MEVZUAT BÖLÜM 1 YÖNETMELĐĞĐN KAPSAMI

Transkript

1 MEVZUAT BÖLÜM 1 YÖNETMELĐĞĐN KAPSAMI sayılı kanunun 1051 sayılı kanunla değiştirilen ikinci maddesine göre saptanan ve duyurulan afet bölgelerinde yeniden yapılacak, değiştirilecek, büyütülecek, onarılacak ya da güçlendirilecek resmi ve özel tüm binaların ve bina türü yapıların bağlı olacağı teknik koşullar, 7269 sayılı kanunun 1051 sayılı kanunla değiştirilen üçüncü maddesine göre bu Yönetmelikteki ilkelere uyularak yerine getirilir Afet bölgelerinde yapılacak yapılar, gerek malzeme ve gerekse işçilik bakımından Türk Standartlarına ve Bayındırlık ve Đskan Bakanlığı "Genel Teknik Şartnamesi" kurallarına uygun olacaktır. BÖLÜM 2 ÜZERĐNE BĐNA YAPILAMAYACAK ARAZĐ sayılı kanunun 1051 sayılı kanunla değiştirilen ondördüncü maddesine göre yapılaşma için yasak bölge sayılan yerlerde bina yapılamaz ve mevcut binalar onarılamaz. Ayrıca yapımının üzerinden 30 yıl geçmemiş yapay dolgu zeminler üzerinde, özel olarak zemin iyileştirmesi yapılmadıkça, ya da gerekli temel tipi uygulanmadıkça bina yapılamaz Çığ düşmesi, kaya düşmesi, ya da yer kayması afetlerinden herhangi birine uğrayan ve bu afetlerden biri için 7269 sayılı kanunun 1051 sayılı kanunla değiştirilen ikinci ve ondördüncü maddelerine göre afet bölgesi olduğu kararname ile tesbit ve ilan edilen yerlerde bina yapılamaz ve mevcut binalar onarılamaz. BÖLÜM 3 SU BASKINI AFETĐNDEN KORUNMA Su baskınına uğramış, Afet Bölgesi kararnamesi kapsamına alınmakla birlikte 7269 sayılı kanunun 1051 sayılı kanunla değiştirilen ondördüncü maddesine göre yapılaşma için yasak bölge ilan edilmiş yerlerin dışında kalan yerlerde, aşağıda belirtilen koşullara uyulmak kaydı ile bina yapılabilir ve mevcut binalar onarılabilir Binaların su ile temas etme olasılığı bulunan kısımlarında, suya dayanıklı olmayan yapay ve doğal yapı malzemeleri kullanılamaz (kerpiç, ahşap, tüf, alçı taşı, çamur harçlı duvar vb). Binaların en yüksek su düzeyinden en az 0.30 m yüksekliğe kadar olan kısımları, 250 doz çimento harçlı taş duvar, ya da daha dayanıklı malzeme ile yapılacaktır Temel zemininin su altında kalma olasılığı varsa, bu durum gözönünde tutularak gerekli teknik önlemler alınacaktır. Değiştirilecek, büyütülecek, onarılacak ya da güçlendirilecek binalarda; yeniden yapılacak ya da değiştirilecek her bir kısım, binanın su baskınına dayanıklılığını arttıracak biçimde olacaktır. En yüksek su düzeyinin altında kalacak depo, çamaşırlık, sığınak ve benzeri yapı bölümleri yapılamaz. BÖLÜM 4 YANGIN AFETĐNDEN KORUNMA

2 7269 sayılı kanunun ikinci maddesine göre yangın afetine uğraması olası saha olarak saptanacak yerlerde yapılacak binalar ile yangından sonra onarılacak binalarda, yangına karşı korunma ile ilgili Türk Standardı hazırlanıncaya kadar, en az aşağıda belirtilen önlemler alınacaktır Bitişik düzende yapılacak binaların dış duvarlarında ahşap ve benzeri kolay yanabilir malzeme kullanılmayacaktır. Taşıyıcı sistemi ahşap olan binalar bitişik düzende yapılmayacaktır. Bu tür binalar, ortak arsa sınırından en az 5 m uzakta yapılacaktır. Bitişik düzende yapılan binaların bitişik olan taraflarında, tavan döşemesi üstünden başlayarak çatı düzleminden en az 0.60 m yüksekliğe kadar çıkan, en az bir tuğla kalınlıkta ve her iki yüzü sıvalı kargir yangın duvarı yapılacaktır Çatının oturduğu döşeme düzeyinin üzerinde yapılacak bacalarda, bacanın dış duvar kalınlığı en az bir tuğla boyutunda olacaktır. Đşyerlerinde ve merkezi ısıtma tesisatı olan yerlerde bu kalınlık bir buçuk tuğladan az olmayacaktır. Bacalar ahşap kısımlara temas etmeyecek ve ahşap kısımlarla baca arasında en az 5 cm uzaklık bulunacaktır. Bacaların dış kısımları sıvanacak, iç kısımlarında ise tuğla ya da briketlerin araları, rendelenmiş tahta ya da saç kalıp kullanılarak harçla doldurulacaktır. Bacalarda dolu normal tuğla, beton briket ya da benzeri yanmaz malzeme kullanılacaktır. Baca, çatıyı kestiği düzlemden en az 0.75 m ve çatının en yüksek noktasından en az 0.50 m yükseğe kadar çıkacak şekilde yapılacaktır Çelik taşıyıcı sistemi olan çok katlı binalarda, yangından etkilenebilecek kolon ve kirişler uygun bir malzeme ile kaplanarak koruyucu önlemler alınacaktır. Alev alabilecek maddelerin yoğun olarak bulunabileceği yerlerde de yangına karşı koruyucu ve önleyici önlemler alınacaktır Değiştirilecek, büyütülecek, onarılacak ya da güçlendirilecek binalarda; yeniden yapılacak ya da değiştirilecek her bir kısım, binanın yangına dayanıklılığını arttıracak biçimde olacaktır. BÖLÜM 5 AMAÇ, GENEL ĐLKELER VE KAPSAM 5.1. AMAÇ VE GENEL ĐLKELER Yönetmeliğin bu kısmının amacı, deprem yer hareketine maruz kalacak bina ve bina türü yapıların tamamının veya bölümlerinin depreme dayanıklı tasarımı ve yapımı için gerekli minimum koşulları tanımlamaktır Bu Yönetmelikte depreme dayanıklı bina tasarımının ana ilkesi; hafif şiddetteki depremlerde binalardaki yapısal ve yapısal olmayan sistem elemanlarının herhangi bir hasar görmemesi, orta şiddetteki depremlerde yapısal ve yapısal olmayan elemanlarda oluşabilecek hasarın onarılabilir düzeyde kalması, şiddetli depremlerde ise can kaybını önlemek amacı ile binaların kısmen veya tamamen göçmesinin önlenmesidir Bu Yönetmelikte esas alınan tasarım depremi, yukarıda de tanımlanan tiddetli depreme karşı gelmektedir. Bölüm 6, Tablo 6.3 te tanımlanan Bina Önem Katsayısı I = 1 olan binalar için, tasarım depreminin 50 yıllık bir süre içinde aşılma olasılığı %10 dur Bu Yönetmelikte belirtilen deprem bölgeleri, Bayındırlık ve Đskan Bakanlığı nca hazırlanan ve Bakanlar Kurulu kararı ile yürürlükte olan Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası ndaki birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü derece deprem bölgeleridir KAPSAM

