SİYASAL İDEOLOJİLER (SBK457)

Transkript

1 T.C. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü SİYASAL İDEOLOJİLER (SBK457) 10. Hafta Ders Notları - 20/11/2017 Araş. Gör. Dr. Görkem Altınörs gorkem.altinors@bilecik.edu.tr 1

2 Ders Programı 1. Hafta İdeoloji 2. Hafta Liberalizm 3. Hafta Muhafazakarlık 4. Hafta Marksizm 5. Hafta Gramsci 6. Hafta Althusser 7. Hafta Konu Tekrarı 8. Hafta Vizeler 9. Hafta Sonuç ve Değerlendirme 10. Hafta Sosyal Demokrasi 11. Hafta Milliyetçilik 12. Hafta Anarşizm 13. Hafta Feminizm 14. Hafta Faşizm & Korporatizm 2

3 : Melez Bir Politik Gelenek Çubukçu, S. U. (2007) Sosyal Demokrasi: Melez Bir Politik Gelenek, Örs, H. B. (der.) 19. Yüzyıldan 20. Yüzyıla Modern Siyasal İdeolojiler içinde, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları,

4 Ana Hatlar Giriş Kavramsal Çerçeve Liberal ve Marksist Düşünce Tarihsel Arkaplan Almanya SPD Britanya Fabian Sosyalizmi ve İşçi Partisi Revizyonizm 1917 Ekim Devrimi Marksizm'den Kopuş Sosyal Demokrasinin Yükselişi 1929 Krizi İkinci Dünya Savaşı İskandinavya Deneyimleri Altın Çağı Refah Devleti 1959 Godesberg Programı Krizi Yeni Sağ Refah Devleti X Piyasa Yeniden Yapılandırılması Üçüncü Yol 4

5 Giriş Batı Avrupa Sanayileşmiş ve sanayileşmekte olan ülkeler 1929 Krizi İkinci Dünya Savaşı Refah Devleti Uygulamaları 1970 lerin krizi Yeni Sağ Kapitalizme alternatif bir bir modernleşme 19. yy da entelektüel ve politik düzeyde hakim olan Marksizm Liberalizmin piyasayı tamamen serbest bırakma düşüncesinin krize girmesi Liberal felsefenin birey özgürlüğüne ve pazarın serbestliğine dayanan ütopyalarının başarısız olması ve sanayileşmenin getirdiği yeni gerilimler bir başka önemli politik akımı beraberinde getirdi: Demokratikleşme. 5

6 Demokrasi Liberal Demokrasi X Sosyalist Demokrasi X Sosyal Demokrasi Sosyalizm Devletin bütün alanlara müdahalesi Liberalizm Devletin bütün alanlardan çekilmesi Sosyal Demokrasi Daha adil paylaşım için devletin sınırlı müdahalesi Mülkiyet, bireysel özgürlük, düşünce ve vicdan özgürlüğü gibi temel haklara eşitlik de eklenmiştir. 6

7 Kavramsal Çerçeve Sosyal demokrasi, sosyalist ideallerden esinlenip ancak içinde varolduğu politik ve tarihsel şartlar neticesinde liberal değerler tarafından belirlenirken de liberalizmin soyut özgürlük anlayışını toplumsal gerçeklik ile birleştirerek somut bir özgürlük ile değiştirmiş bir ideolojidir. Robert Owen (Sosyalizm) Liberalizm James Mill (J. S. Mill in babası) Jeremy Bentham Halk egemenliği ancak eğitimle aydınlanmış bir seçmen kitlesi oluşana kadar genel ve eşit oy askıda kalmalı. J. S. Mill Her yetişkinin bir oy hakkı olmalı, ancak daha bilge ve yetenekli olanların oy hakkı fazla olmalı. 7

