Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download ""

Transkript

1 1 T.C. ERCİYES ÜNİVERSİTESİ ECZACILIK FAKÜLTESİ GELENEKSEL YOLLARLA ÜRETİLEN REÇEL ÖRNEKLERİNDEKİ HİDROKSİMETİLFURFURAL IN MİKTAR TAYİNİ Hazırlayan Mehmet Can KILIÇER Danışman Prof. Dr. İbrahim NARİN Analitik Kimya Anabilim Dalı Bitirme Ödevi Mayıs 2011 KAYSERİ

2 2

3 3 T.C. ERCİYES ÜNİVERSİTESİ ECZACILIK FAKÜLTESİ GELENEKSEL YOLLARLA ÜRETİLEN REÇEL ÖRNEKLERİNDEKİ HİDROKSİMETİLFURFURAL IN MİKTAR TAYİNİ Hazırlayan Mehmet Can KILIÇER Danışman Prof. Dr. İbrahim NARİN Analitik Kimya Anabilim Dalı Bitirme Ödevi Mayıs 2011 KAYSERİ

4 i BİLİMSEL ETİĞE UYGUNLUK Bu çalışmadaki tüm bilgilerin, akademik ve etik kurallara uygun bir şekilde elde edildiğini beyan ederim. Aynı zamanda bu kurallar ve davranışların gerektirdiği gibi, bu çalışmanın özünde olmayan tüm materyal ve sonuçları tam olarak aktardığımı ve referans gösterdiğimi belirtirim. Mehmet Can KILIÇER

5 ii Geleneksel Yollarla Üretilen Reçel Örneklerindeki Hidroksimetilfurfuralin Miktar Tayini adlı Bitirme Ödevi Erciyes Üniversitesi Lisansüstü Tez Önerisi ve Tez Yazma Yönergesi ne uygun olarak hazırlanmış ve Analitik Kimya Anabilim Dalında Bitirme Ödevi olarak kabul edilmiştir. Tezi Hazırlayan Mehmet Can KILIÇER Danışman Prof. Dr. İbrahim NARİN Analitik Kimya Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. İbrahim NARİN İmza ONAY : Bu tezin kabulü Eczacılık Fakültesi Dekanlığı nın... tarih ve.. sayılı kararı ile onaylanmıştır.. /../ Prof. Dr. Müberra KOŞAR Dekan

6 iii TEŞEKKÜR Tez çalışmalarım sırasında bana danışmanlık yapan, çalışma şartlarımı oluşturan ve çalışmalarımın her aşamasında bana yol gösterici ve destekleyici olan, her alanda emeğini hiçbir şekilde esirgemeyen Erciyes Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Analitik Kimya Anabilim Dalı Başkanı Sayın Hocam Prof. Dr. İbrahim NARİN e sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Çalışmam sırasında teorik ve pratik her türlü yardımını esirgemeyen Sayın Ali Fuat TUNCAY a çok teşekkür ederim. Benim bu günlere gelmemi sağlayan, maddi ve manevi desteklerini hiçbir şekilde esirgemeyen aileme çok teşekkür ederim. 5 senelik üniversite eğitimim süresince her anlamda, her zaman, her türlü desteklerini hiçbir zaman esirgemeyen başta Sayın Doğan CERAN, Sayın Mesut Kaan BAĞCI, Sayın Muhammed Emin GÜL, Sayın Taylan ATASOY, Sayın Melda KAYA ve Sayın Şefika Hilal ERSAVAŞ olmak üzere tüm arkadaşlarıma teşekkür ederim. Mehmet Can KILIÇER

7 iv GELENEKSEL YOLLARLA ÜRETİLEN REÇEL ÖRNEKLERİNDEKİ HİDROKSİMETİLFURFURAL IN MİKTAR TAYİNİ Mehmet Can KILIÇER Erciyes Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi Analitik Kimya Anabilim Dalı Bitirme Ödevi, Mayıs 2011 Danışman: Prof. Dr. İbrahim NARİN ÖZET HPLC, gıda maddelerinin analizi için 1970 li yıllarda kullanılmaya başlanmış ve en güvenilir metotlardan birisi haline gelmiştir. Gıdalarda ilk olarak mikotoksin araştırmaları için kullanılmıştır. HMF, ısı etkisi ile şekerler ve aminoasitler arasından gerçekleşen bir reaksiyon sonucu oluşan ve kanserojen etkisinden dolayı birçok üründe miktarı sınırlanan bir bileşiktir. HMF nin oluşumu esas olarak maillard reaksiyonuna dayanmaktadır. Gıdalardaki HMF düzeyleri bir yerde gıdaların kalitesini belirlemek amacı ile kullanılan bir belirteçtir. HMF nin insan sağlığı üzerindeki etkisi göz ardı edilemeyeceği için gıda maddelerindeki miktarı saptanmalıdır. Bu amaçla HMF nin miktar tayini için kromatografik ve spektroskopik analiz teknikleri kullanılmaktadır. Çalışmada, Kayseride geleneksel yolla üretilen 32 adet reçel numunesinin HMF miktarı HPLC cihazı ile tayin edilmiştir. Analiz edilen örneklerden sadece bir tanesinde HMF derişimi aletin tayin sınırının altında bulunmuştur. Diğer örneklerdeki HMF miktarı 10,11-326,63 mg /kg aralığında bulunmuştur. Örneklerden 19 tanesinde ise HMF derişimi gıda kodeksinde müsaade edilebilen maksimum sınır olan 50 mg/kg dan daha yüksektir. Katı madde miktarının (briks) ise % aralığında olduğu tespit edilmiştir. Anahtar kelimeler: HPLC, HMF, Geleneksel Yollarla Üretilen Reçel

8 v QUANTITY ANALYSIS OF HYDROXYMETHYLFURFURAL IN JAM SAMPLES WHICH ARE PRODUCED IN TRADITIONAL WAYS Mehmet Can KILICER Erciyes University, Pharmacy Fakulty Department of Analytical Chemistry Final Project, May 2011 Supervisor: Prof. Dr. Ibrahim NARIN ABSTRACT HPLC began to be used in 1970 s for food analysis and became to be one of the most important method. It firstly used for mycotoxin researches in foods. HMF is a compound which becomes as a result of reaction between amino acid and sugar with the effect of temperature and which is banned in many products due to its carcinogenic effect. Formation of HMF mainly is related to maillard reaction. HMF level in foods actually is indicator which is used in order to determine quality of foods. Effect of HMF on human health can not be ignored so quantity of HMF must be stabilized on foodstuffs. For this purpose, chromatographic and spectroscopic analysis techniques are used for quantity analysis of HMF. In this study, HMF quantities of 32 jaw samples which was produced in traditional ways in Kayseri was analyzed with HPLC device. It was discovered that HMF concentration of only one of the analyzed sample is low device s analysis limit. It was obtained that HMF quantity of other samples are 10,11 to 326,63 mg/kg range. In 18 of examples, HMF concentration is higher than 75 mg/kg which is maximum limit number allowed in food codex. It was determined that solid quantity is 14 to 58 %. Key words: HPLC, HMF, The Jams which are produced in traditional ways

9 vi İÇİNDEKİLER BİLİMSEL ETİĞE UYGUNLUK...i KABUL ONAY...ii TEŞEKKÜR...iii ÖZET...iv ABSTRACT...v İÇİNDEKİLER...vi KISALTMALAR...ix ŞEKİLLER LİSTESİ...x TABLOLAR LİSTESİ...xi 1. GİRİŞ VE AMAÇ GENEL BİLGİLER KROMATOGRAFİ Kromatografinin Tanımı Kromatografik Ayırma Kromatografik Yöntemlerin Sabit Faz Üzerindeki Ayırım Mekanizmasına Göre Sınıflandırılması HPLC Hakkında Genel Bilgiler HPLC nin Temel Prensipleri ve Bazı Temel Tanımlar HPLC Cihazları Hareketli Faz Hazneleri ve Çözücü Muamele Sistemleri Pompalama Sistemleri Numune Enjeksiyon Sistemleri Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografi Kolonları Dedektörler HPLC Cihazının Diğer Sıvı Kromatografi Türlerine Göre Üstünlükleri HPLC de Ayırma Teknikleri Yüksek Performanslı Dağılma Kromatografisi Normal-faz Kromatografi Ters-faz Kromatografi İyon çifti kromatografi Kiral Durgun Fazlı Kromatografi...18

10 vii Adsorpsiyon Kromatografisi İyon Değiştirme Kromatografisi İyon Değiştirici Reçineler Mikrogözenekli veya Jel Yapısındaki Reçineler Makrogözenekli Reçineler Pelikular Reçineler Yüzeysel Gözenekli Reçineler İyon-Eleme Kromatografi Yüksek Performanslı Boyut Ayırıcı Kromatografi HPLC Kullanırken Alınması Gereken Önlemler Hareketli Faz Çözücüleri İçin Önlemler Kolon Kullanımı İçin Önlemler Örnek Hazırlanması Katı Örnekler Sıvı Örnekler Örneklerin Süzülmesi Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografide Yöntem Geliştirme HPLC nin Uygulama Alanları HİDROKSİMETİLFURFURAL HMF nin Tanımı ve Özellikleri HMF OLUŞUMU Maillard Reaksiyonu ile HMF Oluşumu Asidik Ortamda Heksozların Isı Etkisi ile HMF Oluşumu HMF Tanınma Reaksiyonu: Seliwanoff Testi Reçelin Tanımı Reçel Çeşitleri Geleneksel Reçel Ekstra Geleneksel Reçel Diyabetlik Ürünler Reçel Üretiminde Kullanılan Ham Maddeler Meyveler Sebzeler Çiçek-Kabuk...35

11 viii Ham Maddelerin Hazırlanması GEREÇ VE YÖNTEM GEREÇ Kullanılan Cihazlar Kullanılan Kimyasal Maddeler YÖNTEM Cam ve Plastik Malzemelerin Temizlenmesi Standartların Hazırlanması Numunelerin Hazırlanması Hareketli Faz HPLC Cihazının Çalışma Şartları BULGULAR TARTIŞMA VE SONUÇ KAYNAKLAR...46 ÖZGEÇMİŞ...48

12 ix KISALTMALAR HMF HPLC TSE TLC UV-VIS PDA, DAD FLD ECD CDD RID ELSD TSA RT : Hidroksimetilfurfural : Yüksek Basınçlı Sıvı Kromatografisi : Türk Standartları Enstitüsü : İnce Tabaka Kromatografisi : Ultraviyole-Görünür Bölge Spektroskopisi : Foto Diyot Dizisi Dedektörü : Floresans Dedektör : Elektrokimyasal Dedektör : İletkenlik Dedektörü : Kırma İndisi Dedektörü : Buharlaştırmalı Işık Dedektörü : Tayin Sınırı Altında : Alıkonma Zamanı

13 x ŞEKİLLER LİSTESİ Şekil 2.1. Kromatografik yöntemlerin sınıflandırılması... 4 Şekil 2.2. (A) % 50 oranında ACN. (B) % 70 oranında ACN. (C) İlk 5 dk. % dakikadan sonra % 70 ACN. (D) 7 dakika boyunca %30-85 aralığı oranında ACN kullanılmıştır.(gradient elüsyon) Şekil 2.3. Alıkonma zamanı kromatogramı... 7 Şekil 2.4. HPLC cihazının şematik gösterimi... 8 Şekil 2.5. Kolon dolgu maddelerinin tipleri Şekil 2.6. Adsorpsiyon kromatografinin tipik bir uygulaması cis-ve trans- pirazolinlerin ayrılması. Kolon: 100 0,3 cm zarlı kaplanmış silis. Hareketli Faz: % 50 metilen klorür/izooktan. Sıcaklık: Oda sıcaklığı. Akış hızı: 0,225 ml/dakika. Detektör: UV, 254 nm Şekil 2.7. Hidroksimetilfurfural ın kimyasal yapısı Şekil 2.8. Maillard reaksiyonu oluşumu Şekil 2.9. Heksozların dehidrasyonu sonucu HMF oluşumu Şekil 2.10.Heksoz ve pentozdan HMF ve furfural oluşması Şekil HMF nin rezorsin ile reaksiyonu sonucu oluşan vişne kırmızısı bileşik Şekil nolu örneğin kromatogramı Şekil 4.3. HMF nin ölçümü için çizilen kalibrasyon doğrusu... 42

14 xi TABLOLAR LİSTESİ Tablo 2.1. HPLC dedektörlerinin başlıca özelliklerinin karşılaştırlması Tablo 2.2. Normal ve ters faz kromatografisi özellikleri Tablo 4.1. Örneklerdeki HMF nin geri kazanım değerleri Tablo 4.2. Örneklerdeki HMF ve % briks miktarları... 43

15 1 1. GİRİŞ VE AMAÇ HMF oldukça karışık bir ortamda, aminoasit ve şekerlerin reaksiyonuyla ortaya çıkan; maillard reaksiyonunun temel bir ürünüdür. HMF, bal gibi doğal gıdalarda eser miktarda bulunabilmektedir. Aynı zamanda ısıl işlem uygulanan meyve suyu, bal, reçel, marmelat, jele, domates salçası gibi birçok sebze ve meyve kaynaklı gıda maddeleri de HMF içerebilmektedir. Bu ürünlerde HMF miktarının belirli bir düzeyde bulunması; rengin esmerleşmesine, ürünün tat ve kokusunda önemli bozulmalara, besleyici değerlerinde azalmalara yol açabilmektedir. Ayrıca HMF nin kansorejen etkisi de bulunmaktadır. Bu nedenle gıda maddelerinde bulunmasına müsaade edilen HMF miktarları sınırlandırılmıştır. Genel olarak meyve suyu, reçel, marmelat, bal, pekmez, kuru meyveler ile şarap, bira gibi alkollü içeceklerde belirlenmiş ve ilgili bazı ürünler için gıda kodeksinde sınırlandırmalar getirilmiştir. Örneğin bal için TSE de 40 mg/kg, meyve suyu için 20 mg/kg, pekmez ürünleri için ise 75 mg/kg üst limit belirlenmiştir. Birçok gıdadaki HMF düzeyi, ısıl işlem şiddetinin ve kalitesinin belirlenmesi için bir belirteç olarak kullanılmaktadır. Son yıllarda yaklaşık 500 ü askın gıda örneğinde yapılan çalışmalar, kurutulmuş meyvelerde, meyve marmeladı ve suyunda, değişik karamel ürünlerinde yüksek düzeyde (1-9.5 g/kg) HMF içeriği olduğunu göstermiştir. HMF oluşumu; üretim aşamasında ve depolama şartlarında özellikle sıcaklık ve ortam ph sına bağlı olarak değişmektedir. Bu değişim meyve suyu ve konsantrelerini içeren model gıdalarda da doğrulanmıştır. Ayrıca HMF nin tütün, sigara dumanı ve odun tütsülerinde de bulunduğu belirlenmiştir. HMF nin yüksek derişimlerinin, toksik etkisinin yanı sıra, üst solunuma, göz, deri ve mukoza membranlarına karsı tahriş edici özelliğinin bulunduğu bildirilmektedir. Denek fareler üzerinde yapılan diğer epidemiyolojk çalışmalardan elde edilen bulgular ışığında HMF nin tümörojenik etkisinin bulunduğu ve kolon kanserini başlatıcı faktör olduğu bildirilmektedir. Gıda güvenliğini ve insan sağlığını tehdit edebileceği anlaşılan HMF nin

16 2 değişik gıdalardaki düzeyinin belirlenmesi ve depolama sırasındaki artış değeri saptanmalıdır. İnsan sağlığı ve ürün kalitesi açısından HMF nin öneminin göz ardı edilemeyeceği konusunda yeterli seviyede literatür bilgisi bulunmaktadır. Dolayısıyla HMF nin, gıda maddelerindeki miktarları saptanmalıdır. Bu amaçla, spektroskopik ve kromatografik analiz yöntemlerinden yararlanılmaktadır. Bu çalışmada, geleneksel yöntemlerle üretilen 32 adet reçel numunelerindeki HMF düzeyinin, tayin edilmesi amaçlanmıştır.

