uzman ULUSLARARASI REKABETÇĠLĠĞE GĠDEN YOLDA KÜMELENME SAMSUN KONFERANSI 7 Aralık 2012 / Samsun Devam ediyoruz...

Detaylı

Başkent Üniversitesi, 9. ÜSİMP Ulusal Kongresi 17 Mayıs Mart 2017, Ankara

Başkent Üniversitesi, 9. ÜSİMP Ulusal Kongresi 17 Mayıs Mart 2017, Ankara Başkent Üniversitesi, 9. ÜSİMP Ulusal Kongresi 17 Mayıs 17 7 Mart 17, Ankara İÇERİK Ankara Kalkınma Ajansı Onuncu Kalkınma Planı Bölge Planı 11-13 Bölge Planı 14-23 Ankara Kalkınma Ajansı Tarafından Sağlık

Detaylı

T.C EKONOMİ BAKANLIĞI. İhracat Genel Müdürlüğü KOBİ ve Kümelenme Destekleri Daire Başkanlığı

T.C EKONOMİ BAKANLIĞI. İhracat Genel Müdürlüğü KOBİ ve Kümelenme Destekleri Daire Başkanlığı T.C EKONOMİ BAKANLIĞI İhracat Genel Müdürlüğü KOBİ ve Kümelenme Destekleri Daire Başkanlığı 2010/8 SAYILI ULUSLARARASI REKABETÇİLİĞİN GELİŞTİRİLMESİ DESTEĞİ VİZYONUMUZ Proje yaklaşımını ve kümelenme yaklaşımını

Detaylı

T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI ULUSLARARASI REKABETÇİLİĞİN GELİŞTİRİLMESİNİN DESTEKLENMESİ (UR-GE)

T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI ULUSLARARASI REKABETÇİLİĞİN GELİŞTİRİLMESİNİN DESTEKLENMESİ (UR-GE) 1 T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI ULUSLARARASI REKABETÇİLİĞİN GELİŞTİRİLMESİNİN DESTEKLENMESİ (UR-GE) Türkiye, artan dış ticaret hacmi ve ekonomik performansı ile dünya ekonomisinde önemli bir aktör haline gelmiştir.

Detaylı

Kümelenme ve Uluslararasılaşma. Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracat Genel Müdürlüğü KOBİ ve Kümelenme Destekleri Daire Başkanlığı

Kümelenme ve Uluslararasılaşma. Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracat Genel Müdürlüğü KOBİ ve Kümelenme Destekleri Daire Başkanlığı Kümelenme ve Uluslararasılaşma Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracat Genel Müdürlüğü KOBİ ve Kümelenme Destekleri Daire Başkanlığı Gündem Kümelenme Deneyimi: Ulusal Kümelenme Politikasının Geliştirilmesi Projesi

Detaylı

TEB KOBİ AKADEMİ İLLER GELECEKLERİNİŞEKİLLENDİRİYOR: ADANA GELECEK STRATEJİSİ KONFERANSI 5 ARALIK 2007

TEB KOBİ AKADEMİ İLLER GELECEKLERİNİŞEKİLLENDİRİYOR: ADANA GELECEK STRATEJİSİ KONFERANSI 5 ARALIK 2007 TEB KOBİ AKADEMİ İLLER GELECEKLERİNİŞEKİLLENDİRİYOR: ADANA GELECEK STRATEJİSİ KONFERANSI 5 ARALIK 2007 1 Adana Gelecek Stratejisi Konferansı Çalışmanın amacı: Adana ilinin ekonomik, ticari ve sosyal gelişmelerinde

Detaylı

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Sanayi Bölgeleri Genel Müdürlüğü. Kümelenme Destek Programı

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Sanayi Bölgeleri Genel Müdürlüğü. Kümelenme Destek Programı T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Kümelenme Destek Programı Fadime YILMAZ San. ve Tek. Uzmanı 1 Küme Kümeler, özellikle de aynı faaliyet alanında hem rekabet içinde olan hem de birbirleriyle işbirliği

Detaylı

İşletmelerin Karşılaştığı Tehdit Nedir? Zafer-İn Operasyonu nun Hedefleri Nedir?

İşletmelerin Karşılaştığı Tehdit Nedir? Zafer-İn Operasyonu nun Hedefleri Nedir? İşletmelerin Karşılaştığı Tehdit Nedir? Pek çok işletme, sektördeki yeniliklere ve değişen taleplere hızlı uyum sağlayamadığı için rekabet edemez ve hatta devamlılığını sağlayamaz hale gelebilmektedir.

Detaylı

www.geka.org.tr BÖLGESEL YENİLİK ve KALKINMA AJANSI DESTEKLERİ

www.geka.org.tr BÖLGESEL YENİLİK ve KALKINMA AJANSI DESTEKLERİ www.geka.org.tr BÖLGESEL YENİLİK ve KALKINMA AJANSI DESTEKLERİ Öncelikler ve İhtisaslaşma Organizasyon ve Eşgüdüm Yaşam Kalitesinin Artırılması Sürdürülebilir Kalkınma Bilgi Toplumuna Dönüşüm Rekabet Gücünün

Detaylı

TTGV İnovasyon Esaslı Rekabetçilik Analizi Modeli. Mayıs 2015

TTGV İnovasyon Esaslı Rekabetçilik Analizi Modeli. Mayıs 2015 TTGV İnovasyon Esaslı Rekabetçilik Analizi Modeli Mayıs 2015 Uluslararası Rekabetçi Olmak Uluslararası rekabetçi endüstriler, rekabetçi üstünlük yaratmak ve sürdürülebilir kılmak için firmalarının yeterli

Detaylı

SAVUNMA SANAYİİ MÜSTEŞARLIĞI ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ VE İHRACAT STRATEJİK PLANI

SAVUNMA SANAYİİ MÜSTEŞARLIĞI ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ VE İHRACAT STRATEJİK PLANI SAVUNMA SANAYİİ MÜSTEŞARLIĞI 2017-2021 ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ VE İHRACAT STRATEJİK PLANI ssm.gov.tr SAVUNMA SANAYİİ MÜSTEŞARLIĞI 2017-2021 ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ VE İHRACAT STRATEJİK PLANI ssm.gov.tr

Detaylı

Güneydoğu Anadolu Bölgesi nde Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Kullanımı ve Enerji Verimliliğinin Arttırılması Projesi

Güneydoğu Anadolu Bölgesi nde Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Kullanımı ve Enerji Verimliliğinin Arttırılması Projesi Güneydoğu Anadolu Bölgesi nde Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Kullanımı ve Enerji Verimliliğinin Arttırılması Projesi Dr. Muhyettin SĐRER Saha Koordinatörü GAP Bölge Kalkınma Đdaresi Başkanlığı / Birleşmiş

