NİĞDE ŞEHİR MERKEZİNDE TRAFİK GÜRÜLTÜSÜ KİRLİLİĞİNİN BELİRLENMESİ. Determınatıon of Traffıc noıse polutıon of the cıty of Nıgde

Transkript

1 Niğde Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, Cilt 6 Sayı 1-2, (2002), NİĞDE ŞEHİR MERKEZİNDE TRAFİK GÜRÜLTÜSÜ KİRLİLİĞİNİN BELİRLENMESİ Lale GÜREMEN 1, Cahit T ÇELİK 2 1 Niğde Üniversitesi, Müh-Mim. Fakültesi Mimarlık Bölümü, Niğde 2 Niğde Üniversitesi, Müh-Mim. Fakültesi, Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Bölümü, Niğde Özet Kentlerde önemli çevre sorunlarından olan gürültü kirliliğini oluşturan kaynaklardan birisi de trafik gürültüsüdür. Niğde kenti yerleşim alanında trafikten kaynaklanan gürültü seviyeleri tespit edilerek standart ve yönetmeliklerde belirtilen ölçütler ile karşılaştırması yapılmıştır. Bu amaçla 5,5 km 2 lik alanı kapsayan trafiğin yoğun olduğu kavşaklar ve anayollar üzerinde 63 ayrı noktada yapılan sabah 8:30-9:30, öğle 13:00-14:30, akşam 17:00-18:30 saatlerinde Lmin, Lmax, LAeq gürültü seviyeleri RION NL-21 Sound Level Meter ile ölçülmüştür. Ölçümler sonucu saptanan güncel gürültü seviyeleri ile standart ve yönetmeliklerle belirlenmiş olan ölçüt düzeylerin karşılaştırılması sonucunda, Niğde kenti için trafik gürültü seviyelerinin kriter ve ölçüt düzeylerin üzerinde olduğu saptanmıştır. Anahtar kelimeler: Gürültü Kirliliği, Trafik Gürültüsü Determınatıon of Traffıc noıse polutıon of the cıty of Nıgde Abstract One of the sources which cause noise pollution that is important environmental problems in cities is traffic noise. In the urban area of Nigde city, traffic noise levels were determined and compared with the measures imposed by standards and legislation. With this aim, Lmin, Lmax, and LAeq measurements were taken 8:30-9:30 hours as morning session, 13:00-14:30 hours as noon session, and 17:00-18:30 hours as evening session by RION NL-21 Sound Level Meter on 63 measurement stations determined on the main roads and roundabouts within the area of 5,5km 2. From the comparison of determined noise levels to standard levels, it was found that traffic noise level in the city of Nigde was higher than the level determined by legislations. Keywords: Noise: Pollution, Traffic Noise GİRİŞ Çeşitli alanları kapsayan Kirlilik kavramının bir türü olan gürültü kirliliği, giderek büyüyen ve günlük yaşam koşulları içersinde insanları tedirgin eden bir toplum ve çevre sorunu olarak ortaya çıkmaktadır. [1] Ulaşım gürültüsü (Yol Trafik Gürültüsü), otoyolların çoğalması trafikteki hızlı artışlar, yoğunlaşmalar ve yüksek düzeyli olmaları çok sayıda kişiyi etkilemeleri nedeniyle, kent ölçeğinde inceleme zorunluluğu ve getirilecek çözümler için planlama ölçeğinden başlayarak stratejik ve politik kararları gerektirmesi nedeniyle önem taşımaktadır. [2] Çeşitli büyük kentlerde yapılmış trafik gürültüsü ölçüm ve anket çalışmalarının sonuçları, konut, büro, okul, hastane ve mabet gibi yapıları olumsuz yönde etkilediğini ve psikolojik ve fizyolojik rahatsızlıkların giderek büyüyen boyutlara ulaştığını ve gürültünün denetim altında alınması gerektiğini ortaya koymuştur. Bu çerçevede kabul edilebilecek ses koşullarına ilişkin kriter ve önlem önerileri geliştirilmiş, bunların uygulanmaları sağlanmıştır. [3,4,5,6,7] Zannin [8], Brezilya nın Curritiba kentinde yaptığı çalışmada, 1000 kişiye gönderdiği anket sorularını 860 kişi cevaplandırmıştır. Bu anket sonuçlarına göre, anketi cevaplandıranların, %73 ü motorlu taşıt gürültüsünden, %37 i de komşularının gürültüsünden rahatsız olduklarını belirtmişlerdir. Onuu [9], Nijerya nın güneyinde yoğun trafik yolları üzerinde yer alan 8 kentte 60 yerleşim bölgesinde 24 h lik ölçümler yapmıştır. Bu ölçümler sonucunda saptadığı L 10, L max ve L eq seviyelerini değerlendirmiş ve bu