3 Bu Yönetmelik hükümleri, yeni yapılacak binalar için olduğu kadar; aynı zamanda değiştirilecek, büyültülecek, deprem öncesi veya sonrasında onarılacak ya da güçlendirilecek binalar için de geçerlidir Bu Yönetmelik hükümleri, betonarme (yerinde dökülmüt ve öngerilmeli veya öngerilmesiz prefabrike) binalar, çelik binalar ve bina türü yapylar ile ahşap, yığma kargir ve kerpiç binalar için geçerlidir Binalar ve bina türü yapılar dışında, tasarımının bu Yönetmelik hükümlerine göre yapılmasına izin verilen bina türü olmayan diğer yapılar, Bölüm 6 da, 6.12 ile tanımlanan yapılarla sınırlıdır. Bu bağlamda; köprüler, barajlar, liman yapıları, tüneller, boru hatları, enerji nakil hatları, nükleer santrallar, doğal gaz depolama tesisleri gibi yapılar, tamamı yer altında bulunan yapılar ve binalardan farklı hesap ve güvenlik esaslarına göre projelendirilen diğer yapılar bu Yönetmeliğin kapsamı dışındadır Yapı taşıyıcı sistemini deprem hareketinden yalıtmak amacı ile, temelleri ile zemin arasında özel sistem ve gereçlerle donatılan veya diğer aktif ve pasif kontrol sistemleri bulunan binalar için bu Yönetmelik hükümleri uygulanamaz Her türlü kapsam dışı yapılara uygulanacak esaslar, kendi özel yönetmelikleri yapılıncaya dek, yapımları denetleyen Bakanlıklar tarafından çağdaş uluslararası standartlar gözönünde tutularak özel olarak saptanacak ve projeleri bu esaslara göre düzenlenecektir. BÖLÜM 6

4 ) 6.0. SĐMGELER ( SĐMGE A-N / SĐMGE N-Y

5 6.1. KAPSAM Bölüm 5 teki te tanımlanan deprem bölgelerinde yapılacak tüm yerinde dökme ve prefabrike betonarme binalar ile çelik binalar ve bina türü yapıların depreme dayanıklı olarak hesaplanmasında esas alınacak deprem yükleri ve uygulanacak hesap kuralları bu bölümde tanımlanmıştır. Ahşap, yığma kargir ve kerpiç binalara ilişkin kurallar ise, sırası ile, Bölüm 9, Bölüm 10 ve Bölüm 11 de verilmittir Bina temellerinin ve zemin dayanma (istinat) yapılarının hesabına ilitkin kurallar Bölüm 12 de verilmittir Bina türünde olmayan, ancak bu bölümde verilen kurallara göre hesaplanmasına izin verilen yapılar, 6.12 de belirtilenlerle sınırlıdır.

6 6.2. GENEL ĐLKE VE KURALLAR Bina Taşıyıcı Sistemlerine Đlişkin Genel Đlkeler Bir bütün olarak deprem yüklerini taşıyan bina taşıyıcı sisteminde ve aynı zamanda taşıyıcı sistemi oluşturan elemanların her birinde, deprem yüklerinin temel zeminine kadar sürekli bir şekilde ve güvenli olarak aktarılmasını sağlayacak yeterlikte rijitlik, kararlılık ve dayanım bulunmalıdır. Bu bağlamda döşeme sistemleri, deprem kuvvetlerinin taşıyıcı sistem elemanları arasında güvenle aktarılmasını sağlayacak düzeyde rijitlik ve dayanıma sahip olmalıdır Binaya aktarılan deprem enerjisinin önemli bir bölümünün taşıyıcı sistemin sünek davranışı ile tüketilmesi için, bu yönetmelikte Bölüm 7 ve Bölüm 8 de belirtilen sünek tasarım ilkelerine titizlikle uyulmalıdır Aşağıda de tanımlanan düzensiz binaların tasarımından ve yapımından kaçınılmalıdır. Taşıyıcı sistem planda simetrik veya simetriğe yakın düzenlenmeli ve Tablo 6.1 de A1 başlığı ile tanımlanan burulma düzensizliğine olabildiğince yer verilmemelidir. Bu bağlamda, perde vb rijit taşıyıcı sistem elemanlarının binanın burulma rijitliğini arttıracak biçimde yerleştirilmesine özen gösterilmelidir. Düşey doğrultuda ise özellikle Tablo 6.1 de B1 ve B2 başlıkları ile tanımlanan ve herhangi bir katta zayıf kat veya yumutak kat durumu oluşturan düzensizliklerden kaçınılmalıdır. Bu bağlamda, taşıyıcı sistem hesabında gözönüne alınmayan, ancak kendi düzlemlerinde önemli derecede rijitliğe sahip olabilen dolgu duvarlarının bazı katlarda ve özellikle binaların giriş katlarında kaldırılması ile oluşan ani rijitlik ve dayanım azalmalarının olumsuz etkilerini gidermek için bina taşıyıcı sisteminde gerekli önlemler alınmalıdır Bölüm 12, Tablo 12.1 de tanımlanan (C) ve (D) gruplarına giren zeminlere oturan kolon ve özellikle perde temellerindeki dönmelerin taşıyıcı sistem hesabına etkileri, uygun idealleştirme yöntemleri ile gözönüne alınmalıdır DÜZENSĐZ BĐNALAR Düzensiz Binaların Tanımı Depreme karşı davranışlarındaki olumsuzluklar nedeni ile tasarımından ve yapımından kaçınılması gereken düzensiz binalar ın tanımlanması ile ilgili olarak, planda ve düşey doğrultuda düzensizlik meydana getiren durumlar Tablo 6.1 de, bunlarla ilgili koşullar ise aşağıda de verilmittir Düzensiz Binalara Đlişkin Koşullar Tablo 6.1 de tanımlanan düzensizlik durumlarına ilişkin koşullar aşağıda belirtilmittir: A1 ve B2 türü düzensizlikler, aşağıda 6.6 da belirtildiği üzere, deprem hesabında kullanılacak yöntemin seçiminde etken olan düzensizliklerdir A2 ve A3 türü düzensizliklerin bulunduğu binalarda, birinci ve ikinci derece deprem bölgelerinde, kat döşemelerinin kendi düzlemleri içinde deprem kuvvetlerini düşey taşıyıcı sistem elemanları arasında güvenle aktarabildiği hesapla doğrulanacaktır A4 türü düzensizliğin bulunduğu binalarda, taşıyıcı sistem elemanlarının asal eksen doğrultularındaki iç kuvvet büyüklükleri ve ya göre elde edilecektir.

7 B1 türü düzensizliğinin bulunduğu binalarda, gözönüne alınan i inci kattaki dolgu duvarı alanlarının toplamı bir üst kattakine göre fazla ise, h ci nin hesabında dolgu duvarları gözönüne alınmayacaktır (h ci)min < 0.80 aralığında Tablo 6.5 te verilen taşıyıcı sistem davranış katsayısı, 1.25 (h ci)min değeri ile çarpılarak her iki deprem doğrultusunda da binanın tümüne uygulanacaktır. Ancak hiçbir zaman h ci < 0.60 olmayacaktır. Aksi durumda, zayıf katın dayanımı ve rijitliği arttırılarak deprem hesabı tekrarlanacaktır. Bu tür düzensizliği olan binalarda ayrıca te verilen koşul uygulanacaktır B3 türü düzensizliğin bulunduğu binalara ilişkin koşullar aşağıda belirtilmiştir: (a) Bütün deprem bölgelerinde, kolonların binanın herhangi bir katında konsol kirişlerin veya alttaki kolonlarda oluşturulan guselerin üstüne veya ucuna oturtulmasına hiçbir zaman izin verilmez. (b) Kolonun iki ucundan mesnetli bir kirişe oturması durumunda, kirişin bütün kesitlerinde ve ayrıca gözönüne alınan deprem doğrultusunda bu kirişin bağlandığı düğüm noktalarına birleşen diğer kiriş ve kolonların bütün kesitlerinde, düşey yükler ve depremin ortak etkisinden oluşan tüm iç kuvvet değerleri %50 oranında arttırılacaktır. c) Üst kattaki perdenin her iki ucundan altta kolonlara oturtulması durumunda, bu kolonlarda düşey yükler ve depremin ortak etkisinden oluşan tüm iç kuvvet değerleri %50 arttırılacaktır. Bu tür düzensizliğin bulunduğu betonarme binalarda ayrıca te verilen kotul uygulanacaktyr. (d) Perdelerin binanın herhangi bir katında, kendi düzlemleri içinde kirişlerin üstüne açıklık ortasında oturtulmasına hiçbir zaman izin verilmez ELASTĐK DEPREM YÜKLERĐNĐN TANIMLANMASI : SPEKTRAL ĐVME KATSAYISI Deprem yüklerinin belirlenmesi için esas alınacak olan ve tanım olarak %5 sönüm oranı için elastik Tasarım Đvme Spektrumu nun yerçekimi ivmesi g ye bölünmesine karşı gelen Spektral Đvme Katsayısı, A(T), Denk.(6.1) ile verilmittir. A(T) = Ao I S(T) (6.1) Etkin Yer Đvmesi Katsayısı Denk.(6.1) de yer alan Etkin Yer Đvmesi Katsayısı, Ao, Tablo 6.2 de tanımlanmıştır Bina Önem Katsayısı Denk.(6.1) de yer alan Bina Önem Katsayısı, I, Tablo 6.3 te tanımlanmıştır Spektrum Katsayısı Denk.(6.1) de yer alan Spektrum Katsayısı, S(T), yerel zemin koşullarına ve bina doğal periyodu T ye bağlı olarak Denk.(6.2) ile hesaplanacaktır (Sekil 6.6). S(T) = T / TA (0 T TA) (6.2a) S(T) = 2.5 (TA < T TB) (6.2b) S(T) = 2.5 (TB / T )0.8 (T > TB) (6.2c) Denk.(6.2) deki Spektrum Karakteristik Periyotları, TA ve TB, Bölüm 12 de Tablo 12.2 ile tanımlanan Yerel Zemin Sınıfları na bağlı olarak Tablo 6.4 te verilmittir.