Detaylı

ŞANLIURFA İLİ TEKSTİL VE HAZIR GİYİM KÜMELENMESİ İHTİYAÇ ANALİZİ RAPORU

ŞANLIURFA İLİ TEKSTİL VE HAZIR GİYİM KÜMELENMESİ İHTİYAÇ ANALİZİ RAPORU ŞANLIURFA İLİ TEKSTİL VE HAZIR GİYİM KÜMELENMESİ İHTİYAÇ ANALİZİ RAPORU İÇERİK YÖNETİCİ ÖZETİ 4. YÖNETİCİ ÖZETİ 1. BÖLÜM 8. PROJEYE GENEL BAKIŞ 2. BÖLÜM 12. SEKTÖREL MAKRO ANALİZ 3. BÖLÜM 26. ULUSAL ÖLÇEKTE

Detaylı

KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi. Samsun Sağlık Ekipmanları Sektörü Strateji Raporu. Ağustos 2012, Son Kopya

KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi. Samsun Sağlık Ekipmanları Sektörü Strateji Raporu. Ağustos 2012, Son Kopya KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi Samsun Sağlık Ekipmanları Sektörü Strateji Raporu Ağustos 2012, Son Kopya KOBİ İşbirliği ve Kümelenme Projesi Ağ Oluşturma ve Bölgesel İşbirliği için KOBİ lerin Güçlendirilmesine

Detaylı

Avrupa Birliğine Uyum Danışma ve Yönlendirme Kurulu Toplantısı

Avrupa Birliğine Uyum Danışma ve Yönlendirme Kurulu Toplantısı Avrupa Birliğine Uyum Danışma ve Yönlendirme Kurulu Toplantısı Sakarya Ticaret Borsası Sakarya da Tarım ve Hayvancılık Sektör Analizi ve Öneriler Raporu Projesi 1. Proje fikrini oluşturan sorunları nasıl

Detaylı

T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI. İhracat Genel Müdürlüğü KOBİ ve Kümelenme Destekleri Daire Başkanlığı

T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI. İhracat Genel Müdürlüğü KOBİ ve Kümelenme Destekleri Daire Başkanlığı T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI İhracat Genel Müdürlüğü KOBİ ve Kümelenme Destekleri Daire Başkanlığı İHRACATA YÖNELİK DEVLET YARDIMLARI (DFİF) İHRACATA YÖNELİK MEVCUT DESTEKLER İhracata Hazırlık Destekleri Pazarlama

Detaylı

ANKARA KALKINMA AJANSI. www.ankaraka.org.tr

ANKARA KALKINMA AJANSI. www.ankaraka.org.tr ANKARA KALKINMA AJANSI www.ankaraka.org.tr TÜRKİYE'NİN En Genç Kalkınma Ajansı Ankara Kalkınma Ajansı bölge içi gelişmişlik farklarını azaltmak, bölgenin rekabet gücünü artırmak ve gelişimini hızlandırmak

Detaylı

Jeotermal Seracılık Stratejilerinin Geliştirilmesi Projesi. www.tarim.gov.tr/bugem/jeotermalseracilik

Jeotermal Seracılık Stratejilerinin Geliştirilmesi Projesi. www.tarim.gov.tr/bugem/jeotermalseracilik Jeotermal Seracılık Stratejilerinin Geliştirilmesi Projesi www.tarim.gov.tr/bugem/jeotermalseracilik Projenin Önemi Ülkemizin dünyadaki rekabet edebilirliğinde tarım ürünlerinin önemi Hidroponik (Topraksız)

Detaylı

ÜSİMP UNİVERSİTE SANAYİ İŞBİRLİĞİ DENEYİMLERİ ÇALIŞTAYI, 9-10 Ocak 2013, Ankara

ÜSİMP UNİVERSİTE SANAYİ İŞBİRLİĞİ DENEYİMLERİ ÇALIŞTAYI, 9-10 Ocak 2013, Ankara ÜSİMP UNİVERSİTE SANAYİ İŞBİRLİĞİ DENEYİMLERİ ÇALIŞTAYI, 9-10 Ocak 2013, Ankara SUNUM İÇERİĞİ 1. İstanbul Sanayi Odası nın Sanayi Üniversite İşbirliğine Bakışı ve Bu Kapsamdaki Rolü 2. Sanayi- Üniversite

Detaylı

Proje Faaliyetleri ve Beklenen Çıktılar

Proje Faaliyetleri ve Beklenen Çıktılar UNIDO EKO-VERİMLİLİK (TEMİZ ÜRETİM) PROGRAMI BİLGİLENDİRME TOPLANTISI Proje Faaliyetleri ve Beklenen Çıktılar Ferda Ulutaş, Emrah Alkaya Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı Ankara, 20 Mayıs 2009 KAPSAM

Detaylı

2014-02 KALKINMA KURULU TOPLANTISI 13.11.2014 UŞAK

2014-02 KALKINMA KURULU TOPLANTISI 13.11.2014 UŞAK 2014-02 KALKINMA KURULU TOPLANTISI 13.11.2014 UŞAK GÜNDEM 1 2 3 4 5 Açılış ve Yoklama 2014 Yılı Ajans Ara Faaliyet Raporunun Görüşülmesi Bölge İllerinin Turizm Potansiyellerinin Değerlendirilmesi ve Kurul

Detaylı

KAMU ALIMLARI YOLUYLA TEKNOLOJİ GELİŞTİRME VE YERLİ ÜRETİM PROGRAMI EYLEM PLANI

KAMU ALIMLARI YOLUYLA TEKNOLOJİ GELİŞTİRME VE YERLİ ÜRETİM PROGRAMI EYLEM PLANI KAMU ALIMLARI YOLUYLA TEKNOLOJİ GELİŞTİRME VE YERLİ ÜRETİM PROGRAMI EYLEM PLANI 1. Programın Amacı ve Kapsamı 2013 yılı itibarıyla yaklaşık 105 milyar TL ile GSYH nin yaklaşık yüzde 7 si olarak gerçekleşen

Detaylı

T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI

T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI 2010/8 SAYILI ULUSLARARASI REKABETÇİLİĞİN GELİŞTİRİLMESİ DESTEĞİNE YÖNELİK URGE PROJE YÖNETİMİ EĞİTİM PROGRAMI T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI İhracat Genel Müdürlüğü KOBİ ve Kümelenme Destekleri Daire Başkanlığı