2 L. GÜREMEN,C. T. ÇELİK bölgedeki konutlarda yaşayanlarla yapılan anket çalışmaları sonuçları ile ölçülen L 10 ve L eq düzeyleri arasındaki ilişkiyi regresyon analizleri yardımıyla ortaya koyarak bazı temel yargılara varmıştır. Sonuçlar rahatsızlık belirtilerin sosyo-ekonomik durumları ile ilişkilendirilmiştir. Buna göre alt sosyo-ekonomik grupların yaşadığı bölgelerde çevreye karşı ön yargılı olunduğunu ve gürültüye adaptasyonun ise üst seviyelerde olduğu, buna karşın daha üst seviyede sosyo-ekonomik grupların yaşadığı ve çalıştığı bölgelerdeki nüfusun gün boyunca trafik gürültüsünden etkilendikleri ve çok rahatsız olduklarını ortaya koymuştur. Ali ve Tamurra [10], Mısır ın Creta Carrio kentinde farklı kompozisyonlu yollar ve bu yolların yakınındaki yerleşim bölgelerinde yapmış olduğu gürültü ölçüm çalışmalarında, ölçülen gürültü seviyelerine bağlı olarak o bölgede yaşayanlarla yapılan anket çalışması ile gürültüden duyulan rahatsızlığı değerlendirerek, trafik yönetiminde düzenleme, kısıtlama ve yasaklama önerilerinin uygulamaya konulmasından sonra L eq (Eşdeğer gürültü seviyelerini) ölçerek bu tedbirlerin sonuçlarını değerlendirmiştir. Victor [11], Almanya nın Hanniasdorf un, Avusturya nın Baden Wuttenberg, Hong Kong, Portekiz in Porto ve İsviçre nin Cenevre kentinde trafik yönetimi ile ilgili alınan karar ve uygulamaların optimal sonuçlarının elde edilmesinin ortaya konulduğu çalışmasında, yol hız düşürücüleri, yol daralmaları, yol kesişmeleri ve trafik adalarında yapılan düzenleme ve kısıtlamalar ile yol trafik gürültüsünü 3.5 dba kadar düşürülebileceği ortaya koymuştur. Lee vd. [12] CBS destekli yol trafik gürültüsünü tahmin modeli geliştirmişlerdir. Model yerel, çevresel standartlar, araç tipleri ve trafik şartlarının verilerine dayanmakta olup, CBS desteklidir. Ülkemizde yürürlükte olan 2872 Sayılı kanunun 12. maddesine dayanılarak hazırlanmış olan Gürültü yönetmeliğinde belirtilmiş olan ölçüt ve kriterlere Niğde Kenti nin uygunluğu araştırılmamış, yol trafiği gürültüsü kirliliği ölçümleri yapılmamıştır. Bu çalışmada Niğde Kenti merkezinde ana yollar ve kavşaklarında trafik gürültüsünün belirlenmesi ve bu konuda gürültü haritasının hazırlanması amaçlarını gerçekleştirmek için şehrin seçilen 63 değişik noktasında yol trafik gürültüsü seviyeleri ölçülerek ön görülen ölçütler ile uygunluğunun araştırılması yapılmıştır. MATERYAL ve METOD Çalışmanın daha önce belirlenmiş amaçlarını gerçekleştirmek üzere Niğde Kent merkezinde yoğun trafik yolları ve kavşaklarında seçilen 11 bölgede anayol ve kavşaklarında belirlenen 63 referans noktasında yol trafik gürültüsünün belirlenmesi ve Gürültü haritasının hazırlanması için gürültü seviyeleri ölçümleri yapılmıştır. Bu ölçüm noktalarının mekansal dağılımı şekil 1 de verilmiştir. 18

