İMO İzmir Şubesi Perşembe Seminerleri Programı 11 Kasım 2010

Transkript

1

2 İMO İzmir Şubesi Perşembe Seminerleri Programı 11 Kasım 2010 İZMİR, BERGAMA, YORTANLI BARAJI GÖL SAHASINDA BULUNAN PAŞA ILICASI (ALLİANOİ) TERMAL YERLEŞMESİ KORUMA PROJESİ Yalçın Arısoy, İnşaat Mühendisi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Hidrolik Hidroloji ve Su Kaynakları Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Mine Hamamcıoğlu-Turan, Mimar, İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Mimari Restorasyon Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Ayhan Nuhoğlu, İnşaat Mühendisi, Ege Üniversitesi Mühendislik Fakültesi,Yapı Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Yusuf Perçin Erturan, Mimar, Dokuz Eylül Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Restorasyon Anabilim Dalı Lisansüstü Öğrencisi

3 3

4 Allianoi Yortanlı barajı 4

5 5

6 Yortanlı Barajı Karakteristikleri: Yılda ortalama 37 milyon m 3 sulama suyu temin edebilecek Kınık ovasında 7,793 ha arazi sulanabilecektir. Bölgede yılda 52.5 milyon TL lik net gelir artıģının sağlanacağı öngörülmektedir (Çaltıkoru barajı dahil) Toprak dolgu tipinde 53 m yüksekliğinde Baraj kret kotu m Normal su kotu m Minimum iģletme kotu 90.5 m Minimum su seviyesi 83.8 m Gövde hacmi 2.4 milyon m 3 Göl hacmi hm 3 Göl alanı 4.25 km 2 6

7 Allianoi (?): Roma Dönemi (MS II.YY) Sağlık Merkezi 7

8 GELĠġĠM SÜRECĠ VE ÖN ÇALIġMALAR Bakırçay havzasındaki çalıģmalara 1963 yılında baģlanmıģtır. Bölgedeki mevcut sosyo- ekonomik ve fiziksel verilerden yararlanılarak bölgenin su ihtiyacının belirlendiği havza istikģaf raporu (Kuzey Ege Havzası ĠstikĢaf Raporu) 1963 yılında hazırlanmıģtır yılında (Bakırçay Master Plan) raporu hazırlanmıģtır. Yortanlı barajı planlama raporu 1980 yılında, kesin projesi 1985 yılında hazırlanmıģ, ve tarihinde ihale edilmiģtir. Yortanlı Barajının 1993 yılında ihale edileceği ve bu alandaki yapıların taģınması konusu, DSĠ (Devlet Su ĠĢleri Genel Müdürlüğü) II. Bölge Müdürlüğü tarafından Bergama Müzesi Müdürlüğü ve ilgili Ġzmir I Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu Müdürlüğüne gün ve 7931 sayılı yazı ile iletilmiģtir. 8

9 9

10 Kültür ve Turizm Bakanlığı ile DSĠ Genel Müdürlüğü arasında 1994 yılında Ġzmir-Bergama Yortanlı Baraj Alanı Ġçinde Kalacak Eski Eserlerin Kurtarılması ile Ġlgili Protokol imzalanmıģtır. Söz konusu protokolde Yortanlı Baraj gövdesi ve baraj gölü altında kalacak eski eserlerin tespiti ve kurtarılmasına iliģkin yapılacak bilimsel çalıģmaların usul ve esasları belirlenmiģtir yılında baraj inģaatına ve kurtarma kazılarına baģlanmıģtır. DSĠ Genel Müdürlüğü nden aktarılan ödeneklerle Bergama Müzesi Müdürlüğü baģkanlığında üniversitelerin ilgili bölümlerinden bilim üyelerinin katılımıyla 2005 yılına kadar kurtarma kazıları yapılmıģtır. (Bu kazılarda Yrd.Doç. Dr. Ahmet YaraĢ yılları arasında müze müdürü ve kazı baģkanı olarak, yılları arasında da bilimsel ekip üyesi olarak çalıģmalara katılmıģtır.) 10

