Transkript

1 DÝYABET SAÐLIK PROFESYONELLERÝNÝN EÐÝTÝMÝ için ULUSLARARASI EÐÝTÝM REHBERÝ I Uluslararasý Diyabet Federasyonu MODÜL Diyabet eðitimcisinin rolü I _ I Genel Açýklama Diyabet eðitimcisi, diyabet yönetim ekibinin ayrýlmaz bir parçasýdýr. Diyabet eðitimcisinin rolü, diyabetli insanlarý kapasitelerini en iyi þekilde kullanarak diyabetle iliþkili saðlýk durumlarýný yönetmeye yeterli hale getirmek; seçim yapmalarýna, bilinçli kararlar üzerine kurulmuþ önlemler almalarýna olanak tanýmak ve diyabetli kiþinin yaþam kalitesini yükseltmektir. Diyabet eðitimcileri çeþitli saðlýk mesleklerinden ya da diðer ilgili gruplardan geliyor olabilirler. Öncelikli olarak kendi mesleki rolleri içinde çalýþýrlarken diðer ekip üyelerinin alanlarýyla çakýþma durumu olabilir. Bu, bazý becerilerin bütün ekip üyelerinde ortak olacaðý anlamýna gelmektedir. (Bakýnýz: Modül I-2, Ekip Yönetimi) Amaçlar Eðitimciler, merkezinde diyabetli kiþinin bulunduðu ekibin bir parçasý olduklarýný ve kendi rollerinin, diðer ekip üyeleriyle birlikte çalýþarak hastalarýnýn saðlýðýný ve yaþam kalitesini iyileþtirmek olduðunu anlayacaklardýr. Bu modül tamamlandýktan sonra katýlýmcý aþaðýdaki konularda yeterliliðe ulaþacaktýr: Kendi özel þartlarýnda eðitimcinin rolünü tanýmlamak Kendi beceri ve bilgilerini koruma ve artýrma yöntemlerini tartýþmak Disiplinlerarasý saðlýk ekibiyle iþbirliði yöntemlerini tartýþmak Ekip içindeki her saðlýk uzmanýnýn uygulama alanýnýn sýnýrlarýný tartýþmak Küresel olarak artan diyabet prevalansý ile iliþkili olarak diyabet eðitimcisinin geniþleyen klinik rolünü tartýþmak 17

2 Uluslararasý Diyabet Federasyonu I DÝYABET SAÐLIK PROFESYONELLERÝNÝN EÐÝTÝMÝ için ULUSLARARASI EÐÝTÝM REHBERÝ Öðretim Yöntemi Deneyimli diyabet eðitimcileriyle tartýþma Önerilen Süre 1 saat Bu Modülün Eðitimcisi Deðiþik uzmanlýk alanlarýndan gelen diyabet eðitimcileri, örneðin hemþire, diyetisyen, eczacý Kaynaklar American Association of Diabetes Educators (AADE) Task Force. The scope of practice for diabetes educators and the standards of practice for diabetes educators. Diabetes Educ 1992;18(1): Diabetes Educator Section Belief Statement. Toronto, ON: Canadian Diabetes Association; Diabetes Educators Section Task Force. Standards for diabetes education in Canada. Toronto, ON: Canadian Diabetes Association;

3 DÝYABET SAÐLIK PROFESYONELLERÝNÝN EÐÝTÝMÝ için ULUSLARARASI EÐÝTÝM REHBERÝ I Uluslararasý Diyabet Federasyonu MODÜL Ekip yönetimi I _ 2 Genel Açýklama Bu modül, katýlýmcýlara diyabetli bireylerin sosyal, eðitimsel, beslenme ve psikolojik gereksinimleri konusunda anlayýþlarýný pekiþtirme ve disiplinlerarasý bir yaklaþýmý kullanmaya nasýl ihtiyaç duyacaklarýný anlama fýrsatýný sunmayý hedefler. Bu modül, doðru bir disiplinlerarasý tedavi için gereken mesleki roller üzerine odaklanmaktadýr. Ekip üyeleri için, farklý rollere sahip olmaktan çok iç içe geçmiþ rollere sahip olma gerekliliðinin üzerinde durmakta ve diyetisyen ya da podiatrist gibi uzman ekip üyelerinin mevcut olmamasý durumunda geleneksel rollerin geniþletilmesi ihtiyacýný tartýþmaktadýr. Bu modül, ayrýca, diyabet bakýmýnda bütün ekip üyeleri için sürekli eðitimin ve ortak protokoller ile yönetim hedeflerinin saptanmasýnýn önemini vurgulamaktadýr. Amaçlar Katýlýmcýlarýn, diyabetin yönetilmesinde disiplinlerarasý bakýma duyulan özel ihtiyacý anlamalarýný saðlamak. Diyabet tedavisinde yer alan saðlýk uzmanlarýnýn geniþlemiþ rollerinin altýný çizmek. Gerçekten bütünleþmiþ bir ekip içinde rollerin birbirine karýþan ve birbiriyle çakýþan doðasýný vurgulamak. Bu modül tamamlandýktan sonra katýlýmcý aþaðýdaki konularda yeterliliðe ulaþacaktýr: Diyabet yönetiminde disiplinlerarasý bakýmýn ve birbiriyle çakýþan mesleki rollerin niçin önemli olduðunu tartýþmak Disiplinlerarasý bir ekipte çalýþan farklý üyeleri (örneðin pratisyen doktorlar, uzman doktorlar, hemþirelik kadrosu, podiatrist, diyetisyen, psikologlar vs.) ve birincil rollerini ayýrt etmek 19