8 Britanya liberalleri Hobbes ve Locke Negatif özgürlük Devlet müdahalesini hiçbir şartta kabul etmeyen bir anlayış Minimal devlet ve serbest piyasa anlayışı Alman idealistleri Kant ve Hegel Özgürlük kavramı haklar kavramı ile beraber ele alınabilir. Özgürlük, rasyonelleşme ve bilinç kazanma gibi insan düşüncesinin modern koşullarda kazandığı nitelikler ile genişletilen ve zenginleşen bir kavramdır. Devlet birey yada sivil toplumun üzerinde sadece engelleyici bir unsur değil, bireyin ve sivil toplumun yanında geliştirici bir unsur olarak sentezdir. Devlet rasyonelliğin ve bilincin alanıdır ve hakların güvencesidir. 8

9 Marx ve Engels modern toplumlarda gerilim ekseni sınıflar arası mücadeledir. İşçi partilerinin kurulmasını teşvik ve genel oy hakkı kazanma mücadelesi Marksizm siyasal partiler yoluyla politik özneler haline gelecektir işçi sınıfı Avrupa da Önce monarşilerin yıkılması ve cumhuriyetlerin kurulması ile sonuçlanan mücadele Daha sonra da laissez-faire etrafında şekillenen liberal tezler ile değişimin çalışan yoksul kitleler lehine olmasını isteyen sosyalist ve anarko-sendikalist tezler arasında mücadele Komünist Manifesto 9

10 Tarihsel Arkaplan Almanya SPD Marksist düşünceler Ulusal düzeyde sendikal örgütlenmeler 1869 Bebel ve Liebknecht tarından Demokrat İşçi Partisi kuruldu ve 1875 te Gotha da yapılan kongre sonucu Sozialdemokratische Partei Deutschlands, SPD kuruldu. Marx her zaman içli dışlı oldu. Gotha ve Erfurt Programlarının Eleştirisi Ne sınıf tahlili vardır ne de proleter devrim Liberaller ile işbirliği Marx ın ölümünün ardında Engels de SPD üzerinde bir hakimiyet kurdu 1889 da Avrupa daki işçi ve sosyalist partileri bir araya getiren II. Enternasyonal kuruldu 1891 de Erfurt Programı Kautsky ve Bernstein Marksist ve İhtilalci bir metindir Danimarka, Norveç, İsveç, Avusturya- Macaristan İmparatorluğu nda da Sosyal Demokrat Partiler kuruldu 1905 te Fransa Birleşik Sosyalist Partisi 10

11 Britanya Fabian Sosyalizmi İşçi Partisi İşçi Sendikaları Komitesi, TUC (Trade Union Congress) Liberal Parti tarafından temsil ediliyordu 1900 de İşçi Temsil Komitesi kuruldu ve 1906 da İşçi Partisi adını aldı Fabian Sosyalizmi etkilerini taşıyordu Marx tan etkilenmemiş tek sosyalist oluşumdur, Owen dan etkilenmiştir Devrimi değil, devletleştirme yoluyla yavaş ve tedrici bir sosyalizme geçiş önerirler Devletin daha adil ve eşitlikçi bir ekonomik ve toplumsal yaşam için müdahalesini savunuyorlar Anayasal çerçevede kalınacak ve ihtilal olmayacak Gelişen kapitalizm sosyal sigorta, ulaşım, eğitim, sağlık gibi alanlarda geniş halk kitlelerine hizmet sağlayacak potansiyele sahiptir Onlara göre emek-sermaye arası çatışma değil, mülk sahibi azınlık ile toplumun diğer tüm katmaları arasındaki çatışma belirleyicidir 11

12 Revizyonizm Eduard Bernstein Evrimsel Sosyalizm Sosyalizmin Öngörüleri ve Sosyal Demokrasinin Görevleri Marx 2 konuda hatalıdır İşçiler politik özne olmamışlardır Katastrofik çöküş olmamıştır Nihai hedef Devrimi unutun ve reformları kazanma mücadelesine yoğunlaşın; çünkü öngörülemeyen ve baştan tahmin edilmesi mümkün olmayan bir süreç olarak tarihin bir nihai amacı (telos) yoktur Proletarya Diktatörlüğü 1899 da Bernstein SPD kongresinde Kautsky ve Bebel e yenildi ancak kuramı sosyal demokrasinin kuramı oldu 12

13 1917 Ekim Devrimi Marksizm'den Kopuş Birinci Dünya Savaşı, 1915 SPD Almanya nın girmesi yönünde oy kullandı Spartakist Grup Spartacus Broşürü (Leninist eğilimli) Rosa Luxemburg Karl Liebknecht Bolşeviklerle aynı çizgideydi SPD önderlerinden Kautsky ise bunu devrimci maceracılık olarak gördü ve Bernstein tezlerine yakınlaştı 1917 de Rus Devrimi oldu (7-8 Kasım) Lenin ise Kautsky i dönek olarak tanımlamıştır da Sovyetler Rus Komünist Partisi önderliğinde III. Enternasyonal kuruldu Avrupa da sosyal demokrat partiler ile komünist partiler arasındaki kopuşu keskinleştirdi Hatta o kadar ki SPD ve Alman KP bir araya gelemedikleri için Hitler in yükselişini durduracak anti-faşist bir cephe oluşturamadılar İkinci Dünya Savaşı sonrasında ise bu kopuş iyice keskinleşti ve soğuk savaş sırasında her iki kesim de işçi sınıfını temsil etme iddiası içerisinde oldu 13

14 Sosyal Demokrasinin Yükselişi 1929 Büyük Buhran Üretimde yaşanan düşüş İşsizlik ve yoksulluğun artması Liberal tezlerin karşısında sosyalist tezlerin geçerlilik kazanmasına neden oldu 1930 da İngiliz İşçi Partisi nin oluşturduğu komisyonun başkanlığını yürüten John Maynard Keynes devlet müdahalesinin önemini vurguladı Franklin D. Roosevelt New Deal İkinci Dünya Savaşı ve sonrasında Avrupa nın yeniden inşası İskandinav ülkelerinde güçlü işçi sendikalarını arkalarına alan SD partiler Marksist anlayıştan ziyade korporatist devlet sosyalizmine yakın bir eğilimle iktidara geldiler Bunlara göre kapitalizm sadece serbest piyasadan oluşmaz, devlet tarafından planlanabilir ve sosyalleştirilebilir bir sistemdir Sovyetlerden farklı bir biçimde üretim araçlarının mülkiyetinin kamulaştırılması yerine yaratılan zenginliğin ve gelirin adil dağıtılması esastır 14

15 Refah Devleti İletişim ve ulaşım araçları, doğal kaynaklar, önemli sanayi işletmelerinin kamulaştırılması Sosyalist bir toplum üretim araçlarının kamulaştırılması üzerinden değil, refahın adil dağıtılması ile gerçekleşecektir 1970 lere kadar çoğunlukla iktidarda kalmışlardır Sosyal Demokrasinin Altın Çağı 1951 de Sosyalist Enternasyonal kuruldu Kapitalist sistem sosyal demokratlar tarafından yönetilmelidir Kapitalist mülkiyetin devamlılığı ve bankacılık, finans, temel sanayi ve tekellerin sosyalizasyonu Kapitalizmin kendi işleyişi ile kuramadığı üretim-tüketim dengesini kurmak, iç piyasayı genişletmek, gelir dağılımında adaleti sağlamak, toplu tüketimi teşvik etmek devletin görevleridir 15

16 Sendikalar bu sosyalizasyon dahil olmalıdır Soğuk Savaş Marshall Yardımı Devlet harcamalarını artırarak iç piyasayı genişletmek Hem sermayenin kar haddini yükseltilir Hem de emeğin yaşam kalitesi yükseltilir Uluslararası ölçekte bir boom dönemi yaşanmakta idi 1945 te İngiliz İşçi Partisi iktidara geldi Beveridge Planı Sağlık, İş Güvenliği, Eğitim alanlarında reformlar Merkez Bankası, demiryolları, elektrik-gaz işletmeleri, kömür madenleri 1950 ye kadar devletleştirilmiştir Böylece tekelleşmenin önüne geçilmiştir NHS Ulusal Sağlık Servisi nin kurulması Tüm yurttaşlara sınırsız sağlık hizmeti Godesberg Kongresi SPD Soğuk Savaş sırasında artık iyice SD liberal sisteme içkin hale gelmiştir 60 lar altın çağı 70 ler ise SD nin Akdeniz çanağına indiği yıllar olmuştur İspanya, Portekiz, Yunanistan Franco, Salazar, Askeri Cunta faşizmleri PSOE, Sosyalist Parti, PASOK iktidara gelmiştir Ancak 70 lerin krizi SD nin hegemonyasını da kıracaktır Thatcher ve Reagan Yeni Sağ Neoliberalizm 16

17 Sosyal Demokrasinin Krizi Sosyalizm ve kapitalizme alternatif bir üçüncü karma ekonomi olan SD refah devleti uygulamalarıyla kapitalizmi hem ıslah etmiş hem de güçlendirmiştir. Böylece SD kendi mezar kazıcısı olmuştur. 70 lerin sonlarında petrol krizinin ardından boom sonrası durgunluk vardı SD nin üretimin kamulaştırılması değil bölüşümün kamulaştırılmasına bağlı modeli kapitalizmin son krizine cevap verememekteydi 29 krizi sonrası oluşan Amerikan dolarının hegemonyasının (Bretton Woods Konferansı, IMF-WB gibi kurumların kurulmaları) bozulması ve Alman ve Japon ekonomilerinin güçlenmesi kapitalizmde kar haddinin düşmesine neden oldu. Ekonomik durgunluk, işsizlik, yüksek enflasyon Yeni Sağ, Keynesçi ekonomik anlayışın yerine geçti Klasik liberalizme dönüş Emek-sermaye-devlet arasındaki refah devleti uzlaşması rafa kalktı Refah devletinin kapsayıcılığı yerine devletin küçülmesi, kamusallaştırma-devletleştirme yerine özelleştirme, planlı ekonomi yerine denetimsiz piyasa anlayışı geldi Bu haliyle klasik liberalizmi hatırlatıyor Ancak farkı şudur: devletin piyasaya her tür müdahalesi özgürlüğü kısıtlamak olarak algılanırken, aynı piyasanın ihtiyaçlarına uygun biçimde toplumsal alandaki düzenlemeleri yerine getirme işlevi yine devlete yüklenmiştir Ekonomide pasif, sosyal ve politik alanda aktif devlet 17

18 Serbest Ekonomi ve Güçlü Devlet Andrew Gamble Neoliberalizm ile birlikte devlet bölüşüm alanındaki müdahaleciliğini kaldırıp yerine piyasa için siyasal alandaki müdahaleciliği gelmiştir Friedman Chicago Okulu Devleti minimalize etmek için refah devleti uygulamaları kalkmalı (eğitim, sağlık, işsizlik sigortası vb.) Ancak bu uygulamalar enflasyonu düşürmediği gibi alt-orta sınıfların refah düzeyini düşürmüştür 18

19 Sosyal Demokrasinin Yeniden Yapılandırılması Neoliberalizmin başarısı SD nin yeniden yapılanması için 1990 larda Sosyalist Enternasyonal in kabul ettiği program: Üçüncü Yol Neoliberalizm ve Sosyal Demokrasi arasında 3. yol Geleneksel sol-sağ gerilimini aşacak bir plan LSE rektörü Anthony Giddens Sol ve akademik çevrelerde tartışılıyordu Marxism Today dergisi daha sonra yanlış olduğunu kabul ettiler Yeni Zamanlar için Manifesto İngiliz İşçi Partisi Tony Blair Üçüncü Yol değerleri: Eşitlik İhtiyaç sahiplerinin korunması Özerklik bağlamında özgürlük Sorumluluk yoksa hak da yok Demokrasi yoksa otorite de yok Kozmopolit çoğulculuk Felsefi muhafazakarlık Ancak bir çok kimseye göre bunlar aslında SD nin fark yaratan ilkelerinin reddi ve neoliberalizmi kabul etme olarak anlaşılmıştır 19

20 Tony Blair Irak Savaşı NHS, Demiryolları, Üniversiteler, Gaz-Elektrik özel kalmıştır 2008 krizi sonrası Jeremy Corbyn PASOK - SYRIZA Türkiye de SD Bülent Ecevit İsmail Cem Deniz Baykal Erdal İnönü DSP CHP 20

21 Teşekkür Ederim. 21