Kamu Yönetimi Eğitiminde Küreselleşme KAMU YÖNETİMİ EĞİTİMİNDE KÜRESELLEŞME

Transkript

1 Kamu Yönetimi Eğitiminde Küreselleşme Doç. Dr. Akif Argun Akdoğan (TODAİE) KAMU YÖNETİMİ EĞİTİMİNDE KÜRESELLEŞME Sosyal bilimlerin tüm alanlarında etkisini hissettiren küreselleşme tartışmaları kamu yönetiminin örgütlenme, personel yönetimi, planlama, denetim gibi temel alanlarının yanı sıra kamu yönetimi eğitimini de etkilemektedir. İster gelişmiş, isterse gelişmekte olsun bütün ülkelerde vatandaşların, kamu idarelerinden bekledikleri hizmet kalitesi artmıştır. Vatandaşların beklentilerinin gerçekleşebilmesi için kamu personelinin yüksek düzeyde performans göstermesi gerekir. Kamuda çalışanları ya da çalışacak olanları eğiten ve yetiştiren üniversite ve okulların sundukları eğitimin niteliği bütün ülkeler için bu bağlamda büyük önem taşımaktadır. Kamu yönetimi alanında eğitim kalitesinin belirlenmesi konusu öncelikli Amerika Birleşik Devletleri nde ele alınmış, Ulusal Kamu İşleri ve Yönetimi Okulları Birliği nce (NASPAA) bu ülkede kamu yönetimi eğitimi veren okullar ve bunların eğitim programlarıyla ilgili birtakım standartlar ve akreditasyon kriterleri belirlenmiştir (Jennings, 1989). Avrupa da ise kamu yönetimi alanında standart belirleme ve akreditasyon çalışmaları merkezi Rotterdam da bulunan Avrupa Kamu Yönetimi Akreditasyon Birliği (EAPAA) tarafından yürütülmektedir. Amerika ve Avrupa da kamu yönetimi eğitimi alanında standart belirleme çalışmaları Birleşmiş Milletler e bağlı Kamu Yönetimi ve Kalkınma Yönetimi Birimi (UNDESA) bu konuda Uluslararası Yönetim Okulları ve Enstitüleri Birliği (AISIA) yürüttükleri ortak çalışma ile uluslararası bir nitelik kazanmıştır. Bu çalışmanın sonucunda dünyada kamu yönetimi eğitimi veren bütün okul ve enstitülere yönelik olarak kamu yönetimi eğitiminde mükemmeliyet standartları başlıklı bir belge 2009 yılının başında yayınlanmıştır. Bu çalışma, AISIA ve EAPAA tarafından belirlenen kamu yönetimi eğitimi standartları incelenerek, Türkiye deki kamu yönetimi alanında uygulanma olasılığını tartışmayı amaçlamaktadır. Çalışmada yüksek öğretimde ve özellikle kamu yönetiminde kalite kriterlerinin saptanmasının önemi tartışıldıktan sonra AISIA ve EAPAA nın kamu yönetimi eğitiminde mükemmeliyet ve akreditasyon kriterleri açıklanacaktır. Bu iki kuruluşun kamu yönetimi eğitimi için belirlediği kriterler birbirleriyle karşılaştırılarak kamu yönetimi eğitimi için önplana çıkan kalite kriterleri saptanmaktadır. Çalışmanın sonunda, bu kriterlerin Türkiye deki kamu yönetimi eğitimi programları için ne düzeyde geçerli olduğu ve uygulanma olasılığı tartışılacaktır. 44

2 KAMU YÖNETİMİ EĞİTİMİ VE KALİTE Yalnızca kamu yönetimi alanında değil, yüksek öğretimin tüm alanlarında verilen eğitimin nitelik ve standartlarının belirlenmesi çabası uluslararası düzeyde gözlemlenmektedir. Türkiye nin müzakere sürecinde olduğu Avrupa Birliği etkin ortak bir Avrupa Yükseköğretim Alanı ve Avrupa Araştırma Alanı oluşturma çalışmalarını Bolonya süreci kapsamında sürdürmektedir. Bu kapsamda Avrupa yükseköğretimin güçlendirilmesi, kalite düzeylerinin yükseltilmesi ve ortak kabul görmüş belirli standartlarda yükseköğretim sistemlerinde kalite güvence sistemlerinin oluşturulması yönündeki çalışmalar en önemli gündem maddesi haline gelmiştir. Bolonya süreci içerisinde bu konuda yapılan çalışmalar ve öneriler Yükseköğretimde Avrupa Kalite Güvence Birliği nin (European Association for Quality Assurance in Higher Education-ENQA) 2005 yılında yayınlamış olduğu Avrupa Yükseköğretim Alanında Kalite Güvence İlke ve Standartları Raporu nda yayınlanmıştır. Bu ilke ve standartlar yükseköğretimde kamu yönetimi alanı da dahil olmak üzere yürütülmekte olan çalışmalara rehberlik etmektedir. Bu kriterler sayesinde Avrupa Yükseköğretim Alanı nda yükseköğretim kurumlarının birbirleri ile uyum içinde ve kıyaslanabilir kalite düzeyinde hizmet vermeleri hedeflenmektedir. Türkiye de yükseköğretimde kalite standartlarının oluşturulması ve bu alanda uluslararası uyumluluğun sağlanabilmesi için Yükseköğretim Kurulu tarafından 2005 yılında eğitim, öğretim, araştırma aktivitelerinin kalitesinin geliştirilmesi ve değerlendirilmesi temel amacıyla Yükseköğretim Kurumlarında Akademik Değerlendirme ve Kalite Geliştirme Yönetmeliği yayınlanmıştır. Bu yönetmelik kapsamında, Üniversitelerarası Kurul tarafından seçilen dokuz üye ile Ulusal Öğrenci Konseyi tarafından belirlenen bir öğrenci temsilcisinden oluşan ve yükseköğretim kurumlarında akademik değerlendirme ve kalite geliştirme çalışmalarının düzenlenmesi ve koordinasyonundan sorumlu olan Yükseköğretim Kurumları Akademik Değerlendirme ve Kalite Geliştirme Komisyonu (YÖDEK) kurulmuştur. YÖDEK, yükseköğretim kurumlarında akademik değerlendirme ve kalite geliştirme çalışmalarını ilgili yönetmelik ışığında yürütülebilmesine rehberlik edecek süreçlerin tanımlandığı ve yükseköğretim kurumlarımıza kalite geliştirme alanında yön gösterici nitelikte olan Yükseköğretim Kurumlarında Akademik Değerlendirme ve Kalite Geliştirme Rehberi ni hazırlamıştır. Bu yönetmelikle bağımsız ulusal dış kalite güvence ajansları kurulmasını hedeflemektedir. Ulusal dış kalite güvence ajanslarına lisans verme yetkisi YÖDEK in de görüşleriyle Yükseköğretim Kurulu na (YÖK) aittir. Dış değerlendirme sürecinden geçen yükseköğretim kurumları, kurumun kalite seviyesini ve kalite alanındaki gelişmelerini gösterecek olan Kalite Sertifikası alacaklardır. Bu sertifikanın geçerlilik süresi beş yıl olacaktır ( 45