4 Uluslararasý Diyabet Federasyonu I DÝYABET SAÐLIK PROFESYONELLERÝNÝN EÐÝTÝMÝ için ULUSLARARASI EÐÝTÝM REHBERÝ devam Ekip içinde diyabetli bireyin önemini tartýþmak Ekip koordinatörünün rolünü tartýþmak Farklý ekip üyelerinin rollerinin nasýl çakýþabileceðini ve etkileþimde bulunabileceðini ayýrt etmek Ekip toplantýlarý dahil olmak üzere disiplinlerarasý iletiþimin önemini tartýþmak Disiplinlerarasý bir ortamda, en iyi kapasite ile görev yapabilmelerini ve ekip kararlarýna katkýda bulunabilmelerini saðlamak için ekip üyelerinin sürekli eðitim ihtiyaçlarýný belirlemek Bütün ekip üyelerinin diyabet tedavisinde sürekli eðitime eriþimini saðlamak için sorumlu kiþiyi belirlemek Bütün ekip üyelerinin çalýþmalarýnýn ayný hedefe yönelmesini saðlayacak bir ortak protokol ihtiyacýný ve diyabetli bireyin kafasýnýn karýþmasýný, tedavi tekrarýný ya da iletiþim bozukluðunu önlemek için ortak bir çerçeve kullanýlmasýný tartýþmak Bütün ekip üyelerinin performansýna saygý duymanýn ve bu performansýn deðerlendirilmesinin önemi hakkýnda tartýþmak Öðretim Yöntemleri Diyabetli bir insanýn týbbi, sosyal, beslenme ve psikolojik gereksinimlerinin altýný çizen ve disiplinlerarasý bakýmý uygulamayla gösteren vaka çalýþmasý Disiplinlerarasý bakýma yönelik farklý yaklaþýmlara iliþkin grup tartýþmasý Ekip üyelerinin deðiþik davranýþlarýný ve yaklaþýmlarýný sergileyen rol canlandýrmasý Disiplinlerarasý bir ekip içinde klinik çalýþma Önerilen Süre Formal oturum: 1-2 saat Klinik Çalýþma: 1 hafta Bu Modülün Eðitimcisi Bir disiplinlerarasý diyabet tedavi ekibi Öðrenimin Deðerlendirilmesi Katýlýmcýnýn kendi koþullarýnda disiplinlerarasý ekibi benimsemek için bir plan yapmasý 20

5 DÝYABET SAÐLIK PROFESYONELLERÝNÝN EÐÝTÝMÝ için ULUSLARARASI EÐÝTÝM REHBERÝ I Uluslararasý Diyabet Federasyonu Kaynaklar Bayless M, Martin C. The team approach to intensive diabetes management. Diabetes Spectrum 1998;11(1): Franz MJ, Monk A, Bergenstal R, Mazze R. Outcomes and cost-effectiveness of medical nutrition therapy for non-insulin-dependent diabetes mellitus. Diabetes Spectrum 1996;9(2): Hennings J. Diabetes in pregnancy: lessons for the multidisciplinary team. Diabetes Nursing 1998;2(3):77-78, Johnson JA. Self-efficacy theory as a framework for community pharmacy-based diabetes education programmes. Diabetes Educ 1996;22(3): O Neill S. How to achieve effective diabetes management. Nurs Times 1999;95(1): Sumner J. Diabetes. More than the sum of its parts a multidisciplinary diabetes team. Nurs Times 1998;94(35):72,