Detaylı

İnovasyon Odaklı Mentörlük Projesi

İnovasyon Odaklı Mentörlük Projesi İnovasyon Odaklı Mentörlük Projesi İnovasyon Odaklı Mentörlük Projesi kapsamında, İhracatçı Birlikleri üyesi 100 şirkette, inovasyon yönetimi yetkinliğinin sürdürülebilir şekilde arttırılması ve uluslararası

Detaylı

T.C. Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı

T.C. Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı T.C. Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı Çankırı Yatırım Destek Ofisi Ara Faaliyet Raporu 01.01.2011 30.06.2011 İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER... i TABLOLAR LİSTESİ... ii 1. Çankırı Yatırım Destek Ofisine İlişkin

Detaylı

TÜRKİYE İLAÇ SEKTÖRÜ NDE AR-GE

TÜRKİYE İLAÇ SEKTÖRÜ NDE AR-GE TÜRKİYE İLAÇ SEKTÖRÜ NDE AR-GE Süfyan EMİROĞLU Genel Müdür Sanayi Genel Müdürlüğü İlaç Temel Araştırma Merkezi (İTAM) Projesi Açılış Toplantısı, İstanbul 11 Nisan 2013 AR-GE ve İNOVASYON YENİ VEYA İYİLEŞTİRİLMİŞ

Detaylı

ÇARŞAMBA TİCARET BORSASI 2016 YILI YILLIK İŞ PLANI

ÇARŞAMBA TİCARET BORSASI 2016 YILI YILLIK İŞ PLANI KONU Tahmini Maliyet (TL) Başlama Tarihi Bitiş Tarihi Sorumlu Kişi İşbirliği Yapılacak Kurumlar ve Kişiler Performans 1.1.1.1 2013 yılında istihdam edilmesi planlanan basın ve halkla ilişkiler personelinin

Detaylı

Türkiye nin Sanayi Devrimi «Dijital Türkiye» Yol Haritası

Türkiye nin Sanayi Devrimi «Dijital Türkiye» Yol Haritası Türkiye nin Sanayi Devrimi «Dijital Türkiye» Yol Haritası Dijitalleşme Nedir? İmalat sanayide dijitalleşme, dijital teknolojilerden VERİMLİ, ETKİLİ VE ETKİN bir şekilde faydalanılmasıdır. Bu sayede, aynı

Detaylı

YENİ TEŞVİK SİSTEMİ 2012

YENİ TEŞVİK SİSTEMİ 2012 YENİ TEŞVİK SİSTEMİ 2012 Önceki Teşvik Sisteminin Değerlendirilmesi Yeni Teşvik Sisteminin Değerlendirilmesi TR32 Düzey 2 Bölgesi Değerlendirmesi Hazırlayan: Emrah ÇELİK Aydın Yatırım Destek Ofisi Koordinatörü

Detaylı

Türk Sanayii için Ufuk 2020. Prof. Dr. Mehmet ÇELİK TÜBİTAK Başkan V.

Türk Sanayii için Ufuk 2020. Prof. Dr. Mehmet ÇELİK TÜBİTAK Başkan V. Türk Sanayii için Ufuk 2020 Prof. Dr. Mehmet ÇELİK TÜBİTAK Başkan V. 6 Mayıs 2015 2023 Yılı Ulusal Hedeflerimiz Ar-Ge Harcamaları / GSYİH Ulusal Yenilik Sistemi 2023 Yılı Hedefleri Özel Sektör Ar-Ge Harcamaları

Detaylı

2010/8 SAYILI ULUSLARARASI REKABETÇİLİĞİN GELİŞTİRİLMESİ DESTEĞİ T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI

2010/8 SAYILI ULUSLARARASI REKABETÇİLİĞİN GELİŞTİRİLMESİ DESTEĞİ T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI 2010/8 SAYILI ULUSLARARASI REKABETÇİLİĞİN GELİŞTİRİLMESİ DESTEĞİ T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI İhracat Genel Müdürlüğü KOBİ ve Kümelenme Destekleri Daire Başkanlığı M. Emrah SAZAK Daire Başkanı UR GE Tebliğinin

Detaylı

BİZ KİMİZ? ANADOLU PATENT

BİZ KİMİZ? ANADOLU PATENT TURQUALITY PROGRAMI 2 BİZ KİMİZ? ANADOLU PATENT ; 1976 yılında kurucusu Mustafa YÜCEEL tarafından fiilen faaliyete başlamış olup 1986 yılında ANADOLU MÜŞAVİRLİK çatısı altında Ankara'da faaliyet göstermeye

Detaylı

Proje önerilen faaliyetler ön çalışma raporuna uygun mu, uygulanabilir mi, hedeflerle ve öngörülen sonuçlarla uyumlu mu?

Proje önerilen faaliyetler ön çalışma raporuna uygun mu, uygulanabilir mi, hedeflerle ve öngörülen sonuçlarla uyumlu mu? KONYA "BÖLGESEL İNOVASYON MERKEZİ" GÜDÜMLÜ PROJE ÖZETİ Başvuru Sahibi: Konya Sanayi Odası Proje Ortakları: Konya Organize Sanayi Bölge Müdürlüğü, Konya Ticaret Odası,Konya ABİGEM, Konya Ticaret Borsası,

Detaylı

Zeytin ve Zeytinyağı Sektörü Ulusal Kümelenme Stratejilerinin Geliştirilmesi Projesi

Zeytin ve Zeytinyağı Sektörü Ulusal Kümelenme Stratejilerinin Geliştirilmesi Projesi Zeytin ve Zeytinyağı Sektörü Ulusal Kümelenme Stratejilerinin Geliştirilmesi Projesi Projenin Önemi Türkiye nin zeytin üretiminde dünya ikinciliğine ulaşma hedefi Zeytinin ve zeytinyağının insan beslenmesi

Detaylı

TEKSTİL, HAZIR GİYİM, DERİ VE DERİ ÜRÜNLERİ SEKTÖRLERİNE YÖNELİK STRATEJİK EYLEM PLANI

TEKSTİL, HAZIR GİYİM, DERİ VE DERİ ÜRÜNLERİ SEKTÖRLERİNE YÖNELİK STRATEJİK EYLEM PLANI TEKSTİL, HAZIR GİYİM, DERİ VE DERİ ÜRÜNLERİ SEKTÖRLERİNE YÖNELİK STRATEJİK EYLEM PLANI BİLGİ NOTU Tekstil, Hazır Giyim ve Deri Sektörü Strateji Eylem Planı kamu ve özel kesimin geniş katılımı ve mutabakatıyla