8 Bölüm 12 de ve te belirtilen koşulların yerine getirilmemesi durumunda, Tablo 6.4 te Z4 yerel zemin sınıfı için tanımlanan spektrum karakteristik periyotları kullanılacaktır Özel Tasarım Đvme Spektrumları Gerekli durumlarda elastik tasarım ivme spektrumu, yerel deprem ve zemin koşulları gözönüne alınarak yapılacak özel araştırmalarla da belirlenebilir. Ancak, bu şekilde belirlenecek ivme spektrumu ordinatlarına karşı gelen spektral ivme katsayıları, tüm periyotlar için, Tablo 6.4 teki ilgili karakteristik periyotlar gözönüne alınarak Denk. (6.1) den bulunacak değerlerden hiçbir zaman daha küçük olmayacaktır ELASTĐK DEPREM YÜKLERĐNĐN AZALTILMASI : DEPREM YÜKÜ AZALTMA KATSAYISI Depremde taşıyıcı sistemin kendine özgü doğrusal elastik olmayan davranışını gözönüne almak üzere, 6.4 te verilen spektral ivme katsayısına göre bulunacak elastik deprem yükleri, aşağıda tanımlanan Deprem Yükü Azaltma Katsayısı na bölünecektir. Deprem Yükü Azaltma Katsayısı, Ra(T), çeşitli taşıyıcı sistemler için aşağıdaki Tablo 6.5 te tanımlanan Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayısı, R ye ve doğal titretim periyodu, T ye bağlı olarak Denk. (6.3) ile belirlenecektir. Ra(T) = (R - 1.5) T / TA (0 T TA) (6.3a) Ra(T) = R (T > TA) (6.3b) Taşıyıcı Sistemlerin Süneklik Düzeylerine Đlişkin Genel Koşullar Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayıları Tablo 6.5 te verilen süneklik düzeyi yüksek taşıyıcı sistemler ve süneklik düzeyi normal taşıyıcı sistemler e ilişkin tanımlar ve uyulması gerekli koşullar, betonarme binalar için Bölüm 7 de, çelik binalar için ise Bölüm 8 de verilmittir Tablo 6.5 te süneklik düzeyi yüksek olarak gözönüne alınacak taşıyıcı sistemlerde, süneklik düzeyinin her iki yatay deprem doğrultusunda da yüksek olması zorunludur. Süneklik düzeyi bir deprem doğrultusunda yüksek, buna dik diğer deprem doğrultusunda ise normal olan sistemler, her iki doğrultuda da süneklik düzeyi normal sistemler olarak sayılacaktır Birinci ve ikinci derece deprem bölgelerinde, aşağıda belirtilen betonarme binalarda süneklik düzeyi yüksek sistemler in kullanılması zorunludur: (a) Taşıyıcı sistemi sadece çerçevelerden oluşan binalar, (b) Taşıyıcı sistemden bağımsız olarak, Tablo 6.3 e göre Bina Önem Katsayısı I=1.5 ve I=1.4 olan tüm binalar (Bu tür binalarda, de tanımlanan süneklik düzeyi bakımından karma taşıyıcı sistemler kullanılabilir) Aşağıda de belirtilen sistemler hariç olmak üzere, taşıyıcı sistemi sadece süneklik düzeyi normal çerçevelerden olutan betonarme binalar, üçüncü ve dördüncü derece deprem bölgelerinde HN 25 m olmak koşulu ile yapılabilir. Bu binaların HN > 25 m durumunda yapılabilmesi için, aşağıda de verilen kurallara uyulması zorunludur Süneklik Düzeyi Yüksek Betonarme Botluksuz Perdeli -Çerçeveli Sistemlere Ylitkin Kotullar

9 Deprem yüklerinin süneklik düzeyi yüksek boşluksuz (bağ kirişsiz) betonarme perdeler ile süneklik düzeyi yüksek betonarme veya çelik çerçeveler tarafından birlikte taşındığı binalara ilişkin koşullar aşağıda verilmiştir: Bu tür sistemlerde Tablo 6.5 te verilen R = 7 katsayısının kullanılabilmesi için, boşluksuz perdelerin tabanında deprem yüklerinden meydana gelen eğilme momentlerinin toplamı, binanın tümü için tabanda meydana gelen toplam devrilme momentinin %75 inden daha fazla olmayacaktır (a M 0.75) Yukarıdaki koşulun sağlanamaması durumunda, 0.75 < a M 1.0 aralığında kullanılacak R katsayısı, R = 10-4 a M bağıntısı ile belirlenecektir Süneklik Düzeyi Normal Bazı Sistemlerde Perde Kullanım Zorunluluğuna Đlişkin Koşullar Kirittiz dötemeli betonarme sistemler ile, kolon ve kiritleri 7.3, 7.4 ve 7.5 te verilen kotullardan herhangi birini sadlamayan dolgulu veya dolgusuz ditli ve kaset dötemeli sistemler, süneklik düzeyi normal sistemler olarak gözönüne alınacaktır. Bu sistemler, binada perde kullanılmaması durumunda, sadece üçüncü ve dördüncü derece deprem bölgelerinde ve HN 13 m olmak kotulu ile yapylabilir Yukarıda te tanımlanan binaların HN > 25 m durumunda yapılabilmesi, de tanımlanan taşıyıcı sistemlerin ise birinci ve ikinci derece deprem bölgelerinde veya HN > 13 m olması durumunda üçüncü ve dördüncü derece deprem bölgelerinde uygulanabilmesi için, binanın tüm yüksekliği boyunca devam eden ve aşağıdaki koşulları sağlayan süneklik düzeyi normal veya yüksek betonarme boşluksuz ya da bağ kirişli (boşluklu) perdelerin kullanılması zorunludur. (a) Taşıyıcı sistemde süneklik düzeyi normal perdelerin kullanılması durumunda, her bir deprem doğrultusunda, deprem yüklerine göre perdelerin tabanında elde edilen eğilme momentlerinin toplamı, binanın tümü için tabanda meydana gelen toplam devrilme momentinin %75 inden daha fazla olacaktır (Perde tabanındaki eğilme momentlerinin hesabında, perdeleme düzlemi içinde saplanan kirişlerin uçlarında depremden meydana gelen kesme kuvvetlerinin katkısı da gözönüne alınabilir). (b) Taşıyıcı sistemde süneklik düzeyi yüksek perdelerin kullanılması durumunda, aşağıda karma taşıyıcı sistemler için verilen uygulanacaktır Karma Taşıyıcı Sistemlere Đlişkin Kotullar Aşağıda ve te belirtilen durumlar hariç olmak üzere, Tablo 6.5 te tanımlanan yatay yük taşıyıcı sistemlerinin iki yatay deprem doğrultusunda birbirinden farklı olması veya herhangi bir doğrultuda karma olarak kullanılması durumlarında, değeri en küçük olan R katsayısı her iki doğrultuda da tüm binaya uygulanacaktır Yukarıda de belirtilen betonarme sistemler ile süneklik düzeyi normal kirit ve kolonlardan olutan çelik çerçeveli sistemlerin, süneklik düzeyi yüksek perdelerle birarada kullanılması mümkündür. Bu şekilde oluşturulan süneklik düzeyi bakımından karma sistemler de, aşağıda belirtilen koşullara uyulmak kaydı ile, süneklik düzeyi yüksek boşluksuz, bağ kirişli (boşluklu) betonarme perdeler veya çelik binalar için dışmerkez çaprazlı çelik perdeler kullanılabilir. (a) Bu tür karma sistemlerin deprem hesabında çerçeveler ve perdeler birarada gözönüne alınacak, ancak her bir deprem doğrultusunda mutlaka a M ³ 0.40 olacaktır. (b) Her iki deprem doğrultusunda da a M ³ 2/3 olması durumunda, Tablo 6.5 de deprem yüklerinin tamamının süneklik düzeyi yüksek perde tarafından taşındığı durum için verilen R katsayısı (R = RYP), taşıyıcı sistemin tümü için kullanılabilir. (c) 0.40 > a M > 2/3 aralığında ise, her iki deprem doğrultusunda da taşıyıcı sistemin tümü için R = RNÇ a M (RYP - RNÇ) bağıntısı uygulanacaktır.