17 3 2. GENEL BİLGİLER 2.1. KROMATOGRAFİ Kromatografinin Tanımı Kromatografi; bir karışımın bileşenlerinin, bunlara seçimsel ilgi gösteren iki ya da daha çok evreden oluşan sistemler arasındaki farklı göçlerine bakarak tanımak, gerektiğinde niceliklerini belirlemek amacıyla yapılan ve ayırma işlemine dayanan analitik yöntemdir (1). Kromatografik metotların tümünde bir durgun faz ve bir de hareketli faz vardır. Bir kolon veya düz bir yüzeyde tutturulmuş faza durgun faz; durgun faz üzerinden veya arasından geçen ve analiti içeren faza hareketli faz adı verilir. Karışımdaki bileşenler, akış halindeki gaz veya sıvı fazla durgun faz üzerinden geçirilir; kromatografik ayırma, bileşenlerin göç hızlarına bağlı olarak gerçekleşir (2). Kromatografi terimi başlangıçta, maddeleri renklerine göre ayırma işleminden kaynaklansa da zamanla uygulama alanı genişlemiştir (3) Kromatografik Ayırma Kromatografi farklı yöntemlerle uygulanabilir. Bu yöntemler kolon, TLC, gaz, katı-sıvı, sıvı-sıvı, katı-gaz kromatografisi olarak sıralanabilir. Kromatografik ayırmada maddeler birbiriyle karışmayan iki faz arasında dağılırlar. Fazlardan birine hareketli (mobil) faz diğeri ise durgun faz denir. Karışımdaki her maddenin hareket hızı (Rt); maddenin haraketli veya mobil faza olan ilgisine göre belirlenir. Hareketli faza daha çok ilgisi olan maddeler daha hızlı hareket ederken, sabit faza daha çok ilgisi olan maddeler daha yavaş hareket ederler. Kolondan çıkan her maddenin konsantrasyon profili pik olarak adlandırılır, piklerin oluşturduğu tabloya da kromotogram adı verilir.

18 4 Bir kantitatif analiz tekniği olan kromatografide amaç, anlamlı bir süre içinde iyi bir ayırma yapmaktır. Ayırmayı etkileyen parametreler şu şekilde özetlenebilir: Kolon ile ilgili olanlar: Türü, boyutları Hareketli faz ile ilgili olanlar: Türü, bileşimi, akış hızı Ölçüm ile ilgili olanlar: Dedektör türü, dalga boyu vb Örnek ile ilgili olanlar: Örnek derişimi, örnek hacmi (3) Kromatografik Yöntemlerin Sabit Faz Üzerindeki Ayırım Mekanizmasına Göre Sınıflandırılması Kromatografik yöntemlerin sabit faz üzerinden ayrılmasına göre sınıflandırılma şekli şekil 2.1 de görülmektedir. Buna göre kromatografi hareketli fazın türüne göre, sıvı kromatografisi, gaz kromatografisi ve süper kritik akışkanlı sıvı kromatografisi olmak üzere 3 e ayrılır. Sıvı kromatografisi dolgu maddelerinin yerleştirilme şekline göre düzlem kromatografisi ve kolon kromatografisi olarak 2 ye ayrılır. Düzlem kromatografisi ise kağıt ve ince tabaka olarak 2 ye ayrılmaktadır. Kolon kromatografisi ise açık ve HPLC olmak üzere 2 türdür. Kromatografi Süper kritik akışkanlı gsıvı kromatografisi Düzlem Sıvı Kolon Gaz Kapile Kağıt Açık Dolgu İnce Tabaka HPLC Şekil 2.1. Kromatografik yöntemlerin sınıflandırılması.

19 HPLC Hakkında Genel Bilgiler HPLC nin Temel Prensipleri ve Bazı Temel Tanımlar HPLC, kimyasal, farmasötik ve biyoteknoloji endüstrilerinde büyük önem taşıyan bir ayırma tekniğidir. Poröz bir materyal içeren kolona örnek çözeltisi pompalanır ve bir mobil faz yardımıyla kolon boyunca yürür. Maddeler, kolondan geçerken farklı dağılma davranışlarına bağlı olarak farklı göç oranlarına sahip olduklarından farklı tutunma zamanlarına sahip olacaklardır ve bu süreye bağlı olarak kolondan yine farklı sürelerde çıkacaklardır. Bu şekilde de numunenin analizi yapılabilmektedir. Mobil faz (mobile phase): Örnek bileşenlerini, sabit faz (kolon) boyunca taşıyan, çeşitli fiziksel ve kimyasal özelliklere sahip çözelti veya çözücü karışımlarıdır (3). Hareketli fazın, tüm analiz boyunca bileşen oranına göre HPLC 2 ye ayrılır. 1. İzokritik elüsyon 2. Gradient elüsyon Gradient elüsyonun gelişmesinden önce izoktiritk elüsyon kullanılmıştır. İzokritik ayırmalar birçok uygulamada başarılı sonuçlar vermiştir fakat tek bir hareketli faz bileşimi olduğu için iyi bir ayırma sağlanamamıştır. Bu yüzden gradient elüsyon geliştirilmiştir. Şekil 2.2 de izokritik ve gradient sistemle ayrılmada ayırma sistemelerinin gücü görülmektedir. Şekilde de görüldüğü gibi izokritik sistemde (A ve B de) tam olarak ayrılma olmazken, gradient elüsyonda (C ve D de) ayrılma tamdır. Ayrıca D de hareketli fazın bileşimi belirli oranlarda artırıldığı zaman çok kısa sürede ayrılma görülmüştür (4). Sabit faz: Mobil faz içerisinde gelen örneğe ait bileşenlerin etkileşime girdikleri ve belirli ölçüde alıkonuldukları fazdır. Hareketli faz: Sabit faz üzerinde hareket ederek numune bileşenlerinin ayrılmasını sağlayan fazdır.

20 6 Alıkonma zamanı: Mobil faz içerisinde gelen, analizi yapılacak maddeye ait bileşenlerin sabit faz ile etkileşime girerek belirli oranda tutulması daha doğrusu yavaşlatılması ve böylece daha geç olarak sabit fazı terk etmesi olayıdır. Alıkonma zamanına göre tayin yapılır (2). Kromatografide karşılaştırmalarda alıkonma zamanı yerine kapasite faktöründen(k) yararlanılır. Burada t R, bileşene, to, kolonda tutunmayan türe ait alıkonma zamanlarıdır.(6) Pompa: Sıvı kromatografisinde, özellikle de HPLC donanımında temel bir bileşendir. HPLC uygulamalarında mobil fazı oluşturan çözücü karışımlarının, enjektör, kolon ve dedektör içerisinden belirli, sabit veya değişgen bir hızda, belirli basınç altında geçmesini sağlar. Şekil 2.2. (A) % 50 oranında ACN. (B) % 70 oranında ACN. (C) İlk 5 dk. % dakikadan sonra % 70 ACN. (D) 7 dakika boyunca %30-85 aralığı oranında ACN kullanılmıştır.(gradient elüsyon).

21 7 Ölü zaman: Kolonda tutulamayan maddelerin pikidir (5). Dedektör: Kolonda ayırımı yapılan analizlenecek maddeye ait bileşenlerin alıkonma zamanlarına göre sırayla içerisinden geçerken miktar tayinlerinin yapıldığı HPLC donanımıdır. Kromatogram: Kromatografik analiz sonucunda elde edilen grafiktir. Y-ekseni, kullanılan dedektörün ölçtüğü fiziksel özelliği (absorbans, fluoresans, iletkenlik, akım, kırılma indisi vb.), X-ekseni ise zamanı göstermektedir (Şekil 2.3). Şekil 2.3. Alıkonma zamanı kromatogramı (5) Lineer akış hız: U ile sembolize edilir, kolon uzunluğunun (L) kolon ölü zamanına (t o ) bölünmesiyle hesaplanıp birimi cm/saniye dir. Çözünürlük: R ile sembolize edilir. Birbirini takip eden 2 adet bileşene ait piklerin birbirinden ayırımlarının başarısını (oranını) gösterir (2).

22 HPLC Cihazları HPLC, 1970 lerin ilk yıllarında gıda maddelerinin analizi için geliştirilmiş ve ilk olarak 1973 de mikotoksin araştırmaları için uygulamalar başlamıştır (7). Modern sıvı kromatografi sistemlerinde genel olarak kullanılan ve tanecik boyutu 2 ile 10 µm arasında olan dolgu maddeleri ile uygun sıvı akış hızları elde edebilmek için, yüzlerce atm lik pompa basınçlarına gerek vardır. Bu yüksek basınçların bir sonucu olarak HPLC için gerekli donanım, diğer tip kromatografi sistemleri dikkate alındığında, daha ince işçilik gerektirir ve sonuçta daha pahalıdır. Şekil 2.4 de tipik bir yüksek performanslı sıvı kromatografi cihazının çeşitli kısımları şematik olarak gösterilmiştir (3). Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografisi analitik ayırma teknikleri amacı ile en yaygın kullanılan cihazdır. Yaygın kullanılma sebepleri duyarlılığı, kantitatif tayinlere kolaylıkla uyarlanabilir olması, uçucu olmayan veya sıcaklıkla kolayca bozunabilen bileşiklerin ayrılmasına uygunluğudur. Şekil 2.4. HPLC cihazının şematik gösterimi

23 9 En önemlisi ise sanayiinin birçok bilim dalının ve toplumun birinci derecede ilgilendiği maddelere geniş bir şekilde uygulanabilirliğidir. Bu tip bileşiklere örnek olarak amino asitler, proteinler, nükleik asitler, karbonhidratlar, ilaçlar ve pestisitler verilebilir (8) Hareketli Faz Hazneleri ve Çözücü Muamele Sistemleri Modern bir HPLC cihazı, bir veya daha çok cam veya paslanmaz çelikten yapılmış hazne içermektedir. Bu hazneler çoğu zaman, çözücü haznelerde bulunabilecek tozları ve kolonda ve detektör sisteminde gaz oluşturarak bozucu etkilere sebep olan çözünmüş gazların (genellikle oksijen ve azot) giderilmesi için bir cihazla donatılmıştır.3 Sabit bileşimdeki tek bir çözücü kullanılarak yapılan bir ayırma izokratik elüsyon olarak adlandırılır. Analiz süresince hareketli fazın bileşiminin değiştirilebildiği ve polarlıkları birbirinden farklı iki (veya bazen daha fazla) çözücü sistemlerinin kullanıldığı tekniğe gradiyent elüsyon denir. Modern HPLC ekipmanları çoğu zaman, çözücülerin hacimsel oranı zamanla doğrusal olarak veya üstel olarak değiştirilebilecek şekilde, iki veya daha fazla hazneden aldığı çözücüleri bir karıştırma odasında sürekli olarak değişen hızlarda bir araya getiren sistemlerle donatılmıştır (3) Pompalama Sistemleri HPLC cihazları, diğer sıvı kromatografisi cihazlarından, kolon giriş ve çıkışı arasında oluşturulması gereken yüksek basınç nedeni ile farklılık gösterir. Bu basınç farkı, kolon girişine bir pompa yoluyla uygulanan basınç ile sağlanır. Çözücü pompalama sistemi belki de HPLC sisteminin en önemli kısmıdır. Pompanın performansı, analitik sonuçlardaki tekrarlanabilirliği, nicel değeri, gözlenebilme sınırı vb. değerleri büyük ölçüde etkiler. HPLC pompalama sistemleri için gerekli şartlar oldukça sıkıdır. Bu sistemler 400 atm e kadar basınç üretimi, puls içermeyen basınç çıkışı, 0,1-10 ml/dakika aralığında akış hızları, % 0,5 veya daha iyi bir bağıl tekrarlanabilirlikle akış kontrolü, korozyona dayanıklı parçalar gibi özelliklere sahip olmalıdır.