11 Ġzmir I Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulunun 17/01/1995 tarihli ve 5661 sayılı kararıyla; 1994 yılı kurtarma kazısı sonuçları değerlendirilmiģ ve Ġzmir Ġli, Bergama Ġlçesi, Çaltıkoru-PaĢaköy sınırları içerisinde inģa edilmesi planlanan Yortanlı Barajının ana gövdesinin yapılacağı bölümde Bergama Müzesince baģlatılan 1994 yılı Kurtarma Kazıları sonucunda; Batardo çalıģmalarını engelleyecek nitelikte buluntuya rastlanmadığı kazı raporunda belirtildiğinden; batardo çalıģmalarının bu bölümde uzman denetiminde sürdürülebileceğine, Kazı çalıģmaları sonuçlarının yayınlanabilecek nitelikte hazırlanmasına özen gösterilmesine, Baraj ana gövde inģaatının aciliyeti nedeni ile 1995 yılı kazılarına ivedilikle baģlanması gerektiğinin Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü ne bildirilmesine, 1995 yılı kazılarının Hisartepe (Antik Parthenion) nin eteklerinin, baraj ana gövdesine yakın olan bölümlerinde yoğunlaģtırılmasına, ÇalıĢmaların titizlikle belgelenmesinin gelecek için son derece önemli olduğunun ilgili kuruluģlara hatırlatılmasına karar verilmiģtir. 11

12 YORTANLI KAZILARINA D.S.Ġ. TARAFINDAN SAĞLANAN ÖDENEKLER: 1994 YILI: 300,000,000.- TL 1995 YILI: 1,065,000,000.- TL 1996 YILI: 3,100,000,000.- TL 1997 YILI: 9,000,000,000.- TL 1998 YILI: 25,000,000,000.-TL 1999 YILI : 60,000,000,000.-TL 2000 YILI: 90,000,000,000.-TL 2001 YILI: 120,000,000,000.-TL 2002 YILI: 130,000,000,000.-TL 2003 YILI: 140,000,000,000.-TL 2004 YILI: 140,000,000,000.-TL 2005 YILI: 300,000.-YTL 2006 YILI: YILI: YILI: 250,000.- YTL (Koruma, Jeofizik) 2009 YILI: 192,681.- TL (Koruma, Jeofizik) TOPLAM: 1,461,146.- TL 12

13 Yortanlı Baraj Gölü alanında bulunan Allianoi (?) Termal YerleĢmesinin bulunduğu alan Ġzmir I Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu nun 29/03/2001 tarihli ve 9229 sayılı kararı ile I. (birinci) Derece Arkeolojik Sit alanı olarak tescil edilmiģtir.... I. Derece Arkeolojik Sit olarak belirlenmesine, bu sınırlar içerisindeki antik yerleģimin göl alanı dıģına çıkarılması ve... 13

14 2005 Yılında baraj gövdesi tamamlanmıģtır. 14

15

16

17

18

19 Su Perisi (Nymphe)

20

21 21

22 Ġzmir II Nolu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu nun tarihli ve 1453 sayılı kararı ile baraj alanında yer alan antik yerleģmenin korunmasına iliģkin önlemlerin alınmasına ve çözüm üretilmesine kadar barajda su tutulmamasına karar verilmiģtir. Ġzmir II Nolu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu nun tarihli ve 2316 sayılı kararı ile arkeolojik sit alanlarının bulunduğu alanlarda yapılan barajlara iliģkin koruma ve kullanma koģullarının Koruma Yüksek Kurulu tarafından belirlenmesinden sonra koruma ve baraj yapımı konusunun yeniden değerlendirilebileceği karara bağlanmıģtır. 22

23 Baraj Alanlarından Etkilenen Kültür Varlıklarının Korunması na iliģkin konu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu nun 04/10/2006 tarihli 72 sayılı toplantısında değerlendirilmiģ ve 717 sayılı ilke kararı alınmıģtır. Kurtarma kazıları sonucunda açığa çıkan kültür varlıklarının son haline iliģkin belgeleme, mimari dökümantasyon ve rölöve projeleri ile yerleģimin tümüne ait, dijital veri ve görsel kayıtların yayınlanabilir nitelikte belgelenmesi ve alana iliģkin koruma projelerinin hazırlanması KTVKYK nun tarihli ve 717 sayılı ilke kararı gereğince ilgili Koruma Bölge Kurulunun tarihli ve 2579 sayılı kararı ile istenmiģtir. 23