10 Binaların bodrum katlarının çevresinde kullanılan rijit betonarme perde duvarları, Tablo 6.5 te yer alan perdeli veya perdeli-çerçeveli sistemlerin bir parçası olarak gözönüne alınmayacaktır. Bu tür binaların hesabında izlenecek kurallar ve de verilmittir Düğüm Noktaları Mafsallı Sistemlere Đlişkin Koşullar Kolonları temelden ankastre ve üstten mafsallı tek katlı çerçevelerden oluşan ve R katsayıları Tablo 6.5 te (2.2) ve (3.2) de verilen betonarme prefabrike ve çelik binaların içinde tek asma kat yapılabilir. Ancak bu tür binaların deprem hesabında asma kat taşıyıcı sistemi, ana taşıyıcı çerçevelerle birlikte gözönüne alınacak ve bu sistem, betonarme prefabrike binalarda süneklik düzeyi yüksek sistem olarak düzenlenecektir Yukarıdaki dışında, düğüm noktaları mafsallı çerçevelerden oluşan betonarme prefabrike ve çelik çok katlı binalarda, her iki yatay doğrultuda deprem yüklerinin tamamını almak üzere Tablo 6.5 te R katsayıları (1.2), (1.3) ve (3.3) te verilen yerinde dökme betonarme veya çaprazlı çelik perdeler kullanılacaktır HESAP YÖNTEMĐNĐN SEÇĐLMESĐ Hesap Yöntemleri Binaların ve bina türü yapıların deprem hesabında kullanılacak yöntemler; 6.7 de verilen Eşdeğer Deprem Yükü Yöntemi, 6.8 de verilen Mod Birlettirme Yöntemi ve 6.9 da verilen Zaman Tanım Alanında Hesap Yöntemleri dir. 6.8 ve 6.9 da verilen yöntemler, tüm binaların ve bina türü yapıların deprem hesabında kullanılabilir Eşdeğer Deprem Yükü Yönteminin Uygulama Sınırları 6.7 de verilen Eşdeğer Deprem Yükü Yöntemi nin uygulanabileceği binalar Tablo 6.6 da özetlenmittir. Tablo 6.6 nın kapsamına girmeyen binaların deprem hesabında, 6.8 veya 6.9 da verilen yöntemler kullanılacaktır EŞDEĞER DEPREM YÜKÜ YÖNTEMĐ Toplam Eşdeğer Deprem Yükünün Belirlenmesi Gözönüne alınan deprem doğrultusunda, binanın tümüne etkiyen Toplam Eşdeğer Deprem Yükü (taban kesme kuvveti), Vt, Denk.(6.4) ile belirlenecektir. Vt = W A(T1) / Ra(T1) ³ 0.10 Ao I W (6.4) Binanın birinci doğal titretim periyodu T1, aşağıdaki e göre hesaplanacaktır Denk.(6.4) te yer alan ve binanın deprem sırasındaki toplam ağırlığı olarak gözönüne alınacak olan W, Denk.(6.5) ile belirlenecektir. Denk.(6.5) teki wi kat ağırlıkları ise Denk.(6.6) ile hesaplanacaktır.

11 wi = gi + n qi (6.6) Denk.(6.6) da yer alan Hareketli Yük Katılım Katsayısı, n, Tablo 6.7 de verilmittir. Kar yüklerinin %30 u sabit yük olarak gözönüne alınacaktır. Endüstri binalarında; sabit ekipman ağırlıkları için n = 1 alınacak, ancak vinç kaldırma yükleri kat ağırlıklarının hesabında gözönüne alınmayacaktır Katlara Etkiyen Eşdeğer Deprem Yüklerinin Belirlenmesi Denk.(6.4) ile hesaplanan toplam eşdeğer deprem yükü, bina katlarına etkiyen eşdeğer deprem yüklerinin toplamı olarak Denk.(6.7) ile ifade edilir (Sekil 6.7a): HN > 25 m için binanın N inci katına (tepesine) etkiyen ek eşdeğer deprem yükü D FN in değeri, e göre hesaplanan birinci doğal titreşim periyodu T1 e bağlı olarak, Denk.(6.8) ile belirlenecektir. HN 25 m için D FN = 0 alınacaktır. D FN = 0.07 T1 Vt 0.2 Vt (6.8) Toplam etdeder deprem yükünün D FN dışında geri kalan kısmı, N inci kat dahil olmak üzere, bina katlarına Denk.(6.9) ile dağıtılacaktır Bodrum katlarında rijitliği üst katlara oranla çok büyük olan betonarme çevre perdelerinin bulunduğu ve bodrum kat döşemelerinin yatay düzlemde rijit diyafram olarak çalıştığı binalarda, bodrum katlarına ve üstteki katlara etkiyen eşdeğer deprem yükleri, aşağıda belirtildiği üzere, ayrı ayrı hesaplanacaktır. (a) Üstteki katlara etkiyen toplam eşdeğer deprem yükünün ve eşdeğer kat deprem yüklerinin , ve e göre belirlenmesinde, bodrumdaki rijit çevre perdeleri gözönüne alınmaksızın Tablo 6.5 ten seçilen R katsayısı kullanılacak ve sadece üstteki katların ağırlıkları hesaba katılacaktır. Bu durumda ilgili bütün tanım ve bağıntılarda temel üst kotu yerine zemin katın kotu gözönüne alınacaktır e göre birinci doğal titreşim periyodunun hesabında da, fiktif yüklerin belirlenmesi için sadece üstteki katların ağırlıkları kullanılacaktır (Sekil 6.7b):. (b) Rijit bodrum katlarına etkiyen eşdeğer deprem yüklerinin hesabında, sadece bodrum kat ağırlıkları gözönüne alınacak ve bu katlar için hesap üstteki katlardan bağımsız olarak yapılacaktır. Binanın bu bölümünde doğal titreşim periyodu hesaplanmaksızın Spektrum Katsayısı olarak S(T) = 1 alınacaktır. Her bir bodrum katına etkiyen eşdeğer deprem yükünün hesabında, Denk.(6.1) den bulunan spektral ivme değeri ile bu katın ağırlığı doğrudan çarpılacak ve elde edilen elastik yükler, Ra(T) = 1.5 katsayısına bölünerek azaltılacaktır (Sekil 6.7c): (c) Üstteki katlardaki iç kuvvet ve yerdeğiştirme büyüklükleri, sadece yukarıdaki (a) paragrafına göre taşıyıcı sistemin tümünün hesabından elde edilen büyüklüklerdir. Bodrum katlarındaki iç kuvvetler ise, yukarıdaki (a) ve (b) paragraflarında tanımlanan deprem yüklerine göre bodrum katlarında elde edilen iç kuvvetlerin karelerinin toplamının karekökü olarak elde edilecektir Gözönüne Alınacak Yerdeğiştirme Bileşenleri ve Deprem Yüklerinin Etkime Noktaları Döşemelerin yatay düzlemde rijit diyafram olarak çalıştığı binalarda, her katta iki yatay yerdeğiştirme bileşeni ile düşey eksen etrafındaki dönme, bağımsız statik yerdeğiştirme bileşenleri olarak gözönüne alınacaktır. Her katta ye göre belirlenen etdeder deprem yükleri kat kütle merkezine ve ayryca ek dışmerkezlik etkisi nin hesaba katılabilmesi amacı ile, kaydırılmış kütle merkezleri ne tekil yatay yükler olarak uygulanacaktır. Kaydırılmış kütle merkezleri, gerçek kütle merkezinin gözönüne alınan deprem doğrultusuna dik doğrultudaki kat boyutunun + %5 i ve - %5 i kadar kaydırılması ile belirlenen noktalardır (Sekil 6.8) Tablo 6.1 de tanımlanan A2 türü düzensizliğin bulunduğu ve döşemelerin yatay düzlemde rijit diyafram olarak çalışmadığı binalarda, döşemelerin yatay düzlemdeki şekildeğiştirmelerinin gözönüne alınmasını sağlayacak yeterlikte bağımsız statik yerdeğiştirme bileşeni hesapta gözönüne alınacaktır. Ek dışmerkezlik etkisinin hesaba katılabilmesi için, her katta çeşitli noktalarda dağılı

