Yönetim Kurulu Baþkaný

Transkript

1

2

3 içindekiler Baþlarken...2 Arýcýlýðýn Tarihi...3 Bir Arý Ailesinin Üyeleri...4 Sahibi Rasim KAPLAN Birlik Baþkaný Yazý Ýþleri Müdürü Mehmet AKBULUT Editör Dr. Ali KORKMAZ Fotoðraflar Volkan KORKMAZ Emir YILMAZ Reklam Sermin YILMAZ Yönetim Yeri Adresi Samsun Ýli Arý Yetiþtiricileri Birliði Bankalar Cd. Ferah Sk. Anakent Ýþ Merkezi No.24 Samsun Telefon Fax saybir55@hotmail.com web Samsun Ýli Arý Yetiþtiricileri Birliði Yayýný Olan PETEK Dergisi nin Ekidir Dizgi/Baský Kardeþler Ofset Pazar Mh. Necatiefendi Sk. No.41 Tel: * Samsun kardeslerofset55@hotmail.com Bal Arýlarý Niçin Bal Yapar...8 Bal Arýlarý Nasýl Bal Yapar...9 Bir Bal Arýsý Olabilmek...10 Anlamlý Kelimeleri Bul!...11 Kelime Avýna Var mýsýnýz...12 Çapraz Bulmaca...13 Polinasyon...14 Boþluklarý Doldurmaca...15 Výzzzzz Gelir Biraz da Rekor Kýralým!...17 Onbeþ Soruya Bir Cevap...18 Arýsözleri...19 Petekleri Boyamaca...20 Deyim mi, Demeyeyim mi...21 Maniler...22 Haydi! Seçmece Bunlar!...23 Haydi, Biraz da Dans Edelim mi...26 Bul Bakalým...27 Boyamaca Bunlarrrrrrr Kes, Katla ve Yapýþtýr...29 Bilmece-Bilmemece...30 Bir Arý Hikayesi...31 Arýcýlýk Sözlüðü...33 Yanýtlar

4 Sevgili Çocuklar Çevremizde bulunan pek çok þey günlük yaþantýmýzda önemli bir yer tutar. Bizler ise bunlarýn bir kýsmýný çok iyi tanýyýp bilirken bazýlarý hakkýnda yeterli bilgiye sahip deðilizdir. Her sabah kahvaltýmýzý süsleyen ve bize güç veren balý yapan bal arýlarý da bunlardan birisidir. Ancak pek çok insan için bal arýlarý her zaman uzak durulmasý ve sakýnýlmasý gereken bir hayvan olmuþtur. Oysa soframýzda bir kâselik yer kaplayan balýn üretimi için binlerce bal arýsý, milyonlarca çiçeði ziyaret etmekte ve bir o kadar da emek sarf etmektedirler. Günümüzde arýcýlýk olgusu her geçen gün geliþmekte ve ülkelerin ulusal gelirlerinde önemli bir yer iþgal etmektedir. Buna baðlý olarak arýcýlýk da bilimsel olarak ele alýnmaktadýr. Ancak bal arýlarýnýn yaþamsal faaliyetleri kovan gibi bir kapalý kutu içerisinde geçtiðinden pek çok insan, özellikle de çocuklar bu olaylardan ve kavramlardan habersizdirler. Bu sebepten meraklýlarýna, geleceðin arýcýlarýna ve arýcýlýk konusunda bilimsel çalýþmalar yapacak olan bilim adamlarýna bir ufuk açmak, katký saðlamak ve bilinmezlerle dolu gizemli bir dünyaya gezi düzenlemek amacýyla bu kitapçýk hazýrlanmýþtýr. Hem eðlenmek hem de eðlenirken öðrenmenin doyumsuz zevkini yaþamak için var mýsýnýz arýlarla dolu bu kitapçýðýn içerisinde yolculuk yapmaya. Aman dikkat edin! Yanlýþ bir davranýþýnýz sonucu iþçi arýlar sizi iðnesiyle sokmasýn. Zira sizin canýnýz biraz acýr, ama bir iþçi arý da bu dünyaya veda eder. En iyisi dikkatli ve tedbirli olmak. Haydi, arýcýlýk dünyasýna doðru size iyi yolculuklar... Rasim KAPLAN Yönetim Kurulu Baþkaný "Bal arýlarý 100 milyon yýldýr bal yapmaktadýrlar. "Arýcýlýða ait tarihsel ilk bulgular MÖ yýllarýna dayanmaktadýr. "MÖ yýllarýnda Mýsýr'da Nil nehri boyunca gezginci arýcýlýk yapýlmaktaydý. "3.000 yýllýk Firavun mezarýnda kurumuþ bal bulunmuþtur. "Sümerler, balý ilaç olarak kullanmýþtýr. Tabletlerden öðrenilen ve Sümerlerden zamanýmýza ulaþan deyimlerden biri de "bal gibi adam"dýr. "Avrupa'dan göç edenlerle birlikte bal arýlarý 1638'de Kuzey Amerika'ya, 1822'de Avustralya'ya ve 1842 yýlýnda Yeni Zelanda'ya götürülmüþlerdir. "Eski Türkler ana arýya "beyarý", kaliteli bal yapan arýya "boða", bal vermeyen arýya "göde", çalýþkan arýya "köstengi" ismini veriyorlardý. "Osmanlýlarda arýcýlýk ekonomik olarak da önem taþýmaktaydý; Öþr-i asel (bal vergisi) ve Öþr-i kovan (kovan vergisi) adý altýnda vergi alýnýyordu, "Kuran'da Nahl Süresi 68 ve 69. ayetlerde "Rabbin bal arýsýna þöyle ilham etti: 'Daðlardan ve insanlarýn yaptýklarý çardaklardan kendine evler edin. Sonra meyvelerin hepsinden ye de Rabbinin sana kolaylaþtýrdýðý yollarýna gir.' Onlarýn karýnlarýndan çeþitli renklerde bal çýkar. Onda insanlar için þifa vardýr. Þüphesiz bunda, düþünen bir toplum için bir ibret vardýr" denmektedir. "1568'de ana arýnýn yumurtadan oluþtuðu saptanmýþtýr. "1609'da ana arýnýn diþi olduðu anlaþýlmýþtýr. "1758'de bal arýsýna "bal taþýyan arý" anlamýnda Apis mellifera denilmiþtir. Daha sonra "bal yapan arý" anlamýnda Apis mellifica denilse de ilk adý kullanýlmaktadýr. "1771'de ana arýnýn havada çiftleþtiði belirlenmiþtir. "1788'de iþçi arýlarýn peteklerde dans ettiði saptanmýþtýr. "1851'de Langstroth tipi modern kovan geliþtirilmiþtir. "1926'da bal arýlarýnda ilk yapay tohumlama yapýldý. 2 3