3 NİĞDE ŞEHİR MERKEZİNDE TRAFİK GÜRÜLTÜSÜ KİRLİLİĞİNİN BELİRLENMESİ Şekil 1. Niğde Merkezde Gürültü ölçümü Yapılan Noktaların Mekânsal Dağılımı Ölçmeler, RİON NL-21 ( Sound Level Meter) gürültü seviyesi ölçüm cihazı ve cihazla entegre edilebilen ekipmanlardan oluşan bir düzenek ile gerçekleştirilmiştir. Düzenek: EC-04 Serisi Mikrofon kablosu, CF Compact Flash Card ve Tripottan oluşmaktadır. Cihazın kalibrasyonu, dahili calibre fonksiyonu ile yapılmıştır. Nl-21 Gürültü ölçüm cihazı L AE, L ACq, L AMax, L Amin, L 1710, L A50, L A90, L A95, L cpk seviyelerinde ölçümler yapabilmektedir. Belirlenen noktalarda ön çalışmalar sonucunda kent içi trafiğinin, haftanın günlerine, günlerin saatlerine göre hatta trafik akım ve yoğunluğuna bağlı olarak her saniye için değişim gösterdiği gözlenmiştir. Bu durumlarda bazı araştırmalarda 24h ve 18h boyunca ölçümleri gerçekleştirilmiştir. Kouski Brezilya nın Curritiba kentinde L eg ölçümlerinde gün/1saat uygun bulmuştur. Kurra [13] İstanbul için yaptığı çalışmasında 10dk/h ölçüm yapmıştır. Bu çalışmada da 10dk/h lık ölçümler yeterli görülmüştür. Ölçümler günün saatlerine göre sabah 8:30-9:30, öğle 13:00-14:30 ve akşam 17:00-18:30 saatlerde ölçümleri yapılmıştır. Trafik gürültüsü ölçümleri, her bölgede tespit edilen 6 Referans noktasında yoldan en az 2.5 m içeride gerçekleştirilmiştir. Bu referans noktalarının seçiminde arkasında binalar dış duvarlarından 1 m uzaklıkta bulunan zeminden etkilenmemesi için standartlarda belirtilen ve birçok araştırmacı tarafından kabul gören terden 1.50m. Yükseklikte olan gürültünün yansıma ve saçılmalara uğramadan direkt olarak mikrofona ulaşabilmesi içinde balkon, saçak ve diğer pürüzlülüklerin bulunmaması gözetilmiştir. [14,15] 19

4 L. GÜREMEN,C. T. ÇELİK Sonuçlar ve Değerlendirmeler Niğde ili şehir merkezinde önemli trafik yolları ve kavşaklar üzerinde belirlenen 63 noktada sabah 8:30-9:30, öğle 13:00-14:30 ve akşam 17:00-18:30 saatleri arasında 1015 gürültü seviyesi ölçümleri yapılmıştır. Bu ölçümlerden elde edilen Lmax ve Leq değerleri şekil 2 de grafiksel olarak gösterilmiştir. Buna göre ölçümler 60 ile110 dba aralığında gerçekleşmiştir. Şekil 2. Lmax ve Leq Yol Gürültü seviyelerinin Değişim Grafiği Ortalama Leq 70,7 iken ortalama Lmax 89,7 olarak hesaplanmıştır. Bu noktalarda leq değerleri sabah 70.3, öğle 70.4 ve akşam 71.3 olarak ve Lmax değerleri sabah 88.9, öğle 89.8 ve akşam 90.5 olarak hesaplanmıştır. Niğde ili şehir merkezinde ölçülen yol trafik L eq gürültü seviyelerinin sabah, öğle ve akşam ölçümlerinde farklı desibel aralıklarındaki gerçekleşme sıklık sayıları Tablo 1 de L max. değerleri ise Tablo 2 de verilmiştir. Tablo1. Niğde İli Şehir Merkezi Yol Trafik L eq Gürültü Seviyeleri (2005) Ölçüm Sayıları L eq (DBA) Sabah Öğle Akşam Leq < Leq < Leq < Leq < Leq < Leq < Leq < Leq Tablo 1 den sabah, öğle ve akşam saatleri için dba aralığında gerçekleşme oranlarının yükseldiği görülmektedir. 20