12 bulunan tekil kütlelerin her biri, deprem doğrultusuna dik doğrultudaki kat boyutunun +%5 i ve - %5 i kadar kaydırılacaktır (Sekil 6.9) Binanın herhangi bir i inci katında Tablo 6.1 de tanımlanan A1 türü düzensizliğin bulunması durumunda, 1.2 < h bi 2.0 olmak koşulu ile, yukarıdaki tanımlara göre bu kata uygulanan ± %5 ek dışmerkezlik, her iki deprem doğrultusu için Denk.(6.10) da verilen Di katsayısı ile çarpılarak büyütülecektir. Di = (h bi / 1.2)2 (6.10) Binanın Birinci Doğal Titretim Periyodunun Belirlenmesi Eşdeğer Deprem Yükü Yöntemi nin uygulandığı tüm binaların birinci doğal titreşim periyodu, aşağıdaki e göre hesaplanabilir. Ancak, birinci ve ikinci derece deprem bölgelerinde HN 25 m kotulunu sadlayan binaların, üçüncü ve dördüncü derece deprem bölgelerinde ise Eşdeğer Deprem Yükü Yöntemi nin uygulandığı tüm binaların birinci doğal titreşim periyodunun deki yaklaşık yöntemle hesaplanmasına izin verilmiştir. Birinci ve ikinci derece deprem bölgelerinde HN > 25 m olması durumunda ün uygulanması zorunludur Yukarıdaki de belirtilen koşullar gözönüne alınarak binanın birinci doğal titreşim periyodu, aşağıdaki yaklaşık bağıntı ile hesaplanabilir: T1A = Ct HN 3/4 (6.11) Denk.(6.11) deki Ct değeri, bina taşıyıcı sistemine bağlı olarak aşağıda tanımlanmıştır: (a) Deprem yüklerinin tamamının betonarme perdelerle taşındığı binalarda Ct değeri Denk.(6.12a) ile hesaplanacaktır. Ct = / At1/ (6.12a) Denk.(6.12a) daki At etdeğer alanı Denk.(6.12b) de verilmiştir. Bu bağıntıda (l wj/hn) oranının en büyük değeri 0.9 olarak gözönüne alınacaktır. b) Taşıyıcı sistemi sadece betonarme çerçevelerden veya dışmerkez çaprazlı çelik perdelerden olutan binalarda Ct = 0.07, taşıyıcı sistemi sadece çelik çerçevelerden oluşan binalarda Ct = 0.08, diğer tüm binalarda ise Ct = 0.05 alınacaktır Yukarıdaki de belirtilen koşullar gözönüne alınarak binanın birinci doğal titreşim periyodu, daha kesin bir hesap yapılmadıkça, Denk.(6.13) ile hesaplanacak ve elde edilen değer aşağıdaki e göre sınırlandırılacaktır. Burada mi, i inci katın kütlesini göstermektedir (mi = wi / g). i inci kata etkiyen fiktif yükü gösteren Ffi, Denk.(6.9) da (Vt - D FN) yerine herhangi bir değer (örneğin birim değer) konularak elde edilecektir (Sekil 6.10). Her katta fiktif yükler, gözönüne alınan deprem doğrultusunda e göre gerçek (kaydırılmamış) kütle merkezine veya ye göre tekil kütlelere etki ettirilecektir. dfi, bu fiktif yüklerin etkisi altında, aynı noktalarda deprem doğrultusunda hesaplanan yerdeğiştirmeleri göstermektedir Binanın birinci doğal titreşim periyodu ye göre de hesaplanacak ve Denk. (6.11) den bulunan periyodun T1A > 1.0 s olması durumunda, Denk. (6.13) ten elde edilen T1 in deprem hesabında gözönüne alınacak en büyük değeri, T1A nın 1.30 katından daha fazla olmayacaktır Asal Eksenleri Deprem Doğrultularına Paralel Olmayan Taşıyıcı Sistem Elemanlarına Đlişkin Büyüklükler

13 Tablo 6.1 de tanımlanan A4 türü düzensizliğin bulunduğu binalarda, elemanların asal eksen doğrultularındaki iç kuvvetler Denk.(6.14) e göre elde edilecektir (Sekil 6.4). Ba = ± Bax ± 0.30 Bay (6.14a) Ba = ± 0.30 Bax ± Bay (6.14b) Yukarıdaki işlemler, a ekseni ve buna dik b ekseni için, x ve y deprem doğrultuları ve yönleri gözönüne alınarak en elverişsiz sonucu verecek şekilde yapılacaktır MOD BĐRLEŞTĐRME YÖNTEMĐ Bu yöntemde maksimum iç kuvvetler ve yerdeğiştirmeler, binada yeterli sayıda doğal titreşim modunun her biri için hesaplanan maksimum katkıların istatistiksel olarak birleştirilmesi ile elde edilir Đvme Spektrumu Herhangi bir r inci titretim modunda gözönüne alynacak ivme spektrumu ordinatı Denk.(6.15) ile belirlenecektir. Spa(Tr) = A(Tr) g / Ra(Tr) (6.15) Elastik tasarım ivme spektrumunun e göre özel olarak belirlenmesi durumunda, Denk.(6.15) te A(Tr) g yerine, ilgili özel spektrum ordinatı gözönüne alınacaktır Gözönüne Alınacak Dinamik Serbestlik Dereceleri Döşemelerin yatay düzlemde rijit diyafram olarak çalıştığı binalarda, her bir katta aşağıda tanımlanan kaydırılmış kütle merkezlerinin her birinde, birbirine dik doğrultularda iki yatay serbestlik derecesi ile düşey eksen etrafındaki dönme serbestlik derecesi gözönüne alınacaktır. Kat kütleleri, her katın kütle merkezinde ve ayrıca ek dışmerkezlik etkisi nin hesaba katılabilmesi amacı ile, kaydırılmış kütle merkezleri nde tanımlanacaktır. Kaydırılmış kütle merkezleri, gerçek kütle merkezinin gözönüne alınan deprem doğrultusuna dik doğrultudaki kat boyutunun +%5 i ve - %5 i kadar kaydırılması ile belirlenen noktalardır (Sekil 6.8).Ancak herhangi bir i inci katın kütle eylemsizlik momenti, mq i, kaydırılmamış kütle merkezi nden geçen düşey eksen etrafında hesaplanacaktır. Kat kütlelerine karşı gelen kat ağırlıkları ye göre belirlenecektir Tablo 6.1 de A2 başlığı altında tanımlanan döşeme süreksizliğinin bulunduğu ve döşemelerin yatay düzlemde rijit diyafram olarak çalışmadığı binalarda, döşemelerin kendi düzlemleri içindeki şekildeğiştirmelerinin gözönüne alınmasını sağlayacak yeterlikte dinamik serbestlik derecesi gözönüne alınacaktır. Ek dışmerkezlik etkisinin hesaba katılabilmesi için, her katta çeşitli noktalarda dağılı bulunan tekil kütlelerin her biri, deprem doğrultusuna dik doğrultudaki kat boyutunun +%5 i ve - %5 i kadar kaydırılacaktır (Sekil 6.9). Bu tür binalarda, sadece ek dışmerkezlik etkilerinden oluşan iç kuvvet ve yerdeğiştirme büyüklükleri 6.7 ye göre de hesaplanabilir. Bu büyüklükler, ek dışmerkezlik etkisi gözönüne alınmaksızın her bir titreşim modu için hesaplanarak aşağıdaki e göre birleştirilen büyüklüklere doğrudan eklenecektir Hesaba Katılacak Yeterli Titreşim Modu Sayısı Hesaba katılması gereken yeterli titretim modu sayısı, Y, gözönüne alınan birbirine dik x ve y yatay deprem doğrultularının her birinde, her bir mod için hesaplanan etkin kütle lerin toplamının, Denk.(6.16) da belirtildiği üzere, hiçbir zaman bina toplam kütlesinin %90 ından daha