5 Bal arýlarý sosyal böceklerdir. Ana, iþçi ve erkek arýlardan oluþan bal arýsý ailesi, koloniler halinde yaþam sürerler. Ana Arý "Her kolonide sadece bir adet bulunur. "Koloninin en uzun bireyidir. "Döllenmiþ yumurtalardan oluþur. "16 günde gözden çýkar. "Gözden çýktýktan 6-7 gün sonra çiftleþir. "Çiftleþecek ana arýlar civarýnda erkek arýnýn bulunduðu yakýndaki m çapýndaki Erkek Arý Toplanma Alanlarýna giderler. "Ana arý güneþli bir günde, kovandan 2-5 km uzaklýkta, 14:00-16:00 arasýnda, yerden m yükseklikte, 8-10 erkek arý ile çiftleþir. "Çiftleþtikten 1 hafta sonra yumurtlamaya baþlar. "Günde yumurta atarlar. Bir yýlda yumurta atarlar. "Yumurtlama dýþýnda hiçbir iþe karýþmamaktadýrlar. "Yavru dönemi baþta olmak üzere tüm ömrü boyunca iþçi arýlar tarafýndan arý sütü ile beslenirler. "Normal koþullarda 5-7 yýl yaþayabilirler. Ýþçi Arýlar "Koloninin en küçük bireyidirler. "Her kolonide adet bulunur. "Döllenmiþ yumurtalardan oluþurlar. "21 günde gözden çýkarlar. "Yumurtalýklarý bulunmakla birlikte geliþmemiþlerdir. "Ýsçi arýlarda toplam 2-12 adet yumurta tüpü bulunur. "35 gün yaþarlar. Ancak kýþ mevsiminde koloniyi ýsýtmak için bal yediklerinden ve çalýþmadýklarýndan dolayý 5-6 ay yaþayabilirler. "Yumurtlama dýþýnda kovanýn tüm iþlerini yaparlar. "Kovanýn enerji kaynaðý gereksinimi için çiçeklerden veya bazý bitkilerin salgýlarýndan nektar toplarlar. "Günde kez nektar seferi yaparlar ve her seferinde mg nektar taþýrlar. "Kovandaki yavrularla ana arýnýn arý sütüyle beslenmesi amacýyla polen toplarlar. Günde 5-20 kez polen seferi yaparlar ve her seferinde mg polen taþýrlar. "Kovan içindeki çatlaklarýn kapatýlmasý, kovan içinin ve petek gözlerinin dezenfekte edilmesi için bal arýlarý bitkilerin tomurcuklarýndan propolis toplamaktadýrlar. Her propolis seferinde 10 mg propolis taþýrlar. "Su taþýyan arýlar günde sefer yaparlar ve her seferde 50 mg su taþýrlar. 4 5

6 Erkek Arýlar "Koloninin en tombul bireyidirler. Yaþam süreleri en çok iki aydýr. "Ana arýyla havada çiftleþme dýþýnda hiçbir görevi yoktur. "Havada çiftleþtikten sonra ölürler. "Her kolonide adet bulunurlar. "24 günde gözden çýkarlar. "Gözden çýktýktan 14 gün sonra cinsi olgunluða eriþirler. "Bir çiftleþme uçuþu dakika sürmektedir. "Ýðneleri olmadýðý için sokamazlar. 6 7