5 NİĞDE ŞEHİR MERKEZİNDE TRAFİK GÜRÜLTÜSÜ KİRLİLİĞİNİN BELİRLENMESİ Tablo 2. Niğde İli Şehir Merkezi Yol Trafik L max Gürültü Seviyeleri (2005) Ölçüm Sayıları L max (DBA) Sabah Öğle Akşam Leq < Leq < Leq < Leq < Leq < Leq < Leq < Leq < Leq < Leq < Leq < Leq < Leq < Leq Tablo 2 incelendiğinde sabah 342, öğle 329 ve akşam 342 noktada 75 dba seviyesinin aşıldığı gözlenmiştir. Bu hemen tüm noktaları kapsamaktadır sayılı çevre kanununa bağlı gürültü yönetmeliğindeki hafif çapta endüstriyel alanlarda gündüz saatleri için belirlenmiş olan gürültü seviyesi 75 dba olduğuna göre; Trafik gürültüsüne ilişkin yukarıdaki sonuçlar Niğde kent merkezinde trafik gürültüsü ölçümü yapılan tüm noktalarda 75 dba seviyenin aşıldığı görülmektedir. Bu sonuçlara göre ölçüm yapılan yol ve kavşaklar üzerinde veya yakınında yer alan yerleşim birimlerindeki binalarda yaşayan bireylerin trafik gürültüsünden duydukları rahatsızlık düzeyleri yapılacak ayrı bir sosyal anket çalışması ile belirlenmelidir. Bu çalışmalardan elde edilecek sonuçlar da dikkate alınarak mevcut bölgelerde gürültü azaltıcı önlemlerin alınabileceği önerilebilir. Bir kentin gürültü haritasının oluşturulması gürültü seviyesini azaltmada ilk basamaktır. Gürültü haritası kentin gürültü dağılımını gösterir. Bu çalışmada kentin önemli yol ve kavşaklarında belirlenen 63 noktada gürültü seviyesi incelenmiştir. Mevcut yönetmelikle karşılaştırılmış ve kent de gürültü azaltıcı önlemler için başka çalışmalara ihtiyaç duyulduğu görülmüştür. KAYNAKLAR 1. Aktürk, N., ve Ünal,Y., Gürültü, Gürültüyle mücadele ve Trafik Gürültüsü, G.Ü. Fen Bilimleri Enst. Bülteni, No: 3,21-32, Aktürk, N., ve Gürpınar, M., Çevresel Ulaşım Gürültüsünün Trafik Planlaması Yönünden İncelenmesi Trafik ve Yol Güvenliği Kongresi, Gazi Üniversitesi, Ankara , Avşar,Y., Gönüllü, M. T., Mecidiye köy Bölgesi Gürültü Düzeyi ve Gürültü Haritasının Çıkarılmadı Kent Yönetimi ve Çevre Sorunları Sempozyumu,17-19 Şubat,İstanbul, Kurra, S., Köprüler,Çevre Yolları ve Gürültü Kirliliği, 5. Ulusal Akustik Kongresi,25-26 Mayıs 2000, Y.T.Ü,İstanbul, Avşar,Y., Arslankaya, E., Gönüllü, M. T., Barboros Bulvarı Gürültü Düzeyi Tespit Çalışması, Türkiye de Çevre Kirlenmesi Öncelikleri Sempozyumu III, Kasım 1999, G.Y.T.E., Kocaeli, Nas,B., Konya Kenti Yol Trafik Gürültüsü Seviyelerinin Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ile Görüntülenmesi, 3. Coğrafi bilgi Sistemleri Bileşim Günleri,6-9 Ekim, Kumbur,H.,Özsoy, H. D., Özer, Z., Mersin İlinde Hassas bölgelerde Gürültü Düzeylerinin Yılları Arasındaki Değişiminin Araştırılması Ekoloji Çevre Dairesi,Cilt 13, Sayı 49,25-30, Zannin,P. H. T., Diniz, F. B. R., Barbosa, W. A.., Environmental noise pollution in the city of Curritiba,Brazil Applied Acoustics,63, ,

6 L. GÜREMEN,C. T. ÇELİK 9. Onuu, M.U., The Impact of trafic noise in Nigeria:Measurements,analysis and evaluation of nuisance Jornal of sound and vibration, 233(3), , Ali, S.A., Tamurra, A., Road traffic noise levels,restrictions and annoyace in greater cairo,egypt, Applied Acoustics 64, , Victor D., Gilbert M., Noise Reduction bu Urban Traffiv management;swedish National road and Transport Research institue Report 869, Lee, B., Tao,S., Dawson, R.W., J.,Lam,K., A GIS Based road traffic noise prediction model, Applied Acoustics, 63, , Kurra S, Mormoto M, Maehoura 21. Transportation noise Anaoyance.J.sound vib., 220, , TS 9315 Akustik-çevre Gürültüsünün Belirlenmesinde Temel büyüklükler ve işlemler,ics 13:140.Nisan 1991 TSE-Ankara, TS 9798 Akustik-Çevre Gürültüsünün Tanımlanması ve Ölçülmesi I. Baskı ICS , Ocak-1992 TSE.Ankara,