6

7 DÝYABET SAÐLIK PROFESYONELLERÝNÝN EÐÝTÝMÝ için ULUSLARARASI EÐÝTÝM REHBERÝ I Uluslararasý Diyabet Federasyonu MODÜL Öðretim ve öðrenim I _ 3 Genel Açýklama Öðretim becerileri, diyabet eðitimcisinin rolünün bir parçasýdýr. Diyabet eðitimcileri bilgi vermekten daha fazlasýný yapmalýdýrlar. Eðitim yöntemi ilkelerini iyi anlamalý ve bu ilkeleri uygulama içinde kullanabilmelidirler. Eðitim sürekli bir gözden geçirme, planlama, uygulama ve deðerlendirme sürecidir. Yüksek kalitede bir diyabet eðitimi, yüksek teknolojiye sahip kaynaklarýn olmasýna baðlý deðildir. Bütün gerekli olan, mükemmel iletiþim becerilerine sahip, donanýmlý bir insandýr. Diyabet eðitimi bireye özgü hale getirilmelidir. Bu, eðitimin bireylerin gereksinim duyduklarý bilgi miktarýna ve tipine göre çeþitlilik gösterdiði anlamýna gelmektedir. Eðitim süresi, çok küçük bir anlatýmdan kapsamlý bir programa kadar deðiþik seviyelerde olabilir. Amaçlar Baþarýlý ve etkili diyabet eðitimcisi olabilmesi amacýyla katýlýmcýyý eðitim yöntemi bilgisi ve becerileriyle donatmak. Ýyi iletiþim becerileri geliþtirmek. Bu modül tamamlandýktan sonra katýlýmcý aþaðýdaki konularda yeterliliðe ulaþacaktýr Baþlangýç ve teori Öðretim ve öðrenim arasýndaki farký anlamak Öðretimin ve öðrenimin önündeki engelleri tartýþmak Hasta eðitiminin faydalarýný açýklamak Yetiþkin öðrenimi teorisinin (Knowles, 1984) ve terapötik öðrenimin (Lacroix, 1988) ilkelerini tartýþmak Çocuklarýn öðrenme yollarýný belirlemek (Bakýnýz: Modül IV-1, Çocuk ve Ergen Diyabeti) Öðrenim ilkelerinin uygulamaya nasýl geçirileceði konusunda örnekler vermek 23

8 Uluslararasý Diyabet Federasyonu I DÝYABET SAÐLIK PROFESYONELLERÝNÝN EÐÝTÝMÝ için ULUSLARARASI EÐÝTÝM REHBERÝ devam Öðrenim Ýhtiyaçlarýnýn Deðerlendirilmesi: Öðrenim ihtiyaçlarý deðerlendirmesinin bileþenlerini aþaðýdaki anahtar alanlarda tanýmlamak Demografi Kültür Tutumlar ve inançlar Çevre Psikoloji Yürürlükteki saðlýk uygulamalarý Geliþimsel evre Sosyo-ekonomik kaynaklar Eðitim ihtiyaçlarý deðerlendirmesine nasýl baþlanýlmasý gerektiðini tanýmlamak Bir insanýn öðrenmeye hazýr oluþunun nasýl deðerlendirileceðini belirlemek Bir insanýn öðrenmeye hazýr oluþunun anlamýný tartýþmak Öðrenme tarzýnýn nasýl deðerlendirileceðini tartýþmak Üç genel öðrenme tarzý belirlemek Eðitim süreci içinde aile/destek bireylerin rolünü belirlemek Planlama: Program içeriðinin kültürel açýdan duyarlý olmasý gereðini tartýþmak Amaçlar ve hedefler arasýndaki ayrýmý belirlemek Biliþsel, duyuþsal ve psikomotor olmak üzere üç öðrenim alanýný tartýþmak Her alandaki öðrenim düzeylerini tartýþmak Her alanda açýk ve net davranýþsal hedefler ifade etmek Farklý öðretim yöntemlerinin avantaj ve dezavantajlarýný tartýþmak Farklý öðrenim tarzlarýna en iyi þekilde cevap veren öðretim yöntemlerini seçmek Uygulama Her öðretim yönteminin en etkili þekilde nasýl kullanýlacaðýný tanýmlamak (anlatým, bireysel, küçük grup) 24