7 Bal arýlarý en az 100 milyon yýldýr bal üreticisi olarak bilinmektedirler. Arýlar çiçeklerin bulunmadýðý ve aylarca süren uzun kýþ günlerinde beslenebilmek için bal yapmakta ve depolamaktadýrlar. Bal arýlarý bu amaçla kendi yiyebileceklerinden daha fazla ve bol miktarda bal üretirler. Ýnsanlar da bu balý kendileri için hasat ederler. Günümüzde bal arýlarý kutup bölgeleri dýþýnda tüm dünyaya yayýlmýþlardýr. Bal arýlarý, yavru beslenmesi ve kendi gereksinimlerini gidermek için çiçeklerden nektar ve polen toplarlar. Balýn hammaddesi olan nektar, çiçeklerin nektar bezlerinden salgýlanan ve %80 su içeren þekerli bir sývýdýr. Bal arýsý çiçeklerin dip kýsmýnda birikmiþ olan nektarý hortum þeklindeki diliyle emer ve bal midesinde biriktirir. Bu iþlem sýrasýnda nektar, arýnýn tükürük bezlerinden ve midesinden salgýlanan çeþitli enzimlerle karýþýr ve yavaþça bala dönüþmeye baþlar. Ayrýca bal arýsý aralýklarla mide içeriðini dilinin üstüne yayarak içinde bulunan su miktarýný azaltmaya ve enzim faaliyetlerine yardýmcý olur. Daha sonra kovana dönen arý mide içeriðini olgunlaþtýrmalarý için diðer arýlara daðýtýr. Bu arýlar da bir müddet bu iþleme devam ederler. Sonunda su miktarý yaklaþýk %20 düzeyine inmiþ olan bal, petekte depolanmaya baþlanýr. 8 9

8 Koloni içerisinde iþ bölümü olduðundan dolayý bal arýlarý sosyal böcekler olarak adlandýrýlmaktadýr. Bu yönleriyle bal arýlarý ile insan arasýnda büyük bir benzerlik bulunmaktadýr. Ýnsanlar da sosyal bir varlýk olarak toplumda ve ailede iþbölümü yaparak yaþamaktadýrlar. Aþaðýdaki çizelgede bir iþçi arýnýn yaþamý boyunca yaptýðý iþler görülmektedir. Haydi, siz de diðer kutucuða evinizde iþbölümü yaparak ailenize yapacaðýnýz yardýmlarýn bir kýsmýný yazýnýz... * * * * Karýþýk haldeki harfleri dizerek arýcýlýkla ilgili kelimeleri bulunuz... RAIBSAIL... KTPEE... NVOAK... LBUMUAM... ÝOKNLO... ARTNKE... ÇÞÝÝ... YNOLSPOÝAN... NELPO... NEELÝDV... AAN... KRÞEE... EÇKÝÇ... RKKEE... KKÜÖR... ÐLOU... LBA... MKSAE... VRRAAO... RETAN

9 Aþaðýda yazýlý olan arýcýlýk kelimelerini birer birer avlayýnýz... Aþaðýda yazýlý olan arýcýlýk kelimelerini birer birer avlayýnýz... BAL BALMUMU ÞEKER OÐUL PETEK ANA ERKEK ELDÝVEN ÝÞÇÝ KOLONÝ POLEN ANTER NEKTAR ARI ÇÝÇEK Soldan Saða 1.Bal arýlarýnýn petek yapýmýnda kullandýðý madde. 2.Polenin, çiçeðin diþi organýnýn üstüne taþýnmasý. 3.Arý kolonisini yöneten birey. 4.Bal arýlarýnýn bal depoladýðý yer. 5.Çoðalmak amacýyla kovaný terk eden arý topluluðu. Yukarýdan Aþaðýya 1.Bal arýlarýnýn nektardan elde ettiði besin maddesi. 2.Çiçek erkek üreme birimi. 3.Çiçeklerin polen üreten erkek organý. 4.Bal arýlarýnýn içerisinde yaþadýðý ortam. 5.Koloniyi oluþturan birey. 6.Bal arýsý topluluðu. 7.Çiçeklerden toplanan ve bal elde edilen sývý 12 13