14 az olmaması kuralına göre belirlenecektir. Ayrıca gözönüne alınan deprem doğrultusunda etkin kütlesi, bina toplam kütlesinin %5 inden büyük olan bütün titreşim modları gözönüne alınacaktır. Denk.(6.16) da yer alan modal kütle Mr ın ifadesi, kat döşemelerinin rijit diyafram olarak çalıştığı binalar için aşağıda verilmiştir: Bodrum katlarında rijitliği üst katlara oranla çok büyük olan betonarme çevre perdelerinin bulunduğu ve bodrum kat döşemelerinin yatay düzlemde rijit diyafram olarak çalıştığı binaların hesabında, sadece bodrum katların üstündeki katlarda etkin olan titreşim modlarının gözönüne alınması ile yetinilebilir. Bu durumda, Eşdeğer Deprem Yükü Yöntemi için verilen ün (a) paragrafının karşılığı olarak Mod Birleştirme Yöntemi ile yapılacak hesapta, bodrumdaki rijit çevre perdeleri gözönüne alınmaksızın Tablo 6.5 ten seçilen R katsayısı kullanılacak ve sadece üstteki katların kütleleri gözönüne alınacaktır ün (b), (c) ve (d) paragrafları ise aynen uygulanacaktır Mod Katkılarının Birleştirilmesi Binaya etkiyen toplam deprem yükü, kat kesme kuvveti, iç kuvvet biletenleri, yerdedittirme ve göreli kat ötelemesi gibi büyüklüklerin her biri için ayrı ayrı uygulanmak üzere, her titreşim modu için hesaplanan ve eşzamanlı olmayan maksimum katkıların istatistiksel olarak birleştirilmesi için uygulanacak kurallar aşağıda verilmiştir: Ts < Tr olmak üzere, gözönüne alınan herhangi iki titreşim moduna ait doğal periyotların daima Ts / Tr < 0.80 koşulunu sağlaması durumunda, maksimum mod katkılarının birleştirilmesi için Karelerin Toplamının Kare Kökü Kuralı uygulanabilir Yukarıda belirtilen koşulun sağlanamaması durumunda, maksimum mod katkılarının birleştirilmesi için Tam Karesel Birleştirme (CQC) Kuralı uygulanacaktır. Bu kuralın uygulanmasında kullanılacak çapraz korelasyon katsayıları nın hesabında, modal sönüm oranları bütün titreşim modları için %5 olarak alınacaktır Hesaplanan Büyüklüklere Đlişkin Altsınır Değerleri Gözönüne alınan deprem doğrultusunda, e göre birlettirilerek elde edilen bina toplam deprem yükü VtB nin, Eşdeğer Deprem Yükü Yöntemi nde Denk.6.4 ten hesaplanan bina toplam deprem yükü Vt ye oranının aşağıda tanımlanan b değerinden küçük olması durumunda (VtB < b Vt), Mod Birlettirme Yöntemi ne göre bulunan tüm iç kuvvet ve yerdeğiştirme büyüklükleri, Denk.(6.18) e göre büyütülecektir. BD = (b Vt / VtB ) BB (6.18) Tablo 6.1 de tanımlanan A1, B2 veya B3 türü düzensizliklerden en az birinin binada bulunması durumunda Denk.(6.18) de b =1.00, bu düzensizliklerden hiçbirinin bulunmaması durumunda ise b =0.90 alınacaktır Asal Eksenleri Deprem Doğrultularına Paralel Olmayan Taşıyıcı Sistem Elemanlarına Đlişkin Büyüklükler Bazı taşıyıcı sistem elemanlarının asal eksen doğrultularının gözönüne alınan birbirine dik deprem doğrultularına paralel olmaması durumunda, bu elemanlarda e göre birlettirilerek elde edilen iç kuvvetler için te verilen birleştirme kuralı ayrıca uygulanacaktır ZAMAN TANIM ALANINDA HESAP YÖNTEMLERĐ

15 Özel durumlarda, bina ve bina türü yapıların zaman tanım alanında doğrusal elastik ya da doğrusal elastik olmayan deprem hesabı için, daha önce kaydedilen veya yapay yollarla üretilen benzettirilmit deprem yer hareketleri kullanılabilir Zaman tanım alanında yapılacak deprem hesabında, aşağıdaki özellikleri taşıyan en az üç kaydedilmiş veya benzettirilmit ivme kaydı kullanılacak ve bunlara göre elde edilen büyüklüklerin en elverişsiz olanları tasarıma esas alınacaktır. (a) Đvme kayıtlarındaki kuvvetli yer hareketi kısmının süresi, ivmelerin zarfları ± 0.05 g den az olmamak koşulu ile, yapının birinci doğal titreşim periyodunun 5 katından ve 15 saniyeden daha kısa olmayacaktır. (b) Kaydedilmiş veya benzeştirilmiş her bir ivme kaydına göre %5 sönüm oranı için yeniden bulunacak spektral ivme değerleri, bütün periyotlar için, 6.4 te tanımlanan A(T) spektral ivme katsayısı değerlerinin g ile çarpımının %90 ından az olmayacaktır. Ancak, zaman tanım alanında doğrusal elastik hesap yapılması durumunda, azaltılmış deprem yer hareketinin elde edilmesi için esas alınacak spektral ivme değerleri Denk.(6.15) ile hesaplanacaktır Zaman tanım alanında doğrusal elastik olmayan hesap yapılması durumunda, taşıyıcı sistem elemanlarının tekrarlı yükler altındaki davranışını tanımlayan iç kuvvet-şekildeğiştirme bağıntıları, bu yönetmeliğin genel felsefesi çerçevesinde, geçerliliği teorik ya da deneysel olarak kanıtlanmış yöntemlerle elde edilecektir YERDEĞĐŞTĐRMELERĐN SINIRLANDIRILMASI, ĐKĐNCĐ MERTEBE ETKĐLERĐ VE DEPREM DERZLERĐ Göreli Kat Ötelemelerinin Sınırlandırılması Herhangi bir kolon veya perde için, ardışık iki kat arasındaki yerdeğiştirme farkını ifade eden göreli kat ötelemesi, D i, Denk.(6.19) ile elde edilecektir. di =Yönetmeliğe göre gelen yatay yükün yarattığı öteleme bu prefabrike yapıda 1,5 kat daha büyük yatay yük için : D i = di - di - 1 (6.19) Denk.(6.19) da di ve di - 1, binanın i inci ve (i -1) inci katlarında herhangi bir kolon veya perdenin uçlarında hesaptan elde edilen yatay yerdeğiştirmeleri göstermektedir Her bir deprem doğrultusu için, binanın herhangi bir i inci katındaki kolon veya perdelerde, Denk.(6.19) ile hesaplanan göreli kat ötelemelerinin kat içindeki en büyük değeri (D i)max, Denk.(6.20) de verilen koşulların elverişsiz olanını sağlayacaktır: (D i)max / hi (6.20a) (D i)max / hi 0.02 / R (6.20b) Denk.(6.20) de verilen koşulun binanın herhangi bir katında sağlanamaması durumunda, taşıyıcı sistemin rijitliği arttırılarak deprem hesabı tekrarlanacaktır. Ancak verilen koşul sağlansa bile, yapısal olmayan gevrek elemanların (cephe elemanları vb), elde edilen göreli kat ötelemeleri altında kullanılabilirliği hesapla doğrulanmalıdır Đkinci Mertebe Etkileri Taşıyıcı sistem elemanlarının doğrusal elastik olmayan davranışını esas alan daha kesin bir hesap yapılmadıkça, ikinci mertebe etkileri e göre gözönüne alınabilir.