3 Günümüzde bazı bağımsız kalite ajansları çalışmalarına başlamıştır. Mühendislik Eğitim Programları Değerlendirme ve Akreditasyon Derneği (MÜDEK) 15 Kasım 2007 tarihinde Kalite Değerlendirme Tescil Belgesi almış ve tanınmış ilk ulusal dış değerlendirme ajansı olarak çalışmalarına başlamıştır. MÜDEK bugüne kadar on farklı üniversitenin 57 mühendislik programını akredite etmiştir. Türkiye Kalite Güvence Sistemi yurtdışı değerlendirmelere de açık durumdadır. Bugüne kadar dört üniversitenin toplam 42 mühendislik programı Accreditation Board for Engineering and Technology-USA (ABET) tarafından farklı zamanlarda değerlendirilmiş ve substantial equivalance derecesinde eşdeğer kabul edilmiştir ( Üniversitelerin ne kadarının YODEK tarafından hazırlanan rehber çerçevesinde iç değerlendirme raporu hazırladıkları ve bu raporları YOK e gönderdikleri belirsizdir. Henüz YODEK tarafından genel bir rapor (Yükseköğretim Kurumlarında Akademik Değerlendirme ve Kalite Geliştirme Raporu) yayınlanmamıştır. Üstelik Yükseköğretim Kurumlarında Akademik Değerlendirme ve Kalite Geliştirme Rehberi nde yer alan değerlendirme kriterleri üniversitelerde sunulan lisans, lisansüstü ve doktora programlarına yönelik değildir. YÖK, AB ye uyum çerçevesinde, ön lisans, lisans ve lisansüstü eğitimde bulunması gereken kriterleri saptamaya yönelik Ulusal Yeterlikler Çerçevesi hazırlıklarına yeni başlamıştır. Türkiye deki üniversitelerde programlara yönelik kriterler henüz oluşturulmamıştır. Yakın zamanda yayınlan bir haberde Ulusal Yeterlikler Çerçevesi Komisyonu Başkanı YÖK Üyesi Prof. Dr. Atilla Eriş yükseköğretimdeki tüm eğitim kademelerinde her bir program için ancak 2015 yılında yeterlik saptanacağını belirtilmektedir (Milliyet, 24 Mart 2009). AB ye uyum süreci ile tetiklenmiş gözüken eğitim programlarında kriter belirleme ve akreditasyon çalışmaları son yıllarda YÖK bünyesinde hızlı bir gelişme göstermiştir. Özellikle mühendislik ve tıp alanlarında akreditasyon çalışmalarında önemli bir mesafe kaydedilmiştir. Tıp ve mühendislik de dahil olmak üzere birçok hizmetin nasıl sunulacağı konusunda düzenleme, uygulama ve değerlendirmelerin kamu yönetimi alanında eğitim standartlarının belirlenmesi önem kazanmaktadır. Kamu yönetimi eğitiminde uluslararası akreditasyon, sunulan bir programın uluslararası düzeyde belirli performans standartlarına (kalite, verimlilik, etkinlik, vb) ulaştığını belirlenmesini kolaylaştıracaktır. Akredite edilen eğitim programlarında sunulan eğitimin kalitesine ve mezun olanların nitelik ve becerilerine yönelik bir güven algılamasının sağlanacaktır. Kamu idareleri, halkın beklentilerini karşılaması için üst düzeyde performans göstermek durumundadır. Bu nedenle kamu çalışanlarının da üst düzeyde beceriye ve bilgiye sahip olmaları beklenmektedir. Kamuda çalışanları eğiten kurumlardaki idareci ve öğretim üyelerinin de en üst düzeyde bir eğitimin nasıl sağlanacağı konusunu sürekli olarak ele almaları ve önerilerde bulunmaları gerekir. 46

4 BM/IASIA girişimi bu bağlamda kamu yönetimi eğitimi ve yetiştirme programlarının şu anda ve gelecekte kamuda görev alan/alacak liderleri, dünyanın şu an karşı karşıya kaldığı temel konulara etkin bir şekilde yanıt vermeye hazır hale getirme amacı ile kavranmış ve uygulanmıştır (Bertucci, 2007). Bu bağlamda, kamu yönetimi eğitimi ve yetiştirmesinde mükemmeliyeti değerlendirmek için belirlenen kriterlerin temel amacı, en üst kalitede devlet memuru yetiştirerek kamu sektörünün performansını arttırmaktır. AISIA nın saptadığı mükemmeliyet standartlarının kamu yönetimi yüksek lisans eğitim programlarının akreditasyonuna yönelik olarak kullanılması mümkündür. Avrupa daki okul ve enstitülerdeki kamu yönetimi programlarını akredite eden EAPAA da AISIA ile BM tarafından gerçekleştirilen çalışmaya doğrudan katılmıştır. AISIA ve EAPAA nın kamu yönetimi eğitimi için saptadığı kriterler ayrı ayrı açıklandıktan sonra, bu kriterler birbirleriyle karşılaştırılarak kamu yönetimi eğitimi için önplana çıkan kalite kriterleri tartışılacaktır Uluslararası Yönetim Okulları ve Enstitüleri Birliği (AISIA) Uluslararası Yönetim Okulları ve Enstitüleri Birliği (AISIA), Avrupa Kamu Yönetimi Grubu (EGPA) ile birlikte Uluslararası Yönetim Bilimleri Enstitüsü ne (UYBE) bağlıdır yılında Madrid te kurulan Uluslararası Yönetim Bilimleri Enstitüsü nün merkezi Brüksel dedir. 25 Ekim 1919 tarihli Belçika yasası hükümlerine göre bilimsel amaçlı uluslararası dernek olarak tescil edilmiştir. Bu Enstitünün bireysel üyeleri, onur üyeleri ve kamu yönetimi alanında çalışan kişilerden oluşan kolektif üyeleri de olabilmekle beraber, en yaygın üyelik tarzı, kurumsal üyeliktir. Bu çerçevede UYBE nin etkin üyeleri devletler, ulusal seksiyonlar ve uluslararası kuruluşlardır. Oldukça uzun bir geçmişi olan UYBE nin amacı en genel ifadesiyle yönetim bilimlerinin gelişimine katkıda bulunmaktır. Bu amaç doğrultusunda UYBE, uluslararası bilimsel toplantılar, konferanslar, kongreler düzenleme yoluyla gerek uzmanlar gerekse uygulayıcılar arasında, uluslararası plânda bilgi alışverişini kolaylaştırır ve teşvik eder. UYBE kamu yönetimi ve yönetim bilimleri alanında uluslararası bir etkileşim ve bilimsel alış veriş forumu olarak, önemli bir işlev yerine getirmektedir. Bu kuruluş Birleşmiş Milletler Teşkilatının da müşavir kuruluşlarından biridir (Bozkurt, 2001). TODAİE nin 1991 yılında oluşturduğu ulusal seksiyondan önce, ilk kez 1946 yılının Aralık ayında Türkiye, bu uluslararası kuruluşa üye devlet statüsüyle katılmıştır. Ulusal Seksiyon olarak ilk bilimsel toplantı ilki 1994 de olmak üzere çeşitli ulusal ve uluslararası toplantılar düzenlenmiştir yılında, Uluslararası Yönetim Okulları ve Enstitüleri Birliğinin, 2008 yılında ise Uluslararası Yönetim Bilimleri Enstitüsü nün yıllık toplantıları TODAİE nin ev sahipliğinde İstanbul ve Ankara da yapılmıştır. 47

5 Avrupa Kamu Yönetimi Akreditasyon Birliği (EAPAA) Avrupa Kamu Yönetimi Akreditasyon Birliği (EAPAA) 1999 yılında Avrupa da akademik nitelikteki kamu yönetimi programlarının akreditasyonu sağlanması amacıyla kurulmuş bir örgüttür. Bir derece programının uluslar arası tanınması programın kalitesi açısından önemli bir güvencedir. EAPAA özerk bir kuruluş olmakla beraber kamu yönetimi alanında faaliyet gösteren EGPA, NISPAcee (Orta ve Doğu Avrupa Kamu Yönetimi Enstitü ve Okulları Birliği), IIAS, IASIA ve NASPAA gibi kuruluşlarla ortaklıklar kurmaktadır. Etkili akademisyenlerin farklı kuruluşlarda önemli görevler üstlenmektedirler. Örneğin, EGPA başkanı olan Geert Bouckeart aynı zamanda EAPAA Akreditasyon Kurulu nun da başkanıdır. TODAİE 2007 yılında EAPAA nın üyesi olmuş, 2008 yılında da EAPAA tarafından akredite olmak üzere başvurmuştur. Eylül ayı başında Malta da yapılacak olan EAPAA Genel Kurul unda TODAİE nin akredite edilmesi beklenmektedir. AISIA MÜKEMMELİYET STANDARTLARI Birleşmiş Milletlerin Kamu Yönetimi ve Kalkınma Yönetimi Birimi (DPADM) ile Ekonomik ve Sosyal İşler Bölümü (DESA) ile IASIA arasında Temmuz 2005 de imzalanan bir anlaşma çerçevesinde kamu yönetimi eğitimi için mükemmeliyet standartları belirlenmesi çalışmalarında başlanmıştır. Bu kuruluşların temsilcilerinden oluşan çalışma grubu 2008 yılının Mayıs ayında sonuç raporunu yayınlamıştır (UNDESA/IIAS, 2008). Çalışmanın amacı kamu yönetimi ve eğitiminde mükemmeliyetin nasıl sağlanabileceği ile ilgili nesnel standartlar geliştirmektir. Bu standartlar, her kurumun kendisini değerlendirmesini ve mükemmeliyete ulaşmak için nelerin gerekli olduğunu belirlemesini sağlayacaktır (Rosenbaum, 2007). Mükemmeliyet standartları, EAPAA nın akreditasyon kriterlerinin aksine kamu yönetimi eğitimi programlarını ya da kamu yönetimi eğitim kurumlarını ölçme aracı değildir. İlgili kamu yönetimi eğitim kurumlarının kendi kendilerini değerlendirmeleri (özdeğerlendirme) amacını gütmektedir. Mükemmeliyet standartları sekiz başlık altında ele alınmıştır. 1. Kamu hizmetine adanma: programın eğitmen ve yöneticilerinin kendilerini kamu hizmetine kendilerini adamış olmaları gerekir. Eğitim, yetiştirme, araştırma, vb. faaliyetlerinde her zaman için kamu çıkarının korunmasına özen gösterilmelidir. 2. Kamu çıkarı değerlerinin tarafında olma: programın eğitici ve yöneticileri kamu hizmetinin geliştirilmesi yönündeki isteklerini iletişim içerisinde oldukları örgüt ve kurumlarda katılım kültürünü, yanıt vericiliği ve hesap verebilirliği savunarak göstermelidirler. Bu değerleri hem pedagojik düzeyde, hem de örnek kişiler gibi davranarak 48

