Amerika'dan Esen Moda Ruzgarlar~

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Amerika'dan Esen Moda Ruzgarlar~"

Bilge Fırat
8 yıl önce
İzleme sayısı:

2 Amerika'dan Esen Moda Ruzgarlar~ F0'1i ylllar, Turkiye'nin ~ok panili hayata ge&i VL Amerika ile kurdugu yeni ili~lulerle belirlenen bir donemin tarukli$ni yapar. Sava~ sonrasi ekonomik siluntilar i~indeki Turhye, pek ~ok Avrupa ulkesi gibi Amerika'nin Marshall Yardiml'ndan yararlanmq, boylelikle Amerikan ya~am ~ekliyle de tanism5tj 1 'Yankee" modalan herhang bir resmi yard~m programinm par- Casi degildi elbette, ama magazin baslm ve Hollywood filrnlerinin gu~lu toplumsal etkisiyle "Amerikan Ruyasinndan etkilenmemek de milmkun degildi. Donemin politikasinin da yardlmiyla yayllan yeni toplum degerleri ve yqam biqimi, Ampa etkisinin yerini alrm~, orta halli ve varsil kesimlerin yasays bi~imleri kadar giy~m-kugamlam da etkilemi~; hsacasi Ttirkiye'de ylllardir Avrupali olmaya ozenen kesimin yeni ideali, artik "Amerikanlapx&" olmu~tu. Amerika'da kitleler, gderek basinin ve yeni ileti~im araci televjronun baskin kulturel etkisi aha girmekte; yeni ticari gu~ler giyimdeki rekabeti arttirma, stillerdeki donti$imu klandirma stratejileriyle pazan giderek buyuterek, magazin basini, Hollywood ve film starlan aracili@yla dunyaya bu biiyulu modalann yayllmasini saglamaktaydi. Subat 1950 tarihli Ev-IS dergisinin "Aym Modasi" kogesinde, "Paris, Lond~a ve Holivutun me~hur model ressamlan her mevsim ve her yeni sinernafilrni i~in yeni bi~irnler; yeni bulqlar or- lik gosteren modeller giyilmekteydi. Ocak 1950 ; taya atarak moda rnerakldannzn kaprislerine cevap ver- nhli "Aym Modasi" ko~esinde ise ~oyle yazilmaktay mege cal~maktadlrlaz.. " denmekteydi. Tuketim toplu- "...Hi~bir sene, bu seneki khadar tayy8rlerde buyuk bir munun ilk adimlan boylece aulmakta, giylm modala- ferruat ve bi~irn bollugu olmaml$hr denilebilil: Ceketle n da artik iyi para kazanilacak bir sektor olarak alg- Sogaro lovrrc~k veya dolgolr kolrcr b@im vermenin ad1 "P lanmaya ba~lanmaktaydi. kalmr~tr. Ev-IS,.Kasrm Kadlnin ere dogru savag sonraslnda bii- Idndugu siluet, ana hatlanni komyordu. Ancak gderek h~lanan araliklarla demim gosteren etek boylan, yaka bi~imleri bir oncekileri saf di~i blrakarak kadinlann gardroblanna yeni elbiseler ve luyafetlerini tamamlayacak Ce~itli ~apka ve eldiven modelleri sokmaktaydi. Yeni ve kullammi kolay kuma~lar da, pilili etekleri, utu gerektirmeyen "yka ve giy" gcimlekleri, daracik kalem etekleri yaratarak gardroblardaki ~e~itliligi artirmisti. Olgun, deneylmli ve seksi goriinmeye ~alisan 1950'lerin kadim goguslerini kaldiran, belini incelten, vucudunun siluetine hukmeden korselerden aynlmaya pek niyetli gozitkmiiyordu. Bedeninin ustune sih sikiya oturan, ancak etek bi~imleri farkli-

bir resmi yard~m programinm par- Casi degildi elbette, ama magazin baslm ve Hollywood filrnlerinin gu~lu toplumsal etkisiyle "Amerikan Ruyasinndan etkilenmemek de milmkun degildi.