16 Gözönüne alınan deprem doğrultusunda her bir katta, Đkinci Mertebe Gösterge Değeri, q i nin Denk.(6.21) ile verilen koşulu sağlaması durumunda, ikinci mertebe etkileri yürürlükteki betonarme ve çelik yapı yönetmeliklerine göre değerlendirilecektir. Vi =Gözönüne alınan deprem doğrultusunda binanın 1. katına etkiyen kat kesme kuvveti. Burada (D i)ort, i inci kattaki kolon ve perdelerde hesaplanan göreli kat ötelemelerinin kat içindeki ortalama değeri olarak e göre bulunacaktır Denk.(6.21) deki koşulun herhangi bir katta sağlanamaması durumunda, taşıyıcı sistemin rijitliği yeterli ölçüde arttırılarak deprem hesabı tekrarlanacaktır Deprem Derzleri Farklı zemin oturmalarına bağlı temel öteleme ve dönmeleri ile sıcaklık değişmelerinin etkisi dışında, bina blokları veya mevcut eski binalarla yeni yapılacak binalar arasında, sadece deprem etkisi için bırakılacak derz boşluklarına ilişkin koşullar aşağıda belirtilmiştir: Aşağıdaki ye göre daha elveritsiz bir sonuç elde edilmedikçe derz botluklary, her bir kat için komşu blok veya binalarda elde edilen yerdeğiştirmelerin mutlak değerlerinin toplamı ile, aşağıda tanımlanan a katsayısının çarpımı sonucunda bulunan değerden az olmayacaktır. Gözönüne alınacak kat yerdeğiştirmeleri, kolon veya perdelerin bağlandığı düğüm noktalarında hesaplanan yerdeğiştirmelerin kat içindeki ortalamaları olacaktır. Mevcut eski bina için hesap yapılmasının mümkün olmaması durumunda eski binanın yerdeğiştirmeleri, yeni bina için aynı katlarda hesaplanan değerlerden daha küçük alınmayacaktır. (a) Komşu binaların veya bina bloklarının kat döşemelerinin bütün katlarda aynı seviyede olmaları durumunda a = R / 4 alınacaktır. (b) Komşu binaların veya bina bloklarının kat döşemelerinin, bazı katlarda olsa bile, farklı seviyelerde olmaları durumunda, tüm bina için a = R / 2 alınacaktır Bırakılacak minimum derz boşluğu, 6 m yüksekliğe kadar en az 30 mm olacak ve bu değere 6 m den sonraki her 3 m lik yükseklik için en az 10 mm eklenecektir Bina blokları arasındaki derzler, depremde blokların bütün doğrultularda birbirlerinden bağımsız olarak çalışmasına olanak verecek şekilde düzenlenecektir YAPISAL ÇIKINTILARA, MĐMARĐ ELEMANLARA, MEKANĐK VE ELEKTRĐK DONANIMA ETKĐYEN DEPREM YÜKLERĐ Yapısal Çıkıntılara ve Mimari Elemanlara Etkiyen Deprem Yükleri Binalarda balkon, parapet, baca, vb konsol olarak binanın taşıyıcı sistemine bağlı, ancak bağımsız çalışan yapısal çıkıntılara ve cephe, ara bölme panoları, vb yapısal olmayan tüm mimari elemanlara etkiyen eşdeğer deprem yükleri, S(T) = 1.0 alınarak Denk.(6.1) den bulunan spektral ivme katsayısının ilgili elemanın toplam ağırlığı ile çarpılmasından elde edilecektir. Hesaplanan deprem yükü, yatay veya düşey doğrultuda, en elveritsiz iç kuvvetleri verecek yönde ilgili elemanyn ucuna etki ettirilecektir Mekanik ve Elektrik Donanıma Etkiyen Deprem Yükleri Binalardaki mekanik ve elektrik donanımların ve bunların bina taşıyıcı sistem elemanlarına bağlantılarının hesabında kullanılacak yatay deprem yükleri Denk.(6.22) ile verilmittir. Ancak, Denk.(6.22) da we ile gösterilen mekanik veya elektrik donanım ağırlıklarının binanın

17 herhangi bir i inci katındaki toplamının 0.2 wi den büyük olması durumunda, donanımların ağırlıklarının ve binaya bağlantılarının rijitlik özellikleri, bina taşıyıcı sisteminin deprem hesabında gözönüne alınacaktır. fe = we Ao I (1 + Hi / HN) (6.22) Kalorifer brülör ve kazanları, acil yedek elektrik sistemleri ve yangın söndürme sistemleri ile dolgu duvarlarına bağlanan donanımlar ve bunların bağlantılarında Denk.(6.22) ile hesaplanan deprem yükünün iki katı alınacaktır Endüstri binalarında, mekanik veya elektrik donanımın bulunduğu kattaki en büyük ivmeyi tanımlayan kat ivme spektrumu nun uygun yöntemlerle belirlenmesi durumunda, Denk.(6.22) uygulanmayabilir BĐNA TÜRÜ OLMAYAN YAPILAR Bina türü olmadığı halde, deprem hesabının bu bölümde verilen kurallara göre yapılmasına izin verilen yapılar ve bu yapılara uygulanacak Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayıları (R), Tablo 6.8 de tanımlanmıştır. Deprem yükü azaltma katsayıları ise Denk.(6.3) e göre belirlenecektir. Gerekli durumlarda, Tablo 6.3 de verilen Bina Önem Katsayıları bu yapılar için de kullanılacaktır. Ancak Tablo 6.7 de verilen Hareketli Yük Katılım Katsayıları geçerli değildir. Kar yükleri ve vinç kaldırma yükleri dışında, depolanan her türlü katı ve sıvı maddeler ile mekanik gereçlerin ağırlıklarının azaltılmamış değerleri kullanılacaktır DEPREM HESAP RAPORLARINA ĐLĐŞKĐN KURALLAR Binaların deprem hesaplarını içeren hesap raporlarının hazırlanmasında aşağıda belirtilen kurallara uyulacaktır: Tasarımı yapılan bina için, Tablo 6.1 de tanımlanan düzensizlik türleri ayrıntılı olarak irdelenecek, eğer varsa, binada hangi tür düzensizliklerin bulunduğu açık olarak belirtilecektir Seçilen süneklik düzeyi yüksek veya normal taşıyıcı sistemin Bölüm 7 veya Bölüm 8 deki koşullara göre tanımı açık olarak yapılacak ve Tablo 6.5 ten R katsayısının seçim nedeni belirtilecektir Binanın bulunduğu deprem bölgesi, bina yüksekliği ve taşıyıcı sistem düzensizlikleri gözönüne alınarak, 6.6 ya göre uygulanacak hesap yönteminin seçim nedeni açık olarak belirtilecektir Bilgisayarla hesap yapılması durumunda, aşağıdaki kurallar uygulanacaktır: (a) Düğüm noktalarının ve elemanların numaralarını gösteren üç boyutlu taşıyıcı sistem şeması hesap raporunda yer alacaktır. (b) Tüm giriş bilgileri ile iç kuvvetleri ve yerdeğiştirmeleri de içeren çıkış bilgileri, kolayca anlaşılır biçimde mutlaka hesap raporunda yer alacaktır.

18 (c) Hesapta kullanılan bilgisayar yazılımının adı, müellifi ve versiyonu hesap raporunda açık olarak belirtilecektir. (d) Proje kontrol makamının talep etmesi durumunda, bilgisayar yazılımının teorik açıklama kılavuzu ve kullanma kılavuzu hesap raporuna eklenecektir BĐNALARA ĐVME KAYITÇILARININ YERLEŞTĐRĐLMESĐ Bayındırlık ve Đskan Bakanlığı tarafından uygun görülmesi durumunda, bakanlık veya üniversite kuruluşlarınca kuvvetli deprem hareketinin ölçülmesi amacı ile kamuya veya özel ve tüzel kişilere ait binalara ve diğer yapılara ivme kayıtçılarının yerleştirilmesine izin verilecek, bina veya yapı sahipleri ya da işletmecileri bunların korunmasından sorumlu olacaktır. BÖLÜM 7 BETONARME BĐNALAR ĐÇĐN DEPREME DAYANIKLI TASARIM KURALLARI 7.0.SĐMGELER Bu bölümde aşağıdaki simgelerin kullanıldığı boyutlu ifadelerde, kuvvetler Newton [N], uzunluklar milimetre [mm] ve gerilmeler MegaPascal [MPa] = [N/mm2] birimindedir. Ac = Kolonun veya perde uç bölgesinin brüt enkesit alanı Ach = Boşluksuz perdenin, bağ kirişli perdede her bir perde parçasının, döşemenin veya boşluklu döşemede her bir döşeme parçasının brüt enkesit alanı Ack = Sargı donatısının dışından dışına alınan ölçü içinde kalan çekirdek beton alanı å Ae = Herhangi bir katta, gözönüne alınan deprem doğrultusunda etkili kesme alanı å Ag = Herhangi bir katta, gözönüne alınan deprem doğrultusuna paralel doğrultuda perde olarak çalışan taşıyıcı sistem elemanlarının enkesit alanlarının toplamı å Ak = Herhangi bir katta, gözönüne alınan deprem doğrultusuna paralel kargir dolgu duvar alanlarının (kapı ve pencere boşlukları hariç) toplamı Aos = Spiral donatının enkesit alanı å Ap = Binanın tüm katlarının plan alanlarının toplamı As1 = Kolon-kiriş düğüm noktasının bir tarafında, kirişin negatif momentini karşılamak için üste konulan çekme donatısının toplam alanı As2 = Kolon-kiriş düğüm noktasının As1 e göre öbür tarafında, kirişin pozitif momentini karşılamak için alta konulan çekme donatısının toplam alanı Asd = Bağ kirişinde çapraz donatı demetinin her birinin toplam donatı alanı

19 Ash = s enine donatı aralığına karşı gelen yükseklik boyunca, kolonda veya perde uç bölgesindeki tüm etriye kollarının ve çirozların enkesit alanı değerlerinin gözönüne alınan bk ya dik doğrultudaki izdüşümlerinin toplamı Aw = Kolon enkesiti etkin gövde alanı (depreme dik doğrultudaki kolon çıkıntılarının alanı hariç) å Aw = Herhangi bir katta, kolon enkesiti etkin gövde alanları Aw ların toplamı a = Kolonda veya perde uç bölgesinde etriye kollarının ve/veya çirozların arasındaki yatay uzaklık bj = Gözönüne alınan deprem doğrultusunda, birleşim bölgesine saplanan kirişin düşey orta ekseninden itibaren kolon kenarlarına olan uzaklıklardan küçük olanının iki katı (Kiriş genişliği ile birleşimin derinliğinin toplamını aşamaz). bk = Birbirine dik yatay doğrultuların her biri için, kolon veya perde uç bölgesi çekirdeğinin enkesit boyutu (en dıştaki enine donatı eksenleri arasındaki uzaklık) bw = Kirişin gövde genişliği, perdenin gövde kalınlığı D = Dairesel kolonun göbek çapı (spiral donatı eksenleri arasındaki uzaklık) d = Kirişin faydalı yüksekliği fcd = Betonun tasarım basınç dayanımı fck = Betonun karakteristik silindir basınç dayanımı fctd = Betonun tasarım çekme dayanımı fyd = Boyuna donatının tasarım akma dayanımı fyk = Boyuna donatının karakteristik akma dayanımı fywk = Enine donatının karakteristik akma dayanımı Hcr = Kritik perde yüksekliği Hw = Temel üstünden veya zemin kat döşemesinden itibaren ölçülen toplam perde yüksekliği h = Kolonun gözönüne alınan deprem doğrultusundaki enkesit boyutu hk = Kirit yüksekliği l b = TS-500 de çekme donatısı için verilen kenetlenme boyu l n = Kolonun kirişler arasında arasında kalan serbest yüksekliği, kirişin kolon veya perde yüzleri arasında kalan serbest açıklığı l w = Perdenin veya bağ kirişli perde parçasının plandaki uzunluğu Ma = Kolonun serbest yüksekliğinin alt ucunda, kolon kesme kuvvetinin hesabında esas alınan moment Mpa = Kolonun serbest yüksekliğinin alt ucunda fck, fyk ve çeliğin pekleşmesi gözönüne alınarak hesaplanan pekleşmeli taşıma gücü momenti

20 Mpi = Kiritin sol ucu i deki kolon yüzünde fck, fyk ve çeliğin pekleşmesi gözönüne alınarak hesaplanan pozitif veya negatif pekleşmeli taşıma gücü momenti Mpj = Kirişin sağ ucu j deki kolon yüzünde fck, fyk ve çeliğin pekleşmesi gözönüne alınarak hesaplanan negatif veya pozitif pekleşmeli taşıma gücü momenti å Mp = Düğüm noktasına birleşen kirişlerin pekleşmeli taşıma gücü momentlerinin toplamı Mpü = Kolonun serbest yüksekliğinin üst ucunda fck, fyk ve çeliğin pekleşmesi gözönüne alınarak hesaplanan pekleşmeli taşıma gücü momenti Mra = Kolonun veya perdenin serbest yüksekliğinin alt ucunda fcd ve fyd ye göre hesaplanan taşıma gücü momenti Mri = Kiritin sol ucu i deki kolon veya perde yüzünde fcd ve fyd ye göre hesaplanan pozitif veya negatif taşıma gücü momenti Mrj = Kirişin sağ ucu j deki kolon veya perde yüzünde fcd ve fyd ye göre hesaplanan negatif veya pozitif taşıma gücü momenti Mrü = Kolonun veya perdenin serbest yüksekliğinin üst ucunda fcd ve fyd ye göre hesaplanan taşıma gücü momenti Mü = Kolonun serbest yüksekliğinin üst ucunda, kolon kesme kuvvetinin hesabında esas alınan moment Nd = Yük katsayıları ile çarpılmış düşey yükler ve deprem yüklerinin ortak etkisi altında hesaplanan eksenel kuvvet Ndmax = Yük katsayıları kullanılarak, sadece düşey yüklere göre veya düşey yükler ve deprem yüklerine göre hesaplanan eksenel basınç kuvvetlerinin en büyüğü s = Enine donatı aralığı, spiral donatı adımı Vc = Betonun kesme dayanımına katkısı Vd = Yük katsayıları ile çarpılmış düşey yükler ve deprem yüklerinin ortak etkisi altında hesaplanan kesme kuvveti Vdy = Kiritin kolon yüzünde dütey yüklerden meydana gelen basit kirit kesme kuvveti Ve = Kolon ve kirişte enine donatı hesabına esas alınan kesme kuvveti Vik = Binanın i inci katındaki tüm kolonlarda gözönüne alınan deprem doğrultusunda Bölüm 6 ya göre hesaplanan kesme kuvvetlerinin toplamı Vis = Binanın i inci katında, Denk.7.3 ün hem alttaki hem de üstteki düğüm noktalarında sağlandığı kolonlarda, gözönüne alınan deprem doğrultusunda Bölüm 6 ya göre hesaplanan kesme kuvvetlerinin toplamı Vkol = Düğüm noktasının üstünde ve altında Bölüm 6 ya göre hesaplanan kolon kesme kuvvetlerinin küçük olanı Vr = Kolon, kiriş veya perde kesitinin kesme dayanımı Vt = Bölüm 6 ya göre binaya etkiyen toplam deprem yükü (taban kesme kuvveti) a i = Herhangi bir i inci katta hesaplanan Vis / Vik oranı