YARGICIN DAVRANIfi LKELER

Transkript

1 Doç. Dr. Sibel NCEO LU stanbul Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ö retim Üyesi YARGI BAĞIMSIZLIĞI VE YARGIYA GÜVEN EKSENİNDE YARGICIN DAVRANIfi LKELER STANBUL-2008

2 II S BEL NCEO LU Yay n No : 2072 Hukuk Dizisi: Bask Kas m 2008 STANBUL ISBN Copyright Bu kitab n bu bas s için Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da - t m A.fi. ye aittir. Her hakk sakl d r. Hiçbir bölümü ve paragraf k smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Bas m A.fi. Bask - Cilt : Kahraman Neflriyat Ofset San. Tic. Ltd. fiti. (Sertifika No: 12084) Yüzy l Mah. Matbaac lar Cad. Atahan No: 34 K: 4 Ba c lar/ stanbul (0-212) Kapak Tasar m : Gülgonca Çarp k Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212)

3 S BEL NCEO LU III Sevgili Annem Fatma Hatun nceo lu na...

4 IV S BEL NCEO LU

5 S BEL NCEO LU V ÖNSÖZ Kitab n haz rlanmas üç y la yak n bir süreyi kapsam flt r. Yarg c n davran fl ilkeleri üzerinde çal flma fikri, stanbul Bilgi Üniversitesi nsan Haklar Merkezi taraf ndan düzenlenen yi Yönetiflim için Yarg Reformu isimli bir atölye çal flmas (Kas m 2004) için kaynak bulmaya çal fl rken, ortaya ç km flt r. Bu atölye çal flmas çerçevesinde benden yarg c n hesap verebilirli i üzerine bir tür uygulamal çal flma metni haz rlamam istenmiflti. Türkiye de yarg ç ve savc lara yönelik disiplin sistemini örnek bir vaka ile çözümlemenin yararl olabilece ini düflündüm. Fakat, bu konuda yaz lm fl detayl bir akademik kayna a ulaflamad m gibi, örnek vakay bulmaya kalk flt mda aflamayaca m engeller oldu unu da anlad m. Konunun üzerinde düflünmek için ay rmam gereken zamandan çok daha fazlas n, neredeyse tamam na yak - n n kaynak bulmaya ay rd m fark edince, bu konuda derinlemesine bir çal flma yapma zorunlulu u oldu u gün yüzüne ç kt. Kitab n haz rlanmas s ras nda, yarg ba ms zl na inanmakla kalmay p, bu konuda mücadele veren YARSAV üyelerinin, özellikle Yarg tay Cumhuriyet Savc s Ömer Faruk Emina ao lu nun ve Anayasa Mahkemesi Raportörü Ali R za Ayd n n katk lar, kitab n derinleflmesini sa lam flt r. Kendilerine gönülden teflekkürlerimi sunar m. Kitab n Türkiye bölümünün içeri ini olufltururken, çeflitli tarihlerde görüflmeler yapt m, meslekten ayr lmak zorunda kalm fl veya halen görevde olan baz yarg ç ve savc lar sahip olduklar bilgi, belge ve deneyimlerini bana aktarmaktan kaç nmam fllard r. Kendilerine flükranlar m sunmay bir borç bilirim. Özellikle kitab n ismini belirlerken, insan haklar ve yarg konusundaki derin birikimini paylaflmaktan kaç nmayan stanbul Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekan Prof.Dr. Turgut Tarhanl n n de erli katk - lar olmufltur. Kendisine içten teflekkür ederim.

6 VI ÖNSÖZ Kitab n Fransa ile ilgili k sm n haz rlarken ve nsan Haklar Mahkemesinin Frans zca kararlar ndan yararlan rken, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ö retim Görevlisi Dr. Oya Boyar, çevirileriyle bana yard mc olmakla kalmam fl, kitab n önemli bir k sm n yay ndan önce okuma özverisinde bulunarak zaman n vermifl ve bilgisini benimle paylaflm flt r. stanbul Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Araflt rma Görevlisi Ulafl Karan da, yay ndan önce kitab n bütününü okuyarak, düflüncelerini benimle paylaflarak kitab n olgunlaflmas na yard mc olmufltur. stanbul Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ö retim Görevlisi Dr. Bertan Tokuzlu talyanca kaynaklar bulma konusunda katk sunmufltur. Ay rd klar zaman ve emek için kendilerine içtenlikle teflekkür ederim. Ablam Sümer Köksal da, kitab n tashihi için saatlerce benimle birlikte çal flm flt r. Kendisini sevgiyle kucakl yorum. Sibel nceo lu 23 Kas m 2008