24 10 HPLC cihazlarında kullanılan pompalama sistemleri: a) Pistonlu (sabit akış) pompalar: Pistonlu pompalar iki modeldir. Birinde piston, pompalanan hareketli sıvı faz ile doğrudan temas halindedir. Diyafram pompaları olarak adlandırılan diğerinde ise, piston hareketi hidrolik sistem yoluyla esnek paslanmaz çelik membrana iletilir. Ticari olarak satılan HPLC sistemlerinin yaklaşık % 90 ında kullanılan pistonlu pompalar, genellikle motor kontrollü bir pistonun ileri ve geri hareketiyle çözücünün pompalandığı küçük bir silindirden meydana gelmiştir. b) Sürgülü Pompalar: Sürgülü pompalar, bir kademeli motordan güç alan vidalı güdüm mekanizması ile kumanda edilen sızdırmaz bir sürgüsü olan, şırınga benzeri silindirik bir kaptan ibarettir. c) Pnömatik (havalı) Pompalar: Pnömatik (havalı) pompalar da gaz basıncıyla çalışır. Gaz basıncı küçük alanlı bir pistonu iten büyük alanlı bir pistona etki eder. Gaz basıncı böylece pistonların yüzey alanları oranında kuvvetlenir. Sabit basınçtaki sıvı sisteme dağıtılır (3) Numune Enjeksiyon Sistemleri Çoğu zaman, HPLC ölçmelerin kesinliğini belirleyici en önemli faktörlerden biri, numunenin kolon dolgu maddesine sevkinin tekrarlanabilirliğidir. İdeal enjektör, örneği kolonun başına solvent akışına zarar vermeden verebilmelidir. Teorik olarak bunu gerçekleştirecek ideal metod, solvent akışını durdurmaksızın kromatografik materyal yatağının baş kısmına örneği verebilmelidir. Bu septum enjektörü kullanılarak başarılabilir, fakat yüksek basınç altında sızıntı problemi bu enjektörün kullanımını sınırlamaktadır. İlk ve en basit numune verme düzeneği, kendi kendine sızdırmazlık sağlayan elastomerik septumlardan şırınga ile enjeksiyon sistemidir. Bu amaçla 100 atm basınca kadar dayanıklı mikroşırıngalar kullanılır. Bu tekniğin avantajı basitliğidir. Şırınga ile enjeksiyonun tekrarlanabilirliği nadiren % 2-3 den daha iyidir ve çoğu zaman önemli ölçüde kötüdür. Valf enjektorler ve sırınga enjektorler olmak uzere iki tip enjeksiyon sistemi vardır. Yeni sistemler de, normal enjeksiyon ve oto enjeksiyon sistemleri vardır (3).

25 Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografi Kolonları Modern HPLC donanımının 4 temel yapı taşından birisi olan kolon, karmaşık örneklerde bileşenlerin birbirinden iyi çözünürlükle ayırımından sorumlu sabit fazdır. Kolonun ayırım gücü ve performansı, iç yüzeyine yapılan kaplamada kullanılan malzemenin kimyasal ve fiziksel özelliklerinden etkilenmektedir. Kullanılan bu tür kaplama malzemeleri çok çeşitli olup, kullanılacak mobil fazın ve uygulanacak HPLC metodunun özelliklerine ve analizi yapılacak örneğin bilinen kimyasal ve fiziksel özelliklerine göre seçilmelidir. Seçilecek kolonun HPLC uygulamasında kullanılacak akış hızı ve dolayısıyla oluşacak basınca dayanıklı olmasına dikkat edilmelidir. Sıvı kromatografi kolonlarının büyük bir çoğunluğu 5-30 cm arasındadır. Sıvı kromatografi kolonlarının iç çapı genellikle 4-10 mm, yaygın olarak kullanılan birçok kolon dolgu maddesinin tanecik büyüklüğü: 5-10 µm arasındadır. Kolon iç çapı arttıkça akış hızı ve iç doldurma hacmi artmakta ama oluşacak piklerin çözünürlüğü dolayısıyla duyarlılık azalmaktadır. Kolonların boyları (uzunluğu) çok çeşitli olup genellikle mm aralığında değişmektedir. Kolon uzunluğu arttıkça örnek bileşenlerinin ayırımı daha iyi olmakta fakat piklerde kuyruklanma olmakta ve analiz süresi uzadığı için daha fazla mobil faz harcanmaktadır. Kromatografik kolonda partikül büyüklüğü önemlidir. Pek çok dedektör konsantrasyona bağlı olduğundan, teşhis duyarlılığında bir artışa yol açacaktır. 3 µm dolgu partiküllü kolonların avantajı, sadece küçük hacimli enjeksiyona izin veren valfler kullanılması ve band genişlemesine yol açmayan dedektörlerle ortaya çıkar. Günümüzde en çok kullanılan kolon, 25 cm uzunluğunda, 4,6 mm iç çapında ve 5 µm tanecik büyüklüğüne sahip dolgu maddesi doldurulmuş kolondur. Bu tip kolonlar tabaka/metre içerirler. Şekil 2.5 de çeşitli kolon dolgu maddelerinin tipleri görülmektedir (3). Koruyucu (guard) kolon, analit kolonun giriş kısmına takılarak çözücü gelebilecek toz ve kirlilikleri tutmak suretiyle kolonun ömrünü uzatırlar. Bunun yanında koruyucu kolonlar yardımıyla durgun faz, hareketli faz ile doyurularak sıvı-sıvı kromatografisinde durgun fazın sürüklenme ile kaybı minimuma indirilir.

26 12 Birçok uygulama için kolon sıcaklığının yakından kontrolü gerekli değildir ve kolonlar oda sıcaklığında kullanılırlar. Ancak, çoğu zaman, kolon sıcaklığı, derecenin onda birkaçı hata ile sabit tutulduğu zaman daha iyi kromatogramlar elde edilmektedir. Birçok modern ticari cihaz, kolon sıcaklığını oda sıcaklığından, C a kadar her sıcaklıkta onda birkaç derece hata ile sabit tutabilen kolon ısıtıcıları ile donatılmıştır. İyi bir kolon dolgu maddesi kararlı olmalıdır ve hem hareketli faz çözücülerine hem de örnek çözeltilere karşı inert olmalıdır. Geniş yüzey alanına, düzgün olarak dağılmış ve hareketli faza kolay erişebilir açık yapısal yüzeye sahip olmalıdır. Yüksek basınç ve yüksek akış hızlarından etkilenmemelidir. Örneğin alıkonma hacmi ve tutulma kapasitesi dolgu maddesinin yüzey alanı ile orantılıdır. Gözenekli bir dolgu maddesinde örnek moleküllerinin tanecik merkezine ulaşması ve sonra geriye dönmesi için (25 µm + 25 µm = 50 µm) ideal diffüzyon uzaklığı olmalıdır. Kolon dolgu maddeleri genellikle silika ve alümina esaslıdır (2). Dolgu materyalleri, partikül yapılarına bağlı olarak; a) Büyük partiküllü ve tamamen gözenekli (poroz), b) Pelikuler, c) mikropartiküllü ve tamamen gözenekli dolgular, olmak üzere üç grup altında toplanabilir (9). Şekil 2.5. Kolon dolgu maddelerinin tipleri Başarılı bir kromotagrafinin amacı verimli bir ayırım ve dar bir kromatografik bant elde etmektir. Kromatografik kolon verimliliklerinin kantitatif ölçümünde birbiriyle bağıntılı olan iki terim sıkça kullanılır:

27 13 1. Tabaka yüksekliği, H, (Plate Height) 2. Teorik tabaka sayısı, N, (Number of Theoretical Plate) Bu iki terim arasındaki bağıntı aşağıdaki eşitlikle ifade edilebilir; N= L / H L: Kolon dolgusunun uzunluğu ( cm) Bir kolonda tabaka yüksekliğinin azalması ve teorik tabaka sayısının artmasıyla kolon verimliliği artar. Hareketli ve durgun fazların bileşimi, kolon dolgu maddesinin tanecik büyüklüğü ve kolon çapına bağlı olarak kolonun tipi kolon verimliliğine etki etmektedir. Kolon dolgu maddesinin tanecik çapı küçüldükçe kolon tabaka sayısı artmakta bu da kolon verimliliğini artırmaktadır. Martin ve Synge ayrı fakat bitişik dar tabakalardan meydana gelen kromatografik bir kolon düşündükleri teorik çalışmalarıyla tabaka yüksekliği ve teorik tabaka sayısı terimlerinin ortaya çıkışına öncülük etmişlerdir. Her tabakada maddenin hareketli ve durgun faz arasında kurduğu dengenin, yeniden meydana geldiği kabul edilmiştir. Analitin kolon içerisinde hareketi, dengedeki mobil fazın bir tabakadan diğerine geçişi olarak kabul edilmiştir. Teorik tabaka sayısı şu şekilde hesaplanır; N=16 (t R / W )2 veya N= 54,4 (t R / W1/2 )2 W : Pik taban genişliği Teorik tabaka sayısı N ve tabaka yüksekliği H, literatürlerde ve kromatografik cihaz üreticileri tarafından, kolon performansının bir ölçümü olarak kullanılır (10) Dedektörler Detektör yüksek basınçlı sıvı kromatografisinde, aletin en önemli kısımlarından birini oluşturur. Kolondan çıkan maddelerin derişimi kolon çıkışına yerleştirilen uygun bir detektör ile ölçülür. Dedektör seçimi doğru ve hassas bir analiz yapabilmek için son derece önemlidir. Genellikle tek dedektör sistemi kullanılmakla beraber, birden fazla dedektör sisteminin yer aldığı cihazlar da mevcuttur. Duyarlılık, doğrusallık, üniversal ve seçici cevap, doğru cevap, koşulların değişiminden etkilenmeme, numuneyi tahrip etmeme,

28 14 ucuzluk ve kolay kullanım; bir detektörde bulunması gerekli önemli özelliklerdir. HPLC dedektörlerinin iki tipine rastlamak mümkündür. Genel dedektörler, hareketli faz ve örnek çözeltisinin özelliklerindeki değişimi ölçer. Seçici dedektörler ise yalnız örnek çözeltisi için duyarlık ve seçicilik gösterir. Genel özellikli dedektörlere örnek olarak kırılma indisi ölçen dedektörler ve kütle spektrofotometreleri verilebilir. Seçici dedektörlere örnek olarak da UV, FT-IR, floresans, elektrokimyasal, radyokimyasal, iletkenlik dedektörleri verilebilir. Seçici dedektörler, genel dedektörlerine göre yaklaşık 1000 kat daha duyarlıdır. Dedektörler, örnek bileşenlerini tayin ederken ölçtükleri fiziksel özelliklere göre farklılandırılabilir. 365 tane basılmış makalede yapılan inceleme, çalışmaların,% 71 UV absorpsiyonun belirlenmesiyle, % 15 floresansla, % 5,4 kırma indisiyle, % 4,3 elektrokimyasal ölçmelerle, % 4,3 diğer yöntemlerle yapıldığını ortaya koymaktadır. UV absorpsiyon detektörleri ile yapılan çalışmaların % 39 ışın kaynağı olarak cıvanın bir emisyon çizgisi, % 13 döteryum lambasından çıkan ışınların süzülmesi ile elde edilen ışın% 48 optik ağ monokromatörden yayılan ışın kullanılmıştır (3). HPLC de kullanılan dedektörler: a) Ultraviyole-görünür bölge dedektörü(ultraviolet / Visible dedector - UV/VIS): Absorbans ölçen dedektörler olup HPLC de kullanılan dedektörlerin yaklaşık % ını oluşturmaktadırlar. Lambert-Beer yasası geçerlidir. Spektrum taraması yapmak, farklı dalga boyunda çalışmak veya dalga boyunu zamana karşı programlamak mümkündür. UV dedektörün karakteristikleri şunlardır: - Örneklerin UV- görünür bölgede absorpsiyon yapması gerekir. - Hareketli faz akış hızı ve sıcaklık değişimlerinden etkilenmez. - Band genişletme etkisi küçüktür. - Çok güvenilirdir, operasyonu kolaydır. - Örnek çözeltiyi bozmaz. b) Foto Diode Array Dedektör: Prensip olarak UV ve görünür bölgede çalışan dedektör sistemidir. Işın kaynağı olarak UV ve görünür bölge lambalar kullanılır. Ancak birçok dalga boyunda eşzamanlı analiz yapılabilir. c) Floresans Detektörler: HPLC için floresans detektörler, florimetre ve spektroflorimetrelere benzer şekilde tasarımlanmışlardır. Bunların çoğunda floresans,

29 15 uyarıcı ışına 90 derecede yerleştirilmiş bir fotoelektrik detektör yardımıyla gözlenmektedir. Floresans dedektörün en önemli avantajı hassasiyetidir. 1 ppb den daha düşük konsantrasyondaki maddelere cevap verebilmektedir d) Elektrokimyasal dedektör: Bu dedektörlerle elektroaktif maddeler analiz edilebilir. Belirli potansiyel değerlerinde yükseltgenebilir veya indirgenebilir maddelerin tayinleri mümkün olabilmektedir. e) İletkenlik Dedektörü: Bu tür dedektörlerle iletkenlik ölçülür. Daha çok anyon ve katyonların analizlerinde kullanılır. f) Kırma İndisi Dedektörü: Her bir bileşenin miktarını ölçebilen, yani seçimli olmayan bir dedektör türüdür. Bu sistemde herhangi şekilde ışığın absorpsiyonlanması olmadan sadece ışığın kırılması prensibine göre çalışan bir detektör sistemidir. g) Buharlaştırmalı Işık Dedektörleri (ELSD): Son yıllarda, HPLC için yeni bir genel detektör tipi, buharlaştırmalı ışık saçma detektörleri (ELSD), ticari olarak piyasaya çıkmıştır. ı) Kütle Spektrometrik Dedektörler: Sıvı kromatografi ile kütle spektrometriyi birbirine bağlamadaki temel problem, sıvı kromatografinin bağıl olarak çok çözücü hacimleri ile çalışması ve kütle spektrometrinin vakum gerektirmesidir. Bu problemi çözmek amacıyla çeşitli ara bağlantılar geliştirilmiştir. Kütle spektrometrisi detektörü sıvı kromatografi piklerinin on-line kalitatif analizi için en iyi araçtır (3). Tablo 2. 1 de HPLC de sık kullanılan dedektörlerin karşılaştırılması görülmektedir.

