Sga'lı Bebeklerde Eregie Yöntemi

Transkript

1 Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Sga'lı Bebeklerde Eregie Yöntemi The Eregie Method in Babies With Small For Gestational Age Ayça TÖREL ERGÜR *, Fatoş TANZER **, Gülten YAYLACI *** ÖZET Günümüzde düşük doğum ağırlığı (small for gestational age=sga) olan yenidoğanlar karşılaştıkları pek çok sorun nedeniyle, halen perinatal morbitide ve mortalitede önemini korumaktadır. Bu nedenle SGA'lı bebeklerin zamanında saptanması gerekir. Bu durum gebelik yaşı tayininin önemini açıkça ortaya koymaktadır. Bu amaçla bu çalışmada,ortalama doğum ağırlığı gram olan 58 SGA'lı bebeğin gebelik yaşları; Ballard Yöntemi ve baş çevresi ile orta kol çevresine dayanan Eregie yöntemi kullanılarak hesaplandı. İki yöntem ile saptanan gebelik yaşları arasında pozitif korelasyon saptandı (r=0.65). Bu çalışma bize; ülkemiz gibi SGA'lı doğum oranının yüksek olduğu bölgelerde doğar doğmaz ve kolayca uygulanılabilen basit bir yöntem olan Eregie yöntemi ile gebelik yaşı tayininin, Ballard yöntemi kadar güvenilir olabileceğini düşündürmektedir. Anahtar kelimeler: Small for gestational age(sga), Eregie yöntemi SUMMARY Perinatal morbidity and mortality of nevvborns with small for gestational age (SGA) are stili important context since those babies faced several complications follovving birth. Therefore these babies with SGA must be diagnosed early as soon as possible. in addition, the determination of gestational age is crucial because of the above mentioned reasons. in present study the gestational age of 58 SGA babies with the mean birth weight of gr was determined by both Ballard method and Eregie method that depends on the measurements of the circumference of head and midarm. A positive correlation (r=0.65) was determined betvveen the gestational ages by both methods. Findings of the present study suggested that determination of the gestational age by the Eregie method could be as reliable as the Ballard method since the former method could be applied easily just after birth, and this may have advantages in our country that has high SGA rates. Key vvords: Small for gestational age(sga), Eregie method C. Ü. Tıp Fakültesi Dergisi 22 (2): 79-82, 2000 GİRİŞ Bebek ölümlerinin yaklaşık yarısı yenidoğan döneminde görülmektedir. Sivas yöresinde düşük doğum ağırlığı olan yenidoğan sıklığının % 10,5 gibi yüksek oranlarda olduğu göz önüne alınırsa, gebelik yaşı tayini ile prematüre ve SGA'lı bebeklerin saptanması, izlem ve tedavilerinin doğru şekilde yapılmasına olanak sağlayacaktır. (I) Bu da yüksek risk grubundaki prematüre ve SGA'lı bebeklerin yaşam şansını ve kalitesini arttıracak- * Yrd. Doç. Dr. Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Sivas ** Prof. Dr. Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dalı,Sivas *** Arş. Gör. Dr. Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dalı,Sivas 79