7 Ç NDEK LER VII Ç NDEK LER KISALTMALAR XIII G R fi BÖLÜM I ULUSAL UYGULAMALARDAN ÖRNEKLERLE ULUSLARARASI BELGELERDE YARGICIN DAVRANIfi LKELER I- ULUSLARARASI BELGELER N TEMEL ÖZELL KLER VE AMACI II- YARGISAL GÖREV N CRASINDA DAVRANIfi LKELER A) BA IMSIZLIK ) Ba ms zl n sa lanmas nda yap sal unsurlar a) Yarg çlar n atanma ve kariyerlerine iliflkin güvence b) Yarg çlar n görev süresi ve flartlar güvencesi c) Yarg çlar n mali güvencesi d) Yarg n n iç iflleyiflindeki ba ms zl k e) Yarg çlar n meslektafllar na karfl ba ms zl f) Mahkemenin ba ms z görünümü ) Ba ms zl n sa lanmas nda yarg ca düflen sorumluluk B) TARAFSIZLIK ) Taraflara yönelik davran fllar ) Yarg c n çekinmesi C) DÜRÜSTLÜK D) MESLE E YARAfiIRLIK E) Efi TL K F) EHL YET VE ÖZEN ) Ehliyet ve özenin sa lanmas nda yap sal unsurlar ) Ehliyet ve özenin sa lanmas nda yarg ya düflen sorumluluk a) Ehliyet b) Özen

8 VIII Ç NDEK LER III- YARGISAL GÖREV N CRASI DIfiINDA DAVRANIfi LKELER A) BA IMSIZLIK ) Siyasi faaliyetler, yasama ve yürütme erkleriyle iliflkiler ) Yarg c n sosyal iliflkilerinde ba ms zl k ) Ba ms zl n savunucusu olarak yarg ç B) TARAFSIZLIK ) Devam etmekte olan davan n taraflar yla özel iletiflim ) Devam etmekte olan bir dava veya soruflturma hakk nda yorum. 84 3) Yarg c n reddine neden olabilecek sosyal iliflkiler C) DÜRÜSTLÜK ) Hukuka sayg ) Özel yaflamda dürüstlük D) MESLE E YARAfiIRLIK ) Yarg çl k makam n n prestijinin kötüye kullan lmamas ) Yarg ç davran fl ve hediye, ba fl, kredi, yard mlar ) Yarg çl kla uyuflan ve uyuflmayan ifl ve faaliyetler ) Yarg c n özel ve sosyal iliflkilerinde mesle e yarafl rl k ) Yarg c n elefltiriler karfl s ndaki davran fl ) Yarg c n fade özgürlü ü ve s n rlar a) fade özgürlü ünün kullan m biçimleri b) fade özgürlü ünün s n rlar aa) Partizanca tart fl lan konular bb) Ayr mc ifadeler ) Yarg c n örgütlenme özgürlü ü a) Yarg çlar n ba ms zl klar n, menfaat ve haklar n korumak için oluflturduklar örgütler b) Gizlilik içinde faaliyet gösteren örgütler c) Ayr mc l k yapan örgütler d) Di er örgütler E) Efi TL K F) EHL YET VE ÖZEN ) Mahkemenin iflleyifli ile ilgili sorumluluklar ) E itim faaliyetleri

9 Ç NDEK LER IX BÖLÜM II YARGICIN DAVRANIfi LKELER NE UYGUNLU UNUN SA LANMASINDA D S PL N S STEMLER I- GENEL ÖZELL KLER II- AMER KA B RLEfi K DEVLETLER A) FEDERAL YÖNET M DÜZEY ) Impeachment ) Di er yapt r mlara iliflkin disiplin yöntemi a) Disiplin kurullar n n yetkileri ve usul b) Disiplin sürecinde gizlilik derecesi B) FEDERE YÖNET MLER DÜZEY ) Impeachment ve di er görevden almayla sonuçlanan yöntemler ) Yarg sal Davran fl Organizasyonlar a) Yarg sal Davran fl Organizasyonlar n n yap s ve yetkileri b) Yapt r m gerektiren davran fllar ve yapt r m türleri c) Usul d) Yarg sal Davran fl Organizasyonlar nda gizlilik derecesi ) Yarg sal Davran fl Organizasyonlar n n yetkileri karfl s nda seçilmifl yarg çlar III- NG LTERE A) TAR HSEL GEL fi M B) ANAYASAL REFORM YASASI LE KURULAN S STEM IV- TALYA A) D S PL N YAPTIRIMI UYGULAYAN MAKAMIN YAPISI B) D S PL N SÜREC NDE ZLENEN USUL C) YAPTIRIM GEREKT REN DAVRANIfiLAR VE YAPTIRIM TÜRLER V- FRANSA A) D S PL N YAPTIRIMI UYGULAYAN MAKAMIN YAPISI B) D S PL N SÜREC NDE ZLENEN USUL C) YAPTIRIM GEREKT REN DAVRANIfiLAR VE YAPTIRIM TÜRLER