30 16 Tablo 2.1. HPLC dedektörlerinin başlıca özelliklerinin karşılaştırlması (6) HPLC Cihazının Diğer Sıvı Kromatografi Türlerine Göre Üstünlükleri HPLC cihazının diğer kromatografik tekniklere göre bazı üstünlükleri vardır. Bu üstünlükler aşağıda sıralandırılmıştır. 1.HPLC kolonu, rejenerasyon olmaksızın pek çok kez kullanılabilir. 2. Kolonlarda gerçekleştirilen ayırma, öteki yöntemlerle elde edilenden çok daha çeşitlidir. 3. Bu teknik kullanıcının becerisine daha az bağımlıdır ve tekrarlanabilirliği daha yüksektir. 4. Nicel analiz için de kullanılabilir. 5. Analiz süresi çok kısadır. 6. Duyarlığı çok yüksektir, 10 µg lık bir örnek bile, floresans veya elektron yakalama dedektörleri kullanılarak tayin edilebilir (11-12) HPLC de Ayırma Teknikleri HPLC normal sıcaklık da uçucu olamayan ve yüksek polariteye sahip maddelerin analizinde kullanılır. HPLC sistemi bir çözücüde çözülebilen bütün maddelere uygundur. Maddeler kolon içinden geçirilirken maddelerin kolon dolgu maddesi ile farklı etkileşimlerinden dolay kolon içersinde al konma zamanlar farklı olur ve detektöre farklı zamanlarda gelirler. Ayrılan maddeler dedektöre farklı zamanlarda geldiği için maddenin konsantrasyonuna bağlı olarak pik oluşur. Kaydedici sistemler bilgisayarlı bir software

31 17 yada Chromatopac denilen özel yazıcı sistemlerdir. Sistemde kullanılan kolonların çapı 20 µm den küçük dar kolonlardır. HPLC sisteminde kullanılan farklı ayırma teknikleri kullanılır, bunlar için uygun kolon sistemi seçilmesi gerekmektedir Yüksek Performanslı Dağılma Kromatografisi Dağılma kromatografi, dört ayrı tip sıvı kromatografi içinde, en yaygın kullanılanıdır. Dağılma kromatografisi sıvı - sıvı kromatografi ve sıvı bağlı faz kromatografi olmak üzere iki alt sınıfa ayrılabilir. İki teknik arasındaki fark katı parçacıklar yüzeyine durgun fazın tutturulmasındaki metod farkından kaynaklanır. Sıvı-sıvı tekniğinde durgun faz katı yüzeyine fiziksel adsorpsiyonla; bağlı faz tekniğinde ise kovalent bağlarla tutturulur. Dağılma kromatografi, hareketli ve durgun fazlarının bağıl polarlığına bağlı olarak iki kısma ayrılabilir (3). Sabit fazın mobil fazdan daha polar olduğu kromatografi şekline normal faz kromatografisi, mobil fazın sabit fazdan daha polar olduğu kromatografi şekline ise ters faz kromatografisi denir (13). Tablo 2. 2 de normal faz ve ters faz HPLC nin özellikleri verilmiştir Normal-faz Kromatografi Normal-faz kromatografide en düşük polaritedeki bileşenler hareketli fazda nispeten çok çözündükleri için en önde elue edilirler, hareketli fazın polaritesindeki artış, elüsyon zamanının azalması ile sonuçlanır. Kolon olarak; Silika, Siyano, (CN) Amino, ( NH 2 ) Diol, ( OH) Nitro, ( NO 2 ) kolon sistemleri kullanılır. Bu kullanılan teknik de mobil faz olarak diklorametan yada hekzan gibi apolar çözücüler kullanılır Ters-faz Kromatografi İlk geliştirelen tekniğin yetersiz olduğu için daha sonra kolon ve çözücü sistemindeki polar ve apolar sistemi yer değiştirilerek ters faz sistemi geliştirilmiştir. Bu sistem en çok kullanılan kromotografi tekniğidir. Ters-faz kromatografide durgun faz apolardır ve çoğu zaman bir hidrokarbondur. Ters-faz kromatografide en polar bileşenler, en önde yürür ve hareketli fazın polaritesindeki artış, elüsyon zamanını artırır. Bu sistemde kolon apolar ve

32 18 çoğu zaman bir hidrokarbondur, mobil faz ise metanol, asetonitril ve su gibi polar çözücüler kullanılır. Bu sistem en çok kullanılan kromotografi tekniğidir. C18, ( ODS ), C8, C4, C2, Phenyl, CN, ( RP) NH 2 (RP ) kullanılan kolon çeşitleridir (5). HPLC ters- faz yöntemi ile A ve E vitaminleri, retinol asetat, α-, β- ve γ-tokoferol, α- tekoferol asetat gibi maddelerin tayini yapılabilir (9). Tablo 2.2. Normal ve ters faz kromatografisi özellikleri İyon çifti kromatografi İyon-çifti (veya eşleşmiş iyon) kromatografi, iyonik türlerin ayrılması ve tayini için kullanılan bir tür ters-faz dağılma kromatografidir. İyonik bileşiklerin zıt-faz (RP) sistemde alıkonma derecesi molekülün yüküyle orantılıdır Kiral Durgun Fazlı Kromatografi 1960 lı yılların ortalarında, optikçe aktif izomerleri (enantiyometreleri) gaz ve sıvı kromatografisinin her ikisiyle de birbirinden ayırmak amacıyla, kimyacılar kiral durgun fazlar (CSP) kullanmaya başladılar. Bu teknik, gaz kromatografide kullanılsa da, kolon ve düzlemsel yüksek-performanslı kromatografiye daha uygun görülmektedir. Çünkü gaz kromatografik kolonlardaki yüksek sıcaklıklarda diastomerlerin dağılma katsayılarındaki fark gittikçe azalmaktadır. Ayrıca yüksek kolon sıcaklıkları çoğu zaman kiral durgun fazların rasemleşmesine sebep olmaktadır (3).

33 Adsorpsiyon Kromatografisi Bu yöntemde durgun faz, çok ince toz haline getirilmiş polar katı yüzeyidir. Bu tür dolgularda analit, dolgu maddesinin yüzeyinde hareketli faz ile adsorpsiyon yarışına girer. Kolondaki tutulma zamanı, analitin yüzeydeki adsorpsiyon kuvvetlerine bağlıdır.bileşenler birbirlerinden katı yüzeye olan farklı derecede ilgileri nedeniyle ayrılırlar. Adsorpsiyon denge sabiti büyük olan bileşen yüzeyde daha uzun kalırken, küçük olan daha kısa sürede kalmakta, hiç adsorplanmayan bileşen ise kolonda hiç geciktirilmeden hareketli faz ile taşınarak dışarı çıkmaktadır. Yüzeye adsorplanan bileşenler ise yüzeyle etkileşmelerine bağlı olarak farklı kalma sürelerinde kolonu terk etmektedir. Sıvı-katı HPLC için kullanılan durgun fazlar, sadece silis ve alüminadır. Adsorpsiyon kromatografide, çözücü sistemindeki farklılıklar, ayırma gücü ve alıkonma zamanlarında büyük farklılıkları beraberinde getirir ve uygun hareketli fazların bulunmadığı durumlarla nadir olarak karşılaşılır. Adsorpsiyon kromatografide, çözücü seçimi için uygun bir teknik, dağılma kromatografide tarif edilen tekniğe benzemektedir. Bu teknikte, bir tanesi çok kuvvetli ve diğeri çok zayıf olmak üzere birbiri ile uyumlu iki çözücü seçilir. Daha sonra iki çözücünün karışımındaki hacim oranları değiştirilerek istenen karışım elde edilir. Sıvıkatı kromatografi genellikle polar olmayan çözücülerde çözülebilen ve ters-faz dağılma kromatografide kullanılan sulu çözücülerde sınırlı çözünürlüğü olan numuneler için en uygun yöntemdir. Şekil 2.6 de adsorpsiyon kromatografisinin tipik bir uygulamasını ile bir ayrıma gösterilmektedir.

34 20 Şekil 2.6. Adsorpsiyon kromatografinin tipik bir uygulaması cis-ve trans- pirazolinlerin ayrılması. Kolon: 100 0,3 cm zarlı kaplanmış silis. Hareketli Faz: % 50 metilen klorür/izooktan. Sıcaklık: Oda sıcaklığı. Akış hızı: 0,225 ml/dakika. Detektör: UV, 254 nm (2) İyon Değiştirme Kromatografisi İyon değiştirme kromatografisi, net yükteki farklılıklara dayalı olarak iyonik bileşikleri ayırmak için kullanılır. İyon-değiştirme kromatografisi için ilk önce lazım olan, eğer bir ayırma söz konusu olacaksa, sabit fazın ilgilenilen bileşiklerinkine zıt bir yük taşımasıdır. İyon değiştirici reçinelerini kullanımına dayanan iyonların ayrılması ve tayini için modern ve etkili bir yöntemdir. Ayrılacak bileşiklerin yüküne bağlı olarak iki tip iyon değiştirici vardır. Bileşiklerin negatif yüklü oldukları anyon değiştiriciler ki, bunda iyon değiştirme materyali pozitif bir yük taşıyacaktır. Pozitif yüklü bileşiklerin analizi için ise, negatif yük taşıyan katyon değiştiriciler. İyon kromatografi, birbiriyle çok benzer olan nadir toprak katyonlarının katyon değiştirici reçinelerle ayrılması için geliştirilen Manhattan projesi sırasında ortaya çıkan iyon-değiştirme kromatografinin gelişmişidir. Modern HPLC nin gelişmesi 1960 lı yılların sonunda başladı, ancak bu yöntemlerin iyonik türlere uygulanmaları, alkali katyonlar, toprak alkali katyonlar, halojenürler, asetat, nitrat gibi iyonik türlerin eluatlarının belirlenmesi için genel bir yöntemin eksikliği sebebiyle gecikti. Bu duruma, 1975 yılında, Dow Kimya Sanayi çalışanları tarafından, iyonların kondüktometrik belirlenmesini mümkün kılan bir çözücü sinyali baskılama tekniği ile çözüm bulunmuştur.

35 İyon Değiştirici Reçineler İyon değiştirici reçinelerin kullanılması durumunda örnekte iyon halinde bulunan türlerin birbirinden ayrılması sağlanabilir. Kullanılan iyon değiştirici reçineler doğrudan kolona doldurulabilen katı reçineler olabileceği gibi, bir katı yüzeyine kaplanmış sıvı reçineler de olabilir. İyonların bu reçinelere olan ilgilerine etki eden birçok faktör vardır. Bunlar; iyonların yükü ve büyüklüğü, ph, iyon şiddeti, kullanılan reçinenin gözenekliliği, çözücü cinsi, çözücü derişimi ve sıcaklıktır Mikrogözenekli veya Jel Yapısındaki Reçineler Bu reçineler mikro gözenekler içeren, çapraz bağlı yapısal bir ağdan oluşmaktadır. Çok küçük gözeneklere sahip olduğundan polar olmayan çözücü sistemlerinde, şişme çok düşüktür. Büyük hacimlerdeki iyonların tuttunması yavaştır ve çoğu kez tersinmezdir Makrogözenekli Reçineler Bu reçineler mikrogözenekli reçinelere ek olarak, geniş büyüklükte gözenekler de içerir. Bunlar büyük iç yüzey alanlarına ve yüksek gözenekliliğe sahiptir. Büyük gözenekler, farklı büyüklükteki iyonların iyon değiştirici fonksiyonel gruplara kolayca ulaşmasını sağlayan kanallar içerir Pelikular Reçineler Bu reçineler, cam boncuklardan oluşmuş iç kısma, iyon değiştirici ince bir reçine filminin kaplanmasıyla hazırlanır. İç kısmın çapı çok küçüktür ve bu yüzden çözücülerin çok küçük miktarları için uygundur Yüzeysel Gözenekli Reçineler Cam boncuklardan oluşmuş katı iç kısım, üzerine iyon değiştiricinin bağlandığı silika mikroküreciklerinin ince tabakasıyla çevrilir. HPLC destek maddeleri hem silika temelindeki maddeleri hem de türevlendirilmiş hidrofilik veya hidrofobik polimerleri kapsar. Polimer temelindeki iyon değiştirici

36 22 reçinelerin polimerik iskeleti polistirene çapraz bağlanmış divinilbenzenden sentezlenir. Bu destek maddelerinin avantajı, ph 2 - ph 12 arasındaki ph aralığında kararlı olmalarıdır. Silika temelinde iyon değiştiren matriksler hidrofiliktir ve polimerik tabaka oluşması için kullanılan çapraz bağlayıcılar yüzünden düşük hidrofobik tutunma gösterirler. Küçük parçacık büyüklükleri ve sık dağılımları yüksek kaliteli bir ayırma sağlar. Gözenekli yüzeylerinden dolayı, hareketli faza önemli bir temas yüzeyi sağlarlar. Kimyasal ve mekanik olarak kararlı olan silika matriksleri, yüksek akış hızı gerektiren yüksek basınca karşı iyi direnç gösterirler. İyon-değiştirme olayları, çözeltideki iyonlar ve çözünmeyen, yüksek molekül ağırlıklı bir katının yüzeyindeki benzer yüklü iyonlar arasındaki değiştirme dengesi temeline dayanmaktadır. İyon kromatografisinde analit iyonları, uygunbir iyon değiştirici reçine ile doldurulmuş kolonun üstünden ilave edilir. Sonra, reçine yüzeyindeki yüklü gruplara bağlanmak için analit iyonları ile yarışan bir iyon içeren çözelti ile elüsyon yapılır. Bu ayırma işleminde kolonun üst kısmına önce numune konur. Kolonda anyonlar, reçine tarafından aşağıdaki reaksiyona göre tutulurlar. Daha sonra bir seyreltik baz çözeltisi ile elüsyon işlemi yapılarak yukarıdaki reaksiyonun ters yönde yürümesi sağlanır ve böylelikle anyonlar serbest hale getirilir. Her anyonun dağılma oranı bir diğerinden farklı olduğu için elüsyon esnasında iyonlar birbirinden ayrılır. İyon kromatografisinin çekici yönlerinden biri, iletkenlik ölçümlerinin, elüsyon ile ayrılan türlerin tanınma ve konsantrasyonlarının tayininde hemen hemen bütün iyonlara uygulanabilen genel bir metod olmasıdır. İyon değiştirme kromatografisi, Eluent Baskılayıcı Kolonlu İyon-Değiştirme Kromatografi ve Tek-Kolonlu İyon Kromatografi olarak uygulanabilmektedir. Eluent Baskılayıcı Kolonlu İyon-Değiştirme Kromatografisinde, baskılayıcı kolon, analit iyonlarını etkilemeyen, çözücü içindeki iyonları ise iyonlaşması sınırlı olan moleküler türlere etkin bir şekilde dönüştüren, ikinci bir iyon değiştirici reçine ile doldurulmuştur. Katyonlar ayrılacak ve tayin edilecekse, elue edici reaktif olarak çoğu zaman hidroklorik asit seçilir ve baskılayıcı kolon hidroksit formundaki bir anyon-değiştirici reçinedir. Anyon ayırmaları için baskılayıcı dolgusu, asit formundaki katyon-değiştirici reçinedir. Orijinal baskılayıcı kolonlarda karşılaşılan bir zorluk, dolgu maddelerini orijinal asit ve baz formlarına dönüştürmek için periyodik olarak (tipik olarak her 8-10 saatte bir) rejenere etme gereğidir. Yöntem çok hızlıdır. Tek- Kolonlu İyon Kromatografisi, elue edilmiş numune iyonları ve kullanılan elue edici iyonlar