Detaylı

Eskişehir Sanayi Geliştirme Merkezi SANGEM 19 Ağustos 2009

Eskişehir Sanayi Geliştirme Merkezi SANGEM 19 Ağustos 2009 Eskişehir Sanayi Geliştirme Merkezi SANGEM 19 Ağustos 2009 SANGEM, bir ESO kuruluşudur Neden SANGEM? Eskişehir Sanayi Odası ESO nun öncü girişimiyle kurulan ve kâr amaçsız (non-profit) bir kuruluş olan

Detaylı

URGE NEDİR? DOĞAL TAŞ SEKTÖRÜNDE FİRMALAR URGE PROJESİ KAPSAMINDA FİRMALAR

URGE NEDİR? DOĞAL TAŞ SEKTÖRÜNDE FİRMALAR URGE PROJESİ KAPSAMINDA FİRMALAR URGE PROJESİ NEDİR? URGE NEDİR? DOĞAL TAŞ SEKTÖRÜNDE FİRMALAR URGE PROJESİ KAPSAMINDA FİRMALAR URGE NEDİR? ULUSLARARASI REKABETÇİLİĞİN GELİŞTİRİLMESİ DESTEĞİ URGE NEDİR? Uluslararası Rekabetçiliğin Geliştirilmesi

Detaylı

GENEL AMAÇLI MAKİNE SEKTÖRÜ

GENEL AMAÇLI MAKİNE SEKTÖRÜ GENEL AMAÇLI MAKİNE SEKTÖRÜ *BU RAPOR KAYNAKÇADA BELİRTİLEN GÖSTERGELERDEN VE YAYINLARDAN DERLENMİŞTİR. 1 İÇİNDEKİLER Genel Amaçlı Makine Sektörünün Genel Durumu Sektörün Dünya Ekonomisi ve AB Ülkelerindeki

Detaylı

TÜRKİYE. PLASTİK İŞLEME MAKİNELERİ SEKTÖR İZLEME RAPORU 2015 / 8 Ay PAGEV

TÜRKİYE. PLASTİK İŞLEME MAKİNELERİ SEKTÖR İZLEME RAPORU 2015 / 8 Ay PAGEV TÜRKİYE PLASTİK İŞLEME MAKİNELERİ SEKTÖR İZLEME RAPORU 2015 / 8 Ay PAGEV YÖNETİCİ ÖZETİ : Türkiye, plastik işleme makineleri ve aksam ve parçaları talebinin % 80 ine yakın kısmını ithalatla karşılayan,

Detaylı

YENİ HÜKÜMET PROGRAMI EKONOMİ VE HAZIR GİYİM SEKTÖRÜ İÇİN DEĞERLENDİRME EKONOMİ VE STRATEJİ DANIŞMANLIK HİZMETLERİ 30 KASIM 2015

YENİ HÜKÜMET PROGRAMI EKONOMİ VE HAZIR GİYİM SEKTÖRÜ İÇİN DEĞERLENDİRME EKONOMİ VE STRATEJİ DANIŞMANLIK HİZMETLERİ 30 KASIM 2015 YENİ HÜKÜMET PROGRAMI EKONOMİ VE HAZIR GİYİM SEKTÖRÜ İÇİN DEĞERLENDİRME EKONOMİ VE STRATEJİ DANIŞMANLIK HİZMETLERİ 30 KASIM 2015 HÜKÜMETİN YAPISI VE BAKANLIKLAR EKONOMİ YÖNETİMİ; REFORMLAR İLE HIZLI EKONOMİK

Detaylı

İnoSuit - İnovasyon Odaklı Mentörlük Projesi

İnoSuit - İnovasyon Odaklı Mentörlük Projesi İnoSuit - İnovasyon Odaklı Mentörlük Projesi Üniversite-sanayi işbirliğine dayanmakta olan İnoSuit - İnovasyon Odaklı Mentörlük Projesi kapsamında, İhracatçı Birlikleri üyesi şirketlerde inovasyon yönetimi

Detaylı

FASIL 18 İSTATİSTİK. Öncelik 18.1 ESA 95 e uygun anahtar ulusal hesap göstergelerinin zamanında oluşturulması. 1 Mevzuat uyum takvimi

FASIL 18 İSTATİSTİK. Öncelik 18.1 ESA 95 e uygun anahtar ulusal hesap göstergelerinin zamanında oluşturulması. 1 Mevzuat uyum takvimi FASIL 18 İSTATİSTİK Öncelik 18.1 ESA 95 e uygun anahtar ulusal hesap göstergelerinin zamanında oluşturulması 1 Mevzuat uyum takvimi Bu öncelik altında, bu aşamada herhangi bir mevzuat uyumu çalışması öngörülmemektedir.

Detaylı

YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİ

YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİ T.C. Ekonomi Bakanlığı TEŞVİK UYGULAMA VE YABANCI SERMAYE GENEL MÜDÜRLÜĞÜ YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİ Dr. Mehmet Yurdal ŞAHİN Genel Müdür Yardımcısı 11 Şubat 2016, ANKARA Sunum Planı 1. Yatırım Teşvik Sistemi

Detaylı

ÖRME KONFEKSİYON KÜMESİ

ÖRME KONFEKSİYON KÜMESİ ÖRME KONFEKSİYON KÜMESİ AB PROJELER ŞUBESİ ARALIK, 2016 1 SUNUM İÇERİĞİ İHKİB 01 KÜMELERİMİZ İHKİB olarak 2014 yılından günümüze 5 URGE projesi yürüttük. 02 KÜMEMİZ Örme Konfeksiyon Kümemizin Yapısı KÜME

Detaylı

ÖZGÜN FİKİRLERİNİZİ PROJELENDİRELİM

ÖZGÜN FİKİRLERİNİZİ PROJELENDİRELİM Şirket Tanıtımı Progino PROGİNO 2005 yılından itibaren Eskişehir de mühendislik ve danışmanlık hizmetleri vermektedir. Faaliyetlerine 2008 yılından beri Eskişehir Teknoloji Geliştirme Bölgesinde sürdürmektedir.