10 X Ç NDEK LER BÖLÜM III TÜRK YE I- D S PL N YAPTIRIMI GEREKT REN DAVRANIfiLAR VE YAPTIRIM TÜRLER A) UYARMA CEZASI ) Görevde kay ts zl k ve düzensizlik, görev saatlerine uymamak, ifli zaman nda yapmamak ) K r c davran fllar ) Nitelik ve a rl klar itibariyle benzer eylemler B) AYLIKTAN KESME CEZASI C) KINAMA CEZASI ) Hizmet içinde ve d fl nda resmi s fat n gerektirdi i sayg nl k ve güveni sarsacak davran fllar a) Savc K vakas b) Yarg ç fi vakas ) K l k k yafet ) Devlete ait araç ve gereçleri özel ifllerde kullanmak ) Efllerinin, reflit olmayan veya k s tlanm fl çocuklar n n kazanç getiren faaliyetlerini bildirmemek ) Kötü muamele ) Adalet Bakanl n n talimat n yerine getirmemek, Büro ve Kalemlerin denetimini ihmal etmek ) Görevin iflbirli i ve uyum içerisinde yap lmas n engelleyici tutum ve davran fllar ) zinsiz veya mazeretsiz olarak kesintisiz üç gün göreve gelmemek D) KADEME LERLEMES N DURDURMA CEZASI ) Mazeretsiz olarak göreve geç gelmeyi veya erken ayr lmay al flkanl k haline getirmek, izinsiz veya mazeretsiz kesintisiz 4 9 gün göreve gelmemek ) Borçlar n ödeyemez duruma düflmek, borcunu kasten ödememek ) Mal beyan nda bulunmamak E) DERECE YÜKSELMES N DURDURMA CEZASI ) Bir y l içinde toplam on befl gün izinsiz ve mazeretsiz göreve gelmemek ) Kazanç getirici faaliyetler

11 Ç NDEK LER XI a) Yay n, konferans, ders b) Resmi ve özel görev alma yasa c) Kâr amaçl olmayan örgütlere kat lma F) YER DE fit RME CEZASI ) Mesle in fleref ve nüfuzunu veya flahsi onur ve sayg nl n yitirmek ) Görevini do ru ve tarafs z yapamayaca kan s n uyand rmak a) Savc E ve yarg ç S vakalar b) Yarg ç Albayrak vakas ) Hat r ve gönüle bakarak veya kiflisel duygulara kap larak görev yapt kan s n uyand rmak ) Meslektafllar yla geçimsiz ve dirliksiz olmak ) Rüflvet ald veya irtikapta bulundu u kan s n uyand rmak, hediye ve ifl sahiplerinden borç istemek, almak G) MESLEKTEN ÇIKARMA CEZASI ) Savc T vakas ) Savc K vakas ) Savc Ö vakas a) Birinci soruflturma dosyas b) kinci soruflturma dosyas ) Di er soruflturmalardan örnekler II- D S PL N SORUfiTURMASI VE YAPTIRIM UYGULANMASINDA USUL 329 A) SORUfiTURMA AfiAMASINA L fik N ANAL Z: NESNELL K B) HSYK ÖNÜNDEK AfiAMANIN ANAL Z : AD L YARGILANMA HAKKI. 335 C) HSYK KARARLARINA ULAfiILAB L RL N ANAL Z : GEREKÇEL KARAR-fiEFFAFLIK SONUÇ EK: BANGALOR YARGISAL DAVRANIfi LKELER KAYNAKÇA

12 XII S BEL NCEO LU

13 KISALTMALAR XIII KISALTMALAR ABB : Amerikan Barolar Birli i AY : Anayasa b. : Bas BEDK : Bilgi Edinme De erlendirme Kurulu Bkz. : Bak n z BM : Birleflmifl Milletler CEPEJ : European Commission for the Efficiency of Justice CMK : Ceza Muhakemesi Kanunu CMUK : Ceza Muhakemesi Usul Kanunu C. : Cilt Çev. : Çeviren DGM : Devlet Güvenlik Mahkemesi Ed. : Editör Yrd. Ed. : Yard mc Editör fkr. : f kra HSYK : Hakimler ve Savc lar Yüksek Kurulu HAM : nsan Haklar Avrupa Mahkemesi HAS : nsan Haklar Avrupa Sözleflmesi in : içinde KHK : Kanun Hükmünde Kararname md : madde MGK : Milli Güvenlik Konseyi MSHUS : Medeni ve Siyasi Haklar Uluslararas Sözleflmesi Para. : paragraf Publ. : Publication Rev. : Review S. : Say

14 XIV KISALTMALAR s. : sayfa SDK : Savc Disiplin Komisyonu TBMM : Türkiye Büyük Millet Meclisi TCK : Türk Ceza Kanunu TESEV : Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakf TSK : Türk Silahl Kuvvetleri v. : versus vd. : ve devam Vol. : Volume YARSAV : Yarg çlar ve Savc lar Birli i Yay. : Yay n YDO : Yarg sal Davran fl Organizasyonlar YfiO : Yarg sal fiikayetler Ofisi YYK : Yarg Yüksek Kurulu