37 23 arasındaki küçük iletkenlik farklarına dayanmaktadır. Bu farkları büyütmek amacıyla, düşük eşdeğer iletkenliği bulunan türlerle elüsyonu mümkün hale getiren, düşük kapasiteli iyon değiştiriciler kullanılır. Tek-kolonlu kromatografi, baskılayıcı kolonlu iyon kromatografiye göre daha az duyarlıdır ve kullanım aralığı daha dardır (3) İyon-Eleme Kromatografi İyon-eleme kromatografi, iyonlardan çok nötral türlerin ayrılmasından dolayı iyon kromatografinin bir formu değildir. Buna rağmen, iyon-eleme kromatografide, ayırmalar için iyon kromatografi gibi iyon-değiştirici kolonlar kullanılır. Burada, durgun faz, asidik yapıdaki bir katyon değiştirici reçinedir ve elüsyon işlemi seyreltik hidroklorik asit çözeltisi ile gerçekleştirilir. Analitik kolonu baskılayıcı kolon takip etmektedir ve bu kolon içine gümüş formunda katyon değiştirici reçine doldurulmuştur. Eluent içindeki hidrojen iyonları, gümüş iyonları ile yer değiştirir ve bu, daha sonra klorür ile çöker. Böylece eluentten gelen bozucu iyonlar uzaklaşmış olur. İyonlaşmamış haldeki analit asitler kolondaki hareketli faz ve dolgu maddesinin gözeneklerinde tutulan hareketsiz sıvı arasında dağılmaya uğrar. Gerçi bu iki faz arasında farklı türlerin dağılımına diğer faktörler de etki eder, ama farklı asitler için dağılma katsayısı, öncelikle bunların iyonlaşma sabitleri ile ters orantılıdır Yüksek Performanslı Boyut Ayırıcı Kromatografi Bu metod kolon dolgu materyali üzerinde bir örneğin alıkonmasını içermemesiyle daha önce açıklananlardan farklılık gösterir. Ayırma mekanizması, değişik moleküllerin poröz bir ortam (matrix) içinden geçerken farklı diffüzyon veya permeasyon hızlarına dayanır. Jel-geçirgenlik veya jel-süzme kromatografi adı verilen boyut-eleme kromatografi, özellikle yüksek mol kütleli türlere uygulanabilen güçlü bir tekniktir. Boyut-eleme kromatografi için dolgu maddeleri, çözünen madde ve çözücü moleküllerinin içine difüzlenebileceği düzgün bir gözenek ağı içeren küçük boyutlu ( 10-µm) silis veya polimer partiküllerden meydana gelmiştir. Bu gözeneklerde moleküller, hareketli fazın akışı esnasında etkin bir şekilde tutulur ve sonra bırakılır. Ortalama gözenek büyüklüğünden önemli ölçüde daha büyük moleküller, dolgu maddesi tarafından tutulmazlar ve bu moleküller için tutulma süresinden bahsedilemez. Böylece bu moleküller kolondan hareketli fazla aynı hızda geçerler. Ortama gözenek büyüklüğünden önemli

38 24 ölçüde daha küçük moleküller ise, dolgu maddesinin gözeneklerine girerek en uzun bir süre için alıkonulur; bunlar en son elue edilirler (3). Piyasada çok sayıda boyut-ayırıcı dolgu maddesi bulunmaktadır. Bunların bazıları hidrofiliktir ve sulu hareketli fazlarla kullanılabilmektedir. Hidrofobik olanları ise apolar organik çözücülerle kullanılır. Hidrofilik dolgu maddelerinin kullanıldığı kromatografiye jel süzme kromatografisi, hidrofobiklerin kullanıldığı kromatografiye ise jel geçirgenlik kromatografisi olarak adlandırılmaktadır. Boyut-eleme kromatografi için iki tip kolon dolgusundan bahsedilir. Bu iki tür kolon dolgu maddesinin her ikisinde de gözenek çapı 5-10 µm olan dolgu maddeleri kullanılır. Bu dolgu maddeleri, polimer ve silis esaslı partiküllerden oluşur. Silis esaslı partiküllerin avantajları, kolay doldurma ve yüksek basınçlarda çalışmaya uygunluk sağlayan nispeten yüksek sağlamlık, su dahil, geniş bir çözücü aralığında kullanıma izin veren daha büyük kararlılık yeni çözücülerle çok daha hızlı dengeye erişme ve yüksek sıcaklıklardaki kararlılıktır. Silis esaslı partiküllerin sakıncası, çözünen maddeleri adsorpsiyonla alıkoyma meyli ve çözünen madde moleküllerinin bozunmalarını katalizleme özellikleridir. Boyut-eleme yöntemleri, jel süzme kromatografi ve jel geçirgenlik kromatografidir. Jel süzme kromatografide, sulu çözücüler ve hidrofilik dolgu maddeleri kullanılır, suda çözünen maddelere uygulanır. Jel geçirgenlik kromatografide polar olmayan organik çözücüler ve hidrofobik dolgu maddeleri kullanılır ve daha az polar olan organik çözücülerde çözünen numunelere uygulanır. Bunlar birbirini tamamlar. Boyut-eleme kromatografinin diğer bir uygulaması, yüksek mol kütleli doğal ürün moleküllerinin, düşük mol kütleli türlerden ve tuzlardan ayrılmasıdır. Kısa ve belirli ayırma zamanları, iyi bir duyarlık sağlayan dar pikler, çözünen maddelerin durgun fazla etkileşmemeleri sebebiyle numune kaybı olmaması, çözünen madde ve dolgu maddesinin etkileşmesine bağlı kolon deaktivasyonunun olmayışı bu kromatografik yöntemin avantajları ve kromatogramların zaman skalası kısa olduğundan dolayı, sadece sınırlı sayıda pik elde edilebilmesi ve izomerler gibi benzer büyüklükteki numunelere bu yöntem uygulanamaması, genellikle uygun ayırmalar için mol kütleleri arasında % 10 farka ihtiyaç olması dezavantajlarıdır (2).

KROMATOGRAFİ. Bir parça kağıt şeridin aşağı hizasından 1 cm kadar yukarısına bir damla siyah mürekkep damlatınız.

KROMATOGRAFİ. Bir parça kağıt şeridin aşağı hizasından 1 cm kadar yukarısına bir damla siyah mürekkep damlatınız. KROMATOGRAFİ Kromatografi, bir karışımda bulunan maddelerin, biri sabit diğeri hareketli faz olmak üzere birbirleriyle karışmayan iki fazlı bir sistemde ayrılması ve saflaştırılması yöntemidir. KROMATOGRAFİ

Detaylı

ALETLİ ANALİZ YÖNTEMLERİ

ALETLİ ANALİZ YÖNTEMLERİ ALETLİ ANALİZ YÖNTEMLERİ Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografisi (HPLC) Yrd. Doç. Dr. Gökçe MEREY SIVI KROMATOGRAFİSİ Hareketli fazın sıvı olduğu bu kromatografi türünde sabit faz bir dolgu maddesi üzerine

Detaylı

YÜKSEK PERFORMANSLI SIVI KROMATOGRAFİSİ (YPSK) HIGH-PERFORMANCE LIQUID CHROMATOGRAPHY (HPLC)

YÜKSEK PERFORMANSLI SIVI KROMATOGRAFİSİ (YPSK) HIGH-PERFORMANCE LIQUID CHROMATOGRAPHY (HPLC) YÜKSEK PERFORMANSLI SIVI KROMATOGRAFİSİ (YPSK) HIGH-PERFORMANCE LIQUID CHROMATOGRAPHY (HPLC) 1 Kromatografi nedir? Kromatografi, karışımlardaki çeşitli maddeleri birbirinden ayırmaya ve böylece kalitatif

Detaylı

BİYOTEKNOLOJİDE KULLANILAN YÖNTEMLER. Araş. Gör. Dr. Öğünç MERAL

BİYOTEKNOLOJİDE KULLANILAN YÖNTEMLER. Araş. Gör. Dr. Öğünç MERAL BİYOTEKNOLOJİDE KULLANILAN YÖNTEMLER Araş. Gör. Dr. Öğünç MERAL Kromatografi, katı veya sıvı bir durağan fazın yüzeyine veya içine uygulanmış bir karışımdaki moleküllerin, sıvı veya gaz halindeki bir hareketli

Detaylı

KROMATOGRAFIK AYIRMA İŞLEMLERI

KROMATOGRAFIK AYIRMA İŞLEMLERI KROMATOGRAFIK AYIRMA İŞLEMLERI Kromatografinin Temeli Analizlenecek bir örnek karışımında bulunan bileşenlerin birbirinden ayrılması esasına dayanır. Kalitatif (nitel) ve kantitatif (nicel) analizler yapılabilir.

Detaylı

KROMOTOGRAFİK YÖNTEMLER

KROMOTOGRAFİK YÖNTEMLER KROMOTOGRAFİK YÖNTEMLER A. METODUN ÖZETİ Kromatografi, bir karışımda bulunan maddelerin, biri sabit diğeri hareketli faz olmak üzere birbirleriyle karışmayan iki fazlı bir sistemde ayrılması ve saflaştırılması

Detaylı

HPLC/YPSK HIGH PERFORMANCE LIQUID CHROMATOGRAPHY YÜKSEK PERFORMANSLI SIVI KROMATOGRAFİSİ

HPLC/YPSK HIGH PERFORMANCE LIQUID CHROMATOGRAPHY YÜKSEK PERFORMANSLI SIVI KROMATOGRAFİSİ HPLC/YPSK HIGH PERFORMANCE LIQUID CHROMATOGRAPHY YÜKSEK PERFORMANSLI SIVI KROMATOGRAFİSİ Kromatografi: Kimyasal bir karışımı oluşturan farklı yapıdaki maddelerin birbiriyle karışmayan biri hareketli, diğeri

Detaylı

YÜKSEK PERFORMANSLI SIVI KROMATOGRAFİSİ (YPSK) HIGH-PERFORMANCE LIQUID CHROMATOGRAPHY (HPLC)

YÜKSEK PERFORMANSLI SIVI KROMATOGRAFİSİ (YPSK) HIGH-PERFORMANCE LIQUID CHROMATOGRAPHY (HPLC) YÜKSEK PERFORMANSLI SIVI KROMATOGRAFİSİ (YPSK) HIGH-PERFORMANCE LIQUID CHROMATOGRAPHY (HPLC) 1 Ayırma teknikleri Bir analiz sürecinde karşılaşılan numuneler büyük çoğunlukla farklı maddelerin karışımı

Detaylı

HPLC. Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografisi

HPLC. Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografisi HPLC Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografisi HPLC Nedir? HPLC nin Kısımları: Hareketli Faz Rezervuarı Pompa Sistemi Numune enjeksiyon Sistemi Kolon Dedektör HPLC Çeşitleri HPLC Uygulamaları HPLC Yüksek

Detaylı

Sıvılardan ekstraksiyon:

Sıvılardan ekstraksiyon: Sıvılardan ekstraksiyon: Sıvı haldeki bir karışımdan bir maddenin, bu maddenin içinde bulunduğu çözücü ile karışmayan ve bu maddeyi çözen bir başka çözücü ile çalkalanarak ilgili maddenin ikinci çözücüye

Detaylı

HPLC (Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografi)

HPLC (Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografi) Son Gelişmeler Işığında Teorik ve Uygulamalı HPLC Eğitimi (FÖY) HPLC (Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografi) Teori Kromatografi, bir karışımda bulunan maddelerin, biri sabit diğeri hareketli faz olmak

Detaylı

İlk kez Rus botanikçi Mikhail Tsvett(1903) tarafından geliştirilen bir yöntemdir. Tsvett bu yöntemi bitki pigmentlerinin renkli bileşenlerini

İlk kez Rus botanikçi Mikhail Tsvett(1903) tarafından geliştirilen bir yöntemdir. Tsvett bu yöntemi bitki pigmentlerinin renkli bileşenlerini KROMATOGRAFİ Kromatografi, bir karışımdaki iki ya da daha fazla bileşenin, hareketli (taşıyıcı) bir faz yardımıyla, sabit (durgun) bir faz arasından değişik hızlarda hareket etmeleri esasına dayanır. Kromatografik

Detaylı

Kromatografi tekniğinin temelinde üç ana unsur yer alır. Sabit faz: Bu faz daima bir "katı" veya bir "katı destek üzerine emdirilmiş bir sıvı

Kromatografi tekniğinin temelinde üç ana unsur yer alır. Sabit faz: Bu faz daima bir katı veya bir katı destek üzerine emdirilmiş bir sıvı KROMATOGRAFİ Kromatografi, bir karışımda bulunan maddelerin,biri sabit diğeri hareketli faz olmak üzere birbirleriyle karışmayan iki fazlı bir sistemde ayrılması, tanınması ve saflaştırılması yöntemlerinin

Detaylı

FARMASÖTİK TEKNOLOJİ I «ÇÖZELTİLER»

FARMASÖTİK TEKNOLOJİ I «ÇÖZELTİLER» FARMASÖTİK TEKNOLOJİ I «ÇÖZELTİLER» Uygun bir çözücü içerisinde bir ya da birden fazla maddenin çözündüğü veya moleküler düzeyde disperse olduğu tektür (homojen: her tarafta aynı oranda çözünmüş veya dağılmış

Detaylı

Sabit faz, kapiler kolonlarda kolon iç yüzeyine ince bir film şeklinde kaplanmaktadır.