6 öğrenciler ve eğitimdekiler için yüksek kamu hizmeti kalitesi sağlamalıdırlar. 3. Akademisyenliği, uygulamayı ve toplum hizmetini birleştirme: kamu yönetimi uygulamalı bir bilim olduğu için, programın öğretim üyeleri ve yöneticilerinin teori ve pratiğin bütünleştirilmesine kendilerini adamış olmaları gerekir. Eğitim programının en üst kalite araştırma ve en göze çarpıcı pratik deneyim ile yaratılan bilgi ve anlayışı kullanması beklenir. Bunun sonucunda, programın öğretim üyeleri, idare ve öğrencileri ile toplumun en küçük birimi olan köy ya da mahalleden uluslararası örgütlere kadar tüm sosyal paydaşları öğretim, yetiştirme, araştırma ve hizmet faaliyetlerine dahil etmesi gerekir. 4. Öğretim üyelerinin merkezi konumu: öğretim elemanlarının (ya da eğiticilerin) adanmışlığı ve kalitesi program amaçlarının her tür faaliyet alanında başarısı için merkezidir. Bunun sonucunda, özellikle derece veren programlarda, öğretim, eğitim ve araştırma konularında en yüksek standartları uygulamaya çalışan tam zamanlı öğretim üyelerinin olması gerekir. Öğretim elemanlarının mesleki faaliyetlerinin tümünü programın amaç ve hedeflerini gerçekleştirmelerine ayırmaya izin verecek kadar yeterli düzeyde ödeme yapılmalıdır. Öğretim elemanlarının sayısı programın misyonu ile tutarlı düzeyde yeterli sayıda olmalıdır. Bu açıdan, 20 yüksek lisans düzey öğrencisi için 1 fakülte üyesi ve en az 4 tam zamanlı öğretim üyesi asgari gereksinimi karşılar. Öğretim üyesinin araştırma, yetiştirme, hizmet ve teknik yardım faaliyetlerine gerekli katılımı sağlayabilmesi için öğretim sorumluluklarının herhangi bir dönemde iki akademik dersten daha fazla olmamalıdır. 5. Kapsayıcılığın programın merkezinde olması: kamu yönetimi eğitimi ve yetiştirmesinde mükemmeliyeti sağlamada kritik unsur öğretim elemanları ve idarenin farklı düşüncelere ve katılıma açık olmalarıdır. Programlara katılanlar, öğrenciler, stajyerler, eğiticiler, idareciler ve öğretim üyelerinin toplumun farklı etnik ve demografik topluluklarından gelmesi gerekir. Programda ele alınan fikirler, kavramlar, kuramlar ve pratikler çok çeşitli entelektüel çıkarları ve yaklaşımları temsil etmelidir. Kişisel katılım olarak kapsayıcılık (etnik, ulusal, ırk, cinsiyet yönelimi ve herkese erişebilirlik de dahil olmak üzere) program içerisinde fikirler açısından da kapsayıcılığı teşvik eder. Entelektüel ve katılımcılık olarak kapsayıcılık formları mükemmel programların ayırıcı özellikleridir. 6. Amaca yönelik ve yanıt verici bir ders programı: kamu yönetimi eğitiminin önemli amaçlarından birisi, kamu hizmetine genel olarak güçlü bir biçimde olumlu katkılar yapan kamu yöneticilerinin yetiştirilmesidir. Bu amaçla onların eğitim programının sonunda işe alınacakları ya da geri dönecekleri örgütlerin geliştirilmesi de 49

7 önemlidir. Bu durum, kamu yönetimi eğitim ve yetiştirme programlarının tutarlı misyonları olmasını gerektirir. Ek olarak, kamu yöneticilerini eğiten ve yetiştirenlerin, öğrenci ve stajyer yetiştirdikleri örgütlere yanıt verici olmalarını, onlarla iletişim kurmalarını ve birlikte çalışmalarını da gerektirir. 7. Yeterli kaynakların kritik önemi: kamu yönetimi eğitimi ve yetiştirilmesinde mükemmel programı yaratmanın önemli önkoşullarından birisi yeterli kaynakların varolmasıdır. Binalar, teknoloji, kütüphane kaynakları ve öğrenci hizmetleri de dahil olmak üzere farklı kaynak çeşitleri gereklidir (barınma, sağlık gibi temel ihtiyaçları yerine getirecek yardımlar açısından da). Bu kaynakların varlığı yeterli mali kaynakların varlığına bağlıdır. Bu mali kaynaklar tam zamanlı öğretim elemanlarını işe almak, öğrenci ve öğretim üyelerine gerekli duyulan yardımı vermek (uluslararası konferanslara katılım için mali destek sağlamak), yeterli ders mekanı bulundurmak, araştırma, eğitim ve toplantı yeri sağlamak ve her öğretim üyesi tek kişilik öğrenciler için de gerektiği kadar oda temin etmek için yeterli olmalıdır. 8. İşbirliği ile rekabeti dengeleme: son olarak, ve en önemlisi, öğretim üyeleri, eğitmenleri, idareciler ve öğrenciler arasında kamu çıkarını ilerletmeye adanmaktan türeyen programın ortak bir amaç ve misyon olmalıdır. Bu mükemmeliyet standartlarına ne ölçüde ulaşıldığını değerlendirmek için programın başarısını ölçecek uygun kriterlere gereksinim vardır. Standartları değerlendirmek için aşağıda sunulan kriterler iki temel gruba ayrılmıştır. İlk gruptaki kriterler, programı sunan kurumun örgütsel doğası ve özellikleriyle ilgilidir. İkinci gruptakiler, kurum tarafından sunulan güncel programla ilişkili kriterlerdir. A. Kurumsal kriter B. Programla ilgili kriter Bunlar dört ayrı kategoriye ayrılabilir:. B1) Program geliştirme ve gözden geçirme B2) Program içeriği B3) Program yönetimi B4) Program performansı 50