9 DÝYABET SAÐLIK PROFESYONELLERÝNÝN EÐÝTÝMÝ için ULUSLARARASI EÐÝTÝM REHBERÝ I Uluslararasý Diyabet Federasyonu devam Grup dinamiklerinin nasýl yönetileceðini tartýþmak Aktif dinleme becerileri sergilemek Açýk uçlu sorularýn kullanýmýný göstermek Pozitif geri bildirim vermeyi göstermek Deðerlendirme Bakýnýz: Modül 1-7, Deðerlendirme Farklý deðerlendirme, yapýlar, süreç, içerik, sonuç, etki ve programlarýn farklý tipleri arasýnda ayrým yapmak Katýlýmcýnýn öðrenim amaçlarý konusundaki baþarýsý ve programýn deðerlendirilmesi de dahil olmak üzere deðerlendirme yöntemlerini tartýþmak Katýlýmcýnýn programa yönelik izlenimlerini deðerlendirecek bir araç tasarlamak Bir programýn deðerlendirilmesinin önündeki engelleri tartýþmak Saðlýk Eðitimi Materyalleri Belirli bir toplulukta okuma yazma bilmeyenlerin ya da az okuma yazma bilenlerin büyüklüðünü belirlemek Az eðitimliler için öðretim stratejilerini açýklamak Okunabilirlikleri ve dolayýsýyla kullanýma uygunluklarý açýsýndan eðitim materyallerini gözden geçirmek Az okuma yazma bilen gruplar için saðlýk eðitimi materyalleri geliþtirmek Genel kullanýma yönelik saðlýk eðitimi materyalleri geliþtirmek Özel Topluluklar Görme ve duyma engeli olan bireyler için öðretim stratejileri tanýmlamak Engelli ve özürlü bireyler için uygun olabilecek öðretim materyallerini tartýþmak Öðretim Yöntemleri Kendi öðrenim deneyimlerinin pozitif ve negatif yönde deðerlendirilmesi (öðretmen, öðrenci ve çevre dahil) ve deneyim analizi Rol canlandýrmasý Deðiþik þartlarda öðretim uygulamasýnýn gerçekleþtirilmesi, örneðin birebir, grup, anlatým 25

10 Uluslararasý Diyabet Federasyonu I DÝYABET SAÐLIK PROFESYONELLERÝNÝN EÐÝTÝMÝ için ULUSLARARASI EÐÝTÝM REHBERÝ Öðretim Yöntemleri devam Diðer öðretimlerin gözlemlenmesi Anlam seviyeleri ve kültürel uygunluk açýsýndan mevcut saðlýk eðitimi kaynaklarýnýn deðerlendirilmesi Tanýlama, hedefler, planlama ve deðerlendirmeyi kapsayan bir kurs taslaðýnýn yapýlmasý * Önerilen Süre Teori: 6 saat Klinik Uygulama: 24 saat (3 gün) Bu Modülün Eðitimcisi Eðitim uzmaný, diyabet eðitimcisi Öðrenimin Deðerlendirilmesi Ýyi iletiþim becerilerinin gösterilmesi Öðretim uygulamasýnýn gösterilmesi Bir öðretim planýnýn ya da kursun genel hatlarýnýn geliþtirilmesi* Kaynaklar Doak C, Doak L, Root J. Teaching patients with low literacy skills. 2nd edn. Philadelphia, PA: Lippincott; Knowles M. The adult learner: a neglected species. Huston,TX: Gulf Publishing Co.; Lacroix A, Assal JP. Therapeutic education of patients [French]. Paris: Vigot; Peters J, Jarvis P. Adult education: evolution and achievement in a developing field of study. San Francisco, CA: Jossey-Bass; Redman BK. The practice of patient education. 7th edn. Toronto, ON: Mosby; * Ýleri düzeydeki hedefleri belirtir 26