Detaylı

KONYA OTOMOTİV YAN SANAYİ İŞ KÜMESİ

KONYA OTOMOTİV YAN SANAYİ İŞ KÜMESİ KONYA OTOMOTİV YAN SANAYİ İŞ KÜMESİ Ekim 2013 KONYA OTOMOTİV YAN SANAYİ İŞ KÜMESİ Ekim 2013 E-mail:cluster@konyacluster.com Konya Kümelenme Merkezi Konya da kümelenme faaliyetleri 2006-2007 yılında Konya

Detaylı

İVEDİK OSB. Misyon-Vizyon

İVEDİK OSB. Misyon-Vizyon İVEDİK OSB Misyon-Vizyon Ankara nın ve üyelerinin; ulusal ve uluslararası ticaretten daha fazla pay alan, rekabet gücüne ulaşmış siyasi ve ekonomik oluşumları kendi yararı doğrultusunda kullanabilen, varlık

Detaylı

Türkiye Cumhuriyeti Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. Yalın Altı Sigma Konferansı-5 / 7-8 Kasım 2014

Türkiye Cumhuriyeti Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. Yalın Altı Sigma Konferansı-5 / 7-8 Kasım 2014 Türkiye Cumhuriyeti Yalın Altı Sigma Konferansı-5 / 7-8 Kasım 2014 Sürdürülebilir Bir Üretim Altyapısı Çevreye Duyarlı VGM Güvenli Verimli BSTB İleri Teknoloji Yüksek Katma Değer 2 20 nün Kuruluşu 17 Ağustos

Detaylı

T.C EKONOMİ BAKANLIĞI. İhracat Genel Müdürlüğü KOBİ ve Kümelenme Destekleri Daire Başkanlığı

T.C EKONOMİ BAKANLIĞI. İhracat Genel Müdürlüğü KOBİ ve Kümelenme Destekleri Daire Başkanlığı T.C EKONOMİ BAKANLIĞI İhracat Genel Müdürlüğü KOBİ ve Kümelenme Destekleri Daire Başkanlığı 2010/8 SAYILI ULUSLARARASI REKABETÇİLİĞİN GELİŞTİRİLMESİ DESTEĞİ Proje yaklaşımını ve kümelenme yaklaşımını esas

Detaylı

YENİLİKÇİ ARA YÜZ PLATFORMU YAY

YENİLİKÇİ ARA YÜZ PLATFORMU YAY YENİLİKÇİ ARA YÜZ PLATFORMU YAY «Arayüz yapılarının kullanıcı odaklı yaklaşımlarla ihtiyaca yönelik hizmetler verebilmesi için kapasitelerinin ve yetkinliklerinin arttırılması» Proje Ekibi Yürütücü: Marmara

Detaylı

BATI AKDENİZ KALKINMA AJANSI (BAKA) ULUSLARARASI REKABETÇİLİĞİN GELİŞTİRİLMESİNİN DESTEKLENMESİ (UR-GE)

BATI AKDENİZ KALKINMA AJANSI (BAKA) ULUSLARARASI REKABETÇİLİĞİN GELİŞTİRİLMESİNİN DESTEKLENMESİ (UR-GE) BATI AKDENİZ KALKINMA AJANSI (BAKA) ULUSLARARASI REKABETÇİLİĞİN GELİŞTİRİLMESİNİN DESTEKLENMESİ (UR-GE) Seitcan ALTINKAYNAK Şubat 2015 SUNUM PLANI I. DESTEĞİN AMACI, KAPSAMI VE İŞBİRLİĞİ KURULUŞLAR II.

Detaylı

Sürdürülebilir Büyümeyi Hızlandırmak için... KOBİ DÖNÜŞÜM GELİŞİM PROGRAMI

Sürdürülebilir Büyümeyi Hızlandırmak için... KOBİ DÖNÜŞÜM GELİŞİM PROGRAMI Sürdürülebilir Büyümeyi Hızlandırmak için... KOBİ DÖNÜŞÜM GELİŞİM PROGRAMI İzmir, 9.Aralık.2016 AB Ağlarıyla Güçlenen Girişimcilik Projesi HEDEF KİTLEMİZ SİVİL TOPLUM DİYALOĞU PROGRAMI İÇİNDE AB AĞLARIYLA

Detaylı

Avrupa Birliği Desteklerine Yönelik Süreçlerin Yönetimi

Avrupa Birliği Desteklerine Yönelik Süreçlerin Yönetimi II. AR-GE MERKEZLERİ İYİ UYGULAMA ÖRNEKLERİ ZİRVESİ Avrupa Birliği Desteklerine Yönelik Süreçlerin Yönetimi HEKSAGON MUHENDİSLİK ve TASARIM A.Ş. ÜNİVERSİTE-SANAYİ İŞBİRLİĞİ DESTEKLİ YENİLİK MODELİ SUNUM

Detaylı

Bölgesel Teşvik Uygulamaları

Bölgesel Teşvik Uygulamaları Yeni Teşvik Yasasında dört ana başlık var. Genel Teşvik Uygulamaları KDV İstisnası ve Gümrük Vergisi Muafiyeti içeriyor. Bölge ayrımı yapılmaksızın, Teşvik edilmeyecek yatırım konuları ile diğer teşvik

Detaylı

YENİ YATIRIM TEŞVİK PROGRAMI 2012 YILI DEĞERLENDİRMESİ

YENİ YATIRIM TEŞVİK PROGRAMI 2012 YILI DEĞERLENDİRMESİ YENİ YATIRIM TEŞVİK PROGRAMI 2012 YILI DEĞERLENDİRMESİ 22 Ocak 2013 ANKARA Yeni Yatırım Teşvik Programı ve Tanıtım Faaliyetleri 2012 Yılına İlişkin Gelişmeler Yeni Teşvik Uygulama Döneminin 2011 Yılı ile

Detaylı

EGE BÖLGESİ SANAYİ ODASI. Faaliyet Programı

EGE BÖLGESİ SANAYİ ODASI. Faaliyet Programı EGE BÖLGESİ SANAYİ ODASI 2010 Faaliyet Programı İçindekiler 1- Ege Bölgesi Sanayi Odası Yönetim Kurulu 2010 Yılı Faaliyet 1-2 Programı 2- EBSO Üyelerine Yönelik Faaliyetler 3-4 3- EBSO Dışı Kuruluşlarla

Detaylı

TÜRKİYE PLASTİK İŞLEME MAKİNELERİ SEKTÖR İZLEME RAPORU / 9 Ay PAGEV

TÜRKİYE PLASTİK İŞLEME MAKİNELERİ SEKTÖR İZLEME RAPORU / 9 Ay PAGEV TÜRKİYE PLASTİK İŞLEME MAKİNELERİ SEKTÖR İZLEME RAPORU 2016 / 9 Ay PAGEV YÖNETİCİ ÖZETİ Türkiye, plastik işleme makineleri ve aksam ve parçaları talebinin yıllar itibariyle değişmekle beraber yaklaşık

Detaylı

T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI YATIRIMLARDA DEVLET YARDIMLARI ŞUBAT 2015

T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI YATIRIMLARDA DEVLET YARDIMLARI ŞUBAT 2015 T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI YATIRIMLARDA DEVLET YARDIMLARI ŞUBAT 2015 İZMİR YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİNİN HEDEFLERİ 1. Mevzuat ve Hedefler Tasarrufların katma değeri yüksek yatırımlara yönlendirilmesi, Üretim ve