24 1994 yılından 2007 yılına kadar alanda yapılan çalıģmaları değerlendirmek üzere bir inceleme komisyonu oluģturulmuģtur. Komisyonun arazide yaptıkları çalıģma sonucunda, PaĢa Ilıcası çevresinde bugüne kadar açılan alanlar su altında kalacak ise kazı yapılarak yeni alanların ortaya çıkartılmamasının bilinen en etkin koruma yöntemi olacağı belirtilmiģtir. Bu komisyonun önerisi çerçevesinde alanda, arkeo-jeofizik çalıģmalar gerçekleģtirilmiģtir. Yortanlı Barajı Bilim Komisyonu, tarihinde Yortanlı Baraj Alanı PaĢaılıcası Koruması Tatbikat Projesi hakkında bir rapor hazırlamıģ ve söz konusu alanın tamamının kil malzeme ile kaplanmasını ve sol sahile 218 metre duvar inģa edilmesini öngörmüģtür. Ġzmir II Nolu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun tarihli ve 3318 sayılı kararı ile Bilim Komisyonunun görüģü doğrultusunda, korunmaya ve uygulamaya yönelik proje hazırlanması ve ayrıca daha önce istenen belgeleme, rölöve vb. çalıģmaların Kurula iletilmesi istenmiģtir. 24

25 Ġzmir II Nolu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun tarih ve 3984 sayılı kararı ile; hazırlanan rölöveler uygun bulunmamıģ, rölövelerin sağlıklı bir Ģekilde hazırlanması istenmiģtir. Ġzmir II Nolu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun tarih ve 4203 sayılı kararı ile; kurula sunulan bilgi, belge ve yazılı görüģün koruma projesine katkıda bulunacak nitelikte ve bilimsellikte olmadığının tespit edildiği belirtilerek hazırlanan rölöveler uygun bulunmamıģtır. Hazırlanan ve çeģitli eksiklikleri alınan çeģitli kurul kararları doğrultusunda giderilen rölöve projeleri, Koruma Bölge Kurulunun tarih ve 4473 sayılı kararı ile uygun bulunmuģtur. Ġzmir II Nolu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun tarih ve 4538 sayılı kararı ile Koruma projesinin kurulca onaylanan rölöve projesi sunuģuna uygun ve gerekli alternatifleri içerecek tüm iģ ve iģlemleri tanımlayıp uygulamaları yönlendirecek Ģekilde hazırlanması ve dijital veriler ile görsel kayıtların Koruma Bölge Kurulunda değerlendirilmek üzere iletilmesi istenmiģtir. 25

26 Ġzmir II Nolu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun tarihli ve 5106 sayılı kararı ile bilim kurulu ve komisyonları tarafından hazırlanmıģ olan raporlar doğrultusunda değerlendirme yapılarak; Alanın mille kaplanarak korumasına yönelik projenin hazırlanarak iletilmesi istenmiģ ve koruma projesi uygun bulunup onaylandıktan sonra Yortanlı Barajında su tutulmasında kültür varlıkları açısından sakınca bulunmadığına karar verilmiģtir. 26

27 Ġzmir II Nolu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun tarihli ve 5134 sayılı kararı ile hazırlanarak kurula sunulan Koruma Projesi uygun bulunmamıģ ve uzman bir ekip tarafından bütüncül bir Ģekilde hazırlanıp, gerekli raporlarla birlikte kurula iletilmesi istenmiģtir. Alana iliģkin yeni bir koruma projesi, Ege Üniversitesi, Dokuz Eylül Üniversitesi ve Ġzmir Yüksek teknoloji Enstitüsü öğretim üyeleri ve uzmanlardan oluģan bir komisyon tarafından hazırlanmıģtır. Ġzmir II Nolu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun tarihli ve 5747 sayılı kararında; Yüksek Kurulun 765 sayılı ilke kararının 3. maddesine göre, kurula sunulan koruma projesi ve Raporundaki bilim komisyonunca daha önce önerilenlerden farklı olan hususlarda (farklı dolgu malzemesi ve duvar önerisinin yer almaması) Bilim Komisyonu görüģü alınması ve değiģiklik ile ilgili proje ekibinden ayrıntılı gerekçeli rapor hazırlanması istenmiģtir. 27