11 DÝYABET SAÐLIK PROFESYONELLERÝNÝN EÐÝTÝMÝ için ULUSLARARASI EÐÝTÝM REHBERÝ I Uluslararasý Diyabet Federasyonu MODÜL Psikososyal ve davranýþsal yaklaþýmlar I _ 4 Genel Açýklama Diabetes mellitus, diyabetli bireyler ve ailelerinin yaþamlarý üzerinde önemli etkisi olan kronik bir durumdur. Diyabet, çocuklarýn ve gençlerin normal psikolojik ve sosyal geliþimlerini engelleyebilir, aile düzeninin iþleyiþini bozabilir. Diyabetliler, dolu ve normal bir yaþam sürerlerken diyabetlerini kendi baþlarýna düzenleme zorluðuyla karþý karþýyadýrlar. Diyabet öz-bakým uygulamalarýný öðrenmek ve bu saðlýk davranýþlarýný günlük yaþamla bütünleþtirmek, diðer sorumluluklar ve yaþam stresiyle birlikte, psikolojik olarak zor ve yorucudur. Akut ve kronik diyabet komplikasyonlarý, kiþinin iyilik halini ve rollerini gerçekleþtirmesini olumsuz yönde etkileyebilir. Bireyler, diyabet yönetimleri için bireysel ihtiyaçlarýný deðerlendirmelerinde ve bu bireysel yönetim ihtiyaçlarýyla etkili bir þekilde baþa çýkma yeteneklerinde farklýlýk gösterirler. Bazý diyabetliler psikolojik olarak daha savunmasýzdýrlar ve özel dikkat gerektirirler. Bu nedenle, davranýþ deðiþiminin güçlüðünden dolayý, eðitimciler sadece öðretme becerilerine deðil, ayrýca davranýþsal deðiþim yaratacak yaklaþýmlar ve motive edici görüþme konusunda becerilere de ihtiyaç duyarlar. Amaçlar Diyabetli kiþinin ve ailesinin psikolojik ihtiyaçlarýný vurgulamak. Hasta merkezli bir yaklaþým kullanarak, diyabetlilerin psikolojik iyilik halini artýrmak için katýlýmcýlarý gerekli bilgi ve becerilerle donatmak. Bireysel yönetim eðitiminde davranýþsal yaklaþýmlarý, motivasyon tekniklerini, amaçlanan ortamý ve duygusal desteði bir araya getirmek Bu modül tamamlandýktan sonra katýlýmcý aþaðýdaki konularda yeterliliðe ulaþacaktýr: Diyabetli birey ve aile fertleri üzerinde diyabetin ve tedavisinin psikolojik etkilerini tanýmlamak 27

12 Uluslararasý Diyabet Federasyonu I DÝYABET SAÐLIK PROFESYONELLERÝNÝN EÐÝTÝMÝ için ULUSLARARASI EÐÝTÝM REHBERÝ devam Diyabetlilere yardýmcý/zararlý olan profesyonel tutum ve davranýþlarý tanýmak Katýlýmcý þu konularý anlamalýdýr: 1. Diyabete uyumun devam eden bir süreç olduðunu ve hem erkenevrelerde hem de yaþam döngüsü boyunca ele alýnmasýnýn gerekliliðini anlamak 2. Diyabetle yaþamanýn yaþam tarzýnda deðiþiklikler gerektirdiðini ve bunun da pek çok insan için zor olduðunu kabul etmek 3. Diyabet stres iliþkisinin, özellikle de hipoglisemi korkusunun ve uzun dönem komplikasyonlarýnýn yaygýn olduðunun farkýnda olmak 4. Diyabet ve stres tedavisinin gereklilikleriyle baþa çýkmak için, diyabetlilerin farklý biliþsel ve davranýþsal stratejiler kullanabileceklerini kabul etmek Öz-bakýmýn önündeki biliþsel, duygusal, davranýþsal ve sosyal engelleri ve bu engelleri aþma stratejilerini tartýþmak Diyabet eðitimi baðlamý içinde diyabetli bireylere ve ailelerine uygun duygusal ve davranýþsal desteði anlamak ve sunmak Motivasyonun rolü de dahil olmak üzere davranýþsal deðiþim teorilerini tartýþmak, daha etkili bireysel eðitim, grup eðitimi ve bakým için rehberlik edecek uygun teorileri uygulamayla birleþtirmek Diyabetlide deðiþimi baþarmak için, uygun davranýþsal yaklaþýmlarý klinik uygulamayla birleþtirecek beceriler geliþtirmek Diyabetli bireylerde özel bir dikkat ve uzman tedavisi gerektiren yaygýn psikolojik bozukluklar (depresyon, anksiyete, yeme bozukluklarý, madde kullanýmý vb.) hakkýnda bilgiye sahip olmak ve iyilik hali, bireysel yönetim davranýþlarý ve klinik sonuçlar üzerindeki etkisini anlamak Toplumun diyabetle ilgili anlayýþýný ve tutumunu tartýþmak Diyabetli bireyler ve aileleri için mevcut olan destek hizmetlerini tartýþmak Öðretim Yöntemleri Rol canlandýrmasý ve vaka çalýþmasý aracýlýðýyla problem çözme de dahil olmak üzere interaktif grup çalýþmasý. Diyabetli birey ya da bireylerle birlikte gerçekleþtirilen interaktif oturum. Önerilen Süre 2-3 saat 28