Detaylı

DOĞRUDAN FAALİYET DESTEĞİ

DOĞRUDAN FAALİYET DESTEĞİ DOĞRUDAN FAALİYET DESTEĞİ Konusu İstanbul da Yazılım, Bilgisayar ve Video Oyunları Sektörü Durum Analizi ve Sektörün Geleceği Gerekçesi 2014-2023 İstanbul Bölge Planı nın ekonomik gelişme ekseni küresel

Detaylı

Küme Bazlı Yerel Ekonomik Kalkınma Girişimleri ve Yenilikçilik

Küme Bazlı Yerel Ekonomik Kalkınma Girişimleri ve Yenilikçilik AGORADA 2012 BÖLGESEL İNOVASYON STRATEJİSİNİN UYGULANMASI: BİR ADIM SONRASI 19.10.2012 / Samsun Küme Bazlı Yerel Ekonomik Kalkınma Girişimleri ve Yenilikçilik Bülent Açıkgöz BM Ortak Program Yöneticisi

Detaylı

Düzce Üniversitesi Teknoloji Transfer Ofisi ve ilgili mekanizmaların vizyonu, Bölgesel, ulusal ve

Düzce Üniversitesi Teknoloji Transfer Ofisi ve ilgili mekanizmaların vizyonu, Bölgesel, ulusal ve Düzce Üniversitesi 2015-2019 stratejik planında Düzce Teknoloji Transfer Ofisi (TTO) doğrudan yer almakta olup, bu plan kapsamında ortaya konulan hedeflere ulaşılmasında önemli bir işleve sahiptir. Bu

Detaylı

2010/8 SAYILI ULUSLARARASI REKABETÇİLİĞİN GELİŞTİRİLMESİ DESTEĞİ

2010/8 SAYILI ULUSLARARASI REKABETÇİLİĞİN GELİŞTİRİLMESİ DESTEĞİ 2010/8 SAYILI ULUSLARARASI REKABETÇİLİĞİN GELİŞTİRİLMESİ DESTEĞİ Ocak 2014 T. C. EKONOMİ BAKANLIĞI 1 VİZYONUMUZ Proje yaklaşımını ve kümelenme yaklaşımını esas alan yerel dinamiklerin harekete geçirilmesine

Detaylı

AB ve Türkiye Sivil Toplum Diyaloğu - IV Tüketicinin ve Sağlığın Korunması Hibe Programı

AB ve Türkiye Sivil Toplum Diyaloğu - IV Tüketicinin ve Sağlığın Korunması Hibe Programı AB ve Türkiye Diyaloğu - IV Tüketicinin ve Sağlığın Korunması Avrupa Birliği Bakanlığı, Katılım Öncesi AB Mali Yardımı kapsamında finanse edilen diyalog sürecini desteklemeye devam etmektedir. Diyaloğu-IV

Detaylı

PANEL SONUÇ BİLDİRGESİ

PANEL SONUÇ BİLDİRGESİ KARAMAN ELMA PANELİ PANEL SONUÇ BİLDİRGESİ 25 NİSAN 2016 Hazırlayanlar Uzman İsmail ARAS Uzman Hakan ANAÇ Araştırma, Etüt ve Planlama Birimi GİRİŞ Dünyanın en büyük elma üreticilerinden olan ülkemiz ve

Detaylı

ÇARŞAMBA TİCARET BORSASI 2015 YILI YILLIK İŞ PLANI

ÇARŞAMBA TİCARET BORSASI 2015 YILI YILLIK İŞ PLANI KONU Tahmini Maliyet (TL) Başlama Tarihi Bitiş Tarihi Sorumlu Kişi İşbirliği Yapılacak Kurumlar ve Kişiler Performans 1.1.1.1 2013 yılında istihdam edilmesi planlanan basın ve halkla ilişkiler personelinin

Detaylı

İNŞAAT MALZEMESİ SEKTÖRÜNDE KENTSEL DÖNÜŞÜM ÇERÇEVESİNDE YENİLİKÇİLİK VE ARGE

İNŞAAT MALZEMESİ SEKTÖRÜNDE KENTSEL DÖNÜŞÜM ÇERÇEVESİNDE YENİLİKÇİLİK VE ARGE İNŞAAT MALZEMESİ SEKTÖRÜNDE KENTSEL DÖNÜŞÜM ÇERÇEVESİNDE YENİLİKÇİLİK VE ARGE MART 2013 ÇALIŞMA EKİBİ Selda Başbuğ İMSAD Genel Sekreter Proje Koordinatörü Can Fuat GÜRLESEL Ekonomi ve Strateji Danışmanlık

Detaylı

YATIRIMLARA PROJE BAZLI DEVLET YARDIMI VERİLMESİNE İLİŞKİN KARAR (2016/9495 SAYILI BAKANLAR KURULU KARARI)

YATIRIMLARA PROJE BAZLI DEVLET YARDIMI VERİLMESİNE İLİŞKİN KARAR (2016/9495 SAYILI BAKANLAR KURULU KARARI) Sayı : 2016/219 8 Tarih : 19.12.2016 Ö Z E L B Ü L T E N YATIRIMLARA PROJE BAZLI DEVLET YARDIMI VERİLMESİNE İLİŞKİN KARAR (2016/9495 SAYILI BAKANLAR KURULU KARARI) 1 A-KONU Bilindiği üzere 2016 yılında

Detaylı

YENİ TEŞVİK SİSTEMİ. Bu uygulamalar kapsamında sağlanacak destek unsurları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

YENİ TEŞVİK SİSTEMİ. Bu uygulamalar kapsamında sağlanacak destek unsurları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. YENİ TEŞVİK SİSTEMİ UYGULAMALAR 15.06.2012 tarih ve 2012/3305 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe giren yeni teşvik sistemi 4 farklı uygulamadan oluşmaktadır: 1- Genel Teşvik Uygulamaları 2- Bölgesel

Detaylı

SANGEM nedir ve nasıl bir oluşumdur?

SANGEM nedir ve nasıl bir oluşumdur? SANGEM nedir ve nasıl bir oluşumdur? Kısa adı SANGEM olan Sanayi Geliştirme Merkezi, Eskişehir Sanayi Odası (ESO) nın öncülüğünde Eskişehir sanayine rekabet üstünlüğü kazandırmak, yenilikçi sanayi modeli

Detaylı

Yeni üretim hattı ile kapasite artısı aylık ve yıllık ciromuzda en az %20'lik artış sağlanmıştır.