2 Sga'lı Bebeklerde Eregie Yöntemi tır. Bu durum da gestasyonel yaşın önemi ortaya çıkmaktadır. Günümüzde kullanılan Ballard ve Dubovvitz yöntemleri bebeklerin dış görünüşlerinin yanısıra, nörolojik muayene bulgularını da içerdiğinden hekim dışı sağlık personeli tarafından yapılmaları zordur. Ayrıca bu yöntemlerin uygulanıp değerlendirilmesi için daha fazla zamana ihtiyaç vardır. Bu nedenle, gebelik yaş tayininde özellikle kırsal kesimlerde ebe ve diğer sağlık personeli tarafından kolayca uygulanabilecek basit bir yönteme gereksinim olduğu düşüncesi gün geçtikçe önem kazanmıştır. Bu amaçla ilk kez 1991 yılında Nijerya'da Eregie ve arkadaşları (2) tarafından geliştirilen ve ülkemizde 1994 yılında Yurdakök ve arkadaşları (3) tarafından 111 adet bebekte yapılan araştırmada Eregie yönteminin en az Ballard Yöntemi kadar doğru ve güvenilir sonuç verdiği saptanmış, ancak bu konuda daha fazla çalışmaya gereksinim olduğu vurgulanmıştır. Bu çalışmada, Eregie yönteminin düşük doğum ağırlığı olan 'bebeklerin gebelik yaş tayinindeki yerini araştırmak ve gebelik yaş tayininde güvenilirliği ispatlanmış olan Ballard skorlaması ile karşılaştırılması amaçlandı. kaynaklanabilecek ölçüm hatalarını en aza indirmek i( 37'si baş çevresi ardarda üç defa ölçüldü. Orta kol çevre idi. \ ölçülürken kol addüksiyona getirildi, önkol horizont 2). t durumda iken akromion ve olekranon uzaklığının ta göst orta noktasından geçen düzlemin çevresi, orta kol çs tem resi olarak kabul edildi. Sonuçlar ortalama ± standa sapma olarak belirlendi. Öykü (son adet tarihine göre Naegele Tab formülü esas alınarak yapıldı), Ballard ve Ereği Yöntemleri ile belirlenen gebelik yaşları arasıni korelasyon katsayıları hesaplandı.sonuçlar SPSS fc Wındows Bilgisayar programında Student t testi«korelasyon analizi yöntemleri kullanılarak değerlendirildi Tablo 1: Eregie'nin basit değerlendirme yöntemi A- Kol çevresi (cm) Skor < > GEREÇ VE YÖNTEM Bu çalışma Ocak-1995 ve Haziran-1999 tarihleri arasında Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi'nde doğan ve yenidoğan kliniğinde izlenen 58 SGA'lı bebekte yapıldı. Gebelik haftası Ballard yöntemi ile belirlenen bebekler Lubchenco eğrileri kullanılarak doğum ağırlıklarına göre değerlendirildi ve gebelik haftasına göre doğum ağırlığı 10. persentil değerin altındaki tüm bebekler SGA olarak tanımlandı. 38 hafta ve daha büyük gebelik yaşına sahip olan ve doğum ağırlığı gebelik haftasına göre 10. persentilin altında doğan bebeklere term SGA, 38 haftadan küçük, doğum ağırlığı 10. persentilin altında doğan bebeklere ise preterm SGA terimi kullanıldı (4,5). Çoğul gebeliklerden doğanlar, diabetik anne bebekleri, konjenital ya da kromozomal anomalisi olanlar, nörolojik muayenenin sağlıklı yapılamadığı ağır asfiktik bebekler çalışma dışı bırakıldı. Yaşamın ilk 24 saati içinde bebeklere Ballard ve Eregie yöntemleri uygulandı. (Tablo 1: Eregie Yöntemi) Vücut ağırlığı 10 grama kadar duyarlı terazilerle; baş çevresi ve orta kol çevresi 0.25 cm duyarlılıktaki kağıt mezuralarla ölçüldü. Yaşamın ilk günü saçlı deride oluşabilecek ödem yada sütürlerin üst üste binmesinden B- Baş çevresi (cm) Skor < ı > Toplam Skor (A+B) BULGULAR Gebelik Yaşı (Hafta) Çalışmaya alınan ve annenin son adet tarihine göre hafta arasında olan 58 SGA'lı bebeğin 33'ü (%56.9) erkek, 25 'ı (%43.1) kız idi. 58 SGA'lı bebeğin HÜ