13 DÝYABET SAÐLIK PROFESYONELLERÝNÝN EÐÝTÝMÝ için ULUSLARARASI EÐÝTÝM REHBERÝ I Uluslararasý Diyabet Federasyonu Bu Modülün Eðitimcisi Psikolog, diyabet eðitimcisi, diyabetli bireyler Öðrenimin Deðerlendirilmesi Bir rol canlandýrmasýndan sonra diyabetli ve uzman arasýndaki etkileþimin analizi Kaynaklar Anderson BJ, Rubin RR. Practical psychology for diabetes clinicians. How to deal with the key behavioural issues faced by patients and health care teams. Alexandria,VA: American Diabetes Association; Bradley C, Gamsu DS. Guidelines for encouraging psychological well-being: report of a Working Group of the World Health Organization Regional Office for Europe and International Diabetes Federation European Region St Vincent Declaration Action Programme for Diabetes. Diabet Med 1994;11: Glasgow RE. Behavioural and psychosocial measures for diabetes care: what is important to assess? Diabetes Spectrum 1997;10: IDF Consultative Section on Diabetes Education. International consensus position statements for diabetes education. London: International Diabetes Federation; Rollnick S, Mason P, Butler C. Health behaviour change: a guide for practitioners. Edinburgh: Churchill Livingstone; Rubin RR, Peyrot M. Men and diabetes: psychosocial and behavioral issues. Diabetes Spectrum 1998;11(2): Rubin RR, Peyrot M. Quality of life and diabetes. Diabetes Metab Res Rev 1999;15: Ruggiero L. Helping people with diabetes change behavior: from theory to practice. Diabetes Spectrum 2000;13(3): Shillitoe R. Counselling people with diabetes. Leicester: BPS Books; Snoek FJ, Skinner TC (eds). Psychology in diabetes care. Chichester: Wiley;

14

15 DÝYABET SAÐLIK PROFESYONELLERÝNÝN EÐÝTÝMÝ için ULUSLARARASI EÐÝTÝM REHBERÝ I Uluslararasý Diyabet Federasyonu MODÜL Toplum bilincinin ve farkýndalýðýnýn geliþtirilmesi I _ 5 Genel Açýklama Diyabetli bireylerin özel ihtiyaçlarýna yönelik toplum anlayýþýný geliþtirmek gerekliliði esastýr. Diyabet alanýnda çalýþan saðlýk uzmanlarý; ayrýca Tip 2 diyabette birincil koruma konusunda stratejiler geliþtirmelidirler. Bu amaçlara yönelik kullanýlan stratejilerin çoðu, sadece bireylerin davranýþlarýnda pozitif deðiþiklik yaratmak için deðil; ayný zamanda toplum anlayýþýný geliþtirmek ve diyabeti kuþatan mitleri daðýtmak için de tasarlanýrlar. Bireylerin ortamlarý, evleri, iþyerleri ve dinlenme alanlarý onlardaki bu deðiþimi pekiþtirecek özellikteyse, deðiþim en kolay ve kalýcý þekilde gerçekleþir. Amaçlar Katýlýmcýlarýn, toplumun diyabete yönelik bilgi ve tutumlarýný anlamalarýný saðlamak. Katýlýmcýlarýn, toplum yaklaþýmýnýn Tip 1 ve Tip 2 diyabet arasýndaki farklarý görme ihtiyacýnda olduðunu anlamalarýný saðlamak. Katýlýmcýlarýn, saðlýðý geliþtirme ve Tip 2 diyabette birincil koruma stratejilerini anlamalarýný saðlamak. Bu modül tamamlandýktan sonra katýlýmcý aþaðýdaki konularda yeterliliðe ulaþacaktýr: Birincil, ikincil ve üçüncül koruma kavramlarýný anlamak Bireyler için, toplulukta ve örgütsel ortamlarda saðlýðý geliþtirme düzeylerini, genel saðlýk politikasý ve uygulamasýný tanýmlamak Saðlýðý geliþtirme yaklaþýmlarýný tartýþmak: Týbbi ve davranýþsal deðiþim, eðitimsel, hasta merkezli ve toplumsal deðiþim Toplumun diyabete yönelik bilgisini ve tutumlarýný tanýmlamak Kendi ülkelerinde diyabet için saðlýk önceliklerini ve ihtiyaç duyulan kaynaklarý belirlemek 31