Sabit faz, kapiler kolonlarda kolon iç yüzeyine ince bir film şeklinde kaplanmaktadır. Kapiler kolonların tipleri: İç yüzeyi, sabit fazla kaplı kapiler kolon, Destek materyali kaplanmış kapiler kolon, İç yüzeyine sadece poroz destek katısı kaplanmış kapiler kolon, Ergimiş silika kapiler

Detaylı

UYGULAMA NOTU. HPLC ile Gıda Ürünlerinde Fenolik Bileşen Analizi. Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografi HAZIRLAYAN

UYGULAMA NOTU. HPLC ile Gıda Ürünlerinde Fenolik Bileşen Analizi. Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografi HAZIRLAYAN UYGULAMA NOTU Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografi L018 HPLC ile Gıda Ürünlerinde Fenolik Bileşen Analizi HAZIRLAYAN Uzm. Kim. Ozan Halisçelik ve Kim. Ömer H. Turmuş Ant Teknik Cihazlar Ltd. Şti. KONU:

Detaylı

Adsorpsiyon. Kimyasal Temel İşlemler

Adsorpsiyon. Kimyasal Temel İşlemler Adsorpsiyon Kimyasal Temel İşlemler Adsorpsiyon Adsorbsiyon, malzeme(lerin) derişiminin ara yüzeyde (katı yüzeyinde) yığın derişimine göre artışı şeklinde tanımlanabilir. Adsorpsiyon yüzeyde tutunma olarak

Detaylı

BÖLÜM 7. ENSTRÜMENTAL ANALİZ YÖNTEMLERİ Doç.Dr. Ebru Şenel

BÖLÜM 7. ENSTRÜMENTAL ANALİZ YÖNTEMLERİ Doç.Dr. Ebru Şenel BÖLÜM 7. ENSTRÜMENTAL ANALİZ YÖNTEMLERİ 1. SPEKTROSKOPİ Bir örnekteki atom, molekül veya iyonların bir enerji düzeyinden diğerine geçişleri sırasında absorplanan veya yayılan elektromanyetik ışımanın,

Detaylı

ALETLİ ANALİZ YÖNTEMLERİ

ALETLİ ANALİZ YÖNTEMLERİ ALETLİ ANALİZ YÖNTEMLERİ UV-Görünür Bölge Moleküler Absorpsiyon Spektroskopisi Yrd. Doç.Dr. Gökçe MEREY GENEL BİLGİ Çözelti içindeki madde miktarını çözeltiden geçen veya çözeltinin tuttuğu ışık miktarından

Detaylı

Toprağın Katı ve Sıvı Fazı Arasındaki Etkileşimler

Toprağın Katı ve Sıvı Fazı Arasındaki Etkileşimler Toprağın Katı ve Sıvı Fazı Arasındaki Etkileşimler Toprakta bulunan katı (mineral ve organik madde), sıvı (toprak çözeltisi ve bileşenleri) ve gaz fazları sürekli olarak etkileşim içerisindedir. Bunlar

Detaylı

HPLC (High Performance Liquid Chromatography) Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografisi kısaca HPLC olarak adlandırılır.

HPLC (High Performance Liquid Chromatography) Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografisi kısaca HPLC olarak adlandırılır. HPLC Yüksek Performanslı Sıvı Kromotografisi (HPLC) bir sıvıda çözünmüş bileşenlerin, bir kolon içerisinde bulunan genellikle katı bir destek üzerindeki sabit faz ile değişik etkileşimlere girmesi, kolon

Detaylı

Arş. Gör. Mehmet GÜMÜŞTAŞ

Arş. Gör. Mehmet GÜMÜŞTAŞ Arş. Gör. Mehmet GÜMÜŞTAŞ Genel olarak kromatografi, çeşitli maddelerin hareketli faz yardımıyla, sabit bir faz arasından değişik hızlarla hareket etmeleri esasına dayanır. İlk defa 1906 yılında bir Rus

Detaylı

ENSTRÜMENTAL ANALİZ HPLC-2. HPLC Dedektörleri HPLC dedektörleri. Gürültü (noise) örnekleri. HPLC için ideal bir dedektör

ENSTRÜMENTAL ANALİZ HPLC-2. HPLC Dedektörleri HPLC dedektörleri. Gürültü (noise) örnekleri. HPLC için ideal bir dedektör ENSTRÜMENTAL ANALİZ HPLC-2 HPLC dedektörleri 1 2 HPLC Dedektörleri kolonda birbirinden ayrılan maddeler hareketli faz ile birlikte dedektöre gelirler. Dedektör maddenin derişimi ile doğru orantılı bir

Detaylı

HPLC ile Elma Suyunda HMF Analizi

HPLC ile Elma Suyunda HMF Analizi UYGULAMA NOTU Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografi L019 HPLC ile Elma Suyunda HMF Analizi HAZIRLAYANLAR Kim. Akın Osanmaz ve Uzm. Kim. Ozan Halisçelik Ant Teknik Cihazlar Ltd. Şti. KONU: Elma suyu numunelerinde,

Detaylı

Kimyasal analiz : bir örnekteki bileşenleri v bileşenlerin konsantrasyonların bulmak için yapılan işlemi genel adıdır.

Kimyasal analiz : bir örnekteki bileşenleri v bileşenlerin konsantrasyonların bulmak için yapılan işlemi genel adıdır. Analitik Kimya Kimyanın, maddelerin hangi bileşenlerden ve bileşenlerin hangi oranlarda (bağıl miktarlarda) olduğunu inceleyen dalı Analitik Kimya olarak isimlendirilir. bir ürünün istenen kalitede olup

Detaylı

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ Çevre Mühendisliği Bölümü Fiziksel ve Kimyasal Temel İşlemler Laboratuvarı Dersi Güncelleme: Eylül 2016

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ Çevre Mühendisliği Bölümü Fiziksel ve Kimyasal Temel İşlemler Laboratuvarı Dersi Güncelleme: Eylül 2016 İYON DEĞİŞİMİ DENEYİN AMACI: Sert bir suyun katyon değiştirici reçine kullanılarak yumuşatılması ve reçinenin iyon değiştirme kapasitesinin incelenmesi TEORİK BİLGİLER İyon değiştirme benzer elektrik yüklü

Detaylı

Laboratuvar Tekniği. Adnan Menderes Üniversitesi Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü TBY 118 Muavviz Ayvaz (Yrd. Doç. Dr.) 9. Hafta (11.04.

Laboratuvar Tekniği. Adnan Menderes Üniversitesi Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü TBY 118 Muavviz Ayvaz (Yrd. Doç. Dr.) 9. Hafta (11.04. Laboratuvar Tekniği Adnan Menderes Üniversitesi Tarımsal Biyoteknoloji TBY 118 Muavviz Ayvaz (Yrd. Doç. Dr.) 9. Hafta (11.04.2014) 1 9. Haftanın Ders İçeriği Beer-Lambert Kanunu Spektrofotometre 2 Beer-Lambert

Detaylı

KANTİTATİF ANALİTİK KİMYA PRATİKLERİ

KANTİTATİF ANALİTİK KİMYA PRATİKLERİ KANTİTATİF ANALİTİK KİMYA PRATİKLERİ Kantitatif analiz yöntemleri, maddenin miktar tayinlerine dayalı analiz yöntemleridir. Günümüzde miktar tayinine yönelik birçok yöntem bilinmektedir. Pratik çalışmalarda

Detaylı

Genel Kimya. Bölüm 7: ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜRLÜK. Yrd. Doç. Dr. Mustafa SERTÇELİK Kafkas Üniversitesi Kimya Mühendisliği Bölümü

Genel Kimya. Bölüm 7: ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜRLÜK. Yrd. Doç. Dr. Mustafa SERTÇELİK Kafkas Üniversitesi Kimya Mühendisliği Bölümü Genel Kimya Bölüm 7: ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜRLÜK Yrd. Doç. Dr. Mustafa SERTÇELİK Kafkas Üniversitesi Kimya Mühendisliği Bölümü ÇÖZELTİ VE TÜRLERİ Eğer bir madde diğer bir madde içinde molekül, atom veya iyonları

Detaylı

6.PPB (milyarda bir kısım) Kaynakça Tablo A-1: Çözelti Örnekleri... 5 Tablo B-1:Kolloidal Tanecikler... 8

6.PPB (milyarda bir kısım) Kaynakça Tablo A-1: Çözelti Örnekleri... 5 Tablo B-1:Kolloidal Tanecikler... 8 İçindekiler A. ÇÖZELTİLER... 2 1.Çözünme... 2 2.Homojenlik... 4 3.Çözelti... 5 4.Çözünürlük... 5 Çözünürlüğe Sıcaklık Ve Basınç Etkisi... 6 B. KARIŞIMLAR... 7 1.Çözeltiler... 7 2.Kolloidal Karışımlar...

Detaylı

Bir maddenin başka bir madde içerisinde homojen olarak dağılmasına ÇÖZÜNME denir. Çözelti=Çözücü+Çözünen

Bir maddenin başka bir madde içerisinde homojen olarak dağılmasına ÇÖZÜNME denir. Çözelti=Çözücü+Çözünen ÇÖZÜCÜ VE ÇÖZÜNEN ETKİLEŞİMLERİ: Çözünme olayı ve Çözelti Oluşumu: Bir maddenin başka bir madde içerisinde homojen olarak dağılmasına ÇÖZÜNME denir. Çözelti=Çözücü+Çözünen Çözünme İyonik Çözünme Moleküler

Detaylı

Çözeltiler. MÜHENDİSLİK KİMYASI DERS NOTLARI Yrd. Doç. Dr. Atilla EVCİN. Yrd. Doç. Dr. Atilla EVCİN Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi 2006

Çözeltiler. MÜHENDİSLİK KİMYASI DERS NOTLARI Yrd. Doç. Dr. Atilla EVCİN. Yrd. Doç. Dr. Atilla EVCİN Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi 2006 Çözeltiler Çözelti, iki veya daha fazla maddenin homojen bir karışımı olup, en az iki bileşenden oluşur. Bileşenlerden biri çözücü, diğeri ise çözünendir. MÜHENDİSLİK KİMYASI DERS NOTLARI Yrd. Doç. Dr.

Detaylı

Paylaşılan elektron ya da elektronlar, her iki çekirdek etrafında dolanacaklar, iki çekirdek arasındaki bölgede daha uzun süre bulundukları için bu

Paylaşılan elektron ya da elektronlar, her iki çekirdek etrafında dolanacaklar, iki çekirdek arasındaki bölgede daha uzun süre bulundukları için bu 4.Kimyasal Bağlar Kimyasal Bağlar Aynı ya da farklı cins atomları bir arada tutan kuvvetlere kimyasal bağlar denir. Pek çok madde farklı element atomlarının birleşmesiyle meydana gelmiştir. İyonik bağ

Detaylı

Kromatografi Nedir? HPLC

Kromatografi Nedir? HPLC Kromatografi Nedir? Kromatografi, bir karışımda bulunan bileşenlerin birbirinden ayrılmasını gerçekleştiren ve bu sayede kalitatif ve kantitatif analizlerinin yapıldığı yöntemlerin genel adıdır. Bu yöntemlerde

Detaylı

Fiziksel özellikleri her yerde aynı olan (homojen) karışımlara çözelti denir. Bir çözeltiyi oluşturan her bir maddeye çözeltinin bileşenleri denir.

Fiziksel özellikleri her yerde aynı olan (homojen) karışımlara çözelti denir. Bir çözeltiyi oluşturan her bir maddeye çözeltinin bileşenleri denir. GENEL KİMYA 1 LABORATUARI ÇALIŞMA NOTLARI DENEY: 8 ÇÖZELTİLER Dr. Bahadır KESKİN, 2011 @ YTÜ Fiziksel özellikleri her yerde aynı olan (homojen) karışımlara çözelti denir. Bir çözeltiyi oluşturan her bir

Detaylı

GENEL KİMYA. Yrd.Doç.Dr. Tuba YETİM

GENEL KİMYA. Yrd.Doç.Dr. Tuba YETİM GENEL KİMYA ÇÖZELTİLER Homojen karışımlara çözelti denir. Çözelti bileşiminin ve özelliklerinin çözeltinin her yerinde aynı olması sebebiyle çözelti, «homojen» olarak nitelendirilir. Çözeltinin değişen

Detaylı

Meyve ve Sebze suyu ve pulpunun konsantrasyonu

Meyve ve Sebze suyu ve pulpunun konsantrasyonu Meyve ve Sebze suyu ve pulpunun konsantrasyonu Meyve suları genel olarak %80-95 düzeyinde su içerirler. Çok iyi koşullarda depolansalar bile, bu süre içinde gerçekleşen kimyasal reaksiyonlar ürünün kalitesini

Detaylı

KROMOTOGRAFİK YÖNTEMLER. Dr.Ayhan Ünlü

KROMOTOGRAFİK YÖNTEMLER. Dr.Ayhan Ünlü KROMOTOGRAFİK YÖNTEMLER Dr.Ayhan Ünlü Kromatografi (chromatography) Nedir? Kromatografi, bir karışımda bulunan maddelerin, biri sabit diğeri hareketli faz olmak üzere birbirleriyle karışmayan iki fazlı

Detaylı

ALETLİ ANALİZ YÖNTEMLERİ

ALETLİ ANALİZ YÖNTEMLERİ ALETLİ ANALİZ YÖNTEMLERİ Atomik Absorpsiyon Spektroskopisi Yrd. Doç. Dr. Gökçe MEREY GİRİŞ Esası: Temel düzeydeki element atomlarının UV-Görünür bölgedeki monokromatik ışınları Lambert-Beer yasasına göre

Detaylı

GIDALARIN BAZI FİZİKSEL NİTELİKLERİ

GIDALARIN BAZI FİZİKSEL NİTELİKLERİ GIDALARIN BAZI FİZİKSEL NİTELİKLERİ 1 Gıdaların bazı fiziksel özellikleri: Yoğunluk Özgül ısı Viskozite Gıdaların kimyasal bileşimi ve fiziksel yapılarına bağlı olarak BELLİ SINIRLARDA DEĞİŞİR!!! Kimyasal

Detaylı

Termal Enerji Depolama Nedir

Termal Enerji Depolama Nedir RAŞİT AYTAŞ 1 Termal Enerji Depolama Nedir 1.1. Duyulur Isı 1.2. Gizli Isı Depolama 1.3. Termokimyasal Enerji Depolama 2 Termal Enerji Depolama Nedir Termal enerji depolama sistemleriyle ozon tabakasına

Detaylı

1,3-bis-(p-iminobenzoik asit)indan Langmuir-Blodgett filmlerinin karakterizasyonu ve organik buhar duyarlılığı

1,3-bis-(p-iminobenzoik asit)indan Langmuir-Blodgett filmlerinin karakterizasyonu ve organik buhar duyarlılığı 1,3-bis-(p-iminobenzoik asit)indan Langmuir-Blodgett filmlerinin karakterizasyonu ve organik buhar duyarlılığı MURAT EVYAPAN *, RİFAT ÇAPAN *, HİLMİ NAMLI **, ONUR TURHAN **,GEORGE STANCİU *** * Balıkesir

Detaylı

ALETLİ ANALİZ YÖNTEMLERİ

ALETLİ ANALİZ YÖNTEMLERİ ALETLİ ANALİZ YÖNTEMLERİ Analiz Çeşitleri ve Temel Kavramlar Yrd. Doç. Dr. Gökçe MEREY Analiz Nitel (Kalitatif) Analiz: Bir örnekte hangi bileşen ve/veya bileşenlerin (atom, iyon, molekül) olduğunun tayinine

Detaylı

Analitik Kimya. (Metalurji ve Malzeme Mühendisliği)

Analitik Kimya. (Metalurji ve Malzeme Mühendisliği) Analitik Kimya (Metalurji ve Malzeme Mühendisliği) 1. Analitik Kimya Maddenin bileşenlerinin belirlenmesi (teşhisi), bileşenlerinin ayrılması veya bileşenlerinin bağıl miktarlarının tayiniyle ilgilenir.