Yeni üretim hattı ile kapasite artısı aylık ve yıllık ciromuzda en az %20'lik artış sağlanmıştır. TR52 (Konya, Karaman) Düzey 2 Bölgesi için, bölgesel gelişmeyi hızlandırmak, bölgesel gelişmenin sürdürülebilirliğini sağlamak, bölgeler arası ve bölge içi gelişmişlik farklarını azaltmak amacıyla çalışmalarını

Detaylı

Başkent Organize Sanayi Bölgesi Makine ve Malzeme Teknolojileri Kümesi İhtiyaç Analizi Bilgilendirme Toplantısı 26 Şubat 2015

Başkent Organize Sanayi Bölgesi Makine ve Malzeme Teknolojileri Kümesi İhtiyaç Analizi Bilgilendirme Toplantısı 26 Şubat 2015 Başkent Organize Sanayi Bölgesi Makine ve Malzeme Teknolojileri Kümesi İhtiyaç Analizi Bilgilendirme Toplantısı 26 Şubat 2015 Selami BABACAN Kümelenme Koordinatörü 26 Şubat 2015 1 26 Kasım 2013 26 Şubat

Detaylı

İzmir Yenilik Ekosistemi 2018 İzleme Raporu

İzmir Yenilik Ekosistemi 2018 İzleme Raporu Yenilik Ekosistemi 2018 İzleme Raporu 2018, İZKA Tüm hakları saklıdır. Bu eserin tamamı ya da bir bölümü, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca kullanılmadan önce hak sahibinden 52. Maddeye

Detaylı

YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİ

YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİ T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİ M. Özger BOZOĞLU Dış Ticaret Uzmanı Ahmet GÜNEŞ Dış Ticaret Uzmanı İSTANBUL 10/12/2014 1 SUNUM PLANI 1.

Detaylı

AVRUPA BİRLİĞİNE UYUM DANIŞMA VE YÖNLENDİRME KURULU 2015 YILI 1. TOPLANTISI 11 MART 2015

AVRUPA BİRLİĞİNE UYUM DANIŞMA VE YÖNLENDİRME KURULU 2015 YILI 1. TOPLANTISI 11 MART 2015 AVRUPA BİRLİĞİNE UYUM DANIŞMA VE YÖNLENDİRME KURULU 2015 YILI 1. TOPLANTISI 11 MART 2015 ANA EYLEM 2: YENİLİK ve İYİ UYGULAMALARIN DEĞİŞİMİ İÇİN İŞBİRLİĞİ Yenilik ve İyi Uygulamaların Değişimi için İşbirliği;

Detaylı

PLASTİK İŞLEME MAKİNELERİ SEKTÖR İZLEME RAPORU

PLASTİK İŞLEME MAKİNELERİ SEKTÖR İZLEME RAPORU TÜRKİYE PLASTİK İŞLEME MAKİNELERİ SEKTÖR İZLEME RAPORU 2016 Ağustos PAGEV YÖNETİCİ ÖZETİ Türkiye, plastik işleme makineleri ve aksam ve parçaları talebinin yıllar itibariyle değişmekle beraber yaklaşık

Detaylı

T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI TURQUALITY DESTEKLERİ

T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI TURQUALITY DESTEKLERİ T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI TURQUALITY DESTEKLERİ Direktif Proje Yönetim Ofisi / Haziran.2016 TURQUALITY Destekleri Nedir? Firmaların, üretimlerinden pazarlamalarına, satışlarından satış sonrası hizmetlerine

Detaylı

II. KKTC KOBİ ZİRVESİ GİRİŞİMCİLİK EKOSİSTEMİ GELECEK STRATEJİLERİ KONFERANSI

II. KKTC KOBİ ZİRVESİ GİRİŞİMCİLİK EKOSİSTEMİ GELECEK STRATEJİLERİ KONFERANSI II. KKTC KOBİ ZİRVESİ GİRİŞİMCİLİK EKOSİSTEMİ GELECEK STRATEJİLERİ KONFERANSI KKTC GENEL VE EKONOMİK BİLGİLER 2 KKTC Genel ve Ekonomik Bilgiler Nüfus (2014); 313.626 Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (2015); 10,2

Detaylı

YENİ TEŞVİK SİSTEMİ (2012) YATIRIMLARDA DEVLET YARDIMLARI

YENİ TEŞVİK SİSTEMİ (2012) YATIRIMLARDA DEVLET YARDIMLARI YENİ TEŞVİK SİSTEMİ (2012) YATIRIMLARDA DEVLET YARDIMLARI 1 YENİ TEŞVİK SİSTEMİ YATIRIMLARDA DEVLET YARDIMLARI T.C. Ekonomi Bakanlığı, Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Müdürlüğü tarafından 01 Ocak 2012

Detaylı

TTGV ÇEVRE PROJE FAALİYETLERİ VE İŞBİRLİĞİ AĞLARI OLUŞTURULMASI PROJESİ

TTGV ÇEVRE PROJE FAALİYETLERİ VE İŞBİRLİĞİ AĞLARI OLUŞTURULMASI PROJESİ TTGV ÇEVRE PROJE FAALİYETLERİ VE İŞBİRLİĞİ AĞLARI OLUŞTURULMASI PROJESİ ÇİMENTO SEKTÖRÜ ÇEVRE GRUBU MESLEKTAŞLAR TOPLANTISI Emrah Alkaya Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı 12 Ekim 2012 Türkiye Çimento

Detaylı

T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI. İhracat Genel Müdürlüğü KOBİ ve Kümelenme Destekleri Daire Başkanlığı. Julide ÇERMİKLİ Şube Müdürü V.

T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI. İhracat Genel Müdürlüğü KOBİ ve Kümelenme Destekleri Daire Başkanlığı. Julide ÇERMİKLİ Şube Müdürü V. T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI İhracat Genel Müdürlüğü KOBİ ve Kümelenme Destekleri Daire Başkanlığı Julide ÇERMİKLİ Şube Müdürü V. 2010/8 SAYILI TEBLİĞ - ULUSLARARASI REKABETÇİLİĞİN GELİŞTİRİLMESİ DESTEĞİ 2011/1

Detaylı

T.C. Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı

T.C. Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı T.C. Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı Sinop Yatırım Destek Ofisi Ara Faaliyet Raporu 01.01.2011 30.06.2011 İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER... i TABLOLAR LİSTESİ... ii 1. Sinop Yatırım Destek Ofisine İlişkin Genel