3 bedenleri viicude yapqwcmna dar ve boylar ekseri;a klsdr (...) Tayyorlerin etekleri hemen hemen her biomde her bollukta yapllmaktadq bazen ad~m ahlmayacak ha. dar dar ve y~rtmqh, bazen de muazzam bir bolluk veren kloslar, pliler ve godelerle aslikdiir " Agr bir makyaj, solgun bir ten, sivriltilmi~ kaglar, koyu kirmm dudaklar, bol rimelli kirpikler, koyu rastikla belirlenm6 gozler, korsesi desteklenmq gogus ve kal~alanyla bir anlamda "talan edilmig" kadin gofintusu, 1960'lara kendine konfor ve rahatlik getiren modalara haylr diyememi~, etek boylannda hsalma ve bedende belirli bir rahatlamaya yo1, scan "~uval" elbiseleri kabullenmigti. Sava~ suresince askeri uniformalann etkisinde kalm~ ciddi g8finumlii erkek giyimi de, haur giyi min yayllmasi, sen uretim tekniklerinin geligmesi, yeni dokumalann kegfi ve tuketim politikalannin destegiyle duragan havasindan ~ikarak renkli, canli bir havaya bunindo. Bu d6neme damgasini vuracak er onemli demim, yazlik giyimin kent modaslna tagln 1 mas1 olmugtu. Amerikan yagam bi~imi, yaygnlagmaya bagla I yan merkezi isitma sistemleri, air condition'li arabala 1 n ile yeni aligkanliklara zemin hazirlamakta, yaz& Kadrn vilcudunun siluetini belirleyen koneler o yrllarda ' vazge~lmezdi. Hayat, 25 Ocak ( Ak) 1950'lerin kalem etekleri. Hayat "Dunyo gijzeli bulundu" baslr~~yla verditi haberde ideal kadrnr tarif ediyor. (Vstte) Gijzellik kraligesi adaylan, o yrllann modellerinin gqitliligini yansrtan elbiseleriyle. Elbiseler fa& farklr, ama hepsinde ince beller wrgulanyor. Suzan Kaps~z ar~ivi. (Aha) I K KshmD E BAHAR 4 Vucuda serllrk vermesr rqtn kullan~la~ bal~nalr korseler yerler~nr, yavap y vaf Mrld c~qek renklert ~le bezenm tnoe ve yumujak korselere lerked~yor

rastikla belirlenm6 gozler, korsesi desteklenmq gogus ve kal~alanyla bir anlamda "talan edilmig" kadin gofintusu, 1960'lara do@ kendine konfor ve rahatlik getiren modalara haylr diyememi~, etek

5 , , -.<- - 6ean ve ~arlon ~randohun jean pantalon, deri ceke; - ve &drt iidemesinde tq6rtun katettigi yolun da pay unutulmamali.) RengZirenk, egzotik bitki desenleri, ' batdan, limuzinler, rodeo klar gibi "Amerikan Ruyasinm naif betirnlemeleri, ksa kollu "Havain gornleklerin ve kravatlann kumas desenleri olarak tam dfinyaya yaylmqlard~. Kendinden emin, alan bu serkq moda, klasik gi- ' yim anlayq ve aliskanliklanna meydan okuyarak yazhk gyime sahip olmanin sira dqi oldugu bu donemde bir devrim havasi yaratti, 1952 yhnda, Kadtn Diinyasl'mn 2. sapinda bu moda soyle yorumlanmaktaydl: "...Qarplarda, ropluklarda, ernprimelerde, gondol sefalan, renkli Afiku kwu resimleri, degirmenlq Jar gezintileri, nebatat kitaplannda bdunarnayan &ek tipleri ddz yiiriidu. Acayiplik, garabet, Avn-lpa'ya Amerikddan gelmi~ bir haldit: Daha dnce her $eye hakim olan aklzselim ve zevkiselirndi. Simdi, her sahada insan1 Srqlrtan bir stille kar~11rqyoru.z..." Bunda, sentetign petro-kimyasal elyaflarla kullanimmdan dogan perlon ve naylonun, poli-akrilik orlon ve dralonun, polyester bazli terilen (Fran- SIZ~ tergal) gibi yeni kuma~lann da b8fk etkisi olmugtu kupdnin ~ ok sert, rahatslz, yeterince hava almadi& icin saglikslz bulaca@ bu garip isimli kuma~lar, alicllara sihisli f~rmiilleri~eren biiqimler darak sunulmakta, reklamlar ise art& kadm tito Giysilerde sentetik makeme kullanrmr o yrllar itjn bir sllrpnzor, Hayat, 8 Mayn I esaretinden kurtuldugunu mijljdelemekteydi. Oysa halk b12 ozellikle ise giderken ya da azel enlerde giydigi tahm elbiselerinden vazge~ebilecek gibi degildi. Ama giylmde gerek hafif kumqlann kullanilma&, gerek modellere eklenen ylrtmac ve pililerle erkege bz@r hareket olanag saaglnmisti. Bu arada savas sonraw fasizrnin yllulqiyla liberallesen Italya, Pantalon dyna gbinlek qkarma modasr, 'LenbiyesizIik" olarak degerlendirildi ve cpk elqti~ildi. Cengiz Kahraman argivi. (SoMa) Erkek giyiminde Amerikan tarzrnrn kaqnrnda Italyan stili