8 A. Program örgütlenmesinde mükemmeliyeti ölçmek için kurumsal kriterler Kurumsal düzeyde uygulanması beklenen aşağıdaki kriterler, mükemmel programların sunulması için önkoşul olarak görülmektedir. 1. Stratejik planlama süreci: Program, amacı çerçevesinde bir strateji geliştirilmeli ve bunu sistematik olarak güncellemelidir. Bu süreç, eğitim, araştırma ve kamu hizmetleri alanlarındaki program faaliyetleriyle ilişkili olmalıdır. Bu süreç, programa özel bir misyon ile sonuçlanmalıdır. 2. Mali ve bütçe yapısı: Programdan sorumlu olanların açık bütçe denetimi yapabilecekleri şeffaf ve etkili bir mali ve bütçe aracı olmalıdır. 3. Kalite garanti sistemi: Programın, ilgili sosyal paydaşların katılımının sağlandığı yeterli (sürekli, döngüsel ve bütüncül) bir resmi kalite garanti sistemi (strateji, politikalar ve süreçler) olmalıdır. Bu sistemin çıktıları kamuoyuna duyurulmalıdır. 4. İnsan kaynakları yönetimi: Programın ücretlendirme, personel gelişimi (özellikle eğitim becerileri ve uluslararası deneyim) ve katılımla ilgili yeterli insan kaynağı yönetimi sistemi olmalıdır. Ayrıca, akademik ve idari personel ülke nüfusu içerisindeki farklılığı yansıtmalıdır. 5. Disipline katkı: Program ya da kurumun misyonuna uygun olarak, akademik personel kamu yönetimi ve ilgili alanlarda yeni bilgi ortaya çıkarmak ve yaymak için yeterli destek ve teşvik almalıdır. 6. Sosyal ve kültürel çeşitlilik: Personel politikası ve pratiği sosyal ve kültürel çeşitliliği yansıtmalı ve geliştirmelidir. 7. Olanaklar: Kütüphane, yardımcı personel, dershaneler, eğitim donanımı, bilişim sistemleri ve ofisler ve (eğer uygulanabilirse) lojman gibi yeterli olanaklar olmalıdır. Bunların tümü engellilerin erişimine uygun olmalıdır. 8. Öğrenci hizmetleri: Kurum, öğrenci danışmanlığı, eğitim ve işe yerleştirme yardımı ile ilgili yeterli ve iyi kaliteli öğrenci işleri hizmetine sahip olmalıdır. 9. Halkla ilişkiler: Programların görevleri, hedefleri yapısıyla ilgili yeterli, geçerli ve nesnel halkla ilişkiler sistemi olmalıdır. Bu sistem eğitim programları, programların ücretleri, verilen burslar ile program ve kurumun genel performansını duyurmalıdır. 10. Şikâyetler: Kurumun şikâyetleri ele almak için yeterli (adil, erişilebilir) bir sistemi olmalıdır. 11. Örnek işlev: Program, örnek bir kamu kurumu gibi yönetilmelidir. 12. Kıyaslama: Program kendi işleyişini sürekli olarak diğer üst düzeyde performans gösteren kurumlarla karşılaştırmalıdır. 51

9 B. Program Mükemmeliyetini Ölçmek için Kriterler Standartları ölçmek için geliştirilen ikinci düzey kriterler programın temel yönleri ile ilişkilidir. Burada dört alt grup bulunmaktadır. Programların geliştirilmesindeki standartları ölçen kriterler, programların işleyişi, programların içeriği ve programların performansı B1 Program Geliştirilmesi ve Gözden Geçirilmesi 1. Program geliştirilmesi ve gözden geçirilmesi süreci: Tüm ilgili sosyal paydaşların katıldığı yeterli bir program geliştirme ve gözden geçirme süreci olmalıdır. 2. Program amaçları ve hedefleri: Programın geliştirilmesi ve gözden geçirilmesi sonucunda programın hedef grupları belirlenmeli ve program faaliyetleri de dahil olmak üzere bir dizi açık ve gerçekçi program amaçları ve hedefleri ortaya konmalıdır. Amaçların, ulaşılması gereken yeterlilikler ya da öğrenme sonuçları (bilgi, beceri ve davranışlar) olarak oluşturulması tercih edilmelidir. Bu hedefler ve amaçlar bir program misyonu şeklini de alabilir. 3. Eğitim stratejisi: Program amaçları, hedefleri, düzeyi ve hedef gruplar temelinde doğru bir eğitim stratejisi tasarlanmalıdır. Özellikle kuram ve uygulama arasındaki denge gözönüne alınmalıdır. Farklı eğitim yöntemlerinin kullanımı gerçekleştirilmelidir. Öğretme yöntemleri mümkün olduğunca kanıttemelli olmalıdır. Programda elektronik öğrenme unsurlarına özel önem verilmelidir. 4. Program tasarımı: Amaçlar, hedefler ve eğitim stratejisi, program unsurlarını, takvimini, görevlerini ve değerlendirmelerini içeren bir program tasarım haline dönüşmelidir. 5. Program tutarlılığı ve sürekliliği: Program, tutarlı ve sürekli olmalıdır. Öğrenciler kendilerine verilen sorumlulukları zamanda yerine getirebilmelidir. Amaçlar, yeterlilikler ve/ya da öğrenme sonuçları ve program unsurları, görevleri ve değerlendirmeleri arasındaki ilişkiler de açık olmalıdır. 6. Akademik personel: Akademik personel, hem akademik, hem de akademik deneyimi olmayanları kapsamalıdır. Çoğunlukla, yüksek lisans derecesi veren programlardaki akademik eğitim, sonuç dereceleri içermeli ve aktif olarak eğitim hizmetlerini ve uygun olduğunda da danışmanlık hizmetlerini vermelidir. Uygulamacı niteliğindeki eğitim elemanları tüm akademik program ve/ya da eğitim programlarına katılmalıdırlar. 7. Çekirdek akademik personel sayısı: temel programdan sorumlu tam zamanlı akademik personel sayısı misyona, sayıya ve programın içeriğine bağlı olarak en az dört ya da daha fazla olmalıdır. 8. Araştırmaya katılım: Akademik derece veren herhangi bir programdan sorumlu akademik personel zamanın önemli bir bölümünü araştırma ve topluma hizmete ayırmalıdır. 52

10 9. Programa giriş: Uygun, şeffaf ve adil bir giriş usulü bulunmalı ve giriş kriterleri halka açık olmalıdır. B2 Program İçeriği 1. Program tutarlığı ve uyumu: Programın içeriği, program amaçlarını, hedeflerini ve seçilen eğitim stratejisini mantıksal olarak takip etmelidir. 2. Program düzeyi: İçerik, hedef gruplara uygun düzeye uyarlanmalıdır. 3. Resmi program gereksinimleri: İçerik, derece ya da sertifika için belirlenen gerekliliklerde tanımlanan unsurları içermelidir. 4. Program temeli: Programın içeriği, programın düzeyine uygun olarak uluslararası kavramları, içeriği, kuramları ve yöntemleri yansıtmalıdır. Öğretilen yöntem, usul ve politikalar mümkün olduğunca kanıt temelli olmalıdır. 5. Çok disiplinlilik: Programın içeriği kamu yönetiminin çok disiplinli temelini yansıtmalıdır. 6. Pratik deneyim: Derece veren programlar tüm mezunların belli bir derecede kamuda ya da kara dayanmayan sektörde deneyim sahibi olmalarını sağlayacak şekilde yapılandırılmalıdır. 7. Kurumsal danışma: Eğitim ve derece veren programların geliştirilmesinde, kişinin hazırlandığı kurumların gereksinimleri kritik önemdedir. Bu amaca yönelik olarak uygun danışma ve diyalog kurulmalıdır. 8. Program içerikleri: Ders programı öğrencilerin yeteneklerini, değerlerini, bilgilerini ve becerilerini etik, hakkaniyetli, etkin ve etkili olarak davranacakları şekilde güçlendirmelidir. Programın misyonuna bağlı olarak şunları içermelidir. Kamu hizmeti kurumlarının yönetimi: - İnsan kaynakları yönetimi - Bütçeleme ve mali süreçler - Bilgi yönetimi, yeni teknoloji uygulamaları ve politika - İdare ve anayasa hukuku - Etkin iletişim becerileri - Örgüt ve yönetim kavramları ve davranışı - Kara dayanmayan sektör ve özel sektör ile ilişkiler ve yardım yönetimi Kamu sektörü süreçlerinin geliştirilmesi: - Üst düzeyde performans gösteren örgütlerin geliştirilmesi - Ağların ve ortaklıkların yönetimi - Kamu malları ve hizmetlerinin sağlanması - Projelerin ve sözleşmelerin yönetimi - İşgücü çeşitliliğini destekleme - Motivasyon ve kamu sektörü örgütlerinin tasarlanması Kamu sektörü liderliği: 53