28 Bu kapsamda tarihinde Bilim Komisyonu üyeleriyle bir toplantı gerçekleģtirilmiģ ve konuya iliģkin aynı tarihli rapor hazırlanmıģtır. Koruma Bölge kurulu kararında belirtilen hususlara iliģkin Bilim Komisyonunun raporu Koruma Bölge Kurulunda değerlendirilmiģtir. Anılan rapor doğrultusunda, Ġzmir II Nolu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun tarihli ve 5804 sayılı kararı ile Koruma Projesi ve eki rapor uygun bulunmuģ ve uygulamanın müzesi ve proje müellifi ekibin tam zamanlı nezareti ile gerçekleģtirilmesine ve uygulama sonucuna iliģkin bilgi, belge ve fotoğrafların kurula iletilmesine karar verilmiģtir. 28

29 Ġzmir II Nolu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun tarihli ve 6037 sayılı kararı ile; 765 sayılı ilke kararının 3. maddesi gereğince; tarih ve sayılı Makam Onayı ile oluģturulan Bilim Komisyonunun, Kurulun tarihli ve 5804 sayılı kararı ile uygun bulduğu, alandaki buluntuların korunmasına iliģkin yöntem, proje ve ekleri ile uygulama raporlarını uygun gördüğünün anlaģıldığı, 765 sayılı ilke kararının 2. maddesinin (e) ve (f) bentleri doğrultusunda yapılan değerlendirmelerden, Yortanlı Barajı projesine dair bundan sonraki uygulamaların, son oluģturulan Bilim Komisyonu tarafından hazırlanan tarihli raporda belirtilen hususlar çerçevesinde tarihli ve 5804 sayılı karar ve eki Koruma Projesi doğrultusunda, sürdürülmesine karar verilmiģtir. 29

30 KORUMA PROJESİ Baraj inşası & Kurtarma kazıları Belgeleme çalışmaları Korumaya yönelik bilimsel değerlendirmeler ve öneriler Kazı araştırması ve belgeleme sürecine yönelik Çevre-kazı alanı ilişkilerine yönelik Antik yapı strüktürlerine yönelik Antik yapı malzemelerine yönelik Koruma Kurulu kararları: Barajın inşası ve barajda suyun tutulması Kazı alanının arkeolojik sit alanı olarak kabul edilmesi ve Kazı alanının örtülerek korunması Özgün konumundaki yapı ve yapı parçalarının taşınmadan yerinde korunması 30

31 AMAÇ Kazı alanı Yortanlı Baraj Gölü alanı Proje ekibinden istenilen: Yerinde üstü örtülerek su altında bırakılacak kültür varlıklarının en uygun şekilde korunmasıyla ilgili uygulama detaylarını ve aşamalarını ortaya koyması; bugüne kadar hazırlanmış korumaya yönelik çalışmalara bütünlük kazandırmasıdır. Bu doğrultuda projenin amacı: Göl haznesi içinde kalacak olan tarihi kalıntıların kültür varlığı niteliklerini koruyarak gelecek kuşaklara aktarılabilmesi, ileride baraj ekonomik ömrünü tamamladıktan sonra tekrar araştırılmasına ve sergilenebilmesine olanak 31 sağlanması

32 32

33

34 KAPSAM VE YÖNTEM Öngörülen koruma projesi, esas itibariyle, antik yerleşim alanının kurtarma kazıları ile gün ışığına çıkarılmış kısımlarının uygun bir dolgu malzemesi ile örtülmesi düşüncesine dayanmaktadır. Sadece, doldurma öncesinde, ön tespitlerle onarımı gerekli görülmüş olan yapı öğelerine müdahale edilmesi, kısmi onarım ve güçlendirme çalışmalarının yapılması söz konusudur. Belgeleme ve analiz süreçlerine ait bilgiler, ön çalışmalardan alınmıştır. Bu koruma projesi kapsamında önceki belgeler ve kararlar geliştirilmiş ve ayrıntılandırılmıştır. Proje, Çevre (1 / 5000) ve Kazı Alanı (1 / 500) ölçeğinde ele alınmıştır: Mevcut öğelerin değerlendirilmesi Koruma sorunlarının değerlendirilmesi Uygulama kararlarının alınması Uygulama kararlarının aşamalarının belirlenmesi Uygulamalar 34