10 Boþluklarý þekildeki ipuçlarýndan yararlanarak doldurunuz... Bal arýlarý bal yapmak amacýyla çiçeklerden nektar alýrlar. Ayrýca pek çok sebze ve meyvenin çiçeklerinde de yaparlar. Çiçeklerin erkek üreme hücresi olan (b), çiçeklerin diþi organýnýn bir parçasý olan (a) üzerine arýlar tarafýndan taþýnýr. Polenler, çiçeklerin erkek üreme birimi olan (c) üretilir. Çiçeðe konan bal arýsýnýn vücuduna ve bacaklarýna polenler yapýþýr. Bu polenler bal arýsýnýn arka bacaklarýnda bulunan üzerinde biriktirilir. Polen, yumurtalýkta bulunan (d) ile birleþtiði zaman o bitkinin soyunu sürdürecek olan yeni tohumlar oluþur Aþaðýdaki boþluklarý uygun bir þekilde doldurunuz. Bir bal arýsý kolonisinde ana arý, erkek arý ve iþçi arý olmak üzere üç tip arý bulunmaktadýr. Bunlardan koloninin sürekliliði ve verimliliði için günde yaklaþýk 2000 adet yumurta yumurtlar. havada ana arý ile çiftleþir. ise kovaný serinletmek için kanatlarý ile havalandýrma, larvalarý besleme ve kovaný temizleme iþlerini yaparlar. Ayrýca iþçi arýlar toplar ve ondan bal yaparlar. Ürettikleri ile de larvalarý ve ana arýyý beslerler. Ýþçi arýlar çiçeklerden toplayarak oluþturduklarý balý crop denilen, polenleri ise arka ayaklarýnda bulunan kovana taþýrlar. Bal arýlarý gerek kendileri gerekse bizler için çok yararlý olan ve enerji kaynaðý saðlayan üretiminin yanýnda bitkilerin ve dolayýsýyla da doðanýn sürekliliðine iþlemini yaparak olumlu katkýda bulunmaktadýrlar. Hatta bu iþlem arýcýlýkta ileri gitmiþ ülkelerde bir sektör halini almýþtýr. Bu ülkelerde bitkisel üretimde bulunan çiftçiler ülke arýcýlarýnýn oluþturduðu polinasyon servislerine baþvurarak belli bir ücret karþýlýðý olarak bahçelerinin kenarýna konulmasýný saðlamaktadýrlar. Böylece arýcýlar polinasyon hizmetleri karþýlýðýnda da kazanç elde etmektedirler

11 1 Bir kilogramlýk bal için arýlar yaklaþýk kaç çiçek ziyaret ederler? 2 Bir kilogramlýk bal için arýlar ne kadar yol kat ederler? 3 Bir bal arýsý yaþamý boyunca ne kadar bal üretir? 4 Bal arýsý ne kadar hýzla uçar? 5 Dünyanýn çevresinde uçan bir arý ne kadar bal tüketir? 6 Arýlar ne kadar zamandýr çiçeklerden bal üretmektedirler? 7 Bir petek gözünün kaç kenarý vardýr? 8 Bir bal arýsý kaç kanata sahiptir? 9 Türkiye'de kaç adet arý kolonisi vardýr? 10 Ülkemizde bir kovan yýlda ortalama kaç kilogram bal üretir? 11 Arýlar uyur mu? 12 Bal arýlarýnýn kaç gözü vardýr? 13 Arýlar ne kadar hýzla kanatlarýný çýrparlar? 14 Arýlar ne kadar uzaða uçabilirler? 15 Arýlar, insanýn göremediði hangi renkleri görürler? 16 Arýlar ne kadar hýzdaki olaylarý algýlayabilirler? 17 Yaz sezonunda bir iþçi arý ne kadar yaþar? 18 Bir arý ne kadar nektar taþýyabilir? 19 Bir arý ne kadar polen taþýyabilir? 20 Ana, iþçi ve erkek arý yumurtadan ergin hale kaç günde gelir? 21 8 cm'lik bir doðum günü mumu için arýlar ne kadar bal tüketir? 22 Arýlar balý neresinde taþýrlar? 23 Arýlar poleni neresinde taþýrlar? 24 Ana arýnýn bir günde attýðý yumurtanýn toplamý ne kadardýr? Yýllardýr gazete ve dergi sayfalarýnda bal arýlarýný sakal olarak kullanan arýcý veya göstericilere rastlarsýnýz. Ve merakla bu iþi nasýl baþardýklarýný, arýlarýn onlarý sokmamasýný nasýl saðladýklarýný anlamaya çalýþýrsýnýz. Aslýnda bu sorularýn yanýtýný almanýz sonucunda yine cesaret ederek ayný þeyi deneyemezsiniz de. Zira siz de biliyorsunuz ki böyle gösteriler bazý riskleri de kendi içerisinde bulundurmaktadýr. Bir arýnýn sokmasý sonucu ortaya çýkabilecek bir alerjik tepki olumsuz sonuçlara yol açabilir. Ama buna raðmen bu ilginç görüntüyü yaþamak bir yana en azýndan görmek de büyük bir keyif verici deðil mi! Bu nasýl mý oluyor? Yanýtý

12 Aþaðýdaki sorulara vereceðiniz cevaplarýn baþ harfleriyle ortaya çýkan sorunun cevabýný bulunuz... Arýnýn yaptýðý... Koloniyi yöneten birey... Bir devre adýný veren çiçek... Arýcýlýkla uðraþan... Teniste kullanýlan spor aracý... Yapraklarýndan çay yapýlan bir aðaç... Orkidenin diðer adý... Sýcak ile soðuk arasý... Yemeklere katýlan kokulu bir bitki... Arýcýnýn korunmak için eline taktýðý... Arýcýlýðýn aktif olarak yapýldýðý mevsim... Arýlarýn çok sevdiði bir bitki, fazelya... Arýlarýn bal depoladýðý yer... Arý kovanlarýnýn bulunduðu yer... Arýlarýn çalýþmasýný eserek engelleyen... Soru : Cevap: Aðzýnda balý olan arýnýn kuyruðunda da iðnesi vardýr. Arý, bal alacaðý çiçeði çok iyi bilir. Arý, bey olan kovanda toplanýr. Arý gibi eri olanýn dað kadar yeri olur. Arý gibi çalýþ, aslan gibi ye. Arý iyi olursa balý Baðdat'tan getirir. Arý söðüdü, akýllý öðüdü sever. Arý kovanýna çomak sokulmaz. Arýnýn belasýný çekmeyen balýný yiyemez. Arýya bak bal olsun, daða bak bað olsun. Arýya verdim uçuverdi, mandaya verdim kaçýverdi. Arýyý birden, koyunu binden üret. Arýyý duman, insaný iman yola getirir. Bal bal demekle aðýz tatlanmaz. Bal olan yerde sinek de olur. Bal tutan parmaðýný yalar. Besledim arý, kalmadý sýzý. Her arý bal yapsa balýn kilosu parasýz olur. Kapýsýnda arýsý olanýn kesesinde sarýsý olur. Kovandan çýkmayan arý bal yapmaz. Öfke baldan tatlýdýr. Sineðin balý, tembelin malý olmaz. Sinekle kalkan leþ baþýna, arýyla kalkan bal baþýna varýr

13 Aþaðýda verilen kelimeleri petekler üzerinde bularak farklý renklere boyayýnýz. aðzýndan bal akmak aðzýna bir parmak bal sürmek arý kovaný gibi iþlemek arý gibi çalýþmak arý gibi sokmak arý gibi çoðalmak arýnýn yuvasýna çöp dürtmek arý gibi výzýldamak bal verecek arý deðil bal alacak çiçeði bilmek ballý lokma tatlýsý baldan tatlý olmak bal tutup parmaðýný yalamak bir eli yaðda ötekisi balda olmak bal dudaklý olmak lafýný balla kesmek yere bal döküp yalamak Sohbeti çok tatlý olmak Kandýrmak Gireni çýkaný çok olmak Çok çalýþkan olmak Canýný acýtmak Çok hýzlý bir þekilde artmak Tehlikeli kiþiyi kýþkýrtmak Can sýkýcý konuþmak Yararsýz ve verimsiz Çýkar saðlanacak þeyi bilmek Çok sevimli olmak Çok tatlý olmak Yaptýðý iþten çýkar saðlamak Zevk sefa içinde olmak Konuþmasý güzel olmak Ýstemeyerek sözünü kesmek Çok temiz olmak BALARISI NEKTAR POLEN KOVAN BALMUMU LARVA PUPA PETEK ANAARI Yaþamýmýzda pek çok olayý anlatýrken benzetmeler kullanmaktayýz. Böylece hem dilimiz zenginleþmekte hem de ifadelerimiz daha güzel ve edebi olmaktadýr. Arýcýlýk deyimleri de bu konuda en çok kullanýlan deyimlerdendirler. Sizler de aþaðýdaki deyimleri ve anlamlarýný öðrenerek günlük yaþamýnýzda bunlarý sýkça kullanýnýz

14 Sözlü kültürün en önemli bileþenlerinden biridir maniler. Bal arýsý konusunda yapýlan maniler de arýnýn yapýsýna ve yararlarýna iþaret etmektedir. Ýþte onlardan bir kaçý. Bal arýlarý bizlere birbirinden deðerli ürünler sunar. Fakat bizler pek çoðunu bilmemekteyiz. Aþaðýdaki arý ürünlerinden seçin bakalým. Bal arýlarý sizler için hangilerini üretiyor. Dünya dünya bal tadý. Hepimizi aldadý. Altýna zehir koydu. Üstü yine bal tadý. Petek isem arýmsýn. Çiçeksem yapraðýmsýn. Vermem seni ellere. Bir tanecik balýmsýn. Benim yarim gül gibi. Dallarda bülbül gibi. Öyle bir laf eder ki Peteklerde bal gibi. A benim caným yarim. Peteðim, balým yarim. Bana arý diyorlar. Nedir bu çalým yarim. Baharýn çiçekleri, Bal ile petekleri. Ne de güzel oluyor. Yarin söyledikleri. BAL : Bal arýlarý tarafýndan çiçeklerden toplanan nektardan üretilir. %75'i þeker olan bu ürün mükemmel bir enerji kaynaðýdýr. Kovan içerisinde yavrularýn ve erginlerin beslenmesi, enerji gereksiniminin giderilmesi için kullanýlýr. Geliþmekte olan çocuklar ve mide rahatsýzlýklarý olan erginler için oldukça yararlýdýr. POLEN : Bal arýlarýnca çiçeklerin anterlerinde bulunan polen taneciklerinin toplanmasý ve arka bacaklarýndaki polen sepetçiklerinde biriktirilmesiyle elde edilir. Kovanda yavru ve ergin beslenmesinde protein gereksinimini gidermek amacýyla kullanýlýr. %30 protein içermektedir. Pek çok hastalýðýn tedavisinde kullanýlmaktadýr

15 ARI SÜTÜ : Kovan iç hizmetinde çalýþan 12 gün yaþtan küçük genç iþçi arýlarýn baþ ve çenelerinde bulunan bezlerden salgýlanan bir besin olup protein ve yaðca çok zengindir. Ana arýnýn ve yavrularýn beslenmesi için kullanýlýr. %15 protein içerir. Vücudun zinde tutulmasýnda ve kanser baþta olmak üzere pek çok hastalýðýn tedavisinde yaygýn olarak kullanýlmaktadýr. ARI ZEHÝRÝ : Bal arýlarý dendiði zaman akla ilk gelen iðnesidir. Ancak iðne aracýlýðýyla insan vücuduna aktarýlan arý zehiri protein aðýrlýklý bir üründür ve yüzyýllardýr romatizmal rahatsýzlýklarýn tedavisinde baþarýyla kullanýlmaktadýr. Teknolojinin geliþmesine paralel olarak geliþtirilen aletlerle günümüzde bilimsel bir þekilde arý zehiri üretimi yapýlmakta ve apiterapi olarak adlandýrýlan arý ürünleriyle yapýlan tedavi yöntemlerinin en önemli maddesidir. PROPOLÝS : Kovan içerisinde bulunan çatlaklarýn kapatýlmasý ve çerçevelerin birbirine yapýþtýrýlmasý ile ana arýnýn yumurtlayacaðý petek gözünün parlatýlmasý ve temizlenmesinde kullanýlýr. Antibiyotik etkisi bulunduðundan dolayý insanlar tarafýndan çeþitli yaralarýn iyileþtirilmesinde, sivilcelerin giderilmesinde ve BALMUMU : Bal arýlarýnýn karýnlarýnýn son kýsmýnda bulunan bölümlerinden salgýlanan balmumu, bal arýlarýnýn yaþadýðý ortamlarýn temel maddesidir. Bal depolanmasýnda ve yavru yetiþtirecek gözlerin yapýlmasýnda kullanýlan balmumu yaðýmsý bir yapýya sahip olup 65 0 C'de erime özelliðine sahiptir. Mobilyacýlýk, kozmetik gibi pek çok sektörde kullanýlmaktadýr. kozmetik sanayinde kullanýlýr

16 Bal arýlarý dans ederek haberleþirler ve birbirlerine besin kaynaðýnýn yerini söylerler. Bunun için kaynaðý gören iþçi arýlar, güneþ, besin kaynaðý ve kovan arasýndaki açýyý dikkate alarak petek üzerinde yaptýklarý dans ile besin kaynaðýnýn uzaklýðýný, yönünü ve kalitesini kovan içerisindeki diðer iþçi arýlara anlatýrlar. Bu bal arýsý, arkadaþý dans ederken göremediðinden dolayý çiçeðin yerini bulamýyor. Bu sayfayý fotokopiyle çoðaltarak çiçeðe giden yolu bulmasý için arýya yardým edebilir misiniz? Bu arý da kovanýný kaybetmiþ. Ancak bunun iþi çok zor. Yolu o kadar karmaþýk ki sizin yardýmýnýz olmadan kovanýný bulmasý imkânsýz. Peki, siz bulabilir misiniz? 26 27

17 Buradan kesiniz Buradan katlayýnýz 28 29

18 1-Köþe köþe dört köþe, Yuva olur altý köþe. Sýcaða dayanamaz. Erir gider hemence. 2-Bol emek verir Kendi yemez yedirir. 3-Ufacýk kuþlar, aðacý taþlar. Kendi yemez, ele baðýþlar. 4-Yaþtýr kurutamazsýn, Tuzunu bulamazsýn. Çiçeklerden toplanýr. Tadýna doyamazsýn. 5-Var varadan var getir. Karlý daðdan kar getir. Saðýlmamýþ çiçekten, Çalkalanmýþ yað getir. 6-Bir acayip nesne gördüm. Gökte uçar izi yok. Sütü helal, eti haram. Çamuru yok, tozu yok. 7-Gökkuþaðýndan rengi, Dünyada yoktur dengi. Arýlara veriyor, Nektar ile poleni. Güneþ ýþýðý kovan içerisine girdiði sýrada Ezgi Arý henüz uyanmýþtý. Esnedi ve kýz kardeþi Cansu Arý'yý dürterek "Haydi uyanma zamaný! Çalýþmaya ihtiyacýmýz var." dedi. Ezgi Arý, Cansu Arý'dan birkaç saniye önce dünyaya geldiði için onun ablasýydý. Cansu Arý "Hayýr þimdi kalkamam. Çünkü rüyamda çok büyük bir çiçek görüyorum." dedi. Bunun üzerine Ezgi Arý "Cansu Arý! Hemen kalkmalý ve kraliçenin daha fazla yumurtlayabilmesi için boþ petek gözlerini temizlemelisin. Yaþlý larvalarý beslememe yardým etmelisin." dedi. Cansu Arý "Keþke bakýcý bir arý olsaydým ve genç larvalarý besleseydim." demesi üzerine Ezgi Arý "Zamaný var Cansu Arý, sabýrlý ol!" dedi ve birlikte çalýþmaya çýktýlar. Ýkisi birlikte gittiklerinde Kraliçe de onlarý bekliyordu. Onlarýn geldiðini görünce "Sizi kutlarým küçük arýlar!" dedi ve "Artýk terfi ettiniz." müjdesini verdi. Bu sözleri duyan Cansu Arý çok heyecanlanmýþtý. Çünkü beþ gündür arý çýkýþýnýn olduðu petek gözlerinin ana arýnýn yumurtlamasý için yapýlan hazýrlýk iþlemlerinde çalýþýyordu ve artýk çok istediði göreve sahip olacaktý. Ardýndan kraliçe ilk emrini verdi: "Bakýcý arýlar! Sekizinci petek gözü hakkýnda rapor verin." Meslekte ilk günü çok zor geçti Cansu Arý'nýn. Ezgi Arý ile birlikte genç larvalarý beslemek için kullanýlan yüksek protein içeriðine sahip çok fazla arý sütü ürettiler. Fakat birkaç gün sonra bu iþ kolaylaþtý

19 Cansu Arý yaptýðý iþi çok sevmiþti. Ama bu sefer de Ezgi Arý bu iþten çok sýkýlmýþtý. O sýrada tarlacýlýk seferinden dönen Bilge Arý onlarýn bu halini görünce her ikisine de kýzdý. Cansu Arý "Niçin kýzýyorsun Bilge Arý. Ben bu iþi çok seviyorum ve sürekli yapmak istiyorum." deyince Bilge Arý daha fazla kýzdý. Konuþmaya devam etmeden önce midesindeki balý arkadaþlarýna daðýttýktan ve bir kýsmýný da petek gözüne býraktýktan sonra geriye geldi ve baþladý anlatmaya. "Bakýn Ezgi Arý ve Cansu Arý. Bizler sosyal böcekleriz. Bu ne anlama gelir biliyor musunuz? Size bunu bir örnekle öðreteyim. Ýnsanlar da bir sosyal varlýktýr. Bunun gereði olarak insanlar gerek aile gerekse toplum yaþantýlarýnda bir iþbölümü yapmýþlardýr ve onun sayesinde de düzenli bir yaþam sürmektedirler. Eðer böyle yapmazlarsa her þey düzensiz olmaktadýr. Ýþte biz bal arýlarýnda da böyle bir düzen vardýr. Belli yaþlarda belli iþleri yapmak zorundayýz. Eðer bizler, bu iþ bölümüne uymazsak kovan içerisinde karýþýklýk olur, yavrularýmýz açlýktan ölür, tarlacýlarýmýz nektar ve polen toplamaz, kýþýn ayakta kalamayýz ve kovanýmýz söner. Onun için yaþýmýza uygun olarak bizlere verilmiþ olan görevleri aksatmadan ve zamanýnda yerine getirmeliyiz." dedi. Bunun üzerine Ezgi Arý ve Cansu Arý ondan sonra yaptýklarýnýn yanlýþlýðýný anlayarak kovan sistemine uyum saðladýlar ve mutlu yaþadýlar. ÝÞÇÝ BAL ARISI BAL AVCISI BALMUMU ÇÝÇEK EÞEK ARISI ÞURUPLUK BAL SÜZME MAKINESÝ GEZGÝNCÝ ARICILIK 32 33

20 PLASTIK KOVAN KÖRÜK POLINASYON ANA ARÝ ÝLKEL KOVAN SÝR BÝÇAÐÝ ERKEK ARÝ KOLZA MASKE ARÝCÝ FÝRÇASÝ PETEK KOVAN EL DEMIRI VARROA BAL 34 35

21 ANA ARI KAFESÝ ARI OÐULU Bir Bal Arýsý Olabilmek Sabahleyin kalkýnca yataðýný toplamak. Pijamalarýný katlamak ve dolabýna koymak. Okul çantasýný hazýrlamak. Sofranýn hazýrlanmasýna ve kaldýrýlmasýna yardýmcý olmak. Yemeðini kendisi yemek. Evin içini ve oyuncaklarýný daðýtmamak, vs. Anlamlý Kelimeleri Bul! BAL ARISI PETEK KOVAN BALMUMU KOLONÝ NEKTAR ÝÞÇÝARI POLEN ELDÝVEN ANAARI ÞEKER ÇÝÇEK ERKEKARI KÖRÜK OÐUL POLÝNASYON BAL MASKE VARROA ANTER ARICI ARIOTU Kelime Avýna Var mýsýnýz... ARICILIK ARI TAÞIMA Çapraz Bulmaca Soldan Saða 1. Balmumu 2. Polinasyon 3. Anaarý 4. Petek 5. Oðul Yukarýdan Aþaðýya 1. Bal 2. Polen 3. Anter 4. Kovan 5. Arý 6. Koloni 7. Nektar ARILIK BAL 36 37

22 Polinasyon Bal arýlarý bal yapmak amacýyla çiçeklerden nektar alýrlar. Ayrýca pek çok sebze ve meyvenin çiçeklerinde de polinasyon yaparlar. Çiçeklerin erkek üreme hücresi olan (b) polen çiçeklerin diþi organýnýn bir parçasý olan (a) stigma üzerine arýlar tarafýndan taþýnýr. Polenler çiçeklerin erkek üreme birimi olan (c) anterde üretilir. Çiçeðe konan bal arýsýnýn vücuduna ve bacaklarýna polenler yapýþýr. Bu polenler bal arýsýnýn arka bacaklarýnda bulunan polen sepetçiði üzerinde biriktirilir. Polen, yumurtalýkta bulunan (d) tohum taslaðý ile birleþtiði zaman o bitkinin soyunu sürdürecek olan yeni tohumlar oluþur. Boþluklarý Doldurmaca Bir bal arýsý kolonisinde ana arý, erkek arý ve iþçi arý olmak üzere üç tip arý bulunmaktadýr. Bunlardan ana arý koloninin sürekliliði ve verimliliði için günde yaklaþýk adet yumurta yumurtlar. Erkek arý havada ana arý ile çiftleþir. Ýþçi arý ise kovaný serinletmek için kanatlarý ile havalandýrma, larvalarý besleme ve kovaný temizleme iþlerini yaparlar. Ayrýca iþçi arýlar nektar toplar ve ondan bal yaparlar. Ürettikleri arý sütü ile de larvalarý ve ana arýyý beslerler. Ýþçi arýlar çiçeklerden toplayarak oluþturduklarý balý crop denilen bal midesinde, polenleri ise arka bacaklarýnda bulunan polen sepetçiðinde kovana taþýrlar. Bal arýlarý gerek kendileri gerekse bizler için çok yararlý olan ve enerji kaynaðý saðlayan bal üretiminin yanýnda bitkilerin ve dolayýsýyla da doðanýn sürekliliðine polinasyon iþlemini yaparak olumlu katkýda bulunmaktadýrlar. Hatta bu iþlem arýcýlýkta ileri gitmiþ ülkelerde bir sektör halini almýþtýr. Bu ülkelerde bitkisel üretimde bulunan çiftçiler ülke arýcýlarýnýn oluþturduðu polinasyon servislerine baþvurarak belli bir ücret karþýlýðý olarak bahçelerinin kenarýna arý kolonisi konulmasýný saðlamaktadýrlar. Böylece arýcýlar polinasyon hizmetleri karþýlýðýnda da kazanç elde etmektedirler. Výzzzzz Gelir adet çiçeði ziyaret ederler kilometrenin üstünde yol alýrlar. 3 1/12 çay kaþýðý kadar bal üretir m/sn hýzla uçar. 5 Yaklaþýk 30 g bal tüketir milyon yýldýr. 7 Altýgen þeklinde olup altý kenarý vardýr. 8 Ýkisi saðda, ikisi solda olmak üzere dört kanadý vardýr adetin üzerinde arý kolonisi vardýr. 10 Yaklaþýk 17 kg bal üretir. 11 Arýlar uyumaz. Fakat boþ petek gözlerinde dinlenirler. 12 Ýki geniþ bileþik göz, üç adet basit göz olmak üzere beþ adettir. 13 Saniyede yaklaþýk 180 kere kanat çýrparlar km uzaða uçabilirler. 15 Ultraviyole renkleri görebilirler. 16 Saniyenin 1/300 hýzýndaki hareketleri algýlarlar. 17 Yumurtadan tarlacýlýðýn sonuna kadar 7-8 hafta yaþarlar. 18 Kendi aðýrlýðýnýn yarýsý kadar veya 40 mg nektar taþýrlar. 19 Kendi aðýrlýðýnýn 1/6'sý kadar veya 15 mg polen taþýr. 20 Ana 16, iþçi 21 ve erkek arý 24 günde ergin hale gelir.. 21 Yaklaþýk 10 g bal tüketirler. 22 Arýlar balý, crop denen bal midesinde taþýrlar. 23 Arýlar poleni arka ayaklarýndaki polen sepetçiðinde taþýrlar. 24 Yaklaþýk olarak kendi aðýrlýðý kadardýr

23 Biraz da Rekor Kýralým! Bu olayý gerçekleþtirmek için içerisinde ana arý bulunan kafesi çenesinin altýna yerleþtirmekte ve böylece kovanýn diðer arýlarýnýn ana arýnýn etrafýnda, dolayýsýyla kendi vücudunda toplanmasýný saðlamaktadýr. Bal arýlarý önceden iyi bir þekilde beslendikleri için de uysal ve zararsýz olmaktadýrlar. Onbeþ Soruya Bir Cevap BAL ANAARI LALE ARICI RAKET IHLAMUR SALEP ILIK NANE ELDÝVEN YAZ ARIOTU PETEK ARILIK RÜZGAR SORU : BAL ARISI NE YAPAR CEVAP : BAL Bilmece-Bilmemece 1. PETEK 2. BAL ARISI 3. BAL ARISI 4. BAL 5. BAL ARISI 6. BAL ARISI 7. ÇÝÇEK 40