desenleri olarak tam dfinyaya yaylmqlard~.

6 kapilanm dunyaya acmig, 1950'lerin ortalanndan itibaren moda endemine oturan ttalyan giyimi erkege modem bir gonlnum vermigti. Roma sokaklannda Vespa'lanyla dolagmaya ali- ~ik ltalyan erke$, motosikletinin selesine degmeyecek hsaliktaki ceketi, diz ustune ~ikan par-desusu ve daralan pap11 pantalonu, beyaz gornlek, ince kravat, sivri burunlu den ayakkabllanyla Amerikan modasina tezat yeni bir akim yaratmigti. Turkiye'de de "Ttalyan stili" gynmek erkekler icin bir gurur kaynagiydi. [~onfeksi~on sanayii daha da geli~erek modalann h ~li bir bi~imde her kesime yaylmasinda etkili olmug, ttiketim artmeti. "Sosyete" denen Cevre i~inse, ;I unlu terzi ve moda ev erinden giynme olgusu belirleyici bir nitelik kazanmi5ti. Ote yandan, tanmdaki malunelqme ile baglayan igsizlik, koyden kente, ozellikle tstanbul'a buytik bir go^ baglatti. Toplurnsal dokudalu bu de$gimle birlikte kent gym-kugamina Anadolu'ya dzgu bi~imler grmekteydi. Buriikler, ~aqaflar, tulbentler, atkilar Ramiz'in "haua&" tiplemesi o yrllarda k6yden kente geen sonradan g6rme Anadolulu'yu niteliyordu. Cengiz Kahraman ar~ivi. ve plvarlarla gelen Anadolu kadini, beraberinde getirdi$ bu yoresel luyafetlerini zamanla shir yagamina uyarlamaya bagladi; onceleri etek altina ~alvannin yerine elde diktigi pijama bi~imli pantalonlar, sonralan ise yalnlzca uzun etekli entariler giydi. Kadinlar egarplan, erkekler ise poturlan, kiilot pantalonlan, mintanlan ve genig tabakaya yayllm~g kasketleriyle gehir goflntusunun bir parpsi olmuglardi. ficari gelkjmeler, savag siraslnda zengin olmug Pir b6lum Anadolu e~rafinin da kentlere gocune yo1 aqmig, sonradan zengin olmu~ ve gorgsuz olarak nitelendirilen ve halk arasinda "haciaga" diye adlandinlan bu kesimin begenisine uygun bir gazino ve pavm kultufi de olugmaya baglamil\

kravat, sivri burunlu den ayakkabllanyla Amerikan modasina tezat yeni bir akim yaratmigti. Turkiye'de de "Ttalyan stili" gynmek erkekler icin bir gurur kaynagiydi.

Benzer belgeler

Siyahın Tasarımlardaki Önemi Nedir?

Siyahın Tasarımlardaki Önemi Nedir? Asil duruşu nedeniyle bayanların kıyafetlerde tercih ettiği renklerin başında siyah gelir. Kadına zerafet ve incelik katan siyah aynı zamanda kadınları daha zayıf ve