Detaylı

ULUDAĞ TEKSTİL İHRACATÇILARI BİRLİĞİ

ULUDAĞ TEKSTİL İHRACATÇILARI BİRLİĞİ ULUDAĞ ÜYELERİNE Uludağ Tekstil İhracatçıları Birliği olarak, üyelerimizin, uluslararası pazarlarda rekabet gücünü arttırmaya yönelik desteklenmesi, uluslararası rekabetçiliğinin geliştirilebilmesi ve

Detaylı

MARDİN YDO 2011 YILI 6 AYLIK FAALİYET BRİFİNGİ

MARDİN YDO 2011 YILI 6 AYLIK FAALİYET BRİFİNGİ MARDİN YDO 2011 YILI 6 AYLIK FAALİYET BRİFİNGİ KURULUŞ 2 Temmuz 2010 tarihinde Devlet Bakanı Sayın Cevdet YILMAZ ve Mardin Valisi Sayın Hasan DURUER tarafından resmi açılışı gerçekleştirilmiştir. Mardin

Detaylı

Yenilik ve Girişimcilik Alanlarında Kapasite Arttırılmasına Yönelik Kamu Destekleri

Yenilik ve Girişimcilik Alanlarında Kapasite Arttırılmasına Yönelik Kamu Destekleri Yenilik ve Girişimcilik Alanlarında Kapasite Arttırılmasına Yönelik Kamu Destekleri Dr. Sinan Tandoğan Girişim Destek Grubu TEYDEB TÜBİTAK TÜBİTAK Girişimcilik Destekleri: TÜBİTAK Girişimcilik Destekleri

Detaylı

Tahir BÜYÜKHELVACIGİL Yönetim Kurulu Başkanı

Tahir BÜYÜKHELVACIGİL Yönetim Kurulu Başkanı Tahir BÜYÜKHELVACIGİL Yönetim Kurulu Başkanı Kısaca Konya Sanayisi Konya, tarımın yanı sıra, sanayicilik kültürü nün oluştuğu, Türkiye nin toplam sanayi üretiminin yüzde 4 ünü gerçekleştiren, İhracatının

Detaylı

Bebek Hazır Giyim Sektörü Dış Ticaret İstatistikleri Raporu

Bebek Hazır Giyim Sektörü Dış Ticaret İstatistikleri Raporu Bebek Hazır Giyim Sektörü Dış Ticaret İstatistikleri Raporu Uludağ İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği Ar-Ge Şubesi Aralık 2017 Sayfa 1 / 10 Bebek Hazır Giyim Sektörü Sınıflandırma Bebek hazır giyim

Detaylı

T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI YENİ TEŞVİK SİSTEMİ YATIRIMLARDA DEVLET YARDIMLARI. 15 Kasım 2012 İSTANBUL. Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü

T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI YENİ TEŞVİK SİSTEMİ YATIRIMLARDA DEVLET YARDIMLARI. 15 Kasım 2012 İSTANBUL. Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI YENİ TEŞVİK SİSTEMİ YATIRIMLARDA DEVLET YARDIMLARI 15 Kasım 2012 İSTANBUL Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü 1. HAZIRLIK SÜRECİ YENİ TEŞVİK SİSTEMİNİN HEDEFLERİ Ø

Detaylı

REKABETÇİ SEKTÖRLER PROGRAMI PROJE ÇAĞRISI BİLGİLENDİRME TOPLANTISI 6 NİSAN 2017 ANKARA

REKABETÇİ SEKTÖRLER PROGRAMI PROJE ÇAĞRISI BİLGİLENDİRME TOPLANTISI 6 NİSAN 2017 ANKARA REKABETÇİ SEKTÖRLER PROGRAMI PROJE ÇAĞRISI BİLGİLENDİRME TOPLANTISI 6 NİSAN 2017 ANKARA İÇERİK 1 2 3 4 TEMEL BİLGİLER GENEL KURALLAR REHBER DOKÜMANLAR ÇAĞRI BAŞLIKLARI 5 BAŞVURU SÜRECİ 6 DEĞERLENDİRME

Detaylı

SAĞLIK DİPLOMASİSİ Sektörel Diplomasi İnşası

SAĞLIK DİPLOMASİSİ Sektörel Diplomasi İnşası STRATEJİK VİZYON BELGESİ SAĞLIK DİPLOMASİSİ Sektörel Diplomasi İnşası Yakın geçmişte yaşanan küresel durgunluklar ve ekonomik krizlerden dünyanın birçok ülkesi ve bölgesi etkilenmiştir. Bu süreçlerde zarar

Detaylı

DÜNYA Tarih : 20.11.2013 HAFTADA 6 GÜN ULUS... Sayfa : 9 İSTANBUL Tiraj : 26129 EKONOMİ StxCm : 122 1/1

DÜNYA Tarih : 20.11.2013 HAFTADA 6 GÜN ULUS... Sayfa : 9 İSTANBUL Tiraj : 26129 EKONOMİ StxCm : 122 1/1 DÜNYA Tarih : 20.11.2013 HAFTADA 6 GÜN ULUS... Sayfa : 9 İSTANBUL Tiraj : 26129 EKONOMİ StxCm : 122 HÜRRİYET Tarih : 20.11.2013 GÜNLÜK ULUSAL GAZETE Sayfa : 10 İSTANBUL Tiraj : 393936 SİYASİ StxCm : 42

Detaylı

TÜRKİYE NİN ÜSİ ODAKLI SÜREÇLERİ 2011-2014 (23.BTYK - 27.BTYK) 2014 ve Sonrası (27. BTYK - )

TÜRKİYE NİN ÜSİ ODAKLI SÜREÇLERİ 2011-2014 (23.BTYK - 27.BTYK) 2014 ve Sonrası (27. BTYK - ) TÜRKİYE NİN ÜSİ ODAKLI SÜREÇLERİ 2011 öncesi ( - 23. BTYK) 2011-2014 (23.BTYK - 27.BTYK) 2014 ve Sonrası (27. BTYK - ) ANA HEDEF 2023 YILINDA DÜNYANIN EN BÜYÜK 10 EKONOMİSİNDEN BİRİSİ OLMAK!!! 500 Milyar

Detaylı

2011-2016 Ulusal Bilim Teknoloji ve Yenilik Stratejisi Doç. Dr. M. Necati DEMİR ARDEB Başkan V.

2011-2016 Ulusal Bilim Teknoloji ve Yenilik Stratejisi Doç. Dr. M. Necati DEMİR ARDEB Başkan V. 2011-2016 Ulusal Bilim Teknoloji ve Yenilik Stratejisi Doç. Dr. M. Necati DEMİR ARDEB Başkan V. 11 Ekim 2011, Koç Üniversitesi Türkiye Bilim Teknoloji ve Yenilik Sistemi BTYK Bilim ve Teknoloji Yüksek

Detaylı