35 Uygulama Kararları (Çevre Ölçeği) 1. Dere yatağı üzerine enerji kırıcı sedde/şüt yapımı 2. Karayolu köprüsü altının kısmi seddeyle kapatılması 3. Dere yataklarından doğal dolgu malzemesi toplanması 4. Malzemenin alan içinde depolanması 5. Çaltıkoru şantiye binasındaki antik yapı öğelerinin taşınması 35

36

37 Uygulama Kararları (Kazı Alanı Ölçeği) Temizleme Onarım Koruma olmak üzere üç tip müdahale belirlenmiştir. 37

38 Uygulama Aşamaları Çevre ve kazı alanı ölçeğindeki kararların uygulama sırası paftalar üzerinde gösterilmiştir 38

39 Kazı Alanı Ölçeğindeki Uygulama Kararları - Temizleme 39

40 Kazı Alanı Ölçeğindeki Uygulama Kararları - Onarım 40

41 Strüktürel Onarımlar

42 Strüktürel Onarımlar Bir kısım kemer, tonoz ve lentoların dayanımı YETERSĠZ DOĞAL TAġ DUVAR ĠLE DESTEK Bir kısım kemer, tonoz ve lentoların dayanımı YETERLĠ DOĞAL DOLGU MALZEMESĠ ĠLE DOLGU 42

43 Kazı Alanı Ölçeğindeki Uygulama Kararları - Koruma 43

44 Uygulama Aşamalarının Programlanması Her iki ölçekteki kararlar bütün olarak düşünülerek sıralandırma yapılmış ve tahmini iş süreleri belirlenmiştir. 44

45 Uygulamalar Çevre Ölçeği Doğal dolgu malzemesinin toplanması Doğal dolgu malzemesinin elenmesi 45

46 Uygulamalar Kazı alanı ölçeği - Temizlik 24 Şubat Eylül

47 Uygulamalar Kazı alanı ölçeği - Koruma Harpuşta yapımı Uygulama sonrası kenevir bezle sarma ve sulama 47

48 Uygulamalar Kazı alanı ölçeği - Koruma Harpuşta yapımı 48

49

50 Hidrolik kireç (Laferge: İthal restorasyon malzemesi)

51 Uygulamalar Kazı alanı ölçeği Koruma Toprak malzeme esaslı öğelerin kenevir bezle sarılması ve harçla kapatılması Su iletim hattı Fırın 51

52 Uygulamalar Kazı alanı ölçeği - Koruma Siltli kumla örtme El arabasıyla taşıma Kule vinçle taşıma 52

53 Uygulamalar Kazı alanı ölçeği - Koruma Taş destek duvarları oluşturulması 53

54 Uygulamalar Kazı alanı ölçeği - Onarım Derz onarımı 54

55 Uygulamalar Kazı alanı ölçeği - Onarım Sıva onarımı Mermerlerin yapıştırılması Çatlak onarımı 55

56 Uygulamaların Kontrolü 56

57 Uygulamaların Belgelenmesi 57

58

59

60 60

61 Bilim Komisyonlarında görev alan öğretim üyeleri: Prof.Dr. Hayat Erkanal (Arkeolog) Prof.Dr. CoĢkun Özgünel (Arkeolog) Prof.Dr. Ġzzet Öztürk (Çevre Mühendisi) Doç.Dr. Turgut H. Zeyrek (Arkeolog) Yrd.Doç.Dr. Hümeyra Birol Akkurt (Mimar) Dr. Fatih Elcil (Sanat Tarihçi) Prof.Dr. Necati Ağıralioğlu (ĠnĢaat Mühendisi) Prof.Dr. Hasan Gören (ĠnĢaat Mühendisi) Koruma Projesi Hazırlayan ve Uygulayan Bilim Heyeti: Prof.Dr. Yalçın Arısoy (ĠnĢaat Mühendisi) Yrd. Doç.Dr. Mine Hamamcıoğlu Turan (Rest. Mimar) Yrd.Doç.Dr. Ayhan Nuhoğlu (ĠnĢaat Mühendisi) Yusuf Perçin Erturan (Mimar) 61

62 62 Teşekkürler...