Detaylı

TOPRAK TOPRAK TEKSTÜRÜ (BÜNYESİ)

TOPRAK TOPRAK TEKSTÜRÜ (BÜNYESİ) TOPRAK Toprak esas itibarı ile uzun yılların ürünü olan, kayaların ve organik maddelerin türlü çaptaki ayrışma ürünlerinden meydana gelen, içinde geniş bir canlılar âlemini barındırarak bitkilere durak

Detaylı

TOPRAKLARIN KİMYASAL ÖZELLİKLERİ

TOPRAKLARIN KİMYASAL ÖZELLİKLERİ TOPRAKLARIN KİMYASAL ÖZELLİKLERİ Toprakların kimyasal özellikleri denince, genel olarak toprak reaksiyonu = toprak asitliği ve toprağın besin maddeleri bakımından karakteristikleri anlaşılmaktadır. İyon

Detaylı

TANIMI Aktif karbon çok gelişmiş bir gözenek yapısına ve çok büyük iç yüzey alanına sahip karbonlaşmış bir malzemedir.

TANIMI Aktif karbon çok gelişmiş bir gözenek yapısına ve çok büyük iç yüzey alanına sahip karbonlaşmış bir malzemedir. AKTİF KARBON NEDİR? TANIMI Aktif karbon çok gelişmiş bir gözenek yapısına ve çok büyük iç yüzey alanına sahip karbonlaşmış bir malzemedir. Bu nitelikler aktif karbona çok güçlü adsorpsiyon özellikleri

Detaylı

KİMYASAL DENGE. AMAÇ Bu deneyin amacı öğrencilerin reaksiyon denge sabitini,k, deneysel olarak bulmalarıdır.

KİMYASAL DENGE. AMAÇ Bu deneyin amacı öğrencilerin reaksiyon denge sabitini,k, deneysel olarak bulmalarıdır. KİMYASAL DENGE AMAÇ Bu deneyin amacı öğrencilerin reaksiyon denge sabitini,k, deneysel olarak bulmalarıdır. TEORİ Bir kimyasal tepkimenin yönü bazı reaksiyonlar için tek bazıları için ise çift yönlüdür.

Detaylı

ICHET LABORATUVARLARI

ICHET LABORATUVARLARI ICHET LABORATUVARLARI UNIDO-ICHET hidrojen enerjisi araştırma laboratuvarlarına bir bakış ULUSLARARASI HİDROJEN ENERJİ TEKNOLOJİLERİ MERKEZİ Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından desteklenen bir

Detaylı

R RAMAN SPEKTROSKOPİSİ CAN EROL

R RAMAN SPEKTROSKOPİSİ CAN EROL R RAMAN SPEKTROSKOPİSİ CAN EROL Spektroskopi nedir? x Spektroskopi, çeşitli tipte ışınların madde ile etkileşimini inceleyen bilim dalıdır. Lazer radyasyon ışını örnekten geçer örnekten radyasyon çıkarken

Detaylı

Biochemistry Chapter 4: Biomolecules. Hikmet Geçkil, Professor Department of Molecular Biology and Genetics Inonu University

Biochemistry Chapter 4: Biomolecules. Hikmet Geçkil, Professor Department of Molecular Biology and Genetics Inonu University Biochemistry Chapter 4: Biomolecules, Professor Department of Molecular Biology and Genetics Inonu University Biochemistry/Hikmet Geckil Chapter 4: Biomolecules 2 BİYOMOLEKÜLLER Bilim adamları hücreyi

Detaylı

GAZ KROMATOGRAFİSİ. Örnek uçucu hale geçirilip ısıtılmış bir kromatografik kolona gönderilir.

GAZ KROMATOGRAFİSİ. Örnek uçucu hale geçirilip ısıtılmış bir kromatografik kolona gönderilir. GAZ KROMATOGRAFİSİ Bozunmadan uçucu hale geçebilen, ısıya dayanıklı organik ve inorganik bileşiklerin bir kolonda farklı hızlarla ilerleyerek ayrılması ve tayininde kullanılan bir tekniktir. Örnek uçucu

Detaylı

5) Çözünürlük(Xg/100gsu)

5) Çözünürlük(Xg/100gsu) 1) I. Havanın sıvılaştırılması II. abrika bacasından çıkan SO 3 gazının H 2 O ile birleşmesi III. Na metalinin suda çözünmesi Yukardaki olaylardan hangilerinde kimyasal değişme gerçekleşir? 4) Kütle 1

Detaylı

Su ve çevrenin canlılar için uygunluğu

Su ve çevrenin canlılar için uygunluğu Su ve çevrenin canlılar için uygunluğu Su ve çevrenin canlılar için uygunluğu Yeryüzündeki yaşam su içinde ortaya çıkmış ve canlıların karalar üzerine yayılışından önceki 3 milyar yıl boyunca su içinde

Detaylı

ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ KİMYA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ORGANİK KİMYA LABORATUVARI DENEY 8 : YÜZEY GERİLİMİNİN BELİRLENMESİ

ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ KİMYA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ORGANİK KİMYA LABORATUVARI DENEY 8 : YÜZEY GERİLİMİNİN BELİRLENMESİ ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ KİMYA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ORGANİK KİMYA LABORATUVARI DENEY 8 : YÜZEY GERİLİMİNİN BELİRLENMESİ DENEYİN AMACI Gazlarda söz konusu olmayan yüzey gerilimi sıvı

Detaylı

MAKRO-MEZO-MİKRO. Deney Yöntemleri. MİKRO Deneyler Zeta Potansiyel Partikül Boyutu. MEZO Deneyler Reolojik Ölçümler Reometre (dinamik) Roww Hücresi

MAKRO-MEZO-MİKRO. Deney Yöntemleri. MİKRO Deneyler Zeta Potansiyel Partikül Boyutu. MEZO Deneyler Reolojik Ölçümler Reometre (dinamik) Roww Hücresi Kolloidler Bir maddenin kendisi için çözücü olmayan bir ortamda 10-5 -10-7 cm boyutlarında dağılmasıyla oluşan çözeltiye kolloidal çözelti denir. Çimento, su, agrega ve bu sistemin dispersiyonuna etki

Detaylı

MEMM4043 metallerin yeniden kazanımı

MEMM4043 metallerin yeniden kazanımı metallerin yeniden kazanımı Endüstriyel Atık Sulardan Metal Geri Kazanım Yöntemleri 2016-2017 güz yy. Prof. Dr. Gökhan Orhan MF212 Atıksularda Ağır Metal Konsantrasyonu Mekanik Temizleme Kimyasal Temizleme

Detaylı

HPLC (Yüksek Basınçlı Sıvı Kromotografisi)

HPLC (Yüksek Basınçlı Sıvı Kromotografisi) HPLC (Yüksek Basınçlı Sıvı Kromotografisi) HPLC yöntemi bir sıvıda çözünmüş bileşenlerin, bir kolon içerisinde bulunan genellikle katı bir destek üzerindeki sabit faz ile değişik etkileşimlere girmesi,

Detaylı

ÇEV416 ENDÜSTRİYEL ATIKSULARIN ARITILMASI

ÇEV416 ENDÜSTRİYEL ATIKSULARIN ARITILMASI ÇEV416 ENDÜSTRİYEL ATIKSULARIN ARITILMASI 8.Kolloid Giderimi Yrd. Doç. Dr. Kadir GEDİK Çapları 10-6 mm 10-3 mm ( 0.001-1μm) arasındadır. Kil, kum, Fe(OH) 3, virusler (0.03-0.3μm) Bir maddenin kendisi için

Detaylı

Atomlar birleştiği zaman elektron dağılımındaki değişmelerin bir sonucu olarak kimyasal bağlar meydana gelir. Üç çeşit temel bağ vardır:

Atomlar birleştiği zaman elektron dağılımındaki değişmelerin bir sonucu olarak kimyasal bağlar meydana gelir. Üç çeşit temel bağ vardır: Atomlar birleştiği zaman elektron dağılımındaki değişmelerin bir sonucu olarak kimyasal bağlar meydana gelir. Üç çeşit temel bağ vardır: İyonik bağlar, elektronlar bir atomdan diğerine aktarıldığı zaman

Detaylı

Nanolif Üretimi ve Uygulamaları

Nanolif Üretimi ve Uygulamaları Nanolif Üretimi ve Uygulamaları Doç. Dr. Atilla Evcin Malzeme Bilimi ve Mühendisliği Bölümü Çözelti Özellikleri Elektro-eğirme sırasında kullanılacak çözeltinin özellikleri elde edilecek fiber yapısını

Detaylı

Serbest radikallerin etkileri ve oluşum mekanizmaları

Serbest radikallerin etkileri ve oluşum mekanizmaları Serbest radikallerin etkileri ve oluşum mekanizmaları Serbest radikallerin yapısında, çoğunlukla oksijen yer almaktadır. (reaktif oksijen türleri=ros) ROS oksijen içeren, küçük ve oldukça reaktif moleküllerdir.

Detaylı

5.111 Ders Özeti #22 22.1. (suda) + OH. (suda)

5.111 Ders Özeti #22 22.1. (suda) + OH. (suda) 5.111 Ders Özeti #22 22.1 Asit/Baz Dengeleri Devamı (Bölümler 10 ve 11) Konular: Zayıf baz içeren dengeler, tuz çözeltilerinin ph sı ve tamponlar Çarşamba nın ders notlarından 2. Suda Baz NH 3 H 2 OH Bazın

Detaylı

İlk çamur arıtım ünitesidir ve diğer ünitelerin hacminin azalmasını sağlar. Bazı uygulamalarda çürütme işleminden sonra da yoğunlaştırıcı

İlk çamur arıtım ünitesidir ve diğer ünitelerin hacminin azalmasını sağlar. Bazı uygulamalarda çürütme işleminden sonra da yoğunlaştırıcı İlk çamur arıtım ünitesidir ve diğer ünitelerin hacminin azalmasını sağlar. Bazı uygulamalarda çürütme işleminden sonra da yoğunlaştırıcı kullanılabilir. Çürütme öncesi ön yoğunlaştırıcı, çürütme sonrası

Detaylı

Yöntemin Geçerliliği (Validasyon)

Yöntemin Geçerliliği (Validasyon) VALİDASYON Prof. Dr. A. Olcay Sağırlı Yöntemin Geçerliliği (Validasyon) Geçerlilik, (Validasyon) cihazın, metodun veya ölçüm prosedürünün belirlenen amaçlara uygunluğunun objektif olarak test edilerek

Detaylı

İLK ANYONLAR , PO 4. Cl -, SO 4 , CO 3 , NO 3

İLK ANYONLAR , PO 4. Cl -, SO 4 , CO 3 , NO 3 İLK ANYONLAR Cl -, SO -, CO -, PO -, NO - İLK ANYONLAR Anyonlar negatif yüklü iyonlardır. Kalitatif analitik kimya analizlerine ilk anyonlar olarak adlandırılan Cl -, SO -, CO -, PO -, NO - analizi ile

Detaylı

ÖLÇME, DEĞERLENDİRME VE SINAV HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

ÖLÇME, DEĞERLENDİRME VE SINAV HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ AY EKİM 06-07 EĞİTİM - ÖĞRETİM YILI. SINIF VE MEZUN GRUP KİMYA HAFTA DERS SAATİ. Kimya nedir?. Kimya ne işe yarar?. Kimyanın sembolik dili Element-sembol Bileşik-formül. Güvenliğimiz ve Kimya KONU ADI

Detaylı

Her madde atomlardan oluşur

Her madde atomlardan oluşur 2 Yaşamın kimyası Figure 2.1 Helyum Atomu Çekirdek Her madde atomlardan oluşur 2.1 Atom yapısı - madde özelliği Elektron göz ardı edilebilir kütle; eksi yük Çekirdek: Protonlar kütlesi var; artı yük Nötronlar

Detaylı

ÇÖZELTİLERİN KOLİGATİF ÖZELLİKLERİ

ÇÖZELTİLERİN KOLİGATİF ÖZELLİKLERİ ÇÖZELTİLERİN KOLİGATİF ÖZELLİKLERİ Çözeltilerin sadece derişimine bağlı olarak değişen özelliklerine koligatif özellikler denir. Buhar basıncı düşmesi, Kaynama noktası yükselmesi, Donma noktası azalması

Detaylı

Birden çok maddenin kimyasal bağ oluşturmadan bir arada bulunmasıyla meydana gelen maddelere karışım denir.

Birden çok maddenin kimyasal bağ oluşturmadan bir arada bulunmasıyla meydana gelen maddelere karışım denir. Anahtar Kavramlar Çözelti çözücü çözünen homojen hetorojen derişik seyreltik Birden çok maddenin kimyasal bağ oluşturmadan bir arada bulunmasıyla meydana gelen maddelere karışım denir. Solduğumuz hava;

Detaylı

(ICP-OES) Atomlaştırmada artış. Daha fazla element tayini Çoklu türlerin eşzamanlı tayini Ve Geniş çalışma aralığı sağlanmış olur.

(ICP-OES) Atomlaştırmada artış. Daha fazla element tayini Çoklu türlerin eşzamanlı tayini Ve Geniş çalışma aralığı sağlanmış olur. Örneği atomlaştırmak ve uyarmak için enerji kaynağı olarak argon gazı ile oluşturulan plazma kullanılır. Bu yöntemle elementlerin tespit edilmesi sağlanır. Bu uyarılma ile; İndüktif Eşleşmiş Plazma Optik

Detaylı

Suda çözündüğünde hidrojen iyonu verebilen maddeler asit, hidroksil iyonu verebilenler baz olarak tanımlanmıştır.