16 Uluslararasý Diyabet Federasyonu I DÝYABET SAÐLIK PROFESYONELLERÝNÝN EÐÝTÝMÝ için ULUSLARARASI EÐÝTÝM REHBERÝ devam Film gösterimi þeklinde sunulan programlar, eðitim programlarý, danýþmanlýk, canlý telefon baðlantýlarý, medya, okul ve iþyeri programlarý gibi diyabetli saðlýðýnýn geliþtirilmesine yönelik çeþitli faaliyetlerin uygulanabilirliðini ve kullanýmýný tartýþmak Etkili politika üretmede toplum desteðinin ve iletiþim becerilerinin rolünü anlamak* Koruyucu stratejileri savunmak için epidemiyolojik verileri kullanmak* Diyabetin toplumdaki prevalansý ve risk faktörleri konusunda ülkeye özgü gözlem verilerini yorumlamak* Öðretim Yöntemleri Ýnteraktif grup çalýþmasý ve tartýþma Önerilen Süre 2 saat Bu Modülün Eðitimcisi Öðrenimin Deðerlendirilmesi Kaynaklar Saðlýk geliþimi uzmaný, diyabet eðitimcisi, üye kuruluþun personeli Önerilen bir saðlýðý geliþtirme aktivitesi ile ilgili 15 dakikalýk sunum Cottrell RR, Girvan TJ, McKenzie JF. Principles and foundations of health promotion and education. Boston: Allyn and Bacon; Katz J, Peberdy A (eds). Promoting health: knowledge and practice. London: Macmillan Press Ltd; Kemm J, Close A. Health promotion: theory and practice. London: Macmillan Press Ltd; Nutbeam D, Harris E. Theory in a nutshell: a guide to health promotion theory. Sydney: McGraw-Hill; Raczynski JM, DiClemente RJ (eds). Handbook of health promotion and disease prevention. New York: Kluwer Academic/Plenum Publishers; Scott D,Weston R (eds). Evaluating health promotion. Cheltenham, UK: Stanley Thornes Ltd; Wass A. Promoting health: the primary health care approach. London:WB Saunders; * Ýleri düzeydeki hedefleri belirtir 32

17 DÝYABET SAÐLIK PROFESYONELLERÝNÝN EÐÝTÝMÝ için ULUSLARARASI EÐÝTÝM REHBERÝ I Uluslararasý Diyabet Federasyonu Araþtýrma MODÜL I _ 6 Genel Açýklama Bu modülün amacý, araþtýrmayý diyabet eðitimcisi rolünün temel bileþeni olarak sunmaktýr. Modül, araþtýrma eðitimi az ya da hiç olmayanlara yanýt verecek þekilde tasarlanmalýdýr. Bu modül, bir deðiþim aracý olarak diyabet eðitiminde ve yönetiminde araþtýrmanýn rolünü vurgulamalý ve öðrencileri uygulamalarý üzerinde detaylý bir þekilde düþünmeye cesaretlendirerek, eleþtirel düþünme becerilerini geliþtirmelidir. Modülde, öðrencilerin büyük çoðunluðunun yürütülen bir araþtýrmada resmen yer almayacaklarý; fakat araþtýrma belgelerini deðerlendirebilecek ve bilgiyi kendi uygulamalarýnda kullanabilecek araþtýrma becerilerine ihtiyaçlarý olacaðý göz önünde tutulmuþtur. Bireysel çalýþma için araþtýrmanýn rolü, aþaðýdaki maddeler göz önüne alýnarak tartýþýlmalýdýr: Mesleki geliþim Bilgi artýþý Proje yönetimi becerilerinin geliþtirilmesi Eleþtirel deðerlendirme ve uygulamaya yansýtma becerilerinin geliþtirilmesi Uygulamanýn iyileþtirilmesi Sunum ve/veya yayýn yapýlmasý Amaçlar Katýlýmcýlarýn araþtýrma ilkelerini anlamasýný saðlamak. Katýlýmcýlara, bilimsel literatürü okuma ve eleþtirel analizini yapma becerileri kazandýrmak. Bu modül tamamlandýðýnda katýlýmcý aþaðýdaki konularda yeterliliðe ulaþacaktýr: Üç önemli araþtýrma metodunu tartýþmak: Niteliksel, niceliksel ve kalite yönetimi/denetimi 33