3 Töre] AYGÜR ve Ark. 37'si (%63.8) term SGA,21'i (%36.2) ise preterm SGA idi. Vücut ağırlıkları ortalaması gr idi (Tablo 2). Üç yönteme ait ortalama gebelik yaşları Tablo 3 'de gösterilmiştir. Vakaların Ballard Yöntemi ve Eregie Yöntemi ile belirlenen gebelik yaşları arasında pozitif bir korelasyon vardı. (r=0.65) (Tablo4). Tablo2. SGA'lı 58 vakanın genel özellikleri Vaka(n=58) SGA Preterm 21(%36.2) Term 37(%63.8) Erkek 33(%56.9) Kız 25(%43.1) Ortalama doğum ağırlığı (gr) 2740±454 Tablo SGA'lı bebeğin öykü,ballard ve Eregie yöntemlerine göre belirlenen ortalama gebelik yaşları Ortalama gebelik yaşı Öykü 34.50±1.58 Ballard 37.90±2.96 Eregie Tablo 4. Gebelik yaşın'n belirlenmesinde kullanılan yöntemlerin korelasyon matriksi (Korelasyon katsayıları) Ballard Eregie Öykü Ballard TARTIŞMA SGA; doğum ağırlığının gebelik yaşına göre ortalamanın 2 standart sapmadan daha düşük olması veya bebeğin doğum ağırlığının gebelik haftasına göre %10 persentilin altında olması şeklinde tanımlanabilir (6) Tüm gebeliklerin % 3 10'unu oluşturan SGA'lı bebekler perinatal mortalite ve.morbiditeden en fazla etkilenen gruptur (7). Neonatal dönemde karşılaşabilecekleri problemlerin yanısıra uzun dönem içinde de çeşitli risklere sahiptirler. Bu bebeklerin erken dönemde tanınıp yeterli bakım ve tedaviyi almaları mortalite ve morbidite hızını azaltacaktır. Bunu önlemek için geliştirilen gebelik yaşının belirlenmesi yöntemleri ancak bu konuda eğitilmiş personel tarafından yapılabilmekte ve uzun zaman almaktadır. Ülkemizde halen doğumların çoğunun sağlık kurumları dışında yapıldığı bilinmektedir. Buralarda ulaşılabilecek tek sağlık personeli ebelerdir. Ebelerin ise karmaşık değerlendirme kriterlerini öğrenmesi zordur yılında Eregie bebeğin yalnız baş çevresi ve kol çevresi ölçümlerine dayanan bir gebelik yaşı belirleme sistemi geliştirmiştir (2). Bizde yenidoğan servisimizde yatan SGA'lı bebeklere bu basit yöntemi ve Ballard Yöntemini uygulayarak karşılaştırdık ve Eregie Yönteminin Ballard Yöntemi kadar doğru sonuç verdiğini gördük. Basit yöntemde bebeğin sadece baş ve kol çevresi ölçümleri kullanılmaktadır. Baş çevresi bebeğin beyin gelişiminin bir ölçüsü olarak oldukça önemlidir. Kol çevresi bebeğin vücudundaki yağ depolanması konusunda oldukça iyi fikir vermektedir (8). Eregie Yöntemi bütün bebeklere kolaylıkla uygulanabilmektedir. Ayrıca Ballard Yönteminde olduğu gibi, doğum şokunu atlattıktan sonra değil doğar doğmaz uygulanabilmektedir. Bu konu oldukça önemlidir,böylece bebeklere uygun merkezlerde gerekebilecek girişimler için zaman kaybı olmayacaktır. Ancak burada üzerinde durulması gereken önemli bir noktada gebelik yaşı tayininde kullanılan basit yöntemin asimetrik(disproporsiyone) SGA'da bazı yanılgılara yol açabileceğinin bilinmesidir. Çünkü bu durumda ağırlık etkilenmiş ancak boy ve baş çevresi etkilenmemiştir,gebelik yaşı relativ olarak bu skorlama sistemiyle düşük bulunabilir. Bu nedenle asimetrik ve simetrik SGA'lı bebeklerin basit yöntemle gebelik yaşı tayinlerinin diğer yöntemlerle karşılaştırılmasını içeren bir başka araştırmanın da yapılmasının doğru olacağını düşünüyoruz. Sonuç olarak;ülkemiz ve özellikle yöremiz gibi prematüre ve/veya SGA'lı bebek doğum oranının yüksek olduğu gözönüne alınırsa, bu yöntemin özellikle sağlık hizmetlerinin en uç kısmında görevli ebeler tarafından kullanılması sayesinde bu bebeklerin erkenden tanınarak hekim kontrolü altına alınması sağlanacaktır. Bu durumun perinatal morbiditeyi azaltmada etkili olabileceği kanısındayız. 81

4 Sga'lı Bebeklerde Eregie Yöntemi KAYNAKLAR 1. Cevit Ö, Toksoy HB, Ergür AT, Gültekin A, İçağasıoğlu D, Türkay S, Sütçü İ, Sivas İl Merkezinde Düşük Doğum Tartılı ( SGA) Bebek Sıklığı ve Etkileyen Bazı Faktörler. T Klin. Pediatri 6:89-92, Eregie C.O. Assesment of gestational age: the value of a maturity scoring system for head circumference and midarm circumference. J. Trop Pediatr 37: , Yurdakök M, Erdem G. Gebelik yaşının belirlenmesinde basit bir yöntem. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi 37: , Ballard JL,Khoury JC,Wedig K. New Ballard Score, expanded to include extremely prematüre infants. J Pe diatr 119: , Crouse DT, Cassady G. The small for gestational ağı infant. in: Avery GB, Fletcher MA, MacDonald MG(eds,); Neonatology, pathophysiology and management of tlt nevvborn 4 th Ed., JB Lippincott Company, Philadelphiî, pp: , GomellaTL,Cunningham MD, Eyal FG.Neonatology; management, procedures, on-call problems, diseases, drugs. Appleton&Lange, Norwalk,pp: , Küçüködük Ş. Yenidoğan ve Hastalıkları Feryal Matb,, Ankara , Freedman LS, Samuels F, Fish I et al. Sparing of the brain in neonatal under nutrition: amino acid transport and incorporation into brain and muscle, Science 207: ,1980. H

5 Yazışma Adresi Yrd. Doç. Dr. Ayça TÖREL ERGÜR Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Sivas