Suda çözündüğünde hidrojen iyonu verebilen maddeler asit, hidroksil iyonu verebilenler baz olarak tanımlanmıştır. 7. ASİTLER VE BAZLAR Arrhenius AsitBaz Tanımı (1884) (Svante Arrhenius) Suda çözündüğünde hidrojen iyonu verebilen maddeler asit, hidroksil iyonu verebilenler baz olarak tanımlanmıştır. HCl H + + Cl NaOH

Detaylı

BARTIN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ METALURJİ VE MALZEME MÜHENDİSLİĞİ MALZEME LABORATUARI II DERSİ AKIMLI VE AKIMSIZ KAPLAMALAR DENEY FÖYÜ

BARTIN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ METALURJİ VE MALZEME MÜHENDİSLİĞİ MALZEME LABORATUARI II DERSİ AKIMLI VE AKIMSIZ KAPLAMALAR DENEY FÖYÜ BARTIN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ METALURJİ VE MALZEME MÜHENDİSLİĞİ MALZEME LABORATUARI II DERSİ AKIMLI VE AKIMSIZ KAPLAMALAR DENEY FÖYÜ Gelişen teknoloji ile beraber birçok endüstri alanında kullanılabilecek

Detaylı

Ca ++ +2HCO 3 CaCO 3(s) +CO 2 +H 2 O 2 CEV3352

Ca ++ +2HCO 3 CaCO 3(s) +CO 2 +H 2 O 2 CEV3352 Suyun sertliği, sabunu çökeltme kapasitesinin bir ölçüsüdür. Sabun suda mevcut kalsiyum ve magnezyum iyonları tarafından çökeltilir. Diğer çok değerlikli katyonlar da sabunu çökeltebilir. Fakat bunlar

Detaylı

BİLEŞİKLER ve FORMÜLLERİ

BİLEŞİKLER ve FORMÜLLERİ BİLEŞİKLER ve FORMÜLLERİ Bileşikler ve Formülleri Bilinen yaklaşık 120 çeşit element vardır. Bu elementlerin yaklaşık % 90 ı tabiatta bulunur. Ancak bugün bilinen yaklaşık 30 milyon bileşik vardır. Buna

Detaylı

A+B KROMATOGRAFİ

A+B KROMATOGRAFİ KROMATOGRAFİ Bir karışımdaki maddelerin, biri sabit diğeri hareket eden iki faz arasında farklı dağılmaları esasına dayanan ayırma yöntemine kromatografi denir. Hareketli faz = mobil faz Hareketsiz faz

Detaylı

UYGULAMA NOTU. HPLC ve RF-20Axs Dedektör ile Gıda Maddelerinde Aflatoksin Analizi. Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografi HAZIRLAYAN

UYGULAMA NOTU. HPLC ve RF-20Axs Dedektör ile Gıda Maddelerinde Aflatoksin Analizi. Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografi HAZIRLAYAN UYGULAMA NOTU Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografi L17 HPLC ve RF-2Axs Dedektör ile Gıda Maddelerinde Aflatoksin Analizi HAZIRLAYAN Uzm. Kim. Ozan Halisçelik Ant Teknik Cihazlar Ltd. Şti. KONU: HPLC ve

Detaylı

BAZI ESER AĞIR METAL İYONLARININ MEMBRAN FİLTRELER ÜZERİNDE ZENGİNLEŞTİRİLMESİ. Prof. Dr. Mustafa SOYLAK Erciyes Üniversitesi Fen Ed.

BAZI ESER AĞIR METAL İYONLARININ MEMBRAN FİLTRELER ÜZERİNDE ZENGİNLEŞTİRİLMESİ. Prof. Dr. Mustafa SOYLAK Erciyes Üniversitesi Fen Ed. BAZI ESER AĞIR METAL İYONLARININ MEMBRAN FİLTRELER ÜZERİNDE ZENGİNLEŞTİRİLMESİ Prof. Dr. Mustafa SOYLAK Erciyes Üniversitesi Fen Ed. Fak Kimya Bölümü 24.Haziran 2009 YİBO Çalıştayı TUSSİDE-Gebze GİRİŞ

Detaylı

10. Sınıf Kimya Konuları KİMYANIN TEMEL KANUNLARI VE TEPKİME TÜRLERİ Kimyanın Temel Kanunları Kütlenin korunumu, sabit oranlar ve katlı oranlar

10. Sınıf Kimya Konuları KİMYANIN TEMEL KANUNLARI VE TEPKİME TÜRLERİ Kimyanın Temel Kanunları Kütlenin korunumu, sabit oranlar ve katlı oranlar 10. Sınıf Kimya Konuları KİMYANIN TEMEL KANUNLARI VE TEPKİME TÜRLERİ Kimyanın Temel Kanunları Kütlenin korunumu, sabit oranlar ve katlı oranlar kanunları Demir (II) sülfür bileşiğinin elde edilmesi Kimyasal

Detaylı

ÇÖZÜNÜRLÜK ÇÖZÜNÜRLÜĞE ETKİ EDEN FAKTÖRLER

ÇÖZÜNÜRLÜK ÇÖZÜNÜRLÜĞE ETKİ EDEN FAKTÖRLER ÇÖZÜNÜRLÜK ÇÖZÜNÜRLÜĞE ETKİ EDEN FAKTÖRLER ÇÖZÜNÜRLÜK Belirli sıcaklık ve basınçta genelde 100 g suda çözünen maksimum madde miktarına çözünürlük denir. Çözünürlük t C de X gr / 100 gr su olarak ifade

Detaylı

KOMPOZİTLER Sakarya Üniversitesi İnşaat Mühendisliği

KOMPOZİTLER Sakarya Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Başlık KOMPOZİTLER Sakarya Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Tanım İki veya daha fazla malzemenin, iyi özelliklerini bir araya toplamak ya da ortaya yeni bir özellik çıkarmak için, mikro veya makro seviyede

Detaylı

ÇÖZÜNME ve ÇÖZÜNÜRLÜK

ÇÖZÜNME ve ÇÖZÜNÜRLÜK ÇÖZÜNME ve ÇÖZÜNÜRLÜK Prof. Dr. Mustafa DEMİR M.DEMİR 05-ÇÖZÜNME VE ÇÖZÜNÜRLÜK 1 Çözünme Olayı Analitik kimyada çözücü olarak genellikle su kullanılır. Su molekülleri, bir oksijen atomuna bağlı iki hidrojen

Detaylı

5.111 Ders Özeti #21 21.1

5.111 Ders Özeti #21 21.1 5.111 Ders Özeti #21 21.1 AsitBaz Dengesi Bölüm 10 Okunsun Konular: Asit ve Bazların Sınıflandırılması, Suyun Öziyonlaşması, ph Fonksiyonları, Asit ve Baz Kuvvetleri, Zayıf Asit İçeren Dengeler. Asit ve

Detaylı

DERS ĐÇERĐKLERĐ GÜZ YARIYILI: GMB 501 Uzmanlık Alan Dersi (4 0 0)

DERS ĐÇERĐKLERĐ GÜZ YARIYILI: GMB 501 Uzmanlık Alan Dersi (4 0 0) DERS ĐÇERĐKLERĐ GÜZ YARIYILI: GMB 501 Uzmanlık Alan Dersi (4 0 0) Gıda Mühendisliği Anabilim Dalında Enstitümüz tarafından yüksek lisans tez programları kabul edilen yüksek lisans öğrencileri için danışman

Detaylı

ATOMLAR ARASI BAĞLAR Doç. Dr. Ramazan YILMAZ

ATOMLAR ARASI BAĞLAR Doç. Dr. Ramazan YILMAZ ATOMLAR ARASI BAĞLAR Doç. Dr. Ramazan YILMAZ Sakarya Üniversitesi, Teknoloji Fakültesi, Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü Esentepe Kampüsü, 54187, SAKARYA Atomlar Arası Bağlar 1 İyonik Bağ 2 Kovalent

Detaylı

1. HAFTA Giriş ve Temel Kavramlar

1. HAFTA Giriş ve Temel Kavramlar 1. HAFTA Giriş ve Temel Kavramlar TERMODİNAMİK VE ISI TRANSFERİ Isı: Sıcaklık farkının bir sonucu olarak bir sistemden diğerine transfer edilebilen bir enerji türüdür. Termodinamik: Bir sistem bir denge

Detaylı

KMB0404 Kimya Mühendisliği Laboratuvarı III GAZ ABSORSPSİYONU. Bursa Teknik Üniversitesi DBMMF Kimya Mühendisliği Bölümü 1

KMB0404 Kimya Mühendisliği Laboratuvarı III GAZ ABSORSPSİYONU. Bursa Teknik Üniversitesi DBMMF Kimya Mühendisliği Bölümü 1 GAZ ABSORSPSİYONU Bursa Teknik Üniversitesi DBMMF Kimya Mühendisliği Bölümü 1 1. Amaç Kuru kolon boyunca havanın basınç değişimi ile kolon içinde aşağı yönde akan suya absorbe olan CO2 miktarını tespit

Detaylı

LC-MSMS ile Sularda. Bromat İyonu Tayini

LC-MSMS ile Sularda. Bromat İyonu Tayini UYGULAMA NOTU Sıvı Kromatografi Kütle Spektrometre M014 LC-MSMS ile Sularda (İçme / Kullanma ve Doğal Mineralli Sular) Bromat İyonu Tayini HAZIRLAYAN Dr. Engin BAYRAM Ant Teknik Cihazlar Ltd. Şti. KONU:

Detaylı

5.111 Ders Özeti #12. Konular: I. Oktet kuralından sapmalar

5.111 Ders Özeti #12. Konular: I. Oktet kuralından sapmalar 5.111 Ders Özeti #12 Bugün için okuma: Bölüm 2.9 (3. Baskıda 2.10), Bölüm 2.10 (3. Baskıda 2.11), Bölüm 2.11 (3. Baskıda 2.12), Bölüm 2.3 (3. Baskıda 2.1), Bölüm 2.12 (3. Baskıda 2.13). Ders #13 için okuma:

Detaylı

KARIŞIMLAR. Karışımların Ayrılması

KARIŞIMLAR. Karışımların Ayrılması KARIŞIMLAR Karışımların Ayrılması Günlük yaşamda kullandığımız eşyaların, giydiğimiz kıyafetlerin, yediğimiz yiyeceklerin, içtiğimiz suyun hepsi birer karışımdır. Nehir, göl, baraj sularını doğal haliyle

Detaylı

Aşağıda verilen özet bilginin ayrıntısını, ders kitabı. olarak önerilen, Erdik ve Sarıkaya nın Temel. Üniversitesi Kimyası" Kitabı ndan okuyunuz.

Aşağıda verilen özet bilginin ayrıntısını, ders kitabı. olarak önerilen, Erdik ve Sarıkaya nın Temel. Üniversitesi Kimyası Kitabı ndan okuyunuz. KİMYASAL BAĞLAR Aşağıda verilen özet bilginin ayrıntısını, ders kitabı olarak önerilen, Erdik ve Sarıkaya nın Temel Üniversitesi Kimyası" Kitabı ndan okuyunuz. KİMYASAL BAĞLAR İki atom veya atom grubu

Detaylı

FENOLİK BİLEŞİKLER 4

FENOLİK BİLEŞİKLER 4 ÇALIŞMANIN AMACI Bu çalışmada Giresun/Şebinkarahisar yöresinde üretilen dut ve karadut pekmezlerinde insan sağlığı açısından gerekli olan toplam fenolik içeriği ile olumsuz işleme, taşıma ve depolama koşullarından

Detaylı

Ayrıştırma ve Saflaştırma

Ayrıştırma ve Saflaştırma Ayrıştırma ve Saflaştırma Ayrıştırma Saflaştırma nin Sınıflandırılması Yöntemin temeli boyut kütle ve yoğunluk kompleks durumu fiziksel durum (faz) değişimi kimyasal durum değişimi fazlar arasında dağılım

Detaylı

ÇEV416 ENDÜSTRİYEL ATIKSULARIN ARITILMASI

ÇEV416 ENDÜSTRİYEL ATIKSULARIN ARITILMASI ÇEV416 ENDÜSTRİYEL ATIKSULARIN ARITILMASI 9.Çözünmüş İnorganik ve Organik Katıların Giderimi Yrd. Doç. Dr. Kadir GEDİK İnorganiklerin Giderimi Çözünmüş maddelerin çapları

Detaylı

Fermentasyonun Teknik Prensipleri, Biyoteknolojide Temel Yöntemler

Fermentasyonun Teknik Prensipleri, Biyoteknolojide Temel Yöntemler KİM 458 Biyoteknolojinin Temelleri Fermentasyonun Teknik Prensipleri, Biyoteknolojide Temel Yöntemler Prof. Dr. Y. Murat ELÇİN Fermentasyonun Teknik Prensipleri Sterilizasyon Biyoteknolojik bir üretim

Detaylı

Sunum planı. Protein yaşam döngüsü ve moleküler tıp Protein analiz yöntemleri Krotomotografik metotlar

Sunum planı. Protein yaşam döngüsü ve moleküler tıp Protein analiz yöntemleri Krotomotografik metotlar Dr. Suat Erdoğan Sunum planı Protein yaşam döngüsü ve moleküler tıp Protein analiz yöntemleri Krotomotografik metotlar Yüksek basınçlı sıvı kromatografi (High- pressure liquid chromatography, HPLC). Kağıt

Detaylı

b. Hareketli faz: Bu faz daima bir "sıvı" veya "gazdan" oluşur.

b. Hareketli faz: Bu faz daima bir sıvı veya gazdan oluşur. 1. KROMATOGRAFİ Kromatografi, bir karışımda bulunan maddelerin, biri sabit diğeri hareketli faz olmak üzere birbirleriyle karışmayan iki fazlı bir sistemde ayrılması ve saflaştırılması yöntemidir. İlk

Detaylı

1. Giriş 2. Yayınma Mekanizmaları 3. Kararlı Karasız Yayınma 4. Yayınmayı etkileyen faktörler 5. Yarı iletkenlerde yayınma 6. Diğer yayınma yolları

1. Giriş 2. Yayınma Mekanizmaları 3. Kararlı Karasız Yayınma 4. Yayınmayı etkileyen faktörler 5. Yarı iletkenlerde yayınma 6. Diğer yayınma yolları 1. Giriş 2. Yayınma Mekanizmaları 3. Kararlı Karasız Yayınma 4. Yayınmayı etkileyen faktörler 5. Yarı iletkenlerde yayınma 6. Diğer yayınma yolları Sol üstte yüzey seftleştirme işlemi uygulanmış bir çelik

Detaylı

MADDENİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ ATOM

MADDENİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ ATOM MADDENİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ ATOM ATOMUN YAPISI Elementlerin tüm özelliğini gösteren en küçük parçasına atom denir. Atomu oluşturan parçacıklar farklı yüklere sa-hiptir. Atomda bulunan yükler; negatif

Detaylı

10. HAFTA PARTİKÜL BÜYÜKLÜĞÜ TAYİN YÖNTEMLERİ

10. HAFTA PARTİKÜL BÜYÜKLÜĞÜ TAYİN YÖNTEMLERİ 10. HAFTA PARTİKÜL BÜYÜKLÜĞÜ TAYİN YÖNTEMLERİ YÖNTEM Elek Analizi Optik Mikroskop YÖNTEMİN DAYANDIĞI PRENSİP Geometrik esas PARAMETRE / DAĞILIM Elek Çapı / Ağırlık Martin, Feret ve İzdüşüm alan Çap / Sayı

Detaylı