18 Uluslararasý Diyabet Federasyonu I DÝYABET SAÐLIK PROFESYONELLERÝNÝN EÐÝTÝMÝ için ULUSLARARASI EÐÝTÝM REHBERÝ devam Öðretim Yöntemleri Önerilen Süre Metabolik yönetim, yeni teknolojiler, cerrahi iþlemler, komplikasyon geliþimi, beslenme yönetimi, eðitim ve psikososyal yönetim alanlarýnda güncel araþtýrmalarý anlamak ve tartýþmak Eðilimlerin/araþtýrma önyargýlarýnýn deðerlendirilmesi dahil olmak üzere araþtýrma literatürünü eleþtirel olarak incelemek Anket formu geliþtirilmesini tartýþmak Bilgilendirilmiþ izin (onam) de dahil olmak üzere araþtýrmada etik konularý tanýmlamak Literatürün yeniden gözden geçirilmesi de dahil olmak üzere araþtýrma sürecindeki önemli adýmlarý belirlemek* Temel istatiksel analiz yöntemlerini tanýmlamak* Temel istatiksel sonuçlarý yorumlamak Temel araþtýrma raporlarýný yazmak ve sonuçlarý yaymak/iletmek* Yayýnlanmýþ bir makalenin analizi, grup tartýþmasý 4 saat Bu Modülün Eðitimcisi Doktor, bilim adamý, araþtýrma becerilerine sahip eðitimci Öðrenimin Deðerlendirilmesi Yayýnlanmýþ bir araþtýrma bölümünün incelenmesi ve eleþtirisi, bir araþtýrma planýnýn genel hatlarýnýn geliþtirilmesi* Kaynaklar De Vaus D. Surveys in social research. St Leonards, Australia: Allen & Unwin; Jenkinson C, McGee H. Health status measurement. Oxford: Radcliffe Medical Press; Owen J. Programme evaluation. St Leonards, Australia: Allen & Unwin; *Ýleri düzeydeki hedefleri belirtir 34

19 DÝYABET SAÐLIK PROFESYONELLERÝNÝN EÐÝTÝMÝ için ULUSLARARASI EÐÝTÝM REHBERÝ I Uluslararasý Diyabet Federasyonu Deðerlendirme MODÜL I _ 7 Genel Açýklama Deðerlendirme, uygulamayý doðrulayan bir süreçtir. Deðerlendirme, öðrenimin deðerlendirilmesinde, saðlýk bakým uzmanlarýnýn uygulamalarýnýn iyileþtirilmesinde, programýn uygulanabilirliðinin deðerlendirilmesinde ve giderlerin doðrulanmasýnda kullanýlabilir. Bütün diyabet eðitimcileri, deðerlendirmenin program planlamasýnýn önemli bir parçasý olduðunu ve baþlangýçtan itibaren eðitim planýna dahil edilmesi gerektiðini anlamalýdýrlar. Öðretim, hem kiþisel seviyede (diyabetli birey öðrendi mi, ya da davranýþý deðiþti mi?) hem program seviyesinde (program katýlýmcýlarýn ihtiyaçlarýna cevap verdi mi?) deðerlendirilmelidir. Amaç Deðiþik tipteki deðerlendirmeleri ve bunlarý en iyi þekilde ne zaman kullanýlacaklarýný anlamak. Bu modül tamamlandýktan sonra katýlýmcý aþaðýdaki konularda yeterliliðe ulaþacaktýr: Deðerlendirmenin amacýný anlamak Bireysel öðrenimin nasýl deðerlendirileceðini tartýþmak, örneðin açýk uçlu sorular, geriye dönük gösterim (demonstrasyon), öykü/yaþantý anlatýmý Þekillendirici ve özetleyici deðerlendirme arasýndaki farký tanýmlamak Yapý, süreç ve sonuç deðerlendirmesi yöntemleri hakkýnda örnekler vermek Geçerli anket formlarýnýn kullanýlmasýnýn önemini tartýþmak Beceri kontrol listelerinin kullanýmýný tartýþmak Deðerlendirmeyi katýlýmcý için tehdit edici deðil, pozitif bir deneyime dönüþtürmenin önemini tartýþmak 35

20 Uluslararasý Diyabet Federasyonu I DÝYABET SAÐLIK PROFESYONELLERÝNÝN EÐÝTÝMÝ için ULUSLARARASI EÐÝTÝM REHBERÝ Öðretim Yöntemi Küçük grup çalýþmasý Önerilen Süre 1-2 saat Bu Modülün Eðitimcisi Öðrenimin Deðerlendirilmesi Diyabet eðitimcisi Bir deðerlendirme planýnýn geliþtirilmesi Kaynaklar Glasgow RE, Osteen VL. Evaluating diabetes education. Are we measuring the most important outcomes? Diabetes Care 1992;15(10): Larme AC, Meyer JS, Pugh JA. Use of qualitative methods to evaluate diabetes education programmes. Diabetes Educ 1998;24(4): , 504, Maryniuk MD. Measuring outcomes in diabetes care and education. Diabetes Spectrum 1996;9(4): Peyrot M. Evaluation of patient education programmes: How to do it and how to use it. Diabetes Spectrum 1996;9(2): Worral PS. Evaluation in health-care education. In: Bastable SB (ed.). Nurse as educator: principles of teaching and learning. Sudbury, MA: Jones & Bartlett Publishers;