11 - Yaratıcı problem çözümü - Kurumsal ve örgütsel dönüşümü yönlendirmek - Uzlaşmalık önlenmesi ve çözüm stratejileri - Hizmet sunumunda hakkaniyet sağlamak - Yoksulluğun iyileştirilmesine yönelik yaklaşımlar geliştirmek - Demokratik kurumsal gelişimi desteklemek - Kamu sektörü etiği Kantitatif ve Kalitatif Analiz Tekniklerini Uygulamak: - Kurumsal ve kalkınma ekonomisi - Politika ve program oluşturulması, analizi, uygulaması ve değerlendirilmesi - Karar-alma ve problem çözümü - Stratejik planlama Kamu politikasını anlamak ve örgütsel çevre: - Siyasi ve yasal kurumlar ve süreçler - Ekonomik ve sosyal kurumlar ve süreçler - Tarihsel ve kültürel çerçeve - Ekonomik kalkınmanın yönetimi - üçüncü taraf hükümetin yansımaları - Kültürel çeşitliliği kabullenmek ve uzlaştırmak Bu alan gereklilikleri belli dersleri önermemektedir. Bu alanların hepsine eşit zaman ayrılması ya da bu derslerin tüm kamu politikası ya da kamu yönetimi programlarında sunulması zorunluluğu da bulunmamaktadır. Aynı zamanda her programın özel güçlü alanları ya da uzmanlık alanlarının geliştirilmesini engelleyici olarak da yorumlanmamalıdır. Programların mükemmelliğini değerlendirmek için ilgili olabilecek başka kriterler de vardır. Bu kriterler, programın daha genel yönlerine işaret eder ve herhangi bir toplum refahı için kritik düzeyde daha genel amaçlara katkıda bulunur. Sonuç olarak, kişileri kamu sektörüne hazırlayan ya da becerilerini artıran programlar aşağıdakilere yanıt vermelidir. Kamu sektörü ahlaki değerleri: kamu sektörü için üretilen tüm eğitim programları bireylerin gerçek bir kamu sektörü ahlaki değerleri geliştirmelerine yönelik katkı da bulunmalıdır. Kamu sektörü ahlaki değerlerine sahip bireylerin aşağıdakiler hakkında bilgisi olup bunların kamu sektörü için önemini kavramışlardır. Demokratik değerler Bireye ve temel insan haklarına saygı Toplumsal eşitlik ve mal ve hizmetlerin eşit dağılımı Toplumsal ve kültürel çeşitlilik Şeffaflık ve hesap verebilirlik Sürdürülebilir kalkınma Örgütsel adalet ve hakkaniyet Küresel karşılıklı bağımlığının tanınması Sivil girişimcilik 54

12 Kamu sektörü becerileri: bireyleri kamu sektörüne hazırlayan programlar öğrencilerin aşağıdaki yönelik kapasiteler geliştirmelerini (programın amaçlarına ve düzeylerine göre) sağlamalıdır. Analitik ve eleştirel düşünce Karmaşıklıkla başa çıkmak Esneklik Belirsizlikle başa çıkmak Siyasi ortamda faaliyette bulunmak Üst düzey performans örgütleri kurmak Politika amaçlarını gerçekleştirmek için diğer gruplar ve kurumlarla işbirliği yapmak Yaşam boyu öğrenme Akademik ve eğitim faaliyetlerine yaşam deneyimlerini uygulama Kamu sektörü doğası: kamu sektörü için geliştirilen eğitim programları (programın amaçları ve düzeylerine uygun olarak) şunları sağlamalıdır: Uluslararasılaşma ve küreselleşme Merkezileşme ve âdemi merkezileşme arasındaki denge Uluslararası kuruluşların etkisi ve antlaşmalar Devletin zayıflaması (kesintilerin ve yeni kamu işletmeciliğinin etkisi) Yeni iletişim yöntemleri ve etkileri Yeni Yönetişim B3 Program Yönetimi 1. Program sorumluluğu: Program için açık bir sorumluluk yapısı olmalıdır. 2. Program bütçesi: Bütçe (finans, personel ve olanaklar) program amaçlarına ve hedeflerine ulaşmaya yeterli olmalıdır. 3. Program yönetimi: Uygun bir program idaresi olmalıdır. 4. Katılımcı gelişmesi: Her öğrenciye açık, öğrenci gelişimini ölçecek uygun değerlendirme olmalıdır. 5. Değerlendirme: Öğrencilerin performansı özellikle elde edecekleri yetenekler açısından uygun bir şekilde ölçülmelidir. Öğrencilerin performansı açıklanan ve tutarlı bir şekilde uygulanan kriterler, düzenlemeler ve usuller çerçevesinde ölçülmelidir. Öğrencilerin performanslarını içeren konularla ilgili süreçlere erişebilmelidirler. 6. Program bilgisi: Öğrenciler program hakkında zamanında güncel bilgi edinebilmelidirler. 7. Akademik gözden geçirme: Akademik personel düzenli olarak performanslarıyla ilgili gözden geçirilmelidir. 55

13 8. Program bilgisi: Öğrencilerin program hakkında zamanında güncel bilgilenme hakkı olmalıdır. 9. İletişim: İlgili tüm kişiler (öğrenciler, öğretmenler, personel) arasında uygun iletişim sistemi olmalıdır. 10. Sunum tutarlığı: Farklı eğitim programlarının verilmesi durumunda, tutarlılık garanti altına alınmalıdır. 11. Program izlenmesi ve gözden geçirilmesi: Uygun (sürekli, döngüsel ve kapsamlı) izleme sistemi (ders ve program değerlendirmesi) ve tüm ilgili sosyal paydaşların katılımıyla programın gözden geçirilmesi sağlanmalıdır. Bu sistem kurumun genel kalite sağlama sistemi ile tutarlı olmalıdır. B4 Program Performansı 1. Performans ölçüm sistemi: Program performans ölçümü için uygun sistem olmalıdır. Programın performans ölçüm sistemi, program hedeflerine ve verilen dereceye uygun olmalı ve bir kıyaslama sistemi içermelidir. 2. Tatmin: İlgili sosyal paydaşların (öğrenciler, mezunlar ve çalışanlar) program tatmini düzenli olarak ölçülmelidir. 3. Temel işletme bilgisi: Eğitim türüne bağlı olarak katılımcıların sayısı, hedef grupların kapsanması ve (ortalama) eğitim süresi gibi ilgili bilgi önceden hazır olmalıdır. 4. Özel hedefler: Özel hedeflere ulaşılacaksa, bu hedefler için de performans ölçülmelidir. Hedefler, kurumların kendileri tarafından belirlenebileceği gibi dışarıdaki kurumlar tarafından da belirlenebilir. 5. Kıyaslama: Programın performansı mümkün olduğunda diğer ilgili programların performansı ile karşılaştırılmalıdır. 6. Çevreye etki: Programın misyonuna uygun olarak, çevreye etkisi ölçülmeli ve değerlendirilmelidir. 7. Mali performans: Kurumsal düzenlemelere bağlı olarak, öğrenci başına masraf ve yatırım geri dönüşü (zaman, emek ve maliyet) bilgisi bulunmalıdır. 8. Program etkisi: Bireylerin eğitildikten sonra çalıştıkları kurumların değerlendirmelerini almak için düzenli çabalar sürdürülmelidir. Bu değerlendirme çabalarının sonuçları eğitim faaliyetlerinin etkinliğini ve yanıt verebilirliğini geliştirmesinde kullanılmalıdır. EAPAA AKREDİTASYON KRİTERLERİ EAPAA, AISIA dan farklı olarak kamu yönetimi eğitiminde mükemmeliyeti değil, kamu yönetimi yüksek lisans programlarının akreditasyonu için uygunluk şartını aramaktadır. EAPAA nın akreditasyon değerlendirmesi için öncelikli olarak akredite edilen programı uygulayan kurumun milli eğitim sistemi içerisindeki yeri değerlendirilmektedir. Akredite edilecek eğitim programını sunan kurumun bulunduğu ülkede herhangi kuruluş tarafından akreditasyon 56

14 yapılıp yapılmadığı incelenmektedir. Programla ilgili akreditasyon değerlendirmesi akademik kadrodan öğrenci işlerine kadar uzanan onüç ayrı başlık altında yapılmaktadır. Her kriter beşli Likert ölçeği ile değerlendirilmektedir (EAPAA, 2007). Çok zayıf: kalite düzeyi temel standartların ciddi bir biçimde aşağısındadır Zayıf: kalite düzeyi temel standartların aşağısındadır. Yeterli: kalite düzeyi temel standartları karşılamaktadır. İyi: Kalite düzeyi temel standartları aşmaktadır. Mükemmel: Kalite düzeyi tüm açılardan çok iyidir. Kamu yönetimi yüksek lisans programlarını EAPAA akreditasyon sürecine sokmak isteyen eğitim kurumları EAPAA yı bu durumdan bilgilendirmelidirler. EAPAA her yıl, en fazla üç ya da dört akreditasyon gerçekleştirme kapasitesine sahiptir. Ekim ayında akreditasyon başvurusu resmi olarak yapılmaktadır. Ocak ayında akredite edilmesi istenilen programla ilgili programı veren eğitim kurumunun EAPAA tarafından belirlenen standartlara uygun doldurduğu özdeğerlendirme raporu EAPAA ya gönderilmektedir. EAPAA öz değerlendirme raporunu teknik incelemesini yaptıktan sonra içerik değerlendirmesi için gözden geçirme komitesine yollamaktadır. Bu komite, özdeğerlendirme raporunu inceleyerek, açık olmayan noktalarla ilgili soruları akredite edilmek isteyen kuruma göndermektedir. Eğitim kurumu bu sorulara yanıt vermektedir. Daha sonra bahar/yaz aylarında kamu yönetimi alanında uzman üç yabancı akademisyen, programı akredite edilecek olan ülkeden bir uzman ve sözkonusu programı tanıyan bir öğrenci ya da mezundan oluşan bir saha ziyaret ekibi oluşturularak, ilgili eğitim kurumu ziyaret edilmektedir. Yapılan bu ziyarette elde edilen bulgular çerçevesinde yazılan rapor bir ay içerisinde ilgili eğitim kurumuna gönderilmektedir. Eğitim kurumu raporda dile getirilen kimi noktalarla ilgili görüşünü sunduktan sonra nihai değerlendirme raporu gözden geçirme komitesine yollanmaktadır. Her yıl Eylül ayında yapılan EGPA yıllık toplantısının başlangıç gününden bir gün önce toplanan EAPAA akreditasyon komitesi akredite edilmek istenen programla ilgili karar almaktadır. EAPAA akreditasyon sürecinde en önemli aşama, akredite edilecek kuruluş tarafından doldurulması gereken özdeğerlendirme raporudur. Bu raporda, akredite edilen kuruluşun yer aldığı ülkedeki eğitim sistemi, programın akreditasyon için uygun olup olmadığı gibi bölümlerin en önemlisi akredite edilecek olan programla ilgili standartlarla ilgili bilgi istenen bölümdür. Bu bölüm altında onüç başlık yer almaktadır. 1) Kamu Yönetimi Alanı: Akredite edilecek programın ana konusu, kavramın en geniş anlamıyla kamu yönetimi olmalıdır. Kamu yönetimi programının kabul edilmiş uluslararası akademik ve profesyonel normlara uygunluk göstermesi beklenmektedir. Akredite edilen programlar yalnızca 57

15 teknik yeterlilik ve beceriler kazandırmamalı, pozitif ve normatif teoriye ve ampirik araştırmaya dayanan akademik standartlara göre kamu yönetimi öğretmelidirler. 2) Misyon temelli akreditasyon ve Çeşitlilik: Programın, eğitim felsefesi ve misyonu açık bir şekilde ifade edilmelidir. Program, misyonu, kaynakları ve sınırlılıklarıyla uyumlu ve süreklilik gösteren bir strateji ve amaç geliştirme sürecine sahip olmalıdır. Programın ve programı sunan kurumun tarihsel gelişimi, öğrenci ve öğretim kadrosundaki değişiklikleri ortaya koymalıdır. Misyon ifadesi açık, net ve gerçekçi olmalı ve ilgili paydaşlara iletilmelidir. Misyon ile programın stratejileri ve amaçları arasındaki ilişki açıkça ortaya konmalıdır. Bir mezunun edinmiş olması gereken niteliklerin programın misyonu ve amaçları ile ilişkisi kurulmalıdır. 3) Düzey: Programın verdiği diploma düzeyinin (akademik bir lisans ya da yüksek lisans) uluslararası düzeyde genel kabul gören standartlara eriştiği kanıtlanmalıdır. Öğrencilerin akademik düzeylerinin nasıl geliştirdikleri açıklanmalıdır. Sonuçta öğrencilerin elde ettikleri niteliklerle eriştikleri düzey, Dublin maddeleri ya da başka uluslararası kabul görmüş maddeleri ile uyum göstermelidir. 4) Uygulamayla ve stajlarla bağlantı: Kamu yönetimi programı, misyon ve program amaçları ile uygunluk içinde, pratik beceriler için yeteri kadar eğitim sağlamalı, kamu yönetimi mesleği ile yeterli bağ kurulmalıdır. Kamu yönetimi meslek alanının gerekliliklerini temel alınmalıdır. Stajın programın bir parçası olması durumunda, staj yerleri ve öğrencilerin atanması ile ilgili kriter şartları açık ve ilgili olmalıdır. Program pratik becerilerin eğitimi için yeterli akademik denetim sunmalıdır. 5) Müfredat: Müfredat, öğrencileri demokratik hukuk devletlerindeki kamu sektöründe profesyonel akademik düzey rollere hazırlama amacıyla ekonomi, hukuk, siyaset bilimi ve sosyoloji disiplinlerine ait ilgili temel kavram ve teorilerin öğretildiği çok disiplinli bir program olarak kamu yönetimi genel fikrini ifade etmelidir. Müfredatın tüm bileşenlerinin nitelikleri ve misyon ile tutarlılığı açıklanmalıdır. Bu, bileşenlerin açık bir şekilde misyon ve program amaçlarıyla bağlarının kurulması gereklidir. Program günümüz akademik kamu yönetimi teorilerinin öğretimini de kapsamalıdır. Müfredat, programın düzeyine uygun olarak (lisans ya da yüksek lisans), kamu yönetiminin temel kavramları, kuramları, yöntemleri ve tarihi (klasikleri) üzerine ayrıntılı bir eğitim sağlamalıdır. Müfredat bileşenleri, kamu sektöründe akılcı düşünebilen, yaratıcı analiz, iletişim ve eylem gerçekleştirme yetisine sahip profesyoneller üretmek için tasarlanmalıdır. Temel müfredat bileşenlerini oluşturan dersler, öğrencilere araştırma teknikleri, ekonomi, hukuk, siyaset bilimi, sosyoloji, kamu maliyesi, bilişim, kamu işletmeciliği gibi alanlardaki kavram ve kuramların yanı sıra bu alanlar arasındaki ilişkiyi de öğretmelidir. Öğrenciler, programın düzeyine uyarlanmış bir şekilde (lisans ya da yüksek lisans), kamu sektörüne dair gerçek problemler ya da araştırma soruları 58

16 üzerinde, örneğin makaleler ya da final ödevleri yoluyla (örneğin bir tez), bağımsız çalışma becerilerinin yeterli olduğunu kanıtlamakla yükümlü tutulmalıdır. Temel müfredat bileşenleri öğrencilerin ahlaklı ve etkili davranma becerileri, değerleri ve bilgilerini artırır. Öğrencilerin ilgili araştırma tekniklerinde uzmanlaşması programın bir parçasıdır. Program içerik olarak tutarlı olmalıdır. Öğretme yöntemlerinin programın öğretim felsefesine uygunluğu sağlanmalıdır. Program, içerik ve zamanlama açısından tutarlı olmalıdır. Programın öngörülen sürede tamamlanabilir olduğu gösterilmelidir. Programın mezunları tarafından kazanılmış olan nitelikler programda ulaşılması amaçlanan sonuçlarla uyum içerisinde olmalıdır. Mezuniyet projelerinin içerik ve düzeyi verilen diplomanın düzeyiyle eşliği sağlanmalıdır. Program mezunların kamu yönetimi alanında layıkıyla çalışabileceğini kanıtlamalıdır. 6) Kalite Geliştirme ve Yenilik: Program amaçlarının başarıyla gerçekleşip gerçekleşmediği değerlendirilmeli; program performansıyla ilgili bilgi, program amaçları, stratejileri ve işlemlerini gözden geçirmek amacıyla kullanılmalıdır. Öğrencilerin (tam ve yarı zamanlı) farklı gereksinimlerini karşılayabilmek amacıyla, müfredat planlamasında esneklik ve yenilik sağlanmalıdır. Belli aralıklarda programı izleyen/denetleyen bir sistem kullanımda olmalıdır. Program bileşenleri düzenli olarak izlenip denetlenmelidir. Müfredat geliştirme süreci ile kamu yönetimi programı, ilgili bütün paydaşların (personel, öğrenciler, mezunlar, işverenler, meslek alanında çalışanlar) katılımıyla gerçekleştirilmelidir. Müfredatın içeriği ve öğretim araçları yenilenmeye açık olmalıdır. Programının, öğrencilerin ve öğretim kadrosunun ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla yenilikler yapılmalıdır. Program değerlendirmesinin sonuçları programı ve bileşenlerini gözden geçirmek için kullanılmalıdır. 7) Öğrencilerin değerlendirilmesi: Program, öğrencilerinin bireysel performanslarını ölçmeli ve değerlendirmelidir. Öğrencilerin performansı bağımsız bir şekilde müfredatın amaçlarına göre değerlendirilmeli ve öğrencilere yeterli derecede geri bildirimde bulunulmalıdır. Sınav ve diğer değerlendirme yöntemlerinin, programın eğitim felsefesiyle uyum içerisinde olması gerekir. 8) Programın hukuki dayanağı: Kamu Yönetiminde programın sorumluluğu, programın yasal çerçevesinde tanımlanmış bir kişi ya da bir gruba ait olmalıdır. Kuruma özgü olan örgüt ve süreçler çerçevesinde, öğretim üyeleri ve/veya yönetici programın önemli yönleriyle ilgili inisiyatif alabilmeli ve belirleyici etkide bulunabilmelidirler. Programın nasıl yönetildiği açık olmalıdır. Programın sorumluluğunu üstlenen kişilerin programın politikası ve planlaması, diploma şartları, yeni dersler ve müfredat değişiklikleri, ders programları, mali ya da diğer kaynakların kullanılması konusunda etkileri bulunmalıdır. 59

17 9) Akademik Kadro: Programın sorumluluğunu üstlenen daimi ve yeterli bir akademik kadro mevcut olmalı ve bu kişilerin aldığı sorumluluk programı sunan kurumun üst düzey yöneticilerince tanınmış olmalıdır. Her bir öğretim üyesinin öğretime, araştırmaya ve programın diğer unsurlarına nasıl katkıda bulunduğu belirtilmelidir. Öğretim üyesi sayısı, programa alınan öğrenci sayısı ile uyumlu olmalıdır Programı yürüten daimi akademik kadronun önemli bir kısmı doktora derecesine ya da alanlarında buna denk başka bir akademik dereceye sahip olmalıdır. Bu dereceye sahip olmayan üyelerin kendilerine yüklenen sorumluluklarla ilgili mesleki ya da akademik alanda tanınmışlığa ya da yeterli mesleki ve akademik deneyime sahip olmaları gerekmektedir. Akademik kadronun niteliği (düzey, uzmanlık çeşitliliği ve deneyim) programı gerçekleştirecek kadar yeterli olmalıdır. Kadronun uzmanlık alanları ve deneyimi programı amaçlandığı şekilde yürütmek için gereken uzmanlığı yansıtmalıdır. Uygulamadan gelenlerin ders verdiği durumlarda, bu kişilerin akademik nitelikleri, mesleki deneyimleri ve öğretim becerilerinin niteliği konularında yeterli kanıt bulunmalıdır. Kadronun yeterli sayıdaki bir kısmı kamu yönetimi araştırma etkinliklerine katılmalıdır. Programı yürüten akademik kadro içerisinde genel işgücündeki kadın oranıyla uyumlu bir oranda kadın akademiysen bulundurulmalıdır. 10) Öğrenci Kabulü: Öğrenci alınırken kullanılan standart ve ön şartların, misyon ve program amaçlarına uygunluk göstermesi gerekir. Hizmet öncesi, hizmet içi ya da diğer kategorideki öğrencilerin arasındaki farklar açık olmalıdır. Bütün hedef gruplar için uygun giriş şartları bulunmalıdır. Öğrenci adaylarına program ve mezuniyetten sonraki kariyer fırsatları hakkında yeterli ve gerçekçi bilgi sunulmalıdır. 11) Destek hizmetleri ve Olanaklar: Programı etkili ve verimli bir şekilde yürütebilmek için fiziki ve maddi olanaklar sağlanmalıdır. Programın belirtilen amaçlarını desteklemeye yetecek kadar mali kaynakları olmalıdır. Bütün öğrenciler ve öğretim üyeleri, kütüphanenin sunduğu kitaplar, monografiler, dergiler, elektronik arama veritabanları vb. hizmet ve olanaklara yeterli miktarda ulaşmalıdırlar. Akademik kadro, kütüphanenin alımlarında seçici rol oynamalıdır. Programın eğitim amaçlarını gerçekleştirmesi için yeterli sayıda sekreter, teknik ya da diğer büro personeli olmalıdır. Derslerin amaçlanan pedagojiyle verilebilmesi için yeterli sayıda uygun sınıf bulunmalıdır. Sınıfların, seminer, örnek olay tartışması, simülasyon etkinlikleri ve konferans türü dersler için de uygun olması gerekir. Akademik personelin ve öğrencilerin, ders ve araştırma için gerekli bilgisayar, görsel malzeme, ses ve görüntü kaseti gibi uygun malzemelere ulaşabilmelidirler. Öğretim elemanlarının odaları, derslerini hazırlamaları, çalışabilmeleri ve öğrenci danışmanlığı için mahremiyet sağlayabilecek genişliğe sahip olmalıdır. Hem öğrenciler, hem de personel için bilgi ve iletişim teknolojisi olanakları yeterli ve ulaşılabilir durumdadır. 60

18 12) Öğrenci Hizmetleri: Öğrenci hizmetleri programın misyonuna uygun ve yeterli şekilde sağlanmalıdır. Öğrencilerin kayıtları etkili, bilgi verici ve güncel olarak tutulmalıdır. Program, öğrencilerin kaydettikleri aşamaları izlemeli ve bu bilgiyi öğrencilere danışmanlık vermek ve programı geliştirmek için kullanmalıdır. Öğrencilere program ve onun uygulamaları hakkında verilen bilgi yeterli ve zamanında olmalıdır. Bireysel öğrenci danışmanlığı sistemi yeterli derecede işlemelidir. Öğrenci hizmetleri, öğrencilerin ihtiyaçlarını yeterli düzeyde karşılamalıdır. 13) Halkla İlişkiler: Gelecekteki öğrencilere ve diğer ilgili kişilere programla ilgili yeterli bilgi sağlanmalıdır. Programın, misyonu, amaçları, hedef grupları, eğitim felsefesi ve sonuçları hakkında kamuoyuna yeterli ve gerçekçi bilgi verilmelidir. KAMU YÖNETİMİ EĞİTİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE TÜRKİYE Her iki kuruluşun da kamu yönetimde eğitim ve akreditasyon standartlarını belirlerken yeni kamu işletmeciliği ve yönetişim yaklaşımından açıkça etkilendikleri görülmektedir. Her iki kuruluş da yayınladıkları belge ve raporlarda hesap verilebilirlik, etkililik, etkinlik, sosyal paydaş katılımı gibi yeni kamu işletmeciliği kavramlarını sıklıkla kullanmaktadırlar. Eğitim programlarının hukuki çerçevesi yerine stratejik planla ilişkili olarak kullanılan misyon, vizyon, ilke, hedef ve amaçlarını dikkate almaktadırlar. Bu tercih, kuruluşların kamu yönetiminde hukuki yaklaşım yerine işletmeci yaklaşımı benimsediklerini göstermektedir. Kamu yönetimi eğitimi programlarının hedeflerinin somut, nesnel ve ölçülebilir şekilde oluşturulması her iki kuruluş tarafından da istenmektedir. Bu durum, kamu yönetimi eğitiminin yeni kamu işletmeciliğine özgü performans yönetim sistemi ile değerlendirilmek istendiğini ortaya koymaktadır. Her iki kuruluş da eğitim programlarının kamuda görev alan ya da alacak olan devlet memurlarının kamu yönetiminde karşı karşıya kaldıkları ya da kalacakları temel sorunlara etkin bir şekilde yanıt vermeye hazır hale getirilmesi hedefiyle tanımlanmasını istemektedirler. Ders programı ve eğitim içeriği oluşturulurken eğitilen ya da yetiştirilen öğrencilerin mezun olduktan sonra çalışacakları kurumların gereksinimlerinin dikkate alınmasını istemektedirler. Bu bakış açısı, kamu yönetimi eğitimini kendi içinde bir amaç olmaktan çıkarak işlevselaraçsal bir nitelik kazanmaktadır. Kamu yönetimi ve eğitimi açısından tarihsel bir önemi olan kamu yararı, kamu çıkarı gibi doğrudan ölçülebilir değerleri nasıl değerlendirileceği belli değildir. AISIA, EAPAA nın aksine bu kavramlara yer vermektedir. Sekiz mükemmeliyet standardı başlığından ikisi bu ilkelere göndermede bulunmaktadır. Ancak, AISIA farklı ülkelerde, bu kavramların farklı bir şekilde yorumlanabileceğini dikkate alarak herhangi bir tanımlama çabasına girilmemiştir yılında yapılan AISIA yönetim kurulu toplantısında 61

19 mükemmeliyet standartlar ının farklı coğrafi bölgelere (Afrika, Asya, Avrupa, Latin Amerika, vb.) nasıl uyarlanabileceği konusunda araştırma komisyonu kurulmuştur. Bu çalışma henüz sonuçlanmamakla beraber her iki kuruluş da kamu yönetimi eğitimine sistem kuramı ile yaklaşması ölçülemeyen kriterlerin dikkate alınmasını engellemektedir. Akreditasyonda da geçerli olan sistem kuramı eğitim programının girdi, çıktı, bu çıktıların çevreye olan etkisine odaklanmaktadır. Programın mali ve fiziki kaynakları, öğretim üyesi sayısı ve kalitesi, örgütsel yapı ve süreçler, öğrenci kabul sistemi, ders programı, ders işleme yöntemi girdiler olarak değerlendirilmektedir. Eğitim programının çıktıları ise mezunların yetenek, bilgi ve becerilerinde gelişmelerdir. Bu çıktıların çevreye etkisi ise mezunların elde ettikleri yetenek, bilgi, beceriler ile çalıştıkları kurumlardaki performansa ne ölçüde katkı verdikleriyle ilgilidir. Bu bağlamda, kamu yönetimi eğitimi yalnızca bilimsel değer-bağımsız tekniklerle analiz edilmektedir. Kamu yönetimi eğitiminde ölçülebilir ve mesleki yaşamda işe yarayabilirliğe verilen öncelik verilmesi, siyasi ve etik değerlerin arka plana atılması riskini taşımaktadır. Kamu yönetimi eğitiminde etik değerlendirmelerin ancak pazar sisteminin işleyişini olumlu ya da olumsuz etkileyebileceği durumlarda dikkate alınması söz konusu olabilir. Örneğin kamu yönetimi felsefesi konulu bir ders, bu kuruluşların benimsedikleri araçsalişlevselci bir yaklaşım içerisinde gereksiz görülebilir ya da bu derste verilecek olan bilgilerin işe yarar nitelikte olması beklenebilir. Bunun sonucunda kamu yönetimi eğitimin genel amaçları göz ardı edilerek yalnızca belirli alanlarda başarıya odaklanma riski ortaya çıkabilir. Literatürde tünel görüşü olarak adlandırılan bu durumda bireyler ve kurumlar neyin ölçüldüğünü bildikleri için yalnızca ölçülen konulara odaklanmakta, ölçülmeyen diğer konulardaki görev ve sorumluluklarını layıkıyla yerine getirmemektedir (Smith, 1995). Tüm bu sınırlılıklara rağmen kamu yönetimi eğitiminin kimler için, nasıl, hangi yöntemlerle verilmesi gerektiğinin tartışılması, bu eğitimi veren bölüm ve enstitülerin kendilerini yenileyebilmeleri açısından performans ölçümü, akreditasyon vb. isimlerle yapılan değerlendirmeler gerekli ve önemli gözükmektedir. Daha önceki bölümde de ele alındığı gibi, Türk yüksek öğretiminde etkinlik, etkililik, şeffaflık, hesapverebilirlik gibi neoliberal kavramların etkisi ile lisans ve yüksek lisans programlarını değerlendirme ve akreditasyon çalışmaları başlamış ve hatta tıp ve mühendislik gibi alanlarda önemli mesafeler kaydedilmiştir. Bu kavramları en çok dile getiren kamu yönetimi bölümlerinin güvenirliliklerini ve tutarlılıklarını sağlayabilmek için kendi eğitim programlarını değerlendirme yöntem ve araçlarını bulmalı ve uygulamalıdırlar. Neoliberal yaklaşım içerisinde kalınsa bile kamu yönetimi eğitiminin ve bu eğitimi sunan kurumsal yapıların değerlendirilmesi, bu yaklaşımın sınırlılıklarını da gösterecek ve neoliberal yaklaşımın dışında da değerlendirme olanaklarının önünü açabilecektir. Kaldı ki, bu değerlendirmede kullanılan kriterler yeni kamu işletmeciliği ve yönetişim gibi neoliberal yaklaşımların dışında da seçilebilir. 62

20 Kamu yönetimi eğitiminin Türkiye de değerlendirilmesi önündeki önemli sorunlardan bir tanesi mali kaynak sorunudur. EAPAA gibi uluslararası kuruluşların akreditasyon ücretleri oldukça yüksektir. Bu sorunu aşmak için kamu yönetimi eğitimi veren bölüm ve okullar bir araya gelerek bir akreditasyon/değerlendirme kurulu oluşturabilirler. Bu kurul, Türkiye deki kamu yönetimine özgü unsurları da dikkate alarak kamu yönetimi eğitimi veren bölüm ve okulları değerlendirebilir. Türkiye de bazı kamu yönetimi bölümlerinin yakın zamanda kurulduğu ve öğrenci dikkate alındığında oluşturulacak olan değerlendirme kriterlerinin eşit bir şekilde uygulanma sorunu ortaya çıkarabilir. Kamu yönetimi eğitimini değerlendirmek için belirlenen kriterlerin yeterli akademik personeli, mali ve fiziki koşulları olmayan büyük kentler dışındaki üniversitelerde eğitim veren kamu yönetimi bölümlerine uygulanması, bu bölümlerde çalışan akademisyen ve öğrencilerde hayal kırıklığına yol açabilir. Bu sorunu aşmak için değerlendirmeye alınan kamu yönetimi eğitimi programının belli bir süredir yürürlükte olması, ilk mezunlarını verdikten sonra belli bir süre geçmesi, belli bir üniversitedeki bölüm için yapılan değerlendirmenin sonuçlarının diğer üniversitelerdeki bölümlerin değerlendirme sonuçları ile kıyaslanmadan yapılması gibi çözümler düşünülebilir. Hiç kuşkusuz bu olası çözümlerin her birinin yeni sorunlar yaratma olasılığı bulunmaktadır. Bununla birlikte kamu yönetimi eğitimi bir kamu politikası olarak nitelendirilse, her kamu politikası gibi kamu yönetimi eğitiminin de değerlendirilmesi gerekmektedir. Türkiye de kamu yönetimi eğitiminin değerlendirilmesi için geliştirilecek usul ve yöntemler ne kadar sorunlu olursa olsun, bu tür bir değerlendirmenin hiç yapılmamasından daha olumlu sonuçlar doğuracağı ileri söylenebilir. KAYNAKLAR Bertucci, G. (2007) Strengthening Public Sector Capacity for Achieving Millennium Development Goals içinde A. Rosenbaum ve J.-M. Kauzya, ed., Excellence and Leadership in the Public Sector: The Role of Education and Training., United Nations Department of Economic and Social Affairs / International Association of Schools and Institutes of Administration, New York, s.1-8. Bozkurt, Ö. (2001), TODAİE Tarihine Katkı: Uluslararası Yönetim Bilimleri Enstitüsü - Türkiye ilişkileri, Amme İdaresi Dergisi, 34 (3), s EAPAA (2006) Accreditation Criteria. European Association for Public Administration Accreditation (EAPAA) Electronic source retrieved March 24, 2007, from Jennings, Jr., E. T. (1989) Accountability, Program Quality, Outcome Assessment, and Graduate Education for Public Affairs and Administration Source, Public Administration